장음표시 사용
31쪽
perscribere. Deinde a nobis sententia reperietur, et ca sa proferetur, quare id scriptorsienserit quod perscripsit: O demonstrabitur , scriptum illud esse
dilucide, breuiter , commode , ei se Ie, certa cum ratione. Deinde exempla properentur, quae res , cum ab aduersarijs sententia O uoluntas asser, tur, a scripto potius iudicatae sint. Deinde osten-dditur,quam perici sumsit a scripto recedere. Locus communis en contra eum, qui cum fateatur se contra id , quod legibus sancitum est, aut testamento pescriptum it ,fecsse: tamen facti quaerat d sensione ., sententia sic dicemus Grimum laudabimus scriptoris commoditatem atque breuitatem,
quod tantum scripserit, quod necesse fuerit; illud , quod sine scripto intelligi potuerit, non neces aris
scribendum putarit. Deinde dicemus calumniatoris esse ossicium, uerba, O litteras sequi, negligere uoluntatem. Deinde id, quodscriptum sit,aut non posse fieri, aut non lege, non more, non natura,
non aequo bono posse fieri: quae omnia script rem uoluisse quamrestis e feri, nemo dubitetrat ea, quae a nobis fiala sint, iussit e fadta. D
inde contrariam sint tiam, aut nullam esse, aut stultam, aut iniustam, aut non posse erι, aut non con lare cum Dperioribus O inferioribus fiente ijs, aut cum iure communi, aut cum alijs legibus communibus, aut cum rebus iudicatis dissentire.
Deinde exemplorum a uoluntate , est contra scriptum iudicatorum enumeratione utemur. Desnde
32쪽
t reperism, ei erit quas Emiluest
lum fi Hationum breuiter exscriptarim, tu quibas intelliga tur scriptorum uoluntas. Locus communis contra eum, qui siriptum recitet, oescriptoris uoluntatem non interpretetur . o duae leges inter se discrepant , uidcndum en prim , nrem quae obrogatio aut derogatio sit. D inde utrum leges ita illientiant ut altera iubeat, altera vetet; an ita,κt altera cogat, altera permittat . Infirma enim erit eius defensio, qri negabit sistosfie quod cogeretur, cum altera lex permitteret. plus enim ualet an tio permi isone. Item illa defensio tenuis cum ostenditur id factum esse, quod ea lex sociat, cui legi obrogatum uel der
gumn sit; id, quod posteriori lege saucitum sit,
ese neglestum. Citin haec erunt consideratas natim nonrae legis expositione, recitatione, collaudatione utemur. Deinde contrariae logis enodabimus voluntatem, est' ea trabemus ad nostrae
caussae commodum. Deinde de iuridiciali absiluta sumemus rationem iuris, O quaeremus pauom iuvis, utrum cum ea faciat: de qua parte poIlerius disseremus. Si ambiguum espe scriptum putabitur, quod in duas aut plures sententias trahi posit, hoc modo tractandum est. Prim- ,sit ne ambiguum, aerendum est. Deinde, quo modo striptum e et, se id, quod aduersis interpretantur ,siriptor fieri uoluisset, o lendendum est. Deinde id, quod nos ii rei pretemur , et feri posse, et boneste, recte, lege, more , natura, aequo bono fieri posse; quod a C uersarii
33쪽
versarii interpretantur, a contrario: nec esse ambiague scriptum, cum intestigatur utra sententia uerast. Sunt qui arbitrentur ad hanc caussam tractandam uehementer pertinere cognitionem amphibo- Iogiarum ea , quae a dialecticis profertur . nos vero arbitramur, non modo nullo adivinento estie ,sed potius maximo impedimento . omnes enim illi amphibologias aucupantur , eas etiam, quae ex altera parte sententiam nullam pHJunt interpretari . itaque o alieni sermonis molesti interpellatores, scripti tum odiosi, tum obscuri interpretes intro dum caute, O expedite loqui uolunt, infantif-simi reperiuntur . ita dum metuunt, in dicendo ne quid ambiguum dicant, nomen suum pronunciare non possunt. uerum horum pueriles opiniones re-ἱIissimis rationibus , cκm uoles , refellemus . in praesentia haec interserere non alienum fuit, ut huius infantiae garrulam disciplinam coni ner mus . Cum definitione utemur, primum asseremus breuem uocabuli definitionem, hoc modo: Maiestatem is minuit, qui ea tollit, ex quibus rebus civitatis a plitudo constat: quae sunt ea, quae chpiunt suffragia populi et magistratus consilia. v
