장음표시 사용
181쪽
Huie disscultati sic ego responderem, acetum nempe, cum c ardalio lib. 3. de sanit. tuenda cap.7 . calidas ct frigidas partes his bere videturn est enim acidu simul & acre; acida trigida, acria vcro calida sunt ex Gal. lib. de simpl. med.facult. Verum quidc m est quod magis acidum,quam acre sit ex sententia mea, ideoq; magis quoque Digidum quam cal dum st vique calidum singultus etiam medela esse potest, qui ex pulmone refrigerato proficiscitur uter dum, non autem iventre,qui cibi conceptaculum est,ue luti ibidem Aristoteles docet De sapa etiam agendo Plin. sic loquitur lib. I q. cap. I9. Nam si raeum, quod alii hepsema, nostri sapam appellant, ingenij non naturae opus est, musto usque ad tertiam partem mensurae decocto: quod ubi factum ad dimidiam est,
defrutum vocamus; omnia in adulterium mellis excogititata. Sapa, inquit Hippoc. a. de Diaeta, calefacit, humectat, & ubducit. Calefacit quia vinosa est, humectat quia alit, subducit quia dulcis est, atq; ut dulcis praeclaros prae stat intinctiis, inquit Cardan. lib. 3. de sanit. tuen. cap. 29. utque etiam obstrustionibus viscera haud impleat , aceti portionem cum sapa miscere oportet, vel aliquid aliud tenuantium liquorum.
PIstis latinum est nomen quod Graece dicitur ,
ex dictione quae squamam significat, nimiruciam ex Plin. lib. 9. cap. 12. piscis nomine proprie animal illud aquatile veniat quod squamis tegitur; improprie vom atque communi modo loquendi, ad piscis nomen re ducuntur omnia illa,quae in aquis degunt, sicuti & nos de piscibus loquendo interius intelligemus. Pisces nimirum
De Piscibus in communi Cap. XXXVII.
182쪽
Men a Romanatas. I 6 FQel In mari nascuntur vel in flumine, vel in lacu. De ina rinis piscibus loquendo Gal. lib. de cibis boni & mali suco
Animantes omnes, inquit, quae in ea maris parteaver sau tur, quae dulci se aquae non immiscet, innoxiae sunt; nam quae deprauatis aquis nutriuntur, dc mali odoris, & mnaues, muccosaeque sunt, cumq; longe sint abjs pinguiorescitissim ξ emarcescunt: sed quae puro ex mari victum perit uni,& boni odoris sunt, ouituq , suaves, pinguedinis au tem vel nihil omnino vel paucissimam in se habent , dii tiusque in putredine illaesae durant, proesertim si niueici cum date sint,ad hunc enim modum quae duriores fuerint, praestant iores evadunt, cum caro ipsarum reddatur Diab lior, ut caro aselli, & earum quae in saxis degunt. Pisces etiam marini,qui in Ponto degunt,quantio stagnales antecellunt,tanto ijs, qui in puro mari degunt,sunt in seriores. cum eodem Gal. 3. de aliment .facult. cap. 2s. & in serius, omnium praestantissimi pisces sunt qui inpurissimo mari degunt,maxim h ubi littora, quae aquam in orbem ambiut, terra non abundant , nec leuia, sed aut arenosa, aut aspera sunt. , quod si preterea ad Boream specten longe erunt
Alij pisce in flumine nastuntur, atque stuuiales etiam appellantur; Eorum autem , inquit Gal. ibidem , qui in suu ijs g gnuntur, praestantiores sunt, qui in iis gignuntur, quibus aqua rapidὲ fluit, ac copiosa est; qui vero in stadinantibus non boni. Et qui insuper in fluminibus urbem magnam praeterfluentibus hominum stercoribus & pr uis id genus escis victitant, omnium, ut d ctum est , sunt deterrimi; adeo ut si paulo diutius mortui permaneant,
statim putrestant &pessime oleant. In omnibus autela piscibus id communiter tenere oportet, pessimos gignita eorum fluviorum ostijs, qui latrinas expurgant, aut culinas aut balneas, aut vestium, ac linteorum sordes Piscessu uiales disserentiam quoque recipi ut inter se prout flumina melioris aquae sunt, ve peioris, prout magis vel mi-
