장음표시 사용
51쪽
mantur,& diuites tantum, exclusis pauperibus,tam iis ni strant, quae pessima est, quia dat occasionem omnibus cumulandi diuitias,&breui ex una sunt due R spublicae, una diuitum, alia pauperum, qui sibi semper an uicem insidiatur, & diuites tenuiorum facultatibus inhiant, usuris premunt, cogunt vendere, ex quo reddunt eos mendicos, fures, latrones, & dem una contudiratores, & Rempublicam occupates. unde alia surgit
species polit , quae dicitur potentia popularis, dum enim plebs videt solos diuites ad honores vocari, a se pecunias extorqueri, illos delitiose vivere,&inde ignavos factos, libidinosos, laboribus ineptos, audacter in eos insurgit, & Rempublicam occupat,& haec politia initio dulcis videtur , cum nulli cogantur magistratibus fungi, nulli bellum geratur, impunite
peccetur; ex qua libertate, modestia iacet, temperantia,Ordo & alia virtutes pelluntur; sed consurgit petulantia, impudentia, prodiga stas, contemptus, pertu r-batio,& omnium vitiorum caterua, perulantiam, ingenuitatem licentiam, ibertatem, prodigal statem, magnificentiam , impudentiam, sortitudinem vocantes, nullam rationem honesti, vel boni habentes, & obedientia erga Principe,, Magistratus, parentes, & maΘgistros procul amotIS. Ex hoc statu surgit tirannis, cu enim otiose vivant, surgit pituita,quae totum corpus conturbat,sunt enim
in multitudine aliqui aliis diligentiores,diuites, pecuniosi , qui a s se ideo donis trahunt prodigo,, otiosos, audaces,& temerarios quorum ope quis primum constituitur iudex, qui si bene iudicet, nO omnibus satis. Eacit, unde quaerit gerere more populo, vel diuitibus, vel sanguinem fundentibus,& cu timeat ne interficiatur, petit a plebe milites stipatores, ut saluus sit, quae illi obsequitur, is veo factus militibus securior, incipiepotentes pellcre.&occidere; omnes initio salutat, recusat nonae Principiumulta pollicetur pubi ice, A. pri-
52쪽
uatim, aere alieno liberat, agros populo distribuit, &familiaribus su is, & se mansuetum simulat; qui bella
noua excitat, externis hostibus iam sibi cociliatis, vel extinctis, ut populus duce egeat,& efficit, ut ciues pecunias conserentes pauperes fiant, & in operibus occupat, ne insidias in liruant, & sibi contrarios hosti bus obiicit, milites mercede conducit, pecunias, exametionibus grauibus colligens, & sic demum tirannus fit: ut ibi dicit Plato. ad quae vitanda, oportet, ut Respublica non permittat quicquam contra leges, & p trios mores fieri, & attendat initia administrationum
cuiusq; , ne inde aliquod malum Reipublicae impendat, ut dicit idem Plato lib. Ciuili, vel de Regno. Et ita tres sunt politiς,unius,scilicet Regalis,& c5traria tirann id is . paucorum regimen, isq; optimatum status,& eontraria paucorum potentia tertia, dominatio multitudinis, quarum una seruat leges,& ex bonis constat, & dicitur Respublica, alia contra,& dici tur status popularis. . Corrumpitur etiam Monarchia, pretier sμpra dicta, . quando Princeps leges non seruat, & inseri contum AE Hliam subditis, in honore,vel corpore,s timeatur a sub- έρrrv ditis, unde Artaphenes conatus est amouere Xersem a Monarchia, quia timebat eum ob crimen comissum μηπι contra Darium; Contemptus etiam corrumpit eam quando regnans nil facit dignum Principe, ut quia ebrietati,& voluptatibus .se dedat,& ex aliis causis quae infra, ubi de sedit:onibus agetur, explicabuntur. Corrumpitur etiam status optimatum , quando iociuitate sunt multi versuti, qui exterius videntur virtuosi,& ideo non potest impediri, quod non admini- isirent, qui ex caliditate inueniunt vias quibus turbet statum optimatum,& ipsi ad id perueniant: Secundo, quando in ciuitate sunt magni, di virtute praediti, qui
