장음표시 사용
361쪽
contendit argumentis illis quidem non plane spernendis, iu-rirmioribus tamen, quam ut GRONovi VM in alia omnia abeu etem infringant. SCHOo Ius, sua se obscuritate haut raro involvens, a sensibus, quam verbis melioribus; ab ubertate ingenti, quam iudicii rectitudine, dilaudari magis meretur. Parum sibi interdum quoque videtur Constare. Ut praeteream perpetuum cavillandi studium, in quo delicias quaesivit maxime et exultavit, Neque illud inultum abstulit, haut perfuncto- me castigatus ab adversario, cui tanto pronior victoria fuit. quod in locis sibi opportunis et exploratis, SCHO x Io ali nillimis, invaderetur. Non repetam prolixe, quae de unciisu ζ is praecedenti capite disputavimus, quam enim nihil au-Xilii in I. s. g. . de s m. tui. inveniat SCHOOCxius, neminem
tam arbitror caecutire, quin sponte sua perspiciat. Illud fixum ac line dubitatione erit: uncias, quemadmodum duodecimam assis partem constituunt, ita centesimis quoque aptatas, non posse non idem valere, si indolem vocabuli atque analoetiam spectaveris. Veteres etiam eo sensu usurpasse hanc vocem, Scaevolae responso de sendimus, Haec igitur nobis reliqua quaestio est; utrum TACITUS, et cum eo Livius qui soli ex antiquitate omni unciarii et semunciarii foenoris, priscis temporibus praefiniti, mentionem intulerunt) de centesima a sura; utrum vero de duodecima eiusdem parte sint loquuti. Apud Taci TvM haec leguntur: Sane vetus urbinoenebre maluU, Ah. ei seditionum discordiarumque creberrima causa: eo e cohibebatur antiquis quoque et minus corruptis moribus. Nam primo duodecim tabulis Danctum, ne quis unciario foenore amplius exerceret, cum autea ex sibidine locupletium agitaretur I dens rogatione tribunicia ad iuncias redactar postremo vetita versi ra, multisque plebisscisu obviam itum fraudibus, quae toties ν os per artes rursum oriebsntur. Patavinus scriptorvii. historiarum ista literis mandavit: Haut aeque patribus D ra insequenti anno C Martio, Cn. Manlio C de unciario foenore a M. Duessio, L. Menenis, tribunis plebis rogatio est perlata ' et plebs aliquanto eam cupidius scivit accepitque. Et paulo infra:
362쪽
eandum coss. semunciarium tantum ex unciario foenus factum. Cura nunc erit, si qua ad verum via inquirentem ferat, dispicere. Enimvero, ut hinc ordiamur, simile veri haut videtur, adeo extenuatas ea tempestate incisasque legibus usuras fuisse, At duodecimam demum, et quod e edit fidem, vix quartam ac vigesimam centesimae partem licuerit stipulari. Maiores namque et debuisse concedi, et concessas fuisse publice, multis firmari argumentis potest. Neminem sane latet xv. Tabu- Iarum tempore, quum brevibus Italiae terminis Romani adhuc cluderentur, iis divitiarum opumque copiis nondum urbem redundasse, quibus deinde Iub iuventa imperii, et robusta quadam sui maturitate, praepollebat. Plerique civium aut nul-nL Max. 4, io, aut perquam Parvo aere censebantur. Testes Poplicola V viae et s. 7.lerius, Menenius, Fabricius, Papus, Curius. Nec ulla unquam Di*- affirmante Livio, exstitit respublica, ubi tantus ac tamdiu pa pertati ac persimoniae honos fuerit. Ex superius vero dictis constabit, potissimam semper creditoris rationem esse habe dam, ut tantum exigere usurarum nomine iure meritoque pos-st, quantum ei decedere commodi ex pecunia mutuo data censetur. Tenues homines atque egentes earere difficilius honis, unde alimur praecipue ac sustinemur, confessa