183쪽
1 6 6 Mensia Romana . nus mouentur, & per loca saxosa vel minus saxosa; aliare Alexand. Aphrod. a. Probi. 83. Pisces, sia quit , saxatiles concoctu faciliores, quia per aquam & Iaxa mouentur. Atque Phulotimus 3. de alim. Gobiones autem & Iucae, tuliae, percae, murenae, turdi, merulae, lacerti, ad haec auni, hamiae, passeres, iecorarii, cithari, umbrae, atque mollium carnium oenus uniuersum, facilius quam alij pisces conli. ciuntur. Circa quae verba Gal. 3. de alim. facult. cap. 32. ipsum sane Phulotimum iure quis demiretur,inquit, quonam pacto scarum praeterierit, cum is inter pisces 1aXMiles primas teneat, quibus omnibus caro inest quam aliis
piscibus mollior ac friabilior. a Tertio pisces alii nascuntur in lacu, S lacu stres appellantur, de his Gal. libro de cibis boni& mali succi cap. 7. sic loquitur: Aues piscesque fere omnes, ut ita dicam boni succi censentur, exceptis lacustribus, palustribus, α qui in immundis fluminibus, ac turbidis degunt, minus
enim natationibus se exercent, vitiaroque aere ,& prauo victus genere utuntur. praesertim si in aquas illas urbis alicuius amplissimae latrinarum. balneorum, culinarumque latrinae, & purgamenta defluant ; caro enim animantium,
quae vivunt in aquis eiusmodi, earumque potissimur , quae ibidem dumtaxat immorantur, deterrima est; quae vero in meliores aquas se transferunt, ijs sunt deteriores, quae puro ex mari victum capiunt. Et lib. 3. de aliment. facultat. cap. 23. Nam in quieto, nullisque agitato fluctibbus,tanto piscium caro fit deterior, quanto minus exerculatur, in stagnis autem maritimis adhuc est deterior, Schoc adhuc magis in stagnis quae si parua sint, nec magnosse ii uios recipiant, neque sontes habeant, nec largum fluoium, multo prosecto est deterior: Pessima autem sunt Dagna,ex quibus nihil aquae omnino defluit, sed stabilis QR ac plane immota Ibidem Galen. Pisces, qui in paludi' latas, lacubusque atque id genus locis degunt, pessimai Iaabent carnem. Atque Ilippo c. lib. a. de Diaeta teX. ID
184쪽
Mensa Romanetis. I 6 7 Quicumque vero pisces, inquit, in lutosis,& aquosis in
cis, alimenta habent, velut capitones, mugiles, anguillae,& reliqui eiusmodi grauiores sunt , propterea quod ab aqua, & luto & in his nascentibus alimenta habent, a quibus etiam spiritus in hominem ingrediens ipsum laedit atque grauat. Communiter autem de omnibus piscibus Gal. libro de aliment. facult. cap. 26. inquit: Alimentum, quod ex omnibus piscibus prouenit, sanguinem tignit consistentia tenuiorem, quam quod ex pedestribus animalibus sumi. tur, adeo ut non affluenter nutriat,& celerius discutiatur. Pisces pingues tum cibo, tum ad coquendum sunt deteriores , praeterea stomacho sunt noxii, Se vitiosi succi, de capGI. eiusdem libri: Dracon es, cuculi, mustelli, scompij, pagri, ad haec trachuri, & mulli, ac rursum cernuae, glauci, canes congrui, omnesque durae carnis pisces aegre conficiuntur,succosque cratas, ct salsos in corpore distra buuut. Et cap. 37. Omnia celacea animalia,sicut& magnitunni, & huiusmodi alia duram carnem ,& praui succi atque excrementitiam habent, quapropter sale Prius condientes ipsis vi plurimum utuntur, alimentum quod ex ipsis in corpus distribuitur, & falitura tenuius essicientes, eoque coctioni, & sanguini faciendo accomodatius, nam recens eorum caro non valde probe coquitur, crudorum succorum magnam copiam in venis congerit.