vilipendia latur, tales enim excitant seditiones: Tertio,
quando alij sunt nimis egeni, alij nimi abundant, pausi peres
53쪽
peres enim excitant seditiones, ut rapiant de bonis diuitum, ut contigit in Lacedaemonia. Quarto,quando aliquis est mas ius, & potens, & appetit solus dominari, per seditionem dominium tentat; Respublica verd corrumpitur modis supra dictis, maxune si tu ilitia ibi non administretur, vel si diu ites grauantur,& plustribuitur pauperibus, quam diuitibus, quia insurgunt diuites,&mutant Rempublicam initatum paucoru, ct econuerso status paucorum conuertitur in re empublicam,si inopes grauentur, qui insurgunt, & mutant satum paucorum in Rempublicam, similiter corrumpitur status paucorum, si oritur dissensio inter paupexes populares,& diuites principantes, si enim diuites imponunt onera grauia, surgit multitudo, & pellit diuites,& fit status popularis.Secund5,si diuites inter sedissentiunt, vel quia aliqui tantum principent, & alii exclusi sint, vel ol, asperam dominationem, & quandoque ob nuptias ; sice aim destruitur eo rum politia. Τertio,s otio,& luxuriae se dedunt, ob quod sua consumunt, sic enim quaerunt Rempublicam administrare,& eam turbare.
Conseruantur vero politiae, si non fiat transgressio etiam minima alicuius statuti, quia aliter id multipli
eatur,& demum tota politia destruitur . Secundo, cauendum ab adulatoribus se coniungentibu multitu- .dini,quia dicunt quae olacent vulgo ob proprium co- modum,non commune. Tertio, si magistratus breuis temporis ordinentur,ubi plures dominantur, quia siecauetur inuidia, cu omnes honores participent. Quarto, si auferantur contentiones, quae sunt inter nobiles, .& ignobiles de dignitate,& ortae sedentur Quinto,ut quis non permittatur crescere in dignitate supra pro portionem,& virtutem suam,& in distributione honorum seruetur quod a lege est statutum. Sexto,ut constituantur magistratus, qui speculentur ne ciues excedant in victu,& vestitu, & scipiat unde vivant,& atten-:
54쪽
dant ne ciues simul coteodant,& una pars contra alia non insurgat. Septimo, ne principatus si lucrativus, nec vendatur. Octaub, ne diu ites damnificent pauperes in politia populari,ncc alia. Non b, subd in pri itia
paucorum curam habeant pauperum , & ideo ossicia quibus salarium conitituitur, pauperibus ciuibui tribuant, & bona, a cossicia tribuantur his qui minus de Reipublicae honoribus participant, ubi sunt distribue
da. Decimo, quod ad magistratus eligantur ii qui id
ament, alias de eo non curabunt. Undecimo, ut habe
anta ut horitatem, & potentiam suis ciente ad ea ope randa quae magistratus requirit,& ut habeant virtute, R iustitiam. Duodecimo, in popularium statu non est auferendus magistratus de manu diuitum, ut aliis de tur, nisi causa subsit; ut in politia paucorum no debent esse populo aduersi, sed patres. Decimotertio, quod ciues erudiantur in obseruantia legum. In particulari vero conseruatur politia Regalis, si non permittantur regni Principes seditiones inter se, vel Principem excitare: secundb, si Rex iuste vivat,&secundum leges ad publicum bonum: tertio, si non velit omnia per seipsum gerere, sed partem suae potestatis aliis impartiatur,ut senatui,quia sc minus apparet superbia,& modestia, omnibus grata, consurgit. Status vero optimatum seruatur,si de populo sumatur tanta multitudo bonorum, quae simul cum guber
nantibus Rempublicam potentior sit diuitiis, & alijκ