resest: ruantumcunque enim suppeditaveri aliorum necessitati, suae etrahent. Locupletes contra, quibusque opes essula amuun . nullo rei familiaris intertrimento aliquam fortunarum porti nem rogantibus communicabunt. Qui vero inopis credit ris sarcietur damnum, quoties non amplius duodecima, audvigesima etiam quarta centesimae parte, concessum fuerit stipulari λ Quam pulchre haec sequenti aevo convenient, quo gentesimas usuras passim obtinuisse docuimus ' Et immenlam tamen copiarum vim tot divitissimarum gentium victor populus tum congesserat. Iniquitatis igitur deserendi legumlaetores, aut, longe sibi alia XII. Tabulas voluisse, assirmandum est. Atque huc ibat procul dubio sCHOocxiis, quum scriberet: Apud omnes sancto mentis homines in confesso esse; m ea repuolia
, quae subditot habra paveres, eι aeris indeos, usuros esse
363쪽
grandiores, quam ubisubditi opibus er pecunia abundant. Declia navit Gllo Novius alio; pluribus ostendens, sub republica so tunata et potente nimias partim mutationes, partim conditiones iniquillimas, non legum, sed seculi, corruptorumque morum vitio, foenus immodicum reddidisse. Quantum vero Mic discriminis est 3 Illic quaeritur: Utrum mugiuratus, spectu eiusdem credisi, civibus, rei nummaria di cultate pressi maiores quam locupletibus indulgere usuras debeant 8 Hic dis. Ceptatur: Utrum plura et grandiora debita occurrere ἰ uretim sub gravioribus usuris, non quidem expraesicripto legis, uIrum ex selasua libidine, creditores in opulenta civisate soleant foenerarit
Quod ut negari haut potest; ita prior quaestio vix indubium
Vruetur vocanda. Praeterea vero magistratus, si prudens, si amans' rei publicae gestit audire, eo incumbet sedulo, ut universi ac singuli civium in operas mutuas et opitulationes promti inveniantur. Quotus quisque vero partas labore vel periculo
es aliis utendas consumendasque tradat, extra Omnem fere
spem emolumenti positus 3 Et quantillum usurae futurum erat, si quinquaginta aut viginti denarii in foenus dati λ Profecto equidem honestior quisque erubuisset, quot mensibus id exigere. Porro autem, quid causae plebi, ut restitutam a Lissi
tribunis de unciario foenore legem aliquanto tantum cupidius ' patribus scisceret acciperetque 3 Nempe enim adhuc molestum debitoribus hoc foenus erat: aliquanto tamen levius a gratius prae illo, Suo ab avaris creditoribus, procul habita
et abolita minutatim xis. Tabularum sanctione, trucidabantur. Neque apparet ratio, cur T. Manlio Tor. C. Plautio secundum Coil . semunciarium mei us ex unciario fecerint, si hoc duodecimam centesimae denotabat. Iam tum enim levissima erat haec usura, quam improbare et accusare iniquitatis, vel egentissimus civium non poterat: nedum ut tot gravissimae turbae ac seditiones ea re Constarentur. Fac autem alias, easque maiores usuras per unciarium foenus signari, et locus dubitandi nullus crit relictus. Nunc inquirendum, qua nam illae fuerint. Enimvero haut occurrent commodiorescentesimis: neque alius hic latebit tropus, quam synecdoche;
364쪽
quae aut totum pro parte, aut partem pro toto ponit. Posset fortallis alia quoque ratio afferri, cur unciarium foenus centesimam significet. Certum est, usuras quot mensibus exigi l litas, et annum iam a Numa Pompilio in duodecim menses descriptum fuisse. Consequebatur igitur, ut singulis annis usu
