장음표시 사용
611쪽
dyl. Edict. c. r. n. s. I. v. h. t. BERLICH. P. I. Deci . In Restituuntur & usurae pretii d. l. ap. a. h. & impensas necessarias vendiis tor restituit, quas ante litem contestatam impendit emtor, uti quae vectigalium nomine soluta sunt l. V. post litem vero comtestatam patitur venditor sibi imputari LM. g. r. h. I. 1. C. dedit. Act. Potest tamen venditor seruum pro damno & sumtibus emtori relinquere, & ita evitare praestationem impensarum,& damni, ii nolit hominem recipore, atque ita solo protio refuso defungi LII.pr. I. u. I. I. I. u. pr. I. o. in .sf. h. t. Quid si pretium nolit restituere venditor 8 Respondet Gaius in L M. h. eum in duplum pretii & accessionum damnari. Praeterea de damno & futuro sumtu cauere debet venditor. I. Io. Fr. 9 I. ar. q. a. f. de aedit edict. Nam & hoc quoque ad indemnitatem emtoris pertinet. Vt non solum quod dedit, recipiat, sed etiam si pro eo obligatus est, vel ipsi venditori, vel alii eounomine, vel nondum quidem obligatus, in ea tamen causa sit, ut possit ex eventu obligari, veluti s iudicium serui
nomine acceperit, cauere ei venditor debebit, fore, ut si sine d lo malo suo Condemnari emtorem Contingat, liberetur a venditore. Qinpsi emtori non praestabuntur, iam illa condς mnatiosequetur, quanti utraque res erit, nempe pretium redditum fuisse, & emtorem liberatum. De damno quod nomine rei vitiosae fecit emtor, quaeritur3 Distinguo, utrum venditor sciens vitium vendidit, an ignorans. Iliacasu ad omne damnum, quod passus est emtor, tenebitur. I. r. h. t. etiamsi extrinsecus aduenerit. I. U. pr.1f. de act emt. Ita ut nec liberetur constitutione l. on. C. de feni. quae de eo quod interest. soluendo duplum rei. Nam quod id, quod interest, duplum non debet excedere, obtinet tantum in casibus certis, hic autem casum incertum facit dolus, ut tradit GA RiEL MVDALVS ad LII. pr. n. a . δε M. emt. Hoc vero casu tenetur, quanti minoris emisset emtor, non
etiam ad id quod extrinsecus interesse posset propter bonam mclem. d. LII pr. Quod & dicendum, si venditor ignorans assi
mauerit rei bonitatem. d. I. U.pr. Dolo namque Caret. Et haec
ita. nisi artis vendiderit, qui non adhibita districtione inter
612쪽
seientiam & ignorantiam Vitii tenetur ad omne damnum. I. . . r. Locat. ZOta. b. t. n. r. IU. Datur haec actio redhibitoria intra sex menses utiles. Et currit tempus redhibitionis ex die venditionis: Aut si dictum promissumve quid sit, ex eo tempote,quo dictum promissumve id est. I. N. f. . l. 3I. pr. 9 L 1smi I. a. C. de aedit. a I. I. u. g. r. de excepi. rei iud. De ornamentis Vero restituendis, iumentisve ornamentorum nomine redhibendis agi debet intra dies sexa- finia. d. LII. pr. Vltra duos etiam menses non admittitur red- ibitoria actio, si propterea experiri volo, quod venditor de his, quae edicto aedilium continentur, non caueat. II. h. t.
In quibus conueniat actio aestimatoria cum iudicio redhibitorio.
