장음표시 사용
21쪽
rebus deinceps exponere; ne qua propter multis dinem litterarum po sit animum tuum defatigatio retardare sid, si quidem haec tardius, quam sudes , absoluentur, cum rerum magnitudini, tum minis quoque occupationibus assignare debebis. uerumtamen maturabimus, et,quod negotio diminutum fuerit, exaequabimus indu tria; ut pro tuo in. nos oscio, o nostro in te nudis munus hoc accusemulatissime tuae largiamur voluntati.
N primo libro Herennibreuiter expo- it stimus, quas causis recipere oratorem I oporteret, edi in quibus osciis artis elaborare conueniret ea oscia qua ratione facillime consequi possiet. uerum quod neque de omnibus rebus simul dici poterat, et de maximis primum scribendum fuit, quo cetera ti. hi faciliora cognitu viderentur; ita nobis placitum est,ut ea quae discillima essent otissmum Acriberemus. Causarum tria genera sunt,demonstrativum, deliberatiuum, iudiciale.multo di cillimum est iu- distati: ergo id primum absiluemus. hoc et priore libro egimus, cum de oratoris osciis tractabamus , quorum inuentio et prima, et discillima est. ea quoque nobis erit hoc in libro propemodum absolueta et
22쪽
paruam partem eius in tertium volumen transferemus. De sex partibus orationis primum scribere incepimus. In primo libro locutis us de exordio, narratione , diuisione, nec pluribus uerbis, quam necesseefuit, nec minus dilucide, quam te velle exi-simabamus. Deinde coniundie de confirmatisne,et confutatione dicendum fuit. quare genera constitutionAm,'earum partes aperuimus: ex φω mulo tendebatur, quo modo constitutionem, , partes constitutionis, caussa posita, reperiri oporteret. Deinde docuimus, iudicationem quemadmodum
quaeri conueniret qua inuenta,curandum κt omnis ratio totius orationis ad eam conferatur. Postea admonuimus esse causas complures, in quibus plures constitutiones, aut partes constitutionum accommodarentur. Reliquum uidebatur esse,ut o lederemus, quae ratio posset inuentiones ad unamquamque constitutionem,aut partem constitutionis accommodare; et item quales argumentationes, quas Graeci α appellant, sequi,et quales uitari oporterere: quorum utrumque pertinet ad confirmati nem et confutationem . Deinde ad extremum doc bimus, cuiusmodi coclusionibus orationum uti oporteat. qui locus erat extremus defex partibus orationis . Primum erra quaeremus , quemadmodum quamque causam tractari conueniat: et nimirum
coniectura em, quae prima, et discissima est, po tissimum consideremus. CIN caussa soniecturali, narratio accusatoris su
23쪽
iciones interiectas, O dispersas babere debet, ut
nihil actum, nihil dictum, naviquam uretum, aut abitum, nihil denique factum me cavsa putetur. Defensoris narratio implicem O dilucidam e 'o- Dionem debet habere cum attenuatione fusticionis. Huius conclitutionis ratio in sex partes es diastributa, probabile, collationcm, signum, argumentum, consecutioncm, approbationem. Horum v
numquodque quid ualeat, aperiemus ..Probabileen, per quod probatur expedisse reo peccare , a militurpitudine hominem numquam abfuisse. Id diuiditur in caussam,et in uitam. Caussa est ea, quae induxit ad maleficium commodorum je, aut incommodorum euitatione : Et cura quaeritur, num quod commodism maleficio acquiserit, num honorem , num pecuniam, num dominationem, num aliquam
cupiditatem amoris,aut huismodi libidinis uola rit explere:aat numquod incommodam uitarit, inrumicitias, infamiam, dolorem, stupplicium. Hic a cusator in spe commodi, cupiditatem Uendet aduersarii: in uitatione incommodi, formidinem augebit.