rae duodecies praestarentur. Hae duodenae, verbi gratia, cen tesimae assem conficiebant, cuius duodecima pars, unciae Vo cabulo appellata, una centesima erat. FLi Nivs quoque in episto lis argumentandi copiam nobis fuggerit, non plane insuetum Romanis fuisse, ut menstruas usurarum pensiones, quantum annuatim efficiunt, consociatas eloquerentur. Sic enim ad Traianum scribit: Pecuniaepublicae, Domine, prudentia tua et ministeria nostro etiam exactae suntora exiguntur: quae vereor
ne otiosae iaceant. nam et praediorum comparandorum aut nul-Ia, aut rarissima occasio est: nee inveniuntur, qui velint debere, Reipublicae praesertim, duodenis assibus, quantia privatis mutuantur. Hisce porro assis nomen Romanos imposuisse, id ii dicio est; quod res omnes, quae: numero, pondere, mensu Ta Continebantur, ubi commodum erat, asses facerent, et per quadrantes, betas, trientes, uncias, dividerent. Solam vero unciam et semunciam respectu annui assis, neque betas etiam, semisses, trientes, deunces et sic porro dicebant, ne Confusio sorte oriretur, et quia ultra centesimam usurae nullae permittebantur. Hinc communiter per nomina illa inferiorescentesima, hoc est, menstrui assis, intelligebantur partes, neque de aliis maioribus ius reddebatur. Satis haec, credo, ex- Ilanavimus, quae Sc HooCxius tenebricosis verborum ambagius involuit. Ceterum istam de centesima coniecturam hoc confirmat, quod communiter olim, uti dictum, tanquam mnis ac terminus usurarum erat praefinita. Quis autem credat legislatores immoderate adeo a xii. Tabulis, quas in animo et
Oculi abere perpetuo decebat, recessuros fui Te, si duod Cimam tantum centesimae partem decemviri permisissent Quid ' quod ipse ivsTisiΑΝvs haut perplexe praesenti Coninstitutione per veteres leges, xii. Tabulas videtur indicare 3 Plura non moveo, nam haec quidem pro afferenda scii ccii sententia sufficiunt. - Qua
365쪽
tam vas autem magnam veritatis speciem habeat re nondum tamen ita sunt comparata, ut non facillime queant refutari diluique. Condonemus liberaliter priora duo arsitsementa. Sed quid cogetur indep Ut eadem scilicet opera obi ciemus mendacium historicis, et vetitam plane versuram fuis- Ie pernegemus. Si etenim resecari nimium usuras non oportuit, quis laudet magistratum, omnem earum stipulationem Interdicentem Haut vero evincet paucorum egestas, ut Omnes perinde copiis familiaribus adeo exiguis suin statu mus. Non potest non locupletari civitas, quae mercaturas in navigationes exercet: quod Romanos iam Lx. annis ante dein ποῦ rorum tempora Hiis , contra scAM RvΜ et SALMANvM p. a. et M. Clammmus RupEous ad Enchiridion Pomponii probat. Neque ob solam paupertatem tantum cuique emolumenti intervertetur, quum divites saepius multo plura negociando lucrariposlint, quibus ut se privari aliorum gratia patiantur, naturaliquidem Iure non tenentur. Quanquam vero sunt pauperri-
' VP ἡ-ς' ς/ν quanquam aegre adducuntur, ut sub
usuris levillimis credant: non temere tamen civilis. maiestas
eia'nga est, vel gratuito, vel minimo h ri bitor ob stringi Velit ac iubeat. Satis eam divunae sanctionis auctoritas exemplumque tuetur. Et im Probitas foeneratorum , seditionum discordiarumque creberrima Caula, necessitudinem tandem Romanis fecit tanti mali conia hendi. Hoc autem vel prohibitione usurarum omnimoda, vel non nisi levissimarum permissione poterat praestari. Quodque summa rerum est, diserte Livius resert ; invitis patribus a tridunis plebis quae demersa maxime aere alieno non in servitium, leum ergastulum et carnificinam a foeneratoribus du- Ceuatur de unciario foenore rogationem fu i ste perlatam. Miras enim per artes oriebantur repressae dudum fraudes, et se