I Abuimus unam actionem aedilium edicto prosectam,
613쪽
innominato nascens id nominis tulit. Et quidem in hunc usum Λ γε--ria
prodita est haec actio, ut si rem habere quidem emtor velit, sine dapisae. tamen suo incommodo, hac experiatur, &aestimetur res , quan- ὰMimiam iati reuera valuerit eo vitio Corrupta, ut quanto pluris enata est AEdilitia id emtori restituatur. Est ergo actio quanto. minoris, quarti tur emtor in hoc, ut venditor restituat id, quo pluris vitium rei emtae ignorans illam emis t. l. 3l. I. IL9 I. U.g. 6. h. t. Haec inquam plurimis conuenit cum redhibitoria actione. Et pri- ci senis eummo quidem, utraque aetio est honoraris. arid. g. . In deI. N. binistrio, G. 9 C. atque adeo & Praetoria. Dissert. prior. e. s. thef. I. Et 'quamuis dicantur esse ex contractu. I. M. g. si seruus.sf. de Mil. dici. vii actiones exemto: nusquam tamen aedilitiae actiones ainpellantur ex emto; sed in factum ita, ut eadem actio, quae red-nibitoria dicitur in I. . C. h. t. in eadem specie dicatur actio in. factum. I. gr. q. β. de aedit. Min. d. I. 3I. I. in factum. h. Deinde a- ,
Elio haec est arbitraria. ata. d. I. vi. g. 6. O LaT. g. r. de except. rei . iudici CusAC. parat. F. h. r. In quacunque enim actione exceptis bonae fidei actionibus, adhibetur arbitrium, ea est arbitraria. In actione autem aestimatoria , quae non est intra bonae fidei actionum numerum, adhibetur arbitrium. I. vi. g. pen. f. de Mil. edict. Deinde probatur etiam ex L .f. h. vhi hoc tuaicium dicitur habere duplicem condemnationem. Vid. D NELL. trare de aedic edict. e. p. m. aon Dissentis ANUN. FABER. de adost . Error L quem refutat ibi BACHOmvs n. ro. Tertio utraque 3. D per est in pectonam I. u. I. ψ. h. t. iuncto g. r. versi. Nam vis Unu uisque L. de σα arto utraque est oi recta, hoc est, verbis & hsententia aedilium introducta l. v. O I. 33. pr. h. . OLDENDORP.
II. Quinto utraque actio tantum est honoraria, neutra Civilis. Putant quidem Dd. communiter, dari etiam aAionem, Quant minoris, ciuilem, quae ad omnium rerum venditiones pertineat, illamque ab honoraria in eo differre, quod haec tam tum de iumentis & mancipiis: proposita sit, & in id, si quanto minorae res est, ciuilis vero in id, quanto minoris quis emturru fuisset, multumque differre, quod communiteranterest, ab eo, quod singulariter. Quod sici mus ad Rubri
614쪽
. . . Coae de aedit M. n. la. hoc exemplo declarat: Doctor aliquis. delicat tu emiι equum, quem ignorauit esse succussorem, quod quidem alius eques non curaret. Cum vero hoc Doctor, ein Lateini- scher Remer, habeat pro vitio, potes agere actione quantominoris, non quidem praetoria, concludendo sis, se plus dedisse, quam alius emiorfuiset daturus, quia in ido Ladereιur e sitasse concludendo ; se decem aureos. plus dedisse, quam fuisset daturus, s ALvisseι hoc vitium. Igitur se petere, quanto minoris equas ilis a se emi potuisset, si vitium sciuisset hoc quodsuperes restitui. Alia ex-
homicida, ego non essem emturin pro aliquo, si stivissem. Alitu
puta Irannus, habereι eum chariorem. V pone exemplum in equo
vitioso, virtu doctor si ciuisset, non emisset pro aliquo, unus mare-schosim emisset, tamen paulo minori pretis. Pone exemptam in uno libro, ubi sunt scripta non correcta, uniuscholaris nodet em re, unus doctor non curaret. Vnde disserι multum pretium commune a pretio singulari, respectu qualitatis personae emtoris. IIaeeaARTO Lus. Alteram faciunt disterentiam hanc, quod quae civilis est, etiam perpetua sit, quae vero praetoria annalis. BARGadd. l. a. Addunt & quartam e modo probandi desumtam, nimirum, quod praetoria, quae ad veram aestimationem refertur, habere debeat veras quoque probationes: Sed ciuilem, probato prius plene vitio rei, quoad reliquum, quod in aestimatoria consistit, decidi iureiurando emtoris. Cum enim is aestimationem, de qua experitur, reserat ad suam ipsius assectionem, debet eam iureiurando asseuerare. Netatis uris III. Sed Pace Doctorum, una tantum est actio, quanis rim. to- minoris, non duae l. a. C. de aediLact. Nec obstat d. I. g. r. h.
