Specimen experimentorum naturalium quae singulis annis in illustri Pisana Academia exhibere solet Carolus Alphonsus Guadagnius ..

41쪽

horiχontem inclinari debet ad angulum circiter graduum di. Si orificium tubi A immergatur in aquam, & eiusmodi cochlea ita circumagatur, ut orificium BContra aquam evolvatur, aqua per tubi

spiras, veluti per totidem plana inclinata ascendet, ac tandem in B effundetur.36. Ex plurium simplicium machinarum coniunctione oritur machina composita , quoties duabus illis machinis simul iunctis, potentia applicatur uni machinae, quae in aliam agit loco potentiae. Id profecto evenit, exempli causa , non solum incompositione duorum vectium A B , sed etiam si secundo B applicetur tertius C, tertio quartus , & sic deinceps. ( Tab. I. Fig II.

I. Itaque animadvertendum est, actionem secundae machinae, cujus essectus computetur, haberi pro intensitate potentiae hanc secundam machinam moventis, & in quacumque machina composita rationem huius intensitatis ad resilientiam, cum qua in aequilibrio est, conitare

42쪽

machina separatim considerarentur.38. Idem observatur in plurium trochlearum compositione, quae maximi usu S, atque utilitatis est ad magna pondera. Etenim machina ita composita tenuem locum

per se ipsa occupat, & parva potentia satis est ad magnam vim producendam.(Tab. I. Fig. I a. 13. I g. is.) Si ad pondus decem librarum elevandum usque ad altitudinem pedis, necelle sit potentiam agere tempore minuti secundi, eadem ipsa potentia elevare non poterit idem pondus u que ad altitudinem centum pedum , nisi

centum secundorum minutorum tempore.

Quod si eadem ipsa potentia ope machinae compositae elevare potest ponduS centum librarum usque ad altitudinem pedis, id essicere non poterit, nisi decem secundis. Etenim pro certo habetur, eamdem potentiam agere non posse majori velocitate in elevando pondere centum librarum , quam in pondere decem elevando , quum id totum pendeat a longitudine funis, cui applicatur potentia agens plurium Vectium

43쪽

numero erunt, eo quoque major erit in elevando pondere facilitas. v. Inter machinas compositas maxime consideranda est Cochlea, quae dicitur infinita, seu in infinitum movens. (Tab. I. Fig. ip.) Composita est ex cochlea ordinaria A, & rota dentata B. Cochlea ope manubrij C circumvolvitur circa proprium suum a Xem, atque helices Cochleae inseruntur inter denticulos rotae, ut rota exinde permota circa suum proprium axem vertatur. Mirabiles ex hac machina effectus oriuntur: nam ita serico filo tenuissimo ponduS maximum elevari potest. Fingatur rota quinquaginta denticulis constans, tympanum , circa quod circumvolvitur funis, manubrium , quod se habeat ad tympani semidiametrum , ut quatuor ad unum, demnique potentia hominis, quae centum libras aeque t. Potentia haec unius hominis erit in aequilibrio cum pondere viginti millium librarum , idemque homo ducentis hominibus aequivalebit. Item si loco tym- . Pani adhibeatur alia cochlea , cui respon-

44쪽

deat rota totidem denticulorum, unicus homo aequivalebit decem millibus hominum , & sic deinceps.go. Illud non est omittendum, in

machinis omnibus , quo magis augentur .vireS, tempus eo longius requiri. 5 i. Attritus quoque in machinis adhibendis est observandus, qui ex asperitate superficierum oritur, partibus earum sese intricantibus, & impedientibus, quominus libere supra se mutuo corpora moUeantur. Quare ut onus moveri possit machinarum ope, augenda paululum est ultra aequilibrium potentia, quae machinis applicatur. Varius corporum attritus ope Tribometri exploratur. 6 a. Ad magnitudinem attrituum determinandam, generales regulae constitui non possunt. Longe enim inter se disserunt - in corporibus figurae partium prominen-

ium, & quasi vallium figurae, differt a

peritas , elasticitas &c. pro solo natali, densitate, siccitate, at mosphaerae humiditate, &c. 63. Ex omnibus iis, quae superius dicta sunt, explicari commode possunt eo

rum Diuitiam brum Cooste

45쪽

rum vires, qui vulgo Sampsones appellantur. Exemplum sit in homine, qui Z na e corio constructa supra Trochanteres praecinctus sedeat in humiliore parte plani ad horiχontem inclinati, innixis pedibus in verticalem tabulam, qua Planum elatius est, firmiter collocatam: eum ita sedentem elevare, fune ad Zonam juncto, non pollunt quinque homineS, quorum vires cum equi unius v. ut plurimum comparantur. Exigitur autem , ut qui ita sedet, femora, ac tibias in lineam rectam e tensas habeat, tunc enim, si eum pertrahere conentur ad angulos valde acutos, quo potentia ad acutiorem angulum agit, eomasor agendi dissicultas exoritur. Idem e

perimentum vel in hominis sceleto, ut supra dictum et , collocato exhiberi potest, ut in Tab. II. Fig. g. 6 . Machinas, quae motum in corporibus faciliorem producunt , hucusquo descripsimus: nunc primum de motu ipso dicendum. 63. Motum appellamus translationem de loco in locum, quae plene cognomscitur

46쪽

scitur multiplicando quantitatem materiae per velocitatem , ita ut exiguum corpus possit eumdem habere motum, ac magnum corpus, si habeat tanto majorem velocitatem, quanto minori constat materia.

