장음표시 사용
711쪽
qui dare promisit: repetere autem proprie dicimus ea, quae
iam antea possedimus, ut rine notat. BACHOvius contra ΑNT. FABRvΜ Error. Pragm. M. Dec. D.
g. II. In generali non in speciali, quatenus actionem
in personam denotat, Viis laudatam DN. PAEsiDis Dissert. th. a. acceptione condictioni aequi pollet denunciatro, item comperendinatio, quae est denunciatio in perendinum, id est, in diem tertium: cum enim, ut scribit AscONivs in s. in Verrem, in rem aliquam agerem litigatores, in poena se sacramenti μιerem, poscebant iuicem, qui dabatur post trigesimum Hem, ROTOMANNus mauult legere tertium diem quo dato in perendinum diem, min iudieium venirent, inuicem denuntiabant. BRissoNius de fodi mulis populi Rom. lib. V p. 39. ROTOMANNus in comment. Herb. uris, vociab. condicere. Condictio denique seu denunciatio, quam adhibebant bellum illaturi, de qua supra dictum, vocabatur etiam clarigatio, eo quod clara voce fiebat. ALExAΝDER DALEXANDRo loco supra cit.
PErspccto vocabulo condictionis, de altero termino con-
notativo erimus lolliciti. Deriuatur autem vox triticaria a tritico, quod a terendo dicitur, & significat, non ut vulgo creditur, unicam illam eamque optimam seu menti sp Ciem, quae in vernacula vocatur in iden, sed quod uis frumenti genus, cuius a tritura prouentus est, & respondet generali Vocabulo te utonico GHreidi, id quod etiam ab isto latio originem duxisse videtur, hocque magis confirmat vox inserioris Saxoniae, Treidig. Manis. DN. Ps Esis Praeceptor & Patronus meus deuenerandus. Facit Duc st . de C. O. f. ll. Vnde autem haec condictio Triticaria suerit appellata, dubia est inter Doctores lis. Accupsius ad raiar. h. t.
probabile esse scribit dictam suisse ab auctore suo Trisicio, quodam praetore, quem sequitur etiam BART vs, DUAREΝvi,
712쪽
mox εLLus & alii ad de rubr. Reprobat hanc coniecturam 2Amo-vivs Merc. ad Error. Pragm. FAssti l. Dec. II. O de Act. Disp. IV. th. l3. quod nomen illius 'Triticii inter nomina familiarum, de quibus scripserunt ANT. AvGvSTi Nus, FULV. URSINvS, ON v. FRlus, non reperiatur. Cul Actus, secutus STEPHANvM,Graecum interpretem, a tritico dictam mavult, hac usus coniectura, quod
ut primus hanc actionem dari sibi postulauerit, ei sorte res uerit de testimando tritico. Id quod ob duas rationes non admittit FABER Ioco Dpra alget. Sed non adeo absurdum dicitaΑcnovius ibid. O de Action loco eis. Alias diuinationes MOTO-
est opinio DN. LlNDNEsti L. l. Conciliat. V. n. a. qui dictam ait a triso, id est, .usitato, eo quod frequens & quotidiana in Iudiciis occurrat. Omnium optime vi GLlus; denominatam fuisse hanc condictionem a primis edicti verbis, quod ita fuerit conceptum: Triticum, vinum, oleum, OLF petatur, condictionem dabo. Quem etiam laudat Magnis DN. PRAEsta Dissertat. adias sustin. XXII. ιh, p. 9 wisSENBACH cit. Ioco. ed, ut BACUO- vis verbis- utamur, de nomine non valde es laborandum, modo
eonstet de i a re, qιω hic nomine obscurior es. Quocirca ad Pragmatologiam Pergemus. CAP. II.
Proponens definitionem & causas condictionis I riticariae.
g. I. um animaduertendum sit ante omnia, quid sit id, de
quo quaeritur, ut scite Nynet Imperator in L 33. 3. virum ita.I. de reb. dub. AR STOTELES I. Metaph I. Oci-cεllo lib. r. de Oratore, nos quoque ne in incerio vagemur, primum id, de quo sumus aisputaturi, explanabimus. Missis vero aliorum descriptionibus, quae pro varietate auctorum sunt variae, Disilirco by Cooste
713쪽
variae, conrigonem Triticariam definimus, quod sit actio in personam ciuilis,qua actor dari sibi rem siue certa, siue incertam, excepta pecunia numerata, oportere intendit,ut si arbitrio iudicis res non restituatur, iii rei aestimationem Iudex reum condemnet. VHOTOMANNvΜ in comment. Verb. Iuris, verbum con- dicere. Magnis DN. PRAESES Ac. cit.