rebus internis, & externis, quam multitudo non pareticipans, leges obseruando,& iuste vivendo, ac regendo: praeponendo in particulari magistratus causi, criminalibus, & ciuilibus, foroi & rebus venalibus, iuriae disiciorum, alios redditibus publicis, alios qui appo nant signum contractibus, S iudiciis, alios qui exequantur sententias damnatorum morti,&reos custo
diant, alio qui rebus bellicis praesint, fide prη stantes, alios prudenti abdi fide conspicuos qui prarsint ciuit C a iti
55쪽
ti, bellieas expeditiones, moeniorum custodia,deleruptionem ei trium.& bonorum publicorum,& priuat rum, qui plures sint, alios qui rebus comunibus pra sint, Sc requirant rationes de receptis. & delinquentes eorrigant, alium super omnes, qui dominium habeat super omnes a quo omnes recipiant authoritatem, &rationem. & modum agendi, ad quem finaliter omnes operationes ciuitatis referantur,cum magna potest te coactiva; alium qui diuino cultui intendat, ut rem pia conli ruantur,& eonseruentur,& praelatis in his pem serat quae ad diuinum pertinent cultum. Status demum popularis conseruatur, & rectus sit, si studeatur non placere multitudini tantum, sed manis eius saluti. Secundo, si bona damnatorum lacra irant,& in publicum non redigantur, quia sic populus minus cupide damnabit,cu nil ex damnatione sit percepturus,& omnes ab iniuriis desinent, cum aequalissat omnibus poena. Tertio,vi rarae sint publicae accusationes, magna constituta poma in eos qui tal,o accusant. Quarto, ut magistratus duplices si est, alij per sortem, alii per electionem constituti, cum enim popularis status respieiat libertate, in hoc optatis potiuntur, dum per vices imperat,& parent,sic tamen ut sorti no committantur magistratu s,nisi qu i non egent peritia, vel arte,ut & a nullo censu debet magistratus sieri, vel
Iendere,vel saltem a minimo, &vt magistratus a nulo,nisi seinet administretur,nisi raro,& per annos paucos, exeeptis his qui in bello versantur, ut et concediiis debet,ut possint interesse praecipuis consiliis, & de Republica statuere,& ut lucra.& honores participet, ut dicit Arist. 6. Polit e. s. eauendum etiam in hac politia ne diuites insurgant in populum, & ne idem se dux belli,& exercitus, ae populi simul, sed diuersi,aecauendum a pei fidia ducum. & consulum populi. . , Hae sunt generales diuisiones politiarnm , & ea uis earum mutationis, corruptionibl&coseruationis, qui haec
56쪽
H haec latius videre cupit, videat Arist.lib. s. &6. Polit. 3I' & ibi Chris. Iauellum.& Vitum Gozium. Plat. lib. de Republica , maxime S. & de Legibus, ac lib. Ciuili, ζῖη vel de regno. D. Th.lib. .de regina.Princi Franciscum diti Patritium in eius libris de Institutione Reipublicae, R S alios praestantes viros, qui de his excellentissime e-ρ π gere. t Aduertendum tamen, quod idem principatus om- sit' nibus naxionibus non cque conuenit, ubi enim populi Pottaaqua ij barbariem quandam redolent. & animo sum deiecto, euiq. ibi liatus Regalis maxime conuenit, cum ei omnes ta mnis a 34 cile obediant,ut Asiatici,& Persae se habent r ubi vero ommoda populi ingenio pollent, optimatum flatus ibi maxime sit . . an conuenit, cu omnes in administrationis regimine par ticipare cupiant, ut in Graecia, & Italia contingit; ubi ' dtimum populi sunt turbulenti, itatus popularis, vel ui Respublica eisdem magis aptatur, modo tamen ad verum,& rectum administrationis itatum reducatur: ut inquit Clarissimus Pariata eius pcditicae lib. s. uel ris' dicit Arist.lib. . de R pub. ad s. m ciuitate in qua su- a , perat pauperum multitudo, ibi competit status popu-l: A laris, ubi vero magis abundant diu it tae, & nobilitas. ix quam multitudo proportionaliter, ibi competit si iiss tus paucorum, iuxta diuersas species serius pauc , rum, & popularis, quas ibi Arili. ponit. - Maxime