pe igitur tu et populum pus j agio, o magistratum
conditio priuasit , cum pontes disturbani. Item ex contrario: Maiestatem is minuit, qui amplitud nem ciuitatis detrimento ascit . ego non asscci, sed
prohibui detrimento. aerarium enim conseruaui,
libidini malorum restiti, miricctatem omnemi interire
34쪽
rire non pastussum. Primum igitur uocabuli sententia breuiter , ad utilitatem accommodatam calis ae describetur . Deinde factum nostrum cum uerbi descriptione coniungetur. Deinde contrariae
descriptionis ratio refelletur, si aut falsa erat, aret inutilis, aut turpis, aut iniuriosa. Id qreoque ex iuris partibus sumetur de iuridiciali absilutat de
qua iam loquemur. maeritur in translationibus primum, num aliquis eius rei adtionem, petiti nem , aut executionem habeat, quem non oporteat: nu alio modo, tempore, loco: num alia lege, num alio quaei ente, aut agente. Haec legibus, O moribus , aequo bono reperientur; de quibus dic tur in iuridiciali absoluta. In causssa rationali primum quaeretur, ecquid in rebus maioribus , aut minoribus , aut similibus similiter scriptum, aut iudicatum sit: Deinde utrum ea res similis sit ei rei, de qua agitur, an diismilis. Deinde utrum consulto de ea re sicriptum non sit, quod noluerit cauere , an quod satis cautum putarit, propter ceterorum scriptorum similitudinem. De partibus legitimae constitutionis satis dictum esse nunc ad iuridicia-
Αου soLvTA iuridiciali conuitutione utemur, cum ipsam rem, quam nos fecisse confitemur, iureo tam dicemus, sine ulla assumptione eXtrariae defensionis . In ea quaeri couuenit, iure ne factum set. De eo caussa posita dicere poterimus, si , ex quibus pallibus ius constet, cognouerimus. C i Constat
35쪽
connat igitur ius ex his partibus, natura, lege , consuetudine, iudicato, aequo, o bono, pacito. Natura ius ess, quod cognationis aut pictatis causa obseruatur: quo iure parentes a liberis , O a parentibus liberi coluntur. Lege ius sid, quod populi iussu sancitum est: quod genus, ut in ius eas cum uoceris. Consuetudine ius est id, quod sine lege, aeque ac si legitimum sit, usitatum es: quodvnus id, quod argentario obtuleris expensium, a si cio eius refcte repetere polos. Iudicatum es id, de quo sententia lata est, aut decretum interpo tum. Da saepe diuersa sunt, ut aliud alii iudici, aut pra . tori aut consuli, aut tribuno pl. placitum sit:
fit, ut de eadem re saepe alius aliud decreuerit, aliti iudicauerit: quod Genus: M. Drusus praetor urbanus, quo cum herede mandati ageretur, iudicium reddidit, Sex. Iulius non reddidit . Item C. Coelius iudex absoluit iniuriarum eum, qui Lucilium poetam in scena nominatim laeserat: P. Mutius ieum, qui L. Accium poetam nominauerat, comdemnauit. Ergo quia pos tres simili de causa dis militer iudicatae proferri, 'cum id usu uenerit, iudicem cum iudice, tempus cum t pore, num rum cum numero iudiciorum conseremus. LX a
quo O bono ius constat, quod ad ueritatem O uti litatem commune uidetur pertinere: quod genus, ut maior annis LX, et cui morbus causa est, cognitorem det. Ex eo nouum ius consitui conuenit ex
temore, ex hominis dignitate. Ex DIIo ius
36쪽