g. II. Antequam ad diuisonem progrediamur, singula huius definitionis meinbra penitius paulo inspiciemus, quandoquidem singula definitionum verba suum mysterium hahent, ut ait GL ad pr. I. de Action. . g. III. Definitio constat genere O disserentia. Genus hin Actio, quae vox & in rem, & in personam actionibus est comis munis, ut patet ex S. N. L. de A. Et multae dantur LL. in quibus condiAiones nomine actionum dicuntur, is in I. t de usust. ear. rer. 9c. l. I. g. l. ct a. depact. I. Ly. Olfi de P. V. LV.9. vlt derre. qui arbitri recep. g. IV. Disserentiam, prout causalis est definitio, constituunt causae. Quum igitur iuxta PHiLOSOPHvM L Metaph. s. Sciresu rem per causin cognoscere; nec, teste LocA MERO Di λδε caus M. n. 4. uda actio in iudierum recte deduci, nedum feliciter reactari in eo, aut finiri pist, nisi cause, ex quibus nascatur, μι praecognitae ri ordine ipsas prosequemur.
F. I. Dividuntur eausae a Metaphysis in externari ut sunt Miaciens causa ct Finis se inierno, ut sunt materia ct fomma. Primum dispiciemus esse CAusA EFFIclENTE. Haec subdistinguitur in principalem O instrumentalem. PRINCIPULis iterum est vel proxima, vel remota, vel remotisma. g. H. Proxima seu immediata es obligatio L a. f. a. de Procuraι. se defens I. r.pr. de a & A. non autem quaevis, sed naturalis & ciuilis simul. ARETiΝvs ct alii post BARTOLvΜ in I. o. C. deiur. Ofacti iror. IAsos ad pr. I. de A. O Dd. Ias . Ex
714쪽
de Pact. & naturalis minus proprie obligatio dicitur. L
O. 9 A. Lis f. . de Fidei quod secus est de moribus h.
diernis, ubi ex nudo pacto quoque oritur aetio, '
amov. P a. Const. XXXII Des X v '' riiij x : ng. III. Haec obligatio m sua latitudine, quatenus rem, & in personam obligationes continet, uti sumitur
s. I de Excepi. est vel dandi, vel faciendi, di prest
O. OR Condictio Triticaria non oritur si ex obligationibus trisandi: sub quo vocabulo etiam verba restituendi, re emar, dic. complectimur, de ovorum differentia videri potest et filus ad 4. 4. I. is A. ctute ηAHOLus in Linpalationes non μι-duntur Diae V. O ) condietio enim nostra ex earum alonum numero est, sui ex supra dictis liquet quibus dare vel Iace= eoportere intendimus. E praestandi obligationibus vero nascuntur actiones, quae dantur dominis, quibus clari res amplius nequit, g M.L de A. l. rδ. f.a. δε res IN CHOLT d. g. i . ut est actio commodati, depositi, pignoratilia . ii lU. Nec ta) oritur ex obligationibus facient, ita ux, ipsum factum condictione hae persequi possimus. Praeterea enim, quod per totum titulum secti non fiat mentio , etiam apud omnes interpretes, quod ad factum per sequendum a tur, altum est silentium. Nec obstat nobis, quod suma, FUI de Homonymia egimus, condictionem nostram ad Clatsem earum condictionum retulerimus, quibus dare vel facere Op tere intendimus; sunt enim verba disiunctive concepta. LI-cet igitur hac condictione ad saciendum agere nequeamus, dantur tamen aliae eluidem generis, quibus ad factum agimus, v. gr. in stipulationibus facti, solum. I. I. de C. O. anacti ne P. V. qua Actor agit ad factum promissum explendum L.