vero probatur politia, quae ex Regali, Po- εφφ pulari,&Optimatum sit mixta, S nulla est quae mix- Politia ationem illarum aliquam non habeat, licet nominetur optimast. ἰ ab eo quod praedominatur ; ut in Dynastia Aegy pti ' rum,& Hetruriae plures erant Reguli. qui uno sumit o subiiciebantur. qui erat Princeps dum viveret, alii singulis annis mutabantur, ut dicit M. Cato in fragmentis, de originib. Sic Licurgus Regibus potesatem dedit bellorum, magisti atibus, iudicia, senatui legum cui ' ii odiant,populo potestatem creandi magistratus: ut di
cit Iustin.in ι .apud Germanor habebam suos R eges,
57쪽
sed conueniebant in unum consilium, ut turba' plaee-hat, & ibi Principes eligebantur qui iura dicerent: ut
dicit Corn. Tac. de morib. Geran. in Gallia penes regEomnium rerum summa, sed cum consilio virorum electorum,& legibus quod & in Hispania seruatur,&Uenet ijs ubi Dux Principis locum tenet, consilium Rogatorum optimatum,& magnum consilium, quod eligit magistratus, populi. ν DRHditur ulterius temporalis principatus alia suia hiis Da ' diuisione in legitimum, &tirannicum: legitimus estisv logi ita qui ad aliquem,vel populi electione,vel legitima suc-,nui, telii criti ne deu nit: tirannicus, qui violenter, vel ma- unicus. artibus, S iniuste adeptus est, vel ubi Respublica a nobilitate regitur, quando populus surgit contra nobilitatem , & sibi duces constituit, hi enim tiranni dicuntur apud Philosophum s. Polit. c. Io. & Bart. tract. de tiranno. Arist. 3. Polit c. Io. & in hoc sensu accipit Caiet. 2.2.q. 64.art. Do m. Sol. de iustit.& iure .lib. s. q. I. art. . dicentes, vi talem polle licite occidi cum sielio ui , populi. Si opprellor libertatis,& illegitimus posse lior,& hoc pacto fauore populi tirannus est essectus Panaetius in Leontinis, Cypselus Corinthi, Pisiil ratus δε thenis,& Dionisius Siracusis ut ibi dicit Arist. violenter verd, ta fraude, Othon Imperator, qui occiso Galba, Imperium, pecunia,& sceleste est consecutus
ut inquit Xiphil. ex Dione in Othone, R Didius Iulianus, ut idem dicit ex Dione in Didio Iuliano,&Gygis hoc pacto imperio Lydiorum potitus est, ut inquit
Herodot. lib. I Darius quoque dolo Persarum imper sum obtinuit, & demum ipse misere est obtruncatus: ut inquit Iustin. li 2. quae omnia suere magna latrocinia, ut & furtum, paruum est regnum, ut inquit Aug. lib. q. civit. Dei .c. . dc resert Cic.lib 3. de Repub. teste Nonio Marcello quoque,qui & omnes misere interie-xe, regnum enim malis artibus comparatum, & vi re-rzurum non potest perdurare, ut inquit Demost h. Olynth. '
58쪽
lynth. Σ & Iuuenalis Satira io.& Iulius Caesar ab amicis est occisus,ut dicit Suet. in Iulio. c 82. quod & Domitiano,& Pertinaci euenit,ut dicit Herodia. lib. 2. &vetus est adagium, tirannos non senescere, qui & semper cum timore vivunt. - Rursus legitimus principatus diuiditur, iniuste re- etiam,&iniuste,vel tirannice, ut dicit Sen. lib. I. de cle .men. c. II.& 12. Arist. 3. Polit c. Io. Plato. lib. Ciuili, vel de regno. Iuste rectum,est cum libόrorum multi- -- εtudo a resente ad bonum commune multitudinis ordinatur, si vero regimen no ad bonum commune mul σ smφη titudinis,sed bonum proprium ipsus regentis ordinetur, regimen est iniustum,& peruersum,ut enim pastores bonum gregis, sic rectores bonu multitudinis quς- rere debent,& si talis oppressio fit per unum, tirannis dicitur, & tirannus vocatur, si vero per plures, si Perpaucos,oligarchia dicitur, idest principatus paucoru, qui per diuitias opprimunt plebem,& sola pluralitatea tiranno differunt, si vero huiusmodi regimen iniustum per plures exerceatur,democratia vocatur, scilicet