185쪽
Dὸ Psibus in particulari , γ prim
P Linius lib. 3 r. cap. vlt. Centum septuaginta sex genera piscium esse, ait, fortasse plura etiam sunt. At non de omnibus, sed dei s, qui in communi usu hic Romae sunt, in praesentinos agemus. Incipiemus autem a urione, quem Latini acipenserem vocaverunt. Hic piscis apud antiquos nobilistimus habitus fuit eum eodem Plin. lib. 9. cap. II. Vnde Ovid. concinens libro Halienticon: i Tuque peregrinis acipenser nobilis undis. Atque Martiat. lib. I 3. 8 .
Ad pallatinas acipensem mittite mensia1 . . Ambrsas ornent numera rara dapes.
Nam,ut inquit Athenaeus, hic piscis apud Romanos cum tibijs & coronis in coenis circuserebatur, coronatis etiam ijs, qui gestarent. Nascitur acipenser in mari, atque paruulus porcelletia vocatur; scilicet, inquit Salvianus, quia more suis sub aquis terram fodiat: circa guttur enim habet oris ossicium ,&nisi rostrum arenis immergat pastum non colligit, qua eadem ratione porcus fluviatilis in fluminibus a nonnullis appellatur. Non multum etiam suauis est saporis acipenser, qui in mari venatur, in aquis vero dulcibus & grandior fit, pinguior, atque gustui magis
inseruit. Hic Romae in Tiberi capiuntur magnae molis interdum, & optima saporis, nempe propter aquae dulcedinem, Scibi copiam, qua Tiber abundat, inter duos pontes praes 'rtim,& mare versus : putantur suauissimi circa caput: quare ex S. C. amputantur capita sturionum, qui in Tiberi venantur, quando certae descriptae molis sunt, &
186쪽
Aonsa mana a. 1 6sa pistatoribus ad almae urbis Conseruatores deseruntur. . Sunt aeque gratissimisturiones non in omni tempore anni, inquit iovius, at praecipue in media aestate, & solstitii
temporibus. Durinsculam habent carnem , docet Cardanus, perpin uem, & glutinosam ; quare aegre coquuntur,&crassum generant succum. Sturionem coquendi mo
dus hic est: Captum, inquit Platina, non statim, sed post paululum in aqua dimidiata vino albo & aceto coques, ditatem addere memento. Vlysses Aldro uandus, qui sane de animalibus omniu optime recenter scripsit, varias sturionis praeparationes recenset,sicuti de aliorum piscium. Umbrina Romae dicta, proprio umbra appellatur, ex colore scilicet umbroso, inquit Isidorus , aut quia cur Salviano hic piscis adeo celeriter natat, ut umbra n O piscis respicientibus appareat. Fuit hic pistis semper nobilis, unde apud Athenaeum Epicharmis in nuptijs Hebes: Aeoliae, Flutaeque, & Cynoglossi , marinae umbrae. Atque Ennius.
Melaniarum, turdum, mertium', umbramq; marinam.
Hic Romae habet secundum locum asturione , Vnde umbrinae cap ta etiam ad Conseruatores deseruntur, placet nimirum abdomine & capite sicut sturio ,&ei erro temporibus anni calidior bus praecipue venatur & suauior est. Caro huius piscis sicuti velocissimi motus animalis, sanior est, mollior, & concoctioni facilior, quam caro sturionis boni etiam succi, & mediocris nutrimenti, ut ex Gai colligitur 3 . de aliment cap. 3o. Consere ad sanitatem umbra, si elixa edatur cum aqua,& vino, vel aceto, adduta etiam post coctionem olei portioae dulcissimi.