Doensor autem negabit suisse caussam, se poterit;
aut eam uehementer extenuabit. Deinde iniquum
6'e disci, omnes, ad quos aliquid emolumenti ex aliqua re peruenerit, insuspicionem maleficii deuocari. Deinde uita hominis ex ante factis spectabiatur. In quo primum considerabit accusator, num quando mile quid fecerit. Si id non reperiet, qua rei num quando uenerit in Iem Austicionem: Om
24쪽
in eo debebit esse occupatus,ut ad eam causam peccati,quam paullo ante exposuerit,uita hominis possit accommodari, hoc modo: Si dicet pecuniae cause
s fecisse, onendet eum semper auarum fuisse : si
honoris , ambitiosum . ita poterit animi uitium cum caussa peccati conglutinare . Si non poterit par uitium cum caussa reperire, reperiat distar. Si non poterit auarum demonstrare , demonIDet
corruptorem, uel perfidiosum, si quomodo poterit . Denique aliquo , aut quamplurimis uitiis contaminabit per,nam : deinde qui illud fecerit
tam nequiter, eundem hunc tam perperam fecise non esse mirandum . Si uehemcnter castus et i teger existimabitur , aduersarius dicet, facta non
foemam syectari oportere: illum ante occultastiesua flagitia , se planum facturum ab eo malefiacium non aboe . Defensor primum demonstrabituitam in teir , si poterit: id si non poterit, confugiet ad imprudentiam , stultitiam , adolescentiam, uim, persuasionem, quibus de rebus uitupe ratio eorum, quae extra id crimen erunt, non de beat aspernari. Sinuehementer hominis turpitudine impedietur, O infamia, prius dabit operam, ut fal os rumores dissipatos e se dicat de hinocente,
et utetur loco communi: Rumoribus credi non oportere. Sin nihil horum fieri poterit, utatur extrema defensione, et dicat, nse de moribus eius apud censiores, sed de criminibus aduersariori apud iudices dicere . Collatio es, cum accusator id, quod aduersa-
25쪽
aduersarii fecisse criminatur,alii nemini risi reo, honosuisse demonstrat, aut alium neminem potuis se perficere nis aduersarium , aut eum sium aliis
rationibus aut non potuis*, aret non aeque commode potu sie,aut eum essu ille alias rationes comm diores propter cupiditatem. Hoc loco defensor ut demonstret , oportet, aut aliis quoque bono Dise , aut alios quoque id, quo de ipse insimuletur , fac re potulisse. Signum est, per quod onenditur ido nea perficiendi facultas se quadita. id diuiditur in partes sex, locum, tempus, spatium, occasionem ,spem perficindi, 'em celandi. Locus quaeritur , celebris an desertus: simper, an tum cum id factum sit, fuerit in eo loco solitudo : sacer an pro fanus , publicus an priuatus fiserit: cuiusmodi loci attingant: nam, qui ci l passius, peilpefius, aut exauditus esse possit. Horum quid reo, quid accusatori conueniat, perscribere non grauaremur, nisi facile quiuis, caussa posita, posset iudicare. initia
enim inuentionis ab ane debent proficisci: cetera facile comparabit exercitatio. Tempus ita quaeritur, qua peti te anni, noIII an interdiu, O qua die, O qua noctis hora factim esse dicatur, edi cuius modi temporibus. Spatium ita consideratur ,satis . ne longum fueris ad eam rem transigendam ; Grpotuerit ne scire , satis ad id perficiendum spatii futurum . nam parvi refert, sitis sparsi sui, e ad
id perficiendum , si H ante siciri, O ratione prouideri non potuerit. Occasio quaeritur, idonea ne
26쪽