g. V. Non enim audiendi sunt illi, qui ex obligatione facti agi ad sactum non posse tradunt, sed iactum quidem in s
715쪽
in solutione, id quod interest in obligatione esse. Quod est
falsissimum, ut vi magnos habeat auctor , ΒΛ ΗΟvlvM, wl . se Ν2AcmvM & alios, vara vibiam sequente; utique enim veris
horum obligatio efficax est ad pariendum actionem. Iam factum potest in verborum obligationem deduci. Ergo obligatio facti efficax est ad pariendum super facto & ad se Elum actionem. Porro si in praestatione Guntaxat factum sit, in obligatione non sit, sequeretur, aliud, quam quod debebatur, inuito creditori solui possie. In obligatione autem facti sectum debetur. Ergo factum, quod est in obligatione, praestandum est, aut aliud debebitur: aliud tamen in Tito creditori solui non potest. Et quamuis promissor non praecise adstringatur ad factum, sed praestando quod interest liberetur, non tamen inde confit, aci factum agi non posse. Imo ex LI . de C. O. agi posse constat. Et quamuis facta evismodi mera ita sint comparata, ut nullo modo ab inuitis obtineri possint, nisi per violentam impressionem, quam ut seruilem, & libertati civis Romani inimicam, auersatus est legislator L 7I. g. a. de nit. se demonstrat. l. a. de homin. lib. exhib. DuARENus ad L13. de re tuae 9 a. de V. O. CipsIANius ad Lya. Quod aliter se habet in dandi obligationi hus; ibi enim si debitor non dederit, citra impressionem in corpus res militari manu auferri potest l. G. de R. V. Hoc tamen non iacit, quo minus factum sit in actione, si actor adhuc illud desideret praestari. Quo facit g. r. OI. N. I. de A. ubi actiones in perscinam eae dicuntur, quibus dare vel facere oportere aduersarium intendimus. Quod si igitur ad factum agi nequeat, verbum facere
frustra opponeretur V. ZOEStuM ad π. de V. O. n.13.
g. VI Oritur itaque ex solis dandi obligationibus: Datur enim non Domino, qui rem non suam petit, arg. l. r. ius h. t. & ita recte petit, ut sibi detur, cum dare si transferre dominium, β. 34. I. de A. I. 7s. L . de V. O. dc illa res data dicatur, quae accipientis fit L IO. de R. I. g. VlI. Obiicere hic quis posset, quod iuxta l. r. h. t. vias fructus quoque & alia iura per Triticariam petantur: iung. l. v. f. t. de condict. indeb. I. I. de Uufr. leg. Horum autem con
716쪽
stitutio consistit in patiendo, vel non saciendo. I. u. de Semini. g. . I. ibid. Hinc acturus contra promissorem non pot- est agere ut det, neque etiam ut iaciat, sed vel ut patiatur, . vel ut non faciat. Et per consequens salsum est, hanc Tri- 'ricariam oriri e dandi obligationibus solum. Pro salvanda itaque lege dicendum, etiam e faciendi obligationibus hanc Triιicariam oriri, quoniam non facere, seu non factum sub
facto continetur. g. vlt. I. de V. O. l. a. π. eod. I. ID. de HS
β. VIII. Sed respondetur: ψmnino usus fructus aliaeque seruitutes eadem formula, dari oportere, peti pol Tunt l. m. I. fide V O. Quorumcunque enim dominium est, & nobis abest, ea recte petimus, ut dentur, ab eo, qui promisit. Id quod
extra controuersiam. Vis fructus autem & seruitutum esse 'dominium, disertis verbis dicitur in I. 3. π. Si ustuir. stet. I. U. f. δ. quod vi aut clam. in I. I. pr. de bon. auctor. tuae pusid. Nov. II. c. 4. versis. sed se diligent. Nou. XXII. cap. .s. very. sed dili- .gent. Ergo recte petimus usum fructum. seruitutem aliam nobis dari debere, non attendentes, quomodocunque haec datio fiat, an reali traditione, ut fit in rebus corporalibus, an vero quasi traditione, quae obtinet in corporalibus, ut in servitutibus patiendo vel non faciendo, quia tangi non possunt,f. a. I. de reb. corp. 9 mcorp. adeoque nec realiter de manu in manum tradi. Quod autem porro dicebatur,ocer sub τω non facere contineri, verum quidem est, sed facere tunc non eosgnificatu diceretur, quo in sormula accipitur, scilicet pro . tali facto, quo nec res, nec ius per se in alterum transfertur.