t. ubi edictum propositum est de mancipiis & iumentis, quia sententia edicti est, quod idem sit iuris in aliis rebus omni-
disiactio Dd. bus. d. l. l. pr. Non etiam aduersatur pr. d. l. U. ex quo Dd. com- reiicitur. muniter inserunt, Civilem actionem esse, quanto minoris emiuis
riu erat emtor, si vitium scisset, & praetoriam seu aedilitiam, quanto-minoris νυ fuit contractus tempore, quam quanti emta est. Respondςmu ,Vaum rei pretium omnimodo attentendum
615쪽
esse. I. Ir. f. tri h. t. se l. 32. g. r. de Mict. O dupl. stipuI. Et de hoe
pretio etiam intelligenda d. I. 13. Et huius sententiae fuere olim antiqui Glossatores BuLGARus & PETRus, ut testatur CYNus ad I. a. C. h. t. quem sequitur ipse cuNus, adiiciens, glossam non esse veram,quicquidieneant aduocati radicatis erroribus insistentes. Et sane frustra fuissent aediles, cum nemo adeo sit ineptus, ut proposita actione perpetua temporali agere velit,ut ait BACHOR ad TR Evn. fit. e. Quia S distinctionem Dd. propositam ab on FRED. l. a. C. h. t. inter id, quanti res minoris reuera erat, de quanti minoris quis fuisset emturus, ineptam vocat. Et ANTO-Nius GusnERTus, ICtus clarissimus I. r. qq. c. I. futilem & commentitiam. Vtique sane: siue enim dixeris, emi t, sue,'
Disset, idem dixeris, & ICti promiscue utuntur, ut indicat
I. U. g. ψ. 9 de σα emt. Cui AC. ad tit. C. h. quia nemo pluris emit, quam reuera valere rem existimat. Nemo enim
praesumitur iactare suum I. a. sias de probat. Neque reperies adeo stulte prodigum aliquem, qui ut maxime vitii sciens ab emtione non sit abstenturus, neglecto & insuper habito vitio, idem tamen pretium sit ei politurus, quod rei integrae. Et quamuis doetiori sal cuius lectionem & usum non remoretur penitus mendosus aliquis codex, quemadmodum indocti ,remoratur tamen,quadam tenus, ob quod malit librum correctum habere, & propterea non praesumitur pluris mendosum emturum, quam reuera valet, imo si emendatiora inueniret exemplaria, non est dubium, quin vitiosa nullo, nec exiguo quidem pretio, vellet habere emta. Ut non dicam sic fore, ut genus adibonis aliud electurus sit emtor, aliud eius heres, & alter Praetoria potius, alter ciuii sit acturus. Vide GABRIEL MvDAEvMad L H. de act emt. Sed & in edicto aedilitio non dicitur, quanto minoris iumenta sunt, sed quanto minoris, cum venierunt, fuerint Id autem est, quanto minoris emturus quis fuerit,
ut bene obseruat cYNus. Tunc enim emturus erat, Cum Venibant, & non pluris emturus erat, quam valebant, & quanti valebant, tanti emta habere aequum suerat. Vnde& aestimatorium dicitur, quia res aestimatur, quanti vere valuit hoc vitio affecta, quo laborat, & quanto propter hoc vitium minoris valuit, quam emta est, tantum reddatur.
616쪽
IU. Id quod ex Iuliano, in I. sa. de euict. certo potest demonstrari. Ibi enim agit emtor, qua uto-minoris, propter fugam, mancipit: Deinde agit, etiam propter morbum. id agendum esse ait Iulianus, ne lucrum faciat emtor, & bis eiusdem vitii testimationem consequatur. Fingamus itaque emtum dein. cem: minoris autem emturum fui sie duobus, id est, octo, tantum haee consecuturum propter fugam, si tantum esse fugitivum, non morbosum etiam scisset. Mox comperisse quod, sanus non esset, duobus minus similiter emturum fuisse, si de morbo constitisset. Rursus duo consequi debebit. Haec Iulianus. Ex quibus connivis etiam oculis quis palpet; Quanto minoris emturus quis fuerat, & quanto minoris emtori res erat, seu quanto minoris erat, cum emeret perinde, idemque prorsus esse. Et quod proponatur species non de caeteris rebus, praeter mancipium, sed de mancipio, & tamen quanto minoris emturus fuerat, non quanti res erat.
