장음표시 사용
351쪽
consensu finis quodammodo esset ceterorum: ultra hunc, prae 'ter millenarium, non inveniuntur nova nomina. Si quid residuum est, denuo ad priores numeros redeundum, quibus centenis istis adiectis, centum et unum, tria, quatuordecim, tri inta conficiemus, donee, impleto iterum centenario, subsiendum, idemque numerus, binis, ternis, aut pluribus vicibus repetitus, ducentorum, trecentorum, quadringentorum, Voca' hulis exprimendus est. Rotunditas quoque numeri non Parum momenti habet. Sic seculum centum annorum spatio olim circumscripserunt: sic Poetae saepius centum pro incerta quantitate ponunr, Ut MARO: Cenium quadriiugos agitabo ad mina currus. Georg. 3, 3 . Simili plane modo certam usurae quantitatem definiverant, a qua minores maioresve denominabantur. Erat haec cenI sima: cuius nota scilicon, id est, C aversum, totque ponebantur scilici, quot centesimae convenerant. Id propterea Ve- vid. Salmas ro sic pingebatur, quod, cum C. centum significaret, conver- de M. V. p. tebatur ad eam summam, cuius centesima sutura erat: uti re fert Volusius Maecianus, cuius vitam singulari dissertatione magnificus atque nobilissimus DN. paΑEs Es, excelsus Iurisprudentiae vates atque antistes, Patronus et Doctor meus aeternum devenerandus, haut ita pridem exquisitissime perscripsit. Nominis ipsius rationem multi sollicite investigarunt. viae. Cuiae. ain Hoc quidem indubitabile est, non eam hic intelligi, quae re- μ 3 spectu pensionis, sive ordine centesima est; quo sensu Daecem ma a CiCERONE usurpatur; alias enim nullam omnino usura ni centesimam dicere possemus, nisi et mense centesimo sol- explicatiouerveretur. At vero saepius videmus contingere, ut, vel matu- recessur,rius sorte reddita, usurae consistant, vel non reddita, ul- , tra tempus istud producantur, nihil tamen secius centes-marum appellatione permanente. Peis me quoque Scholiastes apud HARMEΝ vLvM ' centesimam vocat, quidquid duO- tu. decim partes complectitur, ideo quod priscis temporibus, qui centum alicuius generis habebant, duodecim incommune conserebant. HYGO DONEM. o, quum de usuris erudite, sum maque
352쪽
inaque facundia disputasset, Relinquitur igitur, inquit, ut husolum quaerendum sit, qui is centesima usura. De qua re iam inter doctos viros omnes constare video, centesimam usuram esse centesimam partem fortis in sivgulos mensese ut ita dicta videatur, quod ad Iortem relata, centesima fit portio Fortis. Alii hoe modo
centesimam usur m esse desistunt, quae centesimo mense aequaι sortem s quod eodem redit ut puto, in centum aureos in si ulos menses unus aureus; id es, centesima pars, nsura centesima est: eadem centesimo mense sessum sortem. Poterant ultima haec dosortis aequatione rectius omitti. Si enim centesima eo significatu accipietur; Drae, Iernae centesimae erunt, quae ducentesimis, trecentesimis demum halenis credito adaequantur: quod rationi omni prorsus repugnat. Nam haec sic appellantur, quoties summa centesimae altero tanto, aut triplo sunt maiores, adeoque non seculis demum, sed quinquaginta, aut trium et triginta mensium spatio sortis quantitatem explebunt. Verissima omnino prior tententia est, de parte sortis centesima inteoligenda, quod aliis quam plurimis exemplis potest demonstrari. Ut enim vetereS quadragesima erarum vicesimam, item centesimam haereditatum unde centenarii, qui eam exigebant pro partibus ferarum quadragesimis, et sic porro dixerunt: ita centesimam quoque cadem ipsos significatione pro tuli pam te, non quidem usurarum, sed totius crediti, posuisse verisimile est. Praeterea, quum ad publicorum vectigalium modum concepissent nomen fructus pecuniae privatae; quis dubitet eodem more et centesimam fuisse acceptam 8 De vectigali Gi-CEllo epistola xviii. ad Brutum: obdurescunt enim magis quotidie boni viri ad vocem triheli: quod ex centesima collatum impurinisti censu locupletium iu duarum legionum praemiis omne consumiatur. Hoc idem alibi explicat: ager vectigalis populo Romano ex parae decimo. Proxime ad institutum nostrum accedere quoque videtur centesimare, proprium Opilii Macrini verbum qui si quando benignius cum seditiosis agere vellet, centein mare solebat, qui digni decimatione atque vicesimasione suissent, hoc est, ut decimus quisque ac vicesimus eorum capite plecteretur. Centesinam igitur usuram, vel centesimas usuras,