Vide quae scripsi supra C. I. ΛM. II. g. g IX. Tantum de causa proxima. Remota actionis, &proxima obligationis causa est contractis, I. I. pr. depact. I. vn. C. eruus extero. f. a. I. de a non autem, ut facile ex dielis
colligere est, quilibet, quod hanc Triticariam spectat, sed ii, ex quibus obligatur quis ad dandum, seu, quod perinde est,
ex quibus non Dominus agit aduersus debitorum. Talis est stipulatio, I. r. de condia Tris. mutuum, I . . rh.rt. emtio venditio: , Re enim nondum tradita venditor manet Dominus f. si infI. de emst. vendit. Casibus quoque exceptis non Oritur liaec
717쪽
eondictio, sed datur ex contractu illicito, puta furti, rapinae& violentiae. I. I. in f I. a. h. t. Hae enim sunt causae e quibus aliquis rem suam petere potest, per d. l. s. in f de quibus infra, ubi de obiecto agetur. Uide MEIERUM ad h. t. n. a. g. X. Remoti ma uti omnium, ita & nostrae actionis,& proxima contractuum causa est Ius partim Gentium, ex quo omnes pene contractus Orti sunt, I. a. in s. I. de L. N. G. O C. partim Civile. argum. d. f. g. Xl. Controuertunt hic Dd. quod obligatio non sit causa efficiens actionis, sed potius contractus, propter II. . de Pact. O I. M. C. si Serum ext. cte. sed facilis est conciliatio. Verum est, quod coptractus etiam sint causae actionum i sunt
enim causae obligationum, iam vero causa causae est etiam causa causati; sed mediatae, seu remotae. Haec si mens est illorum, facile largimur, sin vero, contractus proximas causas esse, contendunt, negamus. Nam praeter textus supra allegatos adsunt alii luce meridiana clariores in L A de rer. pe muι. toto tis. I. de L. O Π.'. de O . A. verbi ex una obtigarione. At vero particula ex significat causa m proximam &immediatam L eo tempore so m f. dae pecul. ibique GODO PREDus. Iancta I. non dubium. s. C. deLL. Deinde in I. M. f. a. de Procurat, O defo=g. de obligatione dicitur, quod pariat. Verbum parere vero proprium est matrum. Fonte Latinitatis, conviNus in verb. rario. Adeoque non potest dici de remotiori quodam parente, quanquam iis quoque suum debeat ortum genitus, non vero immediate, ut matri pari enti. Tandem huc facit
pr. Ide A. ubi actio dicitur ius persequendi in iudicio, quod nobis debetur, id est, ad quod alter nobis est obligatu synon
g. XII. Observatu dignum hic est, quod inuentiones
humanae procedant ad similitudinem naturae, & leges naturam semper imitari conentur, ut scribit BALDus adl. 3o. . Nerbo: no natim imponenda. de S. P. V. Habent enim sese ad invicem haec tria, contractus, obligatio & actio, ut avus, mater& filia, vel quod eodem recidit, ut pater filia & neptis, uti
tradum NicoL. de NEAPOLITANO, FABER, ARETINUS, PORTιVFs .
718쪽
TOLLENT ct m. communiter. it. Glossa in g. f. I. de O. se in I. u. pr. manae ibique sALYCETvS, it. ALBANVS ct BALDus ad L a. g. 2. de procurator. 9 defens Sicut enim filia proxime a matre, remote ab auo suam coepit originem. ita etiam actio imnaediate obligationi, mediate cotractui suos debet natales. Porro, quemadmodum non sola mater ad pariendum susticit, sed coniunctio seu cooperatio viri accedat necesse est: ita etiam . non sola naturalis obligatio, tanquam mater producere actionem pollet, sed assistentia obligationis ciuilis, tanquam mariti opus habet, uti post BARToLvxi & alios declarat ApETi Nus Sed haec ιίς ἐν παρόδω, cum primario ad institutum nostrum non
g. XIlI. Vidimus hactenus causam cilicientem principalem. INSTRUMENTALIS CAUSA, cuius beneficio
actio in iudicium deducitur, est LIBELLUS, BACMovius is A. D. r. ib. 34. I. 1. de Edendo L 3. C. eod. Quum vero ad essen- tiam libelli tria requirantur, si saeti, quod narratur, seu rei, quae petitur, significatio; ta causa petendi, seu medium conis cludendi; 33 ipsa petitio seu conclusio: ZASIus de Actionpr. n. r . vel breuius ea, quae sequenti Versiculo complexus est 1io.