potentatus populi, quando scilicet plebei per potentiam multitudinis opprimunt diuites. Si vero unus iuste regit ob bonu multitudinis, Rex vocatur: ut inquit D.Tho .d. c. I. Signa vero tirannici regiminis, & sintentionis tiranice regere,plura sunt. Primo,si is ci- Tirone uibus adimat arma, sine causa, timens ob iniurias eis Anaqua. illatas, ne ab illis offendatur, & indebite utitur peregrinorum opera: ut inquit Philosoph. Polit. Secun- redo, cum nobiles, & potentes exilio tradit, nisi tramite iustitiae id agit..cum tiranno opus si, ut semper bel . . tum gerat, ut inquit Plato. de Republ.lib. 8. Tertium fgnum est cum ditiores,& potentiores in illa prouincia existentes neci tradit, ne contra eum insurgant. Quartum,si sapientes interimat, ne ob prudentiam artem discant ab illo se tuendi. Qii in tu . si prohibet con
59쪽
consulant,qua ratione ab eo se defendant. sextum, si fouet discordias inter ciues, vel curat eos ad inopiam reducere,vel laboribus grauibus eos implicatos detinet, vel cogendo eos persoluere impentas ad onera pablica spectantes, ex propriis pecunijs.& non ex publiaco aerario, ubi Princeps id potest; vel eos grauando i iustis,& grauibus exactionibus, vel eos in bellis intestinis nutriedo, sic enim ad egestatem facilὰ reducuntur. Septimum,si amicis non fidit, cum tirannica natura, libertatem, & veram amicitiam nunquam guitet, ut inquit Plato. lib. s. de Republ. & Ariis. ait I. Polit. Tirannorum esse nullam amicis fidem habere. Oetauum, si studet, ut mulieres viris sint superiores, ut sic eorum arcana sibi revelentur. Nonum,si absque causa familiares sibi extraneos adhibet, & non proprios ciues, ut enim regis proprium est vitam suam civium custodiae demandare, sic tiranni eos vitare, cum Obiniurias eis illatas vereatur ne illi vitam praeripiant . Haec& huiusmodi inditia sunt tirannicae gubernationis,quae recenset Philosophus s. Polit.c. IO.& II. non ut quis id sequatur, sed ut Reges caueant ne praedicta incurrant,ne infamem tirannorum notam sibi vendicent, & per consequens regni ami ilionem, quod pereontumeliam,vel cotemptum subditorum,dc iniurias illis iactas,ae rerum ablationem saepe contingit,ut inquit Arist.d. e. Io. ubi ad hoe multa exempla adducit; Signa vero regiminis iusti sunt, ubi Rector non proprium commodiim,sed multitudinis spectat,& custos vult elle, ut qui diuitia, habent nil iniustum patiatur, nec populus contumeliis assiciatur, & eius obiectum
est id quod est honestum, tiranni vero qui id ei placet,
ut inquit Philosophus d.c. 1 o. praeterea finis regis est unitas consociatae multitudinis, quod per pacem fit, 3cut eam in pace ieruet, ut inquit D. Tho.d. lih. I. cap. 2.q iaerendo ex regimine non gloriam,& laudem huma
na is enim non est debitus finis,csi non si sufficiens
60쪽
praemium virtutis cu nil gloria sit fragilius. 8t leuius; praeterea id non expedit saluti ciuiu quam regit Rex, cum saepe pro eorum salute, propria gloria, & exili iamatio sit eontemnenda, aliter periculo eos exponeret, unde Torquatus filium alioqui victorem occidit,spcontra eius mandatum cum periculo multitudinis obgloriam dimicasset;& gloria nimis exile esset praemia pro tot laboribus,quos subire regem oportet; sed ideo ad regendum moueri debet, ut a Deo laborum praemium,& charitatis, ac solicitudinis erga multitudinis honum exhibitae, ex pectet, ut inquit D. Tho. lib. a.de regi m. Princ. c.7. cum nil aliud quaerere debeat Pri ceps, quam beatam subditorum vita, ob quam fmui conueniunt homines, unde mos erat apud Persas, ut mane surgenti Regi e lecto, nunciaret quidam, It euigilaret ad curandum populum, quem Deus illi commiserat