U ,si quid inter si pepigerunt, si quid inter quos
convenit . Pacta sunt , quae legiores obseruanda sunt, hoc nodo: ubi pagurit, oratione pagunt. In comitio aut inforo ante meridiem caussam coniicito. Sunt item pacta, quae sine legibus ob semantur ex conuentu, quae iuri praestare dicuntur. His igitur partibus iniuriam demonstrari cius consim mari conuenit, idq. in absoluta iuridiciali faciendum uidetur. Cum ex comparatione quaereretur ,
utrum satius fuerit agere id quod reus dicat sis cisse, aut id quod accusator dicat oportui e fieri; primum quaeri conuenit, utrum fuerit utilius ex contentione , hoc es, utrum uenuflius, facilius, conducibilius . Deinde oportebit quaeri,ipse ne oportuerit iudicare, utrum fuerit utilius, an aliorum fuerit statuendi potestas. Deinde interponetur ab accusatore fusticio ex constitutione conte Iurali, quare pretetur non ea ratione factum esse, quo me lius deteriori anteponeretur ,std dolo malo negotium gestum. Deinde quaereretur, potuerit ne uia tari, ne in eum locum veniretur. Ab defensore contra refelletur argumentatio coniecturalis, aliqua
probabili caussa, de qua ante LIIim est. His ita tractatis accusator utetur loco communi in eum qui inutile utili praeposuerit, cu atuendi non habue rit potestatem. Defenor contra eos, qui aequum censeant rem perniciosam utili praeponi, utetur loco communi per conquestionem: O simul quaeret
ab acissatoribus O ab iudicibus ipsis quid facturi
37쪽
essent ,si in eo loco fuissent: et tempus, locum,rem, deliberationcm suam ponet ante oculos. Translatio criminis est, cum ab reo facti causa in aliorum peccatum transscrtur . In qua primum quaerendum est, iure ne in alium crimen transferatur. D inde spe tandum est, an aequae magnumst illud peccatum, quod in alium transferatur, atque illud quod reus suscepisse fateatur. Deinde oportuerit ne in ca re peccare, in qua alius ante peccarit. Dein de oportuirit ne iudicium ante feri. Deinde eum fiatum iudicivo non t de illo crimine, quod in alium transferatur, oporteat ne de ea re iudicium feri , quae res in iudicium non uenerit. Locus communis accusatoris, contra eum qui plus censebat uim quam iudicia ualere oportet e: O ab aduersa
ri spercunctabitur accusator, quid futurumsit ,si idem ceteri faciant, ut de indemnatis supplicia sumant , quod eos idem fecissie dicant. Qid, si ineaccusator idem facere uoluis* et ζ Defensor eorum
peccati atrocitatem proferet,in quos crimen trarios retur : rem , locum , tempus rate oculos ponet,
ut j, qui audient , existiment aut non potuisse, aut non fuit e utile rem in iudicium uenire. Concessios , per quam nobis ignosci postulamus. Ea diuiditur in purgationem O deprecationem. Purgatiqes,cum consulto a nobis fas tum negamus. Ea diu ditur in necessitudinem, fortunam,imprudentiam . De his primum partibus onendendum. s , d inde ad deprecationem reuertendum videtur. Pri
38쪽
mum, considerandum est, utrum per culpssim uentum sit in necessitudinem, num culpam ueniendi necessitudo fecerit. Deinde quaerendum est, ecquomodo uis illa uitari potuerit ac leuari. Deinde is, qui in necessitudinem caussam conferet, expertus ne sit, quid contra facere, aut excogitare possiet. D inde, num quae fusticiones ex coniecturali coniseia