187쪽
Piscis , qui hodie spigola appellatur, graece dicitur λα-
λαξ ex voracitate, latine vero lupus. Hunc piscem, inquit Galen. 3. de ali . facult. Cap. 25. in aquis dulcibus natum non vidimus, sed a mari in flumina aut stagna assecendisse conspeximus, ideoque paruus raro,quemadmo dum mugit sepe inuenitur. Plin. lib. 9. cap. II. laudat i
pum laneum, siue lanatum a carnis videlicet albedine, &mollitie, qualis est ille qui in fluuijs capitur. Vnde Martialis :Laneus Euganei lupus excipit ora Timatii, Aequoreo dulces cum falapasus aquas-
Meliores, inquit Plinius, lupi sunt in Tiberi amne, venati
inter duos pontes, ubi scilicet propter alimenti copiam pinguiores evadunt. Cardan. lib. 3. de sanit. tuen cap.ΣT. Nos vero inutilissimos&inia luberrimos esse censemus: sed Plinium in ordine ad gustum, non vero ad sanitatem laquutum fuisse dicerem , nam quoad sanitatem marini eum Galeno loco dicto meliores sunt, boni succi atquOnon multi nutrimenti. Placent lupi capite, lacte, nec non etiam iecore cum Rondeletio,atque mense Ianuari', praesertim cum in ventre non habent pisces : etenim in ventre habentes cum Aristol. 6. de histor. animal. cap. II.& laborant omnes nec non etiam deteriores sunt, munusq, suaves . Quantum spectat ad apparat um , sapit hic piscis quocumque modo coctus, in aqua cum aceto ve Ivino elixus hic Romae communiter edi solet ,&ad seM-tatem apposite; affatus vero suavior est. Cephalus species mugilis est cum Aristot. lib. s. animal. cap. II. Dicitur autem Σαὰ - κεταλη, hoc est a capit , quia scilicet hic piscis caput magnum babeat, quem admodum
188쪽
Mensa Romana . f fmodum caeteri mugiles cum Rondeletio; nascitur non iii mari modo,verum etiam in stagnis & fluuijs cum Galeno
3. de alim. facult. cap.2s. Quare non semper aeque bonus vel iucundus est. Si enim de bonitate loquamur, qui in puro mari vivunt, cephali sunt omnium praestantissimi, cum eodem Galeno, atque boni succi, nec dissicilis concoctionis, qui vero in fluminibus, lacubus vel stagnis deagunt , tanto minus vel magis eorum caro excrementitia,
vel praui alimenti erit, quanto magis vel minus aquae, i quibus innatant,crasti limosae, vel sordibus plenae erunt. Hippoc. libro de internis assest particulariter loquendo: Cephalos & anguillas interdum pulmonis inflammati nem generare docet, propterea quod hi p. stes, inquiens, pinguedinem habent naturae hominis maxime aduersam Vnde pinguiores, quemadmodum in aquis dulcibus est solent, deteriores & sanitati magis aduersi. Si vero de tuacunditate etiam loquamur, e contra pingues suauissimi sunt, quare cum tales de mense Septembris praecipue sint cephali, propterea qui in hoc tempore venantur, gustui magis arrident, quam aliis in temporibus. Fuit hic piscis olim apud Priscos in multa laude, unde Lucilius I. Satyr. apud Gellium sic concinit: Abdomina Tinni venientibus prima
Varias habent hi pisces praeparationes,& quomodocumq. inc bo dentur suaves sunt, hodie vero in craticula assati maxime laudantur, praecipue vero magni magis sapiunt
Triglia αλλὴ proprie legitur, est piscis nomen,quod latine dicitur mullus , trigli, inquam, graece appellatur ex eo , quia ter in anno oua parit cum Aristol. 3. de animal. Mullus vero latine 1 colore mulleoisi calceamentorum, ex Fenestella referente Plin. lib. q. cap. II. siue mullus a
quadam mollitie cum Vlisse Aldro uando. Budeus lib. de Asse q. agens de patina Vitellii; Tertius locus nobilitatis,a Y a inquit,
189쪽
inquit, inter pisces datur multo, unde Martialis libro
Epigram. 34. Nolo mihistonas rhombum mullumve bilibrem Et lib. Io. Epigram. 29.