353쪽
non ut substantivum cum adiectivo, sed instar duorum adie-Hivorum, commode explicabis: centesima or. Gro m. dotis partem usuram, vel centesimas tartes soriis usurri, id est, C s, o Lusurarum vel commodi nomine ductas aut statutas. Huic centesimae Graecorum Aiatho, uti PLvTARCHus in Luculgo appellat, respondet: cuius vocis origo ad Romanos, quam hos potius est reserenda; quum apud eos tantum, qui sub Romano imperio scripsere, reperiatur. Veteres Attici τοκον ἐπι Sulmosa, V vocabant; item επὶ 'αχυ δανείζεθM: aut plene, ἐπὶ V. o. Groxori
δραχμὴ δανεί Pota την μνῶν. Fallitur autem SCALIGER, qui rentenarium usuram eandem cum nostra esu autumat. Centen rium enim certi ponderis aut numeri corpus denotat. Sic vid. Gro in centenarius lapis, pondus est centum librarum; grex cente- ς Sest. I, 3. narius, grex centum pecudum. Et quamvis centenaria pro 37 usura centum nummorum uti velis; nescio tamen, an eius locutionis exemplum apud bonos auctores occurrat.
Positum iam in aperto erit, centesimam a parte sortis centesima; quemadmodum drachmalis apud Graecos a drac ma, sibi nomen invenisse. Faciet igitur in centum denarios, singulos menstruos, annuos vero duodecta: non quod sua natura et directo duodecim in centum significet, sed quia quot mensibus renovata, duodecies quotannis praestatur. Hanc veluti fontem statuerunt ac caput, unde omnia, maiora minoraque iuxta usurarum vocabula, tanquam rivuli emanarenc Neque facile in foeneraticia pecunia aliud invenietur verbum, quod sua vi, nullo ad centesimam respectu habito, ceristam usurae quantitatem designet. Est, qui quinquagesima; in medium proseri; sed is sine exemplo veterum loquitur; et pellime verbum hoc interpretatur. Lego quidem apud ClCE- tuae GraηολRONEM rernas quinquagesimas frumenti, tres quinquagesimas: at G Mil. 3, 33. vero de vectigalibus intelligendae sunt : quemadmodum Graecorum verbum πεντηκος, , scilicet μοιροι, certum vecti- salis genus designat; quod qui publicanus Athenis exercebat, πειτηκοτολογος Vocabatur. Deinde minus adcurate quinquagesim in esse a uirmat, quando sena tantum pro centenis an
nuatim persolvuntur; cum quatuor potius ac viginti dicere Xx debuis-
354쪽
debuisset. Centenarii namque numeri qui fixus usurariae sortis terminus manet in quinquaginta partes divi si, pars quinquagesima duos in usuram menstruos dabit: qui latinis binae centesmae, quoniam pars centesima bis singulis mensibus potest exigi, appellatur. Quoties igitur plures centesima ustirae; sive alterum, tertium, quartum tantum petebatur multiplicabant centesimarum nomina: binin, te Ioas, quater nas centesimas, ut Graeci τόκον ἐπὶ ita , τρισὶ δραχμῶς, proin Hem. 3. s. nunciantes. CICERO : binis centesimis foeneratiu es. Et ad Λω0. M. ticum: Nam aut bono nomine centesimis contentus erat, aut non
bono quaternas centesimas sperabat. Quod si minus centes main stipulationem venerat, verbi causa, ut ex centum denariis dimidia aut tertia denarii pars quot mensibus penderetur; non ducentesimam, trecentesimam dicebant; sed alio prorsus more, quum assiduo patrumfamilias usu frequentari centesimae nomen coepisset, in suas eam partes dividebant, quibus deinceps usurae minores fgnificabantur. Budaeus G Solebant autem veteres Romani, quoties totum aliquod partiri vellent, ad assem id redigere, qui duodecim partibus Constabat, quaruio singulae, unciae, plures coniunctae ad assem usque suis nominibus appellabantur. I. s. Inst. de haered instit. ΕΑLsus ad Celsum de asse, minutisque eius portiunculis: uuiri quid unum es, et quod ex integrorum divisione remanet, assem ra-xiocinatores vocant. Γuotquot ergo de integra divisione gulares