tutione trahi possint, quae significent id consultos IIum esse,quod necessario accidisse dicitur. Deinde,s maxime nece istudo quaepiam fuerit, conueniatne eam satis idoneam putari. Si autem imprudentia reus se peccasse dicet, primum quaeretur utrum potuerit scire, an non potuerit. Deinde, utrum data sit operea ut sciretur, an non. Deinde, utrum casι nescierit, an culpa. nam qui sie propter uinum, aut morem, aut iracundiam fugi e rationem dicet, is animi uitio uidebitur nesci sie, non imprudentia: quare non imprudentia si defendet , sed culpa contaminabitur. Deinde, conte Iurali consituti ne quae retur, utrum scierit, an ignorauerit: oconsiderabitur, satis ne imprudentia praesidii d beat esse,cum factum esse constet. Cum in fortunam
caussa conferetur, et ea re defensior ignosci dicet reo oportere;eadem omnia videntur consideranda, quae de necessitudine praeseripta sunt. Etenim hae tres partes purgationis inter se nitimae sunt, ut in mnes eadem feci e possint acco odari. Loci communes in his cassis: Accusatoris contra eam, qui cum se peccasse confiteatur, t en orat ione iudices c moretur:
39쪽
demoretur: Desinoris, de humanitate,misericordia, uoluntati m in omnibus rebus spe Iari conuenire; tquae consulto acta non sint, ea si audi esse non oportere. Deprecatione utemur, fatebimur nos peccasse, neque id impudenter, aut fortuitu, aut necessario fecisse dicemus,sttamen, ignosci nobis p si lutant s. Hic ignoscendi ratio quaeritur expis locis , plura aut maiora ossicia, quam maleficia ,sidebuntur consare: si qua virtus aut nobilitas G
rit in eo,quisupplicabit: si qua spes erit, usui futurum, si ne supplicio disce1sserit: si ipsi ille supplex,
mansuetus, et misericors in potestatibus ostendetur fuisse: ea,quae peccauit, no odio, non crudelitate,
sed ossicio I reflo studio commotus fecit s tali de caussa alliis quoque ignotum es: si nihil ab eo periculi nobis futuru uidebitur,se rem missum fecerimus:
A nulla aut a nostris ciuibus , t ab aliqua ciuitate vituperatis ex ea re suscipietur. Loci communes , de humanitate, fontina, misericordia, rerum commutatione . His locis omnibus ex contrario victu is,qui contradicci,cum a limatione et enumer tione omnium peccatorum. Haec crasse iudicialis feri non potest, ut in primo libro ostendimus ,sed , quod potis uel ad senatum,nel ad concilium uenire, non uisa est supci sedenda. a nobis crimen remuere uolemus,aut in rem,aut in hominem nostri precat i causam conferemus. Si caesa in bominem conferetur,quaerendum erit nimum, potuerit ne tam tum,quantum reus dem O abit is, in quem caussa
40쪽
conferetur: et ecquonam modo aut honeste, Une periculo potuerit obsistis maxime itast,num ea re concedi reo conrseniat , quod alieno inductu fecerit. deinde in conieἱIuralem trahetur controuersiam , O quaereturnum consulto factum sit. Si caussa in rem quandam conseretur ,-haec eadem fere, omnia quae de necessitudine praecepimus, consed
Quo Ni A M satis ostendisse uidemur, quibus argumentationibus in unoquoque genere causae iudicialis uti conueniret , consiequi uidetur ut doceamus quemadmodum ipsis argumentationes, o re , O. absolute tractare potismus . nam fere non dissicile es inuenire quidsit caussa iumento: di cillimum uero est inuentum expolire, et expedite is nunciare . haec enim res facit ut neque diutius , quam satis sit, in eiusdem locis commoremur, nec se eodem identidem reuoluamur , neque incho tam regumentationem relinqua us, neque incommode ad alim deinceps transeamus. Itaque hac ratione O ipse meminis lepoterimus quid quoque loco dixerimus: O auditor cum totius causae , tum uniuscuiusque argumentationis distributionem percipere , O meminisse poterit. Ergo absilutissima , se persediissima argumentatio est ea, quae in quinque partes in dinributa, propositione rationem,
rationis confirmationem, exornationem, complexionem. Propositio est, per quam oriendimus sum malim, quid it quod probare uolumus. Ratio encaussa,