conuerientia V. Sexto utraque actio competit ex duplici causa. Qua-ο. D cssis, cum prima est reticentia, si vendi tot morbum vitiumque rei venditae, quod latebat, quodque ignorabat emtor, reticuerit. . . r. d. Luin aliisque similibus textibus. Adeo autem id obtinet, ut elu venditor in ipso Contractu cauerit, ne ob vitia, si qua i nessent, teneretur, ex emto nihilominus teneatur, si qua vitia sciens reticuerit, quoniam haec generalis exceptio ad ea pertinere non debet, quae venditor nouit, quaeque specialiter excipere potuit & debuit L 3o.= de A. E. Sed ad ea quae ignorauit, & de quibus emtorem certiorare nequiuit. Sed id adiiciendum nobis est, his actionibus locum esse, non nisi ob vitia quae praecesserunt emtionem, non ob sequentia. Igitur si seruus venditus ab emtore fugerit ex veteri vitio, venditor tenebitur: ex recenti autem vitio non tenetur, nisi nominatim promiserit, seruum fugitiuum non fore. LI. h. t. l.
ob vitio 'ut - actioni. J. h. igitur si seruus emtus redierit ad venditorem, vi-zez. . dendum est, Vtrum Veteri fugae vitio, an recenti redierit. Nam ι..., ' ' si veteri, competit actio redhibitoria, vel testimatoria, sin re- Explieatαν t. centi, nulla competit actio, nisi aduersus dictum promissum--.C. . . ue. Em tori autem qui agit aedilitiis actionibus incumbit prohatia
617쪽
hatio veteris vitii I. ψ. M. I. u. de aedit edict. Paulus asentent.
tit. II. I. u. Hic non potium facere, quin de seruo fugitivo pluscula a fratre mihi transscripta adhibeam, & qui dein ad L . C. h. t. Ea lex inscriptione praesert Impp. Gratianum, Valentini num, &Theodotium. At ex Chronologia constat Gratianum a Maximo occisum, Merobaude & Saturnino Coss, quod est anno Salutis 383. At vero si Honorius & Euodius Consules fuere, quo tempore rescriptum istud emissum est, nempe anno salutis x386. iam triennio ante defunctus Gratianus erat. Rectius ergo habet Inscriptio Codicis Theodos quaeValentinianum, Theodotium & Arcadium praefert. Nam ita concordat Inscriptio Subscriptioni, ct Praesectura Nebridii, ad quem eodem anno data reperitur lex unic. C. T. de honorat. vehic. Theodosii tamen solius est lex ista, data in oriente ad Nebridium P. V. Constantinopolitanae. Sed haec ως e. παρου. Agitur autem in hac lege ultima de seruo emto fugitiuo redhibendo. Nimirum quod liceat emtori pretium repetere, si mancipium, quod dixerit su-gitiuum, exhibeat. Quid exhibere illud sit, quaeritur. AcCvR-EHI sius exponit, si fugitiuum esse probet. Vt huius legis senten- mancipium tia sit eadem, atque L .. V. de probat. Id est, si emtor potuerit P G secus η . Probare, seruum cum venderetur fugitivi vitio assectus, adeo- υμ 'que ex veteri vitio lagitiuum esse. Sed reprobat cm νομικὸς, sed cui Acius, summus antistes, ut vero hoc en co- mio eum demonstrat alicubi FAEROTus, cum haec significatio vocis, Exhibere, nullo testimonio, nulla auctoritate nitatur. . Quare mauult proprie accipere pro praestare &restituere, cum Aliere cria, Graecis. Sic enim Basilica lib. XIX. p. Moa. hanc legem reddunt, ciun ἐάν ἐκῶνα ὀπερ Lπε πε*ευγος ἀνδρέποδον δυνηθῆ si mancipium, quod fugisse dixerit, eoruωτῆσαι, sistexe seu exhibere possit. Nam certum esse, ait Cui acius, emtorem qui agit Redhibitoria ad pretium recipiendum, seruum exhibere & sistere debere, vel cauere de eo exhibendo, quod verum e . I. N. S. est. h. t. Vt omnia in integrum restituantur.