- mullus tibi quattuor emptur Librarum, coenae pompa caputque fuit.
olim apud Romanos hi pisces fuerunt in magno preeio. Quare Plin. lib. 9. cap. I .&26. ab Asinio Celere ex comsularibus hunc piscem refert octo millibus nummum fuisse emptum , cum tamen hic piscis duarum librarum a pondus raro excederet. De hoc Asinio sertasse loquens Budaeus lib. s. de Assect partibus eius, id tamen minus mirum facit, piscis mullus Romae ab homine priuato octo
millibus nummum emptus, idest ducentis aureis nostris. Suetonius etiam de Tiberio, tres,ait,mullos triginta milli bus nummum venisse grauiter Tiberius conquestus est.
Atque Publ. Octauius quinque sestert ijs, idest scutis centum viginti quinque emit mullum pondo quatuor, dismmis, cum Seneca lib. I s. Epist. 9s. 96. Sed his omnibus omissis, GaL de hoc pisce lib. 3. de alim. facult. cap. 27. scioquitur; Hic quoq; pelagicis piscibus annumeratur, celebratur autem apud homines tamquam voluptate cibos reliquos superet, omnium ferme aliorum carnem habet
durissimam ac valde friabilem, quod idem significat,si dicas,nihil in eo esse lentoris, neque pinguedinis,nutrit cet id cum probe consectus fuerit omnibus alijs piscibus co piosius. Et inserius, Ergo mulli caro iucunda quidem est,
ct quae alimentum est hominum naturae accommodum,& quamquam alijs piscibus sit durior, mandi tamen quotidie potest, propterea quod sciabilis est, & pinguedinis
eXpers, cum quadam acrimonia. In fine eiusdem capitis Galenus , Porro, inquit, optimi mulli sunt, ut ali; etiam omnes pisces, tum propter mare purum, tum maximpropter alimenta, nam qui cancellos vorant, & grauiter olent, de insuaves sunt,ac ad coquendum difficiles,& mali succi.
190쪽
Mensa Romiana . t 7 y succi. Denique paulo supra: Caeterum intelligere nequeo,
cur permulti grandissimos mullos emptitent, cum nec adeo suavi sint came ut minores, nec ad coquendum facili , ut quae dura admodum est. Ob eam igitur causarro, cum quendam aliquando interrogassem , qui ingenti pecunia pergrandes mullos emerat, quid esset quod illos tantoperὰ expeteret, respondit se primum propter hepar illos tanti emisse,ium autem propter caput. Quare capite, sed preecipuo hepate, suaves sunt mulli , propterea magni expellebantur antiquis,nam alias magni secundum totum insuaves sunt, & insalubres unde Plinius de his sorte loquens lib. 32. cap. 7. Mullorum cibo aciem oculorum hebetari reseri, Scap. Io. Multos in cibo inutiles neruis inuenio. Coquuntur multi varijs modis, communiter vero in craticula assi atque modico oleo,& aceto cum sale,dum in igne sunt , saepius madefacti, gustui non ingrati sunt, de salubritati conferunt, praesertim vero si a rancij succus postremo addatur. De mulli iecore loquens Galen. Verum, inquit, multi hepar propter voluptatem a gulosis su mino pere expetitur, quida vero ne ipsum quidem per se mandere volunt, sed garetarii, quod vocant, in vase cum Pauxillo vini praeparantes, in eo viscus ipsum tantisper comminuunt, quoad totum simul ex ipso & humidis praeparatis, succus unus fiat simplax c sensum, ac similaris, i quo mulli carnes intinctas mandunt.
De Orata, Linguata, Laccia, Capone.
O Rata vulgo dicta hic Romae, aurata latine, graece
vero χρπου- Ο - προς , hoc est auro, dicitur, nam supercilia ipuus aureo colore splendida sunt. Est piscis iste proprie marinus, nascitur tamen etiam in lacubus,