cae Procul dubio tumultus ac seditiones obaeratorum causam fi liu η . tugrant, . Nunquam vero persuaderi mihi patiar, haut invitem' 'ς μ' - . Plebem in centesimas, acerbissinis etiam foeneratoribus, teste in 6 CicERONE, probatas, consensisse, quae sortem aegerrime persol-
366쪽
vebat. Invalidum porro a locuplete republica argumentum est. Nam hac ratione longe maiores centesima usuras, laborante eadem et inope, fuisse concedendas, sequeretur: quas
etiam si publicis legibus admissas fingamus ; iam unciarium
foenus non centesimae, scd binis fortasse, aut ternis centesimis respondebit. Illud autem vanum plane, neque dignum omnino est, cui quidquam opponatur, creditoribus plerique rubori futurum, si, minore summa locata, usuras minutis
simas singulis sibi mensibus numerari postulare debuissent. Sic canonem levissmum, diobolum fortassis, praestari oportere negabimus; quod emphyleutae iuxta et domino eius solutio pudorem afferat. Quid obsecro ad decus et laudem reipublicae interest, sive invite et quodam cum rubore, sive cupide ac libenter usurae exigantur Θ Non equidem ad foeneratorum arbitrium, sed ad communem salutem maiestas civilis constituit omnia ordinatque. Ceterum in promtu est remedium, quo verecundiae huic occurratur. Nulla creditori impone tur necessitas, singulis Kalendis de usuris debitorem appellandi. Ferenda igitur tantisper mora, donec incrementis maioribus suetas, uno tempore universas reposceret: quod hodie ue in vectigalibus agris nonnunquam assolet fieri. Progrediendum nunc iam ad Livii loca, quae prima fronte plurimum sententiae nostrae videntur adversari. Sed nihil est, quod a Patavino metuamus: ipse rem omnem planissime ac luculenter expedit. Quorsum enim verba ista 8 Nam et metario foenore facto levata usura erat quanquam causae nihil
suberat, quamobrem de usurarum gravitate quererentur, maximis illis, qualis centesima etiam, coercitis ac resecatis in soraei a tamen obruebanIur inopes, nexumque tribant. Sortis igitur magnitudo perfecit, quo minus solide laetarentur: et vel minima usurarum accesso per incommoda accidebat. Hi ne uinto a tribunitia rogatione anno compellebantur novi coimulos, ut solutionem aeris alieni, rem difficillimam tractatu, μ. . r. ad publico impendio sustinerent. Istius Caulam mali Livius moxaπu. V. c. Q . addit: Tarda enim nomina et impeditiora inertia debitorum,
quam facultatibus. Haec inertia ipsas quoque usura , quantumvis
367쪽
tumvis levissimas, exaggerabat. Finge sortem mille Ioach, micorum: sumamus enim exempli loco genus monetae nori stimum) haec menstruas uncias usuras nostro sensu essiciet Ioachimicum; annuas, decem Ioachimicos. Quarum solutione per aliquot annos dilata, plurimum sane sorti accessionis fiet. Finge iterum, hasce uncias usuras, quoties exacto anno non solvebantur, de communi fere veterum iure sorti adiectas fuisse: et quantis hinc incrementis augebitur. Non Aiste Dynia. itaque absurde, neque absone dicitur, semunciarium foenus num a ue triquartam et vicesimam centesimae partem significare , utut sit cuisse in με
tenuissimum. Nec enim querelae civium de gravitate unciarii foenoris, 1ed prolatae Iam rationes, atque fraudes et ννο ιυν Lis. machinamenta foeneratorum eo vocabant tribunos, ut se-C. d. uru.