Diis fuerit ad rem adorienda an alia melio quae aut praeterita sit , aut non exstectata. Spes perficiendi quae fuerit ,speCtabitur hoc modo: Si quae supra dicta sunt sigηa, concurrent :si praeterea ex altera parte uires, pecunia, consilium,scientia, apparatio ; ex altera parte imbecillitas, inopia, stu titia, imprudentia , inapparatio demonstrabitur fuisse: per quas res scire potet imus, utrum dis-dendum , an confidendum fuerit. Spes celandi quae fuerit , quaeritur ex consciis , arbitris, adiutoribus , liberis aut seruis , aut utrisique . rgumentum in , per quod res coarvitur certioribus argumentis, O magis fietna suspicione. id diuiditur in tempora tria, praeteritum, instans ,
consequens. In praeterito tempore oportet considerare ubi sumit , ubi uisus set , qui cum visus
sit, numquid appararit, num quem conuenerit, num quid dixerit, num quem habuerit de consi s , de adiutoribus , de adjumentis, num quo in loco praeter consuetudinem fuerit, aut alieno impore. In inflanti tempore quacritur, num uisus sit cum faciebat, numquisi epitus, clamor, crepitus exauditus si aut denique num quid aliquo sensu perceptum sit, as et tu , auditu, tactu, odoratu, gustatu . nam quiuis horum potes constaresus icionem. In consequenti tempore spretabitur , numquid re transacta relictum si, quod indicet aut fastum esse maleficium, aut a quo sit factum. Factum esse, hoc modo. Si tumore aut liuore decolora Lm
27쪽
s corpus mortui, significat eum ueneno necatum.
A quo factum sit, hoc modo: si telum ,si uesimentum ,si quid emmodi relictum sit, aut si uentium
rei fuerit,aut si cruor in uestimentis,aut si in eo loco comprehensus, aut uisus sit ira Vacto negotio, quo in loco resgena dicatur. Consecutio est,cum qua ritur, quaesigna nocentis O innocentis consequi soleant. Accusator dicet, si poterit, aduersarium, cum ad eum uentum sit, erubuisse, expalluisse, t titisse, inconstanter locutam esse, concidisse, po iicitum esse aliquid: quae signa conscientiae sunt . Si reus horum nihil fecerit , accusator dicet, eum
tisique adeo praemeditatum fuisse quid sibi csfiet usi
uenturum , ut confidentissime resistens responderet, quae signa confidentiae, non innocentiae sint. D sensior, si pertimuerit, magnitudine periculi, non conscientia peccati commotum esse dicet. Si non pertimuerit, fretum innocentia negabit esse commotum . Approbatio est,qua utimur ad extremum confirmata suspicione. Ea habet locos proprios a
que com unes. Proprii sunt ij, quibus, nisi accusator , nemo potest uti set ii, quibus nisi defensor. Communes sunt, qui alia in caussa ab reo, alia ab
accusatore tractantur. In caussa coniecturali pro prius locus accusatoris en, cum dicit maloru- mia sereri non oportere,'cum auget peccati atrocit tem . Defensioris proprius locus est, cum mistrico diara captat,et cum accusatorem calumniari criminatur. Communes locisunt, cum accusatoris, tum
28쪽
defensoris,a testibus, cotra tenes;a quaestionibus,
contra quaestiones; ab argumentis, contra argumenta; a rumoribus, contra rumores. A testiabus dicemus secundum auctoritatem et uitam test um, et constantiam tenimoniorum . Contra testes,
uitae turpitudin m , testimoniorum inconstantiam; s aut non feri potulisse dicemus, aut non factum ef- se quod dicant, aut scire illos non potuisse, aut cupide dicet e , et regumentari. haec O ad improba tionem,'approbationem tentum pertinebunt. A quaesionibus dicemus , cum demontirabimus, 'maiores, ueri inueniendi caussa, tormentis et cruciaribus uoluisse quaeri, O summo dolore homines cogi, ut,quidquid sciant,dicant. Et praeterea confirmatior haec erit disputatio ,si, quae dicta erunt argumentando, iisdem, vijs , quibus omnis coni ἱ Iura tractatur, trabemus ad uerisimilem sustici nem idemq. hoc in tectimonios facere oportebit. Contra quaestiones hoc modo dicemus: Primum,malo res uoluisse certis in rebus interponi quaesiones,lit, quae uere dicerentur, seruari; quae falso in quae-isione pronunciarentur, refelli possent: hoc modo:
in loco quid positumsit, Oct quid esset simile, quod uideri, aut aliquo simili signo percipi posset:
deinde, dolori credi non oportere, quod alius alio recentior sit in dolore, quod ingeniosior ad com Mnscendum, quod denique saepe scire aut L spicari possit, quid quastor uelit audire: quod cum dixe trit, intestigat ibi nem doloris futurum. Haec cl.- Imutatio
29쪽
stutatio comprobabitur i refellemus quae in qua
sionibus erunt didia probabili argumentatione: idq. partibus cόleCIurae,quas ante exposuimus,facere oportebit. Ab argumcntis,etsignis,et ceteris locis,quibus augetur seu picio, dicere hoc modo conuenit: Cum multa concurrant regumenta et signa , quae inter se consentiant, rem perspicuam, non subiciosam uideri oportere. Item plus oportere gnis et argumentis credi, quam testibus: haec enim eo modo exponi,quo modo re uera suntgesta; testes corrumpi posse uel pretio, uel gratia, uel metu, velβ- multate. Contra argumenta, oesigna, et cetcrassus iciones dicemus hoc modo, si demo1 rabimus nullam rem esse,quam non suspicionibus quivis posset criminari: deinde unam quamque suspicionem
extenuabimus,et dabimus operam, ut ostendamus, nihilo magis in nos eam, quam malium quempiam
conuenire: indignum facinus ese, ne testibus conieJIuram, et si icionem firmamenti satis habere . rumoribus dicemus negabimus tomoe fama nasci solere, quin subsit aliquid: oe dicemus care sesam non fulsie, quare qmstiam confingeret, et comminisceretur. Et praeterea, si ceteri fas soleant
esse, argumentabimur hunc esse uerum. Contra Fumores dicemus primum, si ncebimus multos esse falybs rumores,et exemplis utemur,de quibus fassa fama fuerit: et aut inimicos nostros,aut homines natura malevolo', et maledicos confinxisse, dicemus: et aliquam aut IIIam fabulam in aduersarios afe
30쪽
ec enim eo; restes cor tu, ut se ficet ras
xlim ramorem proferemus, quis illis aliquid turpitudinis asserat: neque tamen ei rumori nos facm habere dicemus, ideo quod quiuis homo posset quavis turpem de quolibet rumorem proferre, et conmclum subulam disspare. Verumtamcno rumor u hementer probabilis esse vidcbitur, argumentandos e fide poterimus abrogare. Hod et docili
m tractatu es constitutio coniedluralis,oin Π ris cosis saepissime tradianda cli,eo diligentius Mnes eius partes perscrutati sumus, ut ne paruu'la Fidem tittibatione aut osscnsione impediremur, si ad hanc ratione praecept ionis, aspoitalcm exercitationis accommodartimus. Nunc ad legit imae connitationis partes transia S.C v M uoluntasscriptιris cum scripto dissdere uidebitur di a scripto dicemus, bis locis utemur secundum narrationem: Primum scriptoris collauda tione: Deinde Acripti recitatione: Deinde percundiatione ,scirent ne aduersari, id scriptum Disse in i ge , aut in ima mento, aut in Dipulasione, aut tu quolibet scripto, quod ad eandi m rem pertineat: Deinde collatione quidscriptum sit, quid aduersarii β fecisse dicant, quid iudicem sequi conueniat , utrum id, quod diligenter perscriptum sit,an i quod acut est excogitatum. Deinde ea sententia, quae ab aduersari s t excogitata,et scripto astributa,estemnetur et ιη γ bitur. Deinde q'aerctur, quid obsucrit, se id uoluisset scribere, ut non pollierit perIcrib re.