VI. Non obstat, quod fi maxime in fuga sit mancipium, DκMaelus adeoque exhiberi & redhiberi non possit, actio redhibitoria Iρικηνω, tamen compriat. LEM. Imosi vel penitus mortuum
618쪽
sit, redhibitoria datur. I. 3t. U. O g. a . st. h. r. Non, inquam, obstat. Distinguendum enim est inter venditorem ignorantem vitium serui I. I. C. h. quem bonae fidei emtorem appellare lic hit, & inter scientem seu malae fidei. Hic malae fidei semper Sindistincte tenetur actione redhibitoria, totumque pretium restituere tenetur, siue adsit seruus, siue absit. At si habitus fue- rit semel bonae fidei contractus , ut dicitur I. vlt. C. h. Id est, si venditor ignorans seruum fugitiuum,bona fide simpliciter veniadit, regulariter actione redhibitoria non tenetur, ut scilicet in tegrum pretium serui restituat, sed aestimatoria tantum tenetur, quanti minoris emisset, si lagitiuum scisset III. g. r. de Act. t.
Quod si vero & hoc ipso casu & bonae fidei emtor redhibitoriam inaltuat, debet seruum in promtu habere, ut exhibere possit,s pretium sibi integrum restitui velit. Ita enim fiet demum,
ut venditor indemnis sit, si pretium restituere cogatur seruo recepto. Quod si eum non recepturus esset, visere ita fit, sertauo in fuga perseuerante, utique iniuria ei fieret, si cogeretur pretium restituere integrum. Bona enim fides venditorem regulariter liberat a redhibitoria, ab aestimatoria vero non item. Vno verbo: Dolus ex proposito secit locum redhibitoriae, siue seruus fugitiuus venditus absit, siue adsit, sue exhibeatur, siue non. Dolus autem in re facit quidem locum actioni aestimatoriae, sed non redhibitoriae, nisi seruus ipse exhibeatur. VidiA
αβναμ VII. Sed quid de seruo prouinciali & barbaro 3 An hoc
'ciat quoque fugitiuo vendito venditor non tenebitur redhibitoria, o ββ ' nis fugitiuus exhibeatur8 Assirmat Imp. Theodosius in hac ipsa lege ultima. Quinam vero dicuntur barbari 8 Si Accursum audimus, illi erunt barbari, serui nempe nostri ab hostibus capti.
I. a. C. de Eunuch. l. est. C. T. GEM. ιuι. Sed perperam. Barbari
fere sunt ex illis gentibus, quae populo Romano non sunt subiectae. π Itaque tali seruo vendito perinde habetur, atque ser- iuo prouinciali vendito. Etsi enim in prouincia natum ven- .. . dens facilius scire potest, certe probabiliter scire putatur, num animo fugitiuo sit, in barbaro, forte nunquam ante viso, vel recens emto aut capto, non item: Quia tamen in tanto tot fer i.
619쪽
uorum grege, ingenio diuersissi morum seruos frugi dignoscera
polle, aut exploratos habere perdissicile, ideo hactenus prouincialis & barbari par saeta suit ratio. IACOB. GODOPR. d. I. Porro quia emtor seruum fugitiuum iam apud venditorem fugi sie probari debet. d. l. 4.1 deprobat. dubitatur an serui ipsius responsio. ni hac in parte credendum fuerit8 Respondit Paulus, si & alia indicia prioris fugae non deficiant, tunc etiam serui responso credendum esse. I. u. in . h. s. Paul. II. Sent. 7. Cui tamen non mis);tuiu rconuenire videtur, quod dicitur l. 7. deprobat. quaestioni serui sa.). h. e. ret. credendum. Si enim iuuari debet responsio serui quibusdam r. de probar. aliis indiciis, ut ad fidem faciendam lassiciat, quomodo sine ullis indiciis quaestioni subiecto credi oportere verum erit 3 Nimirum si alia indicia adsint veteris fugae, assirmationi serui, adminiculatae indiciis, credendum. Si vero indicia desint, subiici quaestioni potest, & confessioni in quaestione editae stamdum erit. Quare responso in quaestione facto creditur etiam sine indiciis. Responso ad interrogationem citra tormenta non aliter credetur, quam s prioris fugae indicia non deficiant. MERILLivs L. III. OUIo. VIII. Secunda causa est dielum promissumve, si dixerit Et dicto D venditor, abesse aliquid, quod non abest, vel adesse quod ab- missone qua est. d. v. g. Io. 9L37. de dol. mat Cui Ac. Parat j. h. t. Exstat N inter editas a ni GNovio Marculphi monachi vetus formula, formula quam non pigrabor adiicere, quippe quae lucem huic quoque ΜΛRLVi ydi
habet; Constat me vendidisse vobis muta vendidi seruum iuris mei laut ancillam nomine ILLAM, non furem, non fugitiuum , neque codicum, Iedmente ct omni corpore fanum. Et reliqua. Et in Lo mulis veteribus secundum legem Romanam form.st. Constat me
tibi vendidisse es ita vendidistiuum iuris mei nomine ILL VM, non
jurem, non fugitiuum, sed no corpore, bonisque moribus constrκιλι .Quidy&apud vAnnos Exi dere rustica L. ILCro.de pastoribus seruis: In hortim emtione Iolet accedere peculium, aut fiexcipiet,sipulatio intercedere, sanum esse, furtis noxisue solutum. Prorsus ut Vlpianus noster L 3r. I. de Euia sanum esse, furem non
620쪽
ne quod Gallico, chetis, Italico idiomate uiuo' An cadiuum,
pro caduco, quod morbo comitiali vexatum notat. Ita enim Glossae veteres barbarae MS. LABBAEI,Caducus, moniacus.Quod malim.Nam S in Legibus Boiorum T. XV. C. p. a. habetur: He niosum aut caducum. Et haec quas Per viam. Vt redeamus, unis
de digressi, ex dicto& promisso competit utraque aedilitia. Nam& lege decemvirali sancitum, iam ab ultima inde Iuris ciuilis natiuitate, uti CiCERO tradit, L III. δεδμ. ut quae lingua nuncupata essent praestarentur, & qui ea inficiatus esset, duplicem poenam subiret. Pertinet huc & seruus veterator. Praecipiunt enim aediles, ne Veterator pro nouitio veneat. Praesumtum est enim . ea mancipia, quae rudia sunt, simpliciora esse,&administeria aptiora & dociliora, & ad omne ministerium habilia . Trita vero mancipia & veterata dissicile est reformare, & ad tuos mores formare, ait Vlpianus I.37. h. t. Id est, quod aiunt nostrates: Alie II unde hond nichι etoobI benig machen. At quis
est veterator, quis nouitius' Venuleius . Ut. f. a. 1fh. t. Serum, inquit, Iam veterator, quam nouitius dici potes: Sed veteratorem non spatio serviendi,sed genere&causaesimandumCaelius ait.Nam grascunque ex venalitio notutiorum emtus alicui ministerio praeposit tu sit, φιim eum veteratorum numero esse: Nouitium autem non tirocinio animi sed conditione seruitutu intel7igi, nec ad rem pertianere, latine sciat nec ne. Nam nec ob id veteratorem se, s liberalia his studiis erudituου sit. Sed aliter finit Marcianus I. Io. 3. 3. de pu-hile. 9 vectig. Ibi: Sunt autem veterana, quae anno continuo in v beseruierum: Novitia autem mancipia inte&guntur, quae annum nondum seruierunt. Idem sentire videtur & Vlpianus L 37. h. t. qui ex spatio seruiendi distinxerunt veteratores :& nouitios. Qiramobrem LAvRENTivs VALLA, Grammaticorum mordacissimus Tribonianum valde exagitat. 6. Heg. v. Cui adstipulatur xv DAEus Annotationib. ad Pandectas ad Lult. h. t. Quibus tamenni salidi, iamdudum satisfecit ALCIATvs ICtus L. IV. de V. S. qui tres casus distinguit: Aut enim loquimur de venditore seu mangone, qui mancipium distrahit, ct tum nouitius secundum Vlpiani sententiam extirocinio seruitutis accipitur, Veterator,