res unitatesve remanebunt, totidem asses erunt: μ unitas una r manebit, unus erit, asve s se duae, duo s siplures,plures erunt asses. VOLVsivs MAECIANUS: Sicut assis appetiatio ad rerum solidarum haereditatisque totius, diviso autem eius ad partium demonstrationem pertinet: ita et ad pecuniam numeratam refertur: quae olim in aere erat, postea et in argentos i coepit, ita ut omnis nummus argentem ex nummo aeris potestatem haberet. Hac ratione centesimam quoque per assem partiebantur, quem non tanquam nummum, sed tanquam commune instrumentum
omnis integri, quod vel constat, vel secari commode duodecim partibus potest, dividendi considerabant. Quantum igitur ab asse suae partes, tantum et contractiores usurae a cen- tesima Di siligod by Cooste
355쪽
tesima distant, iisdemque assis partibus vocitantur. Neque improbabile est, centesimas ipsas assium usurarum vocabulo fu i ite notatas. De quo α πάνυ CRONovius, ut et de ratione Decentes est ..ppellationis. Nunc autem, inquit, et usuras asses dictaτ, et μ'ri, iri summa cum ratione dictas, et in ore vulgi non infrequentiores, δε τεύηγησε quom aliasfuisse, et ab usuris alsibus fluxisse ceteras, certum ha- leo. Unde igitur usurae asses nomen acceperunt ' Verbo dicam, quod adhuc neminem tuisse vidi,sed verissimum es: ex eo, quodns rati bra estdem reserat, quum haec vocabula sunt inventa, et eo dem pondere fuerunt usque ad belum Punicum secundum, quum obaerarii inopiam et ultimin reipublieae necessumes, et Fabio maximo dictatore, in ex librati jactus es sextantarius. Uuemadmodum autem centesimis minores usurae dictaesunt deunces, dextantes, dodrantes, hesius, septunces, semisses, quincunces, trientes, quadrantes, sextantes, unciae, semunciae, quia Centesima et libra eadem res erat, nec pecuniam aliam, quam libras aeris habebant, et scens simam dividere vel m. non poterant aliis vocabulis uti, qtiam partium libraee ita et usuras' centesma; dixerunt usuras asses, quia qui centesimas usurin promiserat, menstruos dabat asses in centenos Ges, vel menstruas librin in cenIenin libra Una erat disserentia inter a ssem et libra m ex insituro Seruit Tulfi, quod assignatis hamatur cum partibus suis, ne molestia appendendi moram commerciis faceret; libra dicebatur etiam de non signato a rer in caetera pondus idem, eadem materia, eadem partitio asses et Bbrae fuit: sed invaluit, ut potius dicerent usuras aises, quam usuras libras, quia insignato et pecunia huius nuncupationu usim erat. Merebor veniam, si quae porro vir summus addidit, descripsero. Haec vera sunt, adhuc ab omnibus frustra quaesita usurarum allium incunabulae hoc initium usurarum modum asse definiendi: quod non nisi asses forent, quisius ut plurimum ibant in creditum, quibus emebant, vendebant, pr ιia rerum omnium aestinabant. Id hinc porrexerunt ad minores usurarum numeros, quia nos isti, perinde ut centesimae, nihildferebant a libris aeris, ns quod signum impressum haberent: et se commorim aut omnino aliter dividi non poterant, quam pari hin librae. Haec GRONovius. Partes vero allis illae sunt. De-Xx a unx Dissiligoo by Corale
356쪽
si undecim unctis; dextans, seu decvnx, decem; dodrans, novem ;bes, vel bessis, octo; sieptunx, septem; semis, velsemissis, sex; quincunx, quinque; triens, quatuor; quadrans, tribus; sextans, duabus unciis constabant. Ultima parS, uncia nominatur. Sic enim BALBus: Cuiuslibet integrae rei, in duodecim partes divisae, semper duodecima pars uncia dicitur. Haec dividitur in semunciam, quae est medietas unciae; duellam, quae tertia; sicilicum, quae quarta; sextulam, quae sexta; drachmam, quae octava; hemisecum, quae duodecima; tremssem, quae sexta decima; scrupulum, quae quarta et vigesima unciae pars