municiarum rogatione plebi consultum irent. At vero ne uia, ibi iaς. sic quidem liberata respublica ingenti malo. Postremo igitur Velita versura; quae per dolos astutiasciue rursum oriebatur; machinationibus creditorum omnem plebiscitorum vim eludentibus. Adeo semper in civitate et vetabantur usurae et remtinebantur. Non morabimur ulterius in hac parte. Illud iam consutandum erit; per uncias usuras, seu unciarium foenus, antiquos ipsam centesimam indicasse. Fatemur sane, haut inusitatum ac novum esse, ut partem pro toto ponamus. Cur autem in solo usurarum genere, neque in aliis etiam rebus, quae per assem dispertiuntur, tropus eiusmodi occurrat 3 Diversitatis equidem ratio nulla apparet, neque dari potest ex omni antiquitate simile exemplum. Imo vero ne commode quidem unciae vocabulum pro asse, sive centesima, licet usurpare. Quae enim inde confusio 8 Aut duodecimam
assis partem, ipsumque assem, sive centesimam, simul designat aut assem tantum. Si illud; dubius haerebis, ecquid debeat intelligi, nisi expresse fuerit additum: sin hoc; peribit tibi
nomen, quo duodecimam astis, sive centesimae, partem appelles. Constat ex Scaevolae responso, uncias usuras Iure- consulti tempore duodecimam centesimae partem fuisse. Quis autem credat, adeo indiligentes hi C TACiΤvΜ aeque ac
xivivat qui post Scaevolam noruerunt suturos, ut ne verbo
368쪽
aidem diversae sigaificationis indicium facerent. Magno
sane silentium ipsorum argumento est, neque xii Tabulas, neque tribunitias rogationes a nativo vocabuli usu quidquam recessisse. Exsanguis quoque est altera ratio, qua respectu annui unciarium foenus dici potuisse contenditur. Nondum enim concessa ponit: centesimam scilicet legitimam usuram fuisse. Deinde ostendi facile potest, nullum plane annuum assem dari. Non commemorabo multa de illorum opinione, qui tantummodo annui respectu assem appellari existimant Demonstravismus enim superiore capite, assem,partesque eius perpetuo co gruere ac geminum esse centesimae: hanc vero, eaque inferiores usuras in singulos menses promissas communiter fuisse.Id solum negatum eo, menstruas usuras, quantum in annum conficiunt, iunctas congregatasque, veteres simul enunciasse. Nam Pia Nil locus, quum solus ex veterum monumentis produci queat, nondum evincet, vulgo ac passim, priscis temporibus
uoque, istum loquendi morem viguisse. Ne addam, quod
uspectus magnis viris videtur'. Ulut praeterea hoc ipsumta M, V- ρ- λβ9 giatur, nondum tamen annuus assis concessus est. Neque enim, quisquam mentionem eius facit, et nihil intempestivius, . . Sib.. v. quam fingere, quae confusiones maximas pariant; quum ea. ν. ibi. MI ciem hic de asie, iam menstruum, iam annuum fgnificante, locum habeant, quae ad synecdoches figmenta respondimus. Reliqua Schoockianae coniecturae firmamenta suopte impetu concidunti Multa olim per aliquot secula vel more Naiorum, vel publica lege introducta fuerunt; xu. Tabularum aevo aut ignorata plane, aut longe aliter constituta. Solam iniuriarum poenam, quae antiquitus propter membrum ruptum talio erat,
sufficiat nominasse. De hac Imperator g. 7. Inse de Iniuriis:
Sed poena quidem muriae, quae ex Leg. m. Tabularum intro ducta est, in desuetudinem abiit: quam autem Praetores intro duxe runt squae Giam honoraria appellatur in iudiciis frequentiatur. Adeo non perpetuum fuit, ut prisci huius iuris rationem ubique legislatores duxerint. Neque id oportebat fieri: eursu rerum, et reipublicae habitu alia omnia suadente. Longe infirmissimum quoque est, quod a conctitutione nostra, vel
369쪽
vel quibuscunque tandem locis, ubi prisci iuris mentio sit,
argumentum petitur. Saepius enim ius antiquum aut urius
appellatur, quo iam diu populus usus est: itein quod antiquao rudentia iurisperitorum induxit. Interdum sic vocatur, ha-
ita ratione constitutionis eiusdem legislatoris novae, uti in Paratillis ad Digesta, et in Observationibus docet summus iuris A. t. de Reg.