EX P ERIME NTUM.66. Si duo plumbei cylindri AB,

quorum unus A duplo alterum B superet, impellantur tenui lamina elastica C, cujus virium gradus ope Elasti cometri D probe dignoscantur, uterque cylindrus spatium idem percurret, si vires impellentes majorem cylindrum se habeant ad eas, quae minorem cylindrum impellunt, ut duo ad unum. (Tab. I. Fig. ag.)

cI. Corpus omne perseverat in stato suo quiescendi, vel movendi uniformiter in directum, nisi quatenus a viribus imia prestis cogitur statum illum mutare.

Disi iam brum Comi

47쪽

II. 68. Mutatio motus proportionalis est vi motrici impressae, & fit secundum lineam rectam, qua vis illa imprimitur. III. cy. Actioni contraria semper , &aequalis est reactio: sive corporum duorum actiones in se mutuo semper sunt aequales, & in partes contrarias diriguntur. o. Velocitas corporum vi gravitatis descendentium aequalis est, si resistentia

omnis tollatur.

i. Ope machinae pneumaticae, de qua inferius agendum , frustum auri , levis pluma si eodem momento demittanis tur, eodem momento ad fundum perveniunt. ( Tab. I. Fig. IT.) a. Ex adverso si uni corpori obstet impedimentum, eis fluidum sit, dummodo non aequale alteri impedimento, quod alteri corpori obstat, non erunt aeque velocia huiusmodi corpora, quae vi gravitatis descendunt. EX P E-

48쪽

Fig. 18.) impleatur aqua, in qua immergatur pendulum CD, quod constet ex si-lo aeneo, & ex globo metallico . Pendulum alterum E F tum longitudine, tum pondere , atque volumine illi aequale su

pendatur et unum in aqua, alterum in aere

oscillationem habeat. Si duo illi globi eodem tempore, aequali etiam quantitate motus oscillare incipiant, globus, qui in aqua movetur, velocitate sua quatuor, vel quinque minutis secundis privatur : alter, qui movetur in aere, longo tempore suam retinet velocitatem , neque eam , nisi quam plurimis vibrationibus peractis, in totum amittit. q. Corpus mobile per directionem obliquam a medio raro in medium densum , mutat directionem suam , & discedita perpendiculari. Mutatio haec dicitur reis fractio, quae vel major, vel minor est, secundum variam densitatem mediorum.

49쪽

talem refractio mutatur in reflexionem .

s. Quod si corpus mobile descenis dat per directionem perpendicularem a medio raro in medium densum, directionem

non mutat.

EXPERIMENTUM I. T. Si a tubo metallico A B ,( T ab. VIII. Fig. 3.) qui ope cochleae C collocatus oblique sit, demittatur globus Fin capsulam DE, eusus fundus cera molli tegatur, vestigium imprimet in H. Quod si fluido impleatur eadem capsula D E, ac demittatur, ut supra dictum est, glo-hus F, hic a perpendiculo recedet, ac vestigium imprimet in G. EXPERIMENTUM II. 8. Eodem tubo metallico AB positione perpendiculari collocato ope cochleae C, subjectaque capsula D E sine aqua, deinde vero cum aqua, ut in primo

50쪽

experimen ro , globus demissus tardius movebitur , directionis tamen mutationem nullam habere poterit. s. Motus gravium libere descendentium , hac lege essicitur , ut si priore tempore corpus grave transierit per unum spatium, secundo tempore tria spatia percurrat, tertio quinque, & sic deinceps per seriem numerorum imparium, temporibus semper inter se aequalibus. Consequente e spatia, quae gravia percurrunt, iis computatis ab initio temporis sunt veluti unum , quatuor, novem . Qui numeri sunt quadrata temporis, & velocitatis.

EXPERIMENTUM.

go. Lignum praelongum sulcatum AB, (Tab. II. Fig. s.) & in partes novem distinctum, duobus, aut pluribus sultentaculis C D . E F . G H innitatur , ut cochlearum I ope magis, vel minus inclinari possit, quo lentior, & observatu facilior sit descensus duorum globulorum, qui eidem ligno imponantur. Ad extrem