est. Sed minores semunciis usurae non occurrunt. Divisa igitur in duodecim uncias centesima, quoties cunque non integrae, sed undecim tantum; verbi gratia, incentum denarios singulis pensionibus non denarius, sive χriasses, verum tantummodo quatuordecim asses, duos trientes Conuenerant; deunx Centesimae, vel deunces usurae praestari dicebantur. Pari modo si decem unciae, sive decem denarii partes; hoc est, xui. asses triens solvebantur; dextans centesimae, seu dextanies inurae erant, si novem unciae, sive Xu. asses; dodrans centesimae appellabantur. Eadem ratio reliquarum partium. Belsis usurae, quae decem asses, duos trientes in triginta diebus sorti addit, mentionem facit constitutio IV epis. r . nostra, et ei Esto ad Atticum: Renus ex triente Idibuι Quincti.
UR' ' Mis factum erat bessibus. Semisses inurae, ' sive victoriatus, ' ,,.seriisse Vel duo sestertii sunt, quae in lege nostra ' dimidia pars e--
ω υιδ Hlos resimae, et L ult. C. Th. de usur. medietin centesimae vocantur. ρὰ matria Eaedem a levioribus usuris ab VLPIANO I. s legat. q. s. de operit ad .Lult. Cpubi distinguuntur. Erant vero solemnes civitatum usurae: unde MODEsaei Nus etiam L septicia. Io. depol icit. - ἐξ εθως τοκον interpretatur, semissales usurru. 2uincunces dicuntur, cum quinque centesimae partes, id est, sex asses duo trientes in centum denarios quot mensibus exiguntur. De his videri po sunt l. II. de usuris. l. N, Isi. f. a. de alim. et cib. I g. l. p. I. Io. de
Mur. F, δεῖ adm. et per tui. pissio modestae audiunt: decunces autem e COH-trario nutriri Trientes usurae ab Imperatore in praesenti constitutione per tertiam centesimae partem signantur. Quinque
357쪽
rue enim asses trientem quot mensibus sorti adiiciunt. Itiem I. II. f. uis. de usuris legitur: inque ad tertiam cente aer quae verba a TRIBONIANI manu, et Graecorum more τρους εκατ πης dicta esse, Cui Acius assirmat. Mentionem ha- Obs i rum usurarum PAPINIANTs quoque La . I. r. quanae dies leg. PAV Lusi. s. f. a. ML. Ericiae VLpta Nus LI. 6 lo. dea .eι per tui. Ω-
ciunt. Atque illae ipsae sunt fortassis, quas APRiCANus I. Iong. ult. de leg. et eis. r. leuiores vocat: nam l. s. de oper. pubi l viores dicuntur, quae PAVLo d. LII. ult. de usur. trientes sunt. Itidem trientarium foenvi de eo usurpatur, quod trientes usuras parit. Hoc ANTONINvS PIus et ALEXANDER exercuisse feruntur. Sequitur quadrans centesimae, seu quadrantes usurae, quum uarta denarii para; id est, quatuor asses, via sestertius penditur: e quibus i. ar. . de ann. legat. l. D. C. depet. haereae Uncia eis mancia centesimae, sive unciae semunciae usurae sunt levi ili-mae: quarum illae duodecimam denarii partem, puta asse in cum triente: hae duodecimae dimidiam, duos nempe trientes essiciunt. Luculentum earum exemplum offert scAEvoLA II. Responsorum I. - . f. . de a . et per tui. Praefectus legionis ita ad I testamento cavit; Volo ut sit in arbitrio tutorum filii mei, si vo - Mudi fore luerint huius summae uncias inferre usurarum ' nomine, ita, μη/ i. ne nummi dispergantur, quaero,s apparuerit pecunia foenerata tutoribus, iudicio tutelae uncias usuras, an vero ein, suasipula' ri,iadae. t. 16.ti sunt, praestare debeant' Respondi, si secundum voluntatem δε- dssii. functi elegissent usurarum praestationem, neque pupilti nomine in foenus dedissent: id orasatur, quod restator voluister Nollem Granav. Mit, locum hunc attigisset scito ocxius: fecit enim intelligendo, proso ut aut intelligere parum, aut insigniter calumniari videatur. Quid expeditius isto sensu p Praefectus legionis reliquit testamentum: in eo cavit, se libero tutorum arbitrio permittere, utrum ipsi sub usuris accipere pecuniam vellent, an Vero ex traneis foenori dare. Sed minus periculi suberat, si nummi non dispergerentur, hoc est, si apud tutores permanerent. Quo igitur facilius adducerentur eo, uncias tantum usuras, illas scilicet levissimas, inseret testator usurarum nomine iussit.
358쪽
Occuparunt tutoreS pecuniam, usuris multo maioribus in sti .
pulationem deductis, hasce sibi pupillus; tutores uncias tantum deberi assirmant. Agitur tutelae iudicio. Lite utrinque agitata IC. respondit: Aut secundum voluntatem de iuncti ipsi
tutores suo nomine elegerunt usurarum praestationem, Pec inia deinde pro lubitu foenerata; aut pupilli nomine in foenus nummos dederunt. Si prius standum testatoris voluntati, neque plus unciis usuris solvere tutores tenentur: sin hoc; equidem pro pupilli causa erit sentiendum, quum naturae iure aequum sit, neminem cum detrimento alterius et iniuria fieri locupletiorem. Atqui illa vera Scaevolae menS est: nihil hic inepti, nihil coactum, Fac autem, per uncias usuras intelligi centesima; debere: quotusquisque in beneficii loco ponet, quae maximae, quae gravissimae civili iure habentur' Et erat tamen destinatum defuncto, ut tutoribus ipsis leviori foenore obstrictis, dispersu nummorum de sorte filius in periculum ne veniret. Ponamus iterum cum SCHOOCKl O, centesimas signari. Quaenam vero illae maiores, quas stipulati tutores fuerant ρ Maiores enim unciis usuras in contractum venisse, hinc discimus; quod tutores mutuo sumsere pupillarem pecuniam, quam extraneis deinde crediderunt. Atque potissma ex eo causa disceptandi, utrum uncias usuras, an Uero quas stipulati erant, praestare dcberent: quum alio pacto quaeri de unciis non potuisset. Quis autem adeo absurdos tutoreS putet, ut flecuniam, gravissimis usuris mutuatum, in ianore foenore collocarent 8 Verum enim vero centesimas olim terminum usurarum leges statuerant, ultra quas quidquid con-Uenerat, in sortem imputabatur: nostras autem improbasse iudices, nusquam apparet. Igitur aut centesimae, aut centesimis inferiores in conventionem deductae suerunt: quidquid vero contenderis, nunquam cum unciis usuris eas licebit confundere, quum unciis sint maiores. Unde conficietur tandem, uncias usuras, nisi eo, quo explicavimus, sensu, pessime describi. . Eadem nobis lex quoque suggerit, male quosdam umciariam usuram, ossem MDrarium usurpare: quemadmodum
359쪽
ex adverso recte dicitur Devus unciarium, femunciarium. Foenus enim est, quod uncias, semuncias usuraa essicit: at usurae neque alses pariunt, neque uncias, quum sint ipsi asses, ipsae unciae. As respondet centesimae, ac perinde est, sive asem, sive centesimam usuram, hoc est, centesimam sortis partem usuram pronuncies. Sic dextantes, besses, semisses, trientes unciae valent tot centesimae partes usuras, sive usurarum nomine accedenteς, vel condictas. Praeterea, hoc etiam perspicuum fiet, diverso longe sensu a CLAVDio sALMAsio unciam vid. de M. Hadhiberi, quando illam subcentesima vult comprehendi. uuido p. 3ς se gi ur, inquit, Latini veteres, quum centesimam dixere, non ad DHuram, sed unciam respexerunt, quia centesima uncia, menstruatim usiuriae nominesoluta, centesimam usuram esseit 8 Ac si e potius esset dicenda centes ranae scit . unciae) usura, quam centesima.
Haec vero haut obscure innuunt, talem heic unciam denota- vid. . s. infri, quae ex forte, in centum uncias distributa, centesima sin- IV. de bae Iulispensionibus exigitur. P vLvs MANumus, nescio quo subti- itatis studio, in novum errorem delapsus est. Didicerat sci- Mantit. O ..icet, assem, ut cum eo loquar, usuraritim vulgo definiri: qui AE duodecim in centum; Guncem, qui undecim; dextantem, qui Vt ῆὸ.ι
decem; dodrantem, qui novem trientem, qui Suatuor; unciam Gi Onowur. sive potius ex ipsius mente unciarum usuram, quae unum annua die progigneret. Haec parum convenire videbantur quis enim, si unciam tantummodo qllotannis acciperet, tantulo quaestu occupare pecuniam vellet 8 Existimanaum igitur, uncia; usuras non annuas, sed menstrum esse. Et quoniam ceu-tesima unum quoque ex centum denariis emcit, eadem perinde intuitu menstrui sic dicetur: atque hoc paelo unciae accentesimae usurae, vocabulo disserentes, re ipsa congruent. Sed vero deunces, dextantes, dodrantes, besses et surae quae undecim, decem, novem, Octo in centum faciunt, a menstruo
ut sibi nomen invenerint, incredibile est: quis etenim tanta rei familiaris iactura foenebrem pecuniam acciperet 3 Itaque
annuae erunt: et ea ratione assis Partes aliae menstruum, aliae
annuum foenus dabunt. Simili plane modo sΑLMAsius, Athe- De M. V. . nis quasdam usurarum annuas, quasdam menstruas suisse, ex
360쪽
earum quantitate vere aceruditissime demonstrat. ΜANu Tionemo forsitan accedet, Ut quem unciarum et semunciarum vilitas, itemque illorum error decepit, qui, similitudine duod cim mensium, quibus annus constat, ac totidem Partium assis ducti, assem annuum confinxerunt. Non dissitemur vero, et nostris rebus commodari Romanorum vocabula posse, si, ruod ex menstrui aestimatione apud Romanos valebat, nobis irecto annuum significet. Sic cente a duodecim in centum ; deunces centesimarum usurae, undecim: dextantes cent simarum usurae, decem; dodrantes centes imarum usurae, nOvem in centum, et reliquae partes suas quaeque usuras denotabunt: uti prolixius ὀ πάνυ cistoNovius eaeplicavit.
CAPUT IV. De foenore unciario.
Seboae ii de unetario fenore sententia. De Schooesii iudieium. Status ean. troversire. Argumenta pro Sebooe io. Paupertas populi Romani tempore XII. Tabularuω. Unciarium foenus Onecdoebiee dictum. As annuus. Plinii Deus de duodeuis assibus Seboothii rationes expenduntur et eon furantur. Ante Decemvirorum tempora Romani mercaturam et favis riones exerce ant. Impotentia foeneratoram, et plebs obaerata ulmis, eas fam tegi de revelario foenore dederunt. Ratio, eur unciarium foenus adis late molesum debitoribus fuerit. Nugus in voeabsis unciae tropus agnois scitur. As annuus uegatari ALL. XII. TabtiL sequens aevum saepias Du-gssime reces . Ius vetus, antiquum nonsemper XII. Tab. signat. Dein henditur ad Gronoriisententiam. Novum argumentum contra Scbosa
DE centesimis hactenus satis dictum habeo. Nondum
vero de iuncti sumus: expedienda enim in praesenti controversia est, quae laudatos supra viros, doctrina famaque ingentes, infestissime inter se commisit. Locum et occasionem disceptationi TAciTus atque Livius aperuerunt, qui lege XII. Tabularum, et tribunicia rogatione, sanctum fuisse tradunt, ne quis unciario fenore amplius exercerra. HOC Nneiarium Denui paria cum centesima facere ΜΛRTmvs FGHOOCKlvs