interpres, ACOBvs CusAClus. Livius etiam vii. Historiarum μηm My--
Lex vetusta est, triscis literis verbisque Icripta, ut qui Praetor maximus sit, Idibus Septembribus clavum pangat. Nemo autem hinc xii. Tabulas unice signari existimat. Nulla igitur necessaria consequutio: Centesima legibus priscis recepta et praestituta dicitur; ergo leges illae fuerunt xIl. Tabularum. Amisit vero praecipua stabilitatis suae praesidia scHoo-CRli, et cum eo aliorum Opinio. Cetera, si quae possunt moveri, neque maioris momenti quidquam tranent, atque ene vata facile collabentur. Nos, ut mutemus propositum, et ab indole vocis communique usu abeamus, nulla praegnans ratio urget. Monebo adhuc unicum: quod vel solum consutam dae Schoochianae assertioni suffciat. Postea quam TAciTus tot malorum causam foenebri malo imputaverat, haec subiicit: Eoque cohibebatur antiquis quoque et minus corruptis moributo statim et modum cohibitionis, qualis ille fuerat, addens: nam primo, inquit, duodecim tabulis sanctum, ne quis anciario fenore amplius exerceret. Esregi Os vero et innocentes mores
illos, qui centesimas, tale scilicet usurarum genus permittunt, quod sub Nerone, pronoque in eeiora seculo, sanguinolen- deberes. 7, 39. tum sENE AE audiebat. Melius igitur Iustiniani aevuum, et dignum quod priscis temporibus ruborem incutiat; dum, usuris longe minoribus introductis, prodidit, quantum a vera et perfecta laude maiores abfuerint. Sane non potuit laudare TA-ciTus, quod honestissimo cuique improbatur. Manet itaque firmumque est, unciarium foenus; seu uncias usuras, non centesimam, sed duodecimam eius partem valere. Nunc iam revertamur ad Imperatorem : ne nimii in hac parte illis ubdeamur, qui aurea utilitate cuncta metiuntur. Nec enim Do-
370쪽
stae in his Germaniae fortunae sunt, et retinendus, quod se culi mores deposcunt, ex ista sapientia modus.
De Modo ustirarum Iustiniani, et nostris temporibus introducto.
Debitarum in Lege nosi a nulla habetur ratio. An ob laerum debitoris quid quam potes exigi Θ A quibus usurae aestu exigantur. 2uaenam personae Illusties et Superillustres. Cur iis tantum trientes permissae. Olim Seuatoribus es Praesedibus Prouinciarum probibitum Deverare. An in omnibus omnino contractibus ultra trientes usuras persionae Illasres non possunt stipulari y Notatur Parius. Institores. Argentarii. Cur hisbes.ses concessae. Negotiatores ultimi quinam i su Voluendum, si quis
initium eontractum negotia gerata aut desinas negotiari aut nomen a reri cedat. Traiectit ius contractus. Foenus nauticum: Muinam istexereebant potissimum p Cur nautieum foenus magis, quam nautica usura Heatur. Desinitio nautici fenoris. suae νatio periculi a ereditore suscepti. Tempus certum navigationi tuterduis praefigebatur. Repre henditur Hotomanuus. suo nam periculuin regulariter praefabat cim inter Usurae in bis contractibus permissae. Novellae rio. lux. Samosi sententia reiicisur. Utrum Instiniani aevo consuetuis adhue, ni ferum cum navigante mitteretur. Foenus quasi nauticum. Iure canonicavi etur nautierem ae quais nanticum foenus probibituis. Species quia sint. suo refectu bie sib eente a fenerari posui. mosinaer error. Cur reli uis omnibus seruisses tantam conredantur. Iu mutus Uvrae, nisi ex stipulatione non debentur. Au odio usurarum Τ Νegatur eum O- iacio adversus Paulum Basium. Busi νationes examinantκr. Redditis ratio, cur stipulatio requiratur. minus nudi pacti inuitio adiecti. EFfctus nudi pacti mutuo adiem. Essectus nudi disrarum pacti, Aconti mctibus bonae fidei addatur. Leotardi sente etia, cur mutuum adiectum D eontractibus stricti iuris. Virum aliis adhae casibus cente ais lices
exigere 8 P. Gregorius refutasur. Imperator usuras moribus Meceptas ceteris omnibus exaequavit. sui nid ultra praesultum inodum aut promissura , aut gatum es, consuutione nosse irritum habeιur. Aiaco nationibus foeneratortim Ohviam itur. Siliqua. Unus siliquatici. Sportula. Variae severatorum frauris recessenistri Poeua foeneratorum.
Au ipso rure infamia irrogatur Z Ad qciem iudicem quaesis et cauμη rarum spectrη3. Euid vostru ιι eribus obtineat, brevissise iudicatur.