Quis, quid, coram quo, quo iure petamr se a quo.& vero haee pro varietate contractuum varient, ideoque ad certam quandam speciem restringamus hic libellum necesse est, unica saltim formula exempli loco contenti. Casus esto talis: Titius stipulatus est a Sempronio Centum amphoras vini Campani optimi, Calendis Ianuariis dandas. Tempore elapso Sempronim promisso non satisfacit. Adit igitur Tisius oli in Praetorem, vel alium magistratum iudicem, eiusmodi exhi bens libello intentionem suam hoc fere modo: Sempronius centum amphoras vini Campani optimi Calendis Ianuariis ex stipulatu dare mihi obligatus est, nec tamen tempore destinato dedit, peto, Dn. iudex, reum condemnari, & compelli ad centum amphoras vini Campani optimi mihi dandas, vel quod si non possit, peto, ut arbitratu tuo in aestimationem earum eum condemnes. Viri Nei in cisiegium Argemorat. ad P., de Di iliaco by Cooste
719쪽
f. XIV. Proposita hoc modo actoris intentione, α auditis exceptionibus, Prietor aliique magistratus, qui ius dandi iudices pedaneos habebant, Viae t. t. C. de iudie. Peri cum ipsi fiet non nisi raro & extra ordinem iudicarent, MagnifDN. PRAESES Dg. . aph. I..e.g. cum perplexa incideret quaestio RAEvARDvs Lib. v. Proιribunatium c. II. vel ob certarum causarum& personarum singularem fauorem& conditionem, Hael. 71. de iussic. I. ain. g. a. de R. V. 9c. Du. STRvvivΜ S. I. C. Ex erc. IV. th. V cognoscebant, an & qualis actio competeret: &cum cognouissent, dabant iudicem, in quem litigantes consenserant, cinvitis enim non obtrudebatur i ACOB. RAEvARus sic. cit. & formulam concipiebant, secundum quam actor age ret, & datus iudex iudicaret. Des. sTRvvE d. Exerc. th. . in
nostra actione forsan talis fuerit: Si patet, Titio Sempronium centum amphoras vini Campani optimi debere, neque iarbitratu tuo dederit, condemna iudex. g. XV- His mos dandi iudices Pedaneos teste nAcuo-VIO Exere. ad Error. Pragmat. II. Dec. D. tempore lustiniani& iam longe ante desiit, & ipsi magistratus iudicare& senten
g.XUL FINISCondictionis Triticariae est vel euiru, vel cur. Finis cui, est ipse actor. siue is, cuius nomine actio instituitur. Anis cuius, ad quem actio tendit,est vel res, vel rei aestimatio, a debitore danda, & actori a iudice ad iudicanda, uti partunex definitione, partim ex intentione actoris in libello conte
720쪽
g. I. PSrspectis causis externis, ad internas progressum facio mus, &I. quidem ad materiam. MATERI A triplex perhibetur a Philosophis, vel in qua, vel ex qua, vel ct
ca quam. Materiam ex qua accidentia non agnoscunt. Praesentis igitur considerationis tantum erunt materia in qua, &materia circa quam.
g. II. Materia in qua seusabiectum iterum est duplex, MI agens, cui ius seu facultas condicendi competit, vel patiens, cui condicitur. Circa primum videndum, quinam condicere queant, ubi duo requisita sunt attendenda, unum generale, condictioni Triticariete cum reliquis aetionibus commune, dc alterum speciale huic condictioni proprium. Generale seu commune est, ut acturi obligari, contrahere & consentire tueant. Quinam vere hi sint, qui obligari & contra heroposunt, ultro apparebit, ubi remouerimus eos, qui hac facultate destituuntur. f. III. Denegatur scilicet haec facultas vel per aetatem nondum capacibus, ut sunt infantes; in iis enim persectus
rationis usus sese nondum exserit, adeo, ut ne tutore auctore
obligari possiat. I. ro. I. de inutiLsipulat. Vel per aetatem qui- m caricibus, sed propter extrinsecum quendam defectum impeditis. Desectus ille est vel naturalis, vel moralis, vel ciuilis. Naturalis est si in surdis & mutis, qui eiusmodi Cori.
tractus celebrare nequeunt, ubi sermone opus est, L ψ. I. . dei Pact. l. I. de O. 9 A. r) in furiosis & mente captis. Vter-Τue enim mente caret, g. r. I quibus non est permus. fac. testim. &uriosus nec intellectum habet, β. r. I. de inutia stipat nec voluntatem L .o. de R. I. Hinc etiam nec obligat, nec obligatur, I. r. f. a. de Oct A. ne Θidem curatoris autoritate. I. s. is R. I. Si tamen dilucida habeat interualla, ea, quae in furoris intermissione sunt gesta, rata manent. d. g. r. I. ruib. non esc. ct L st. C.
qui testim. fac. pus Moralis defectus eu in ebriis extreme, hi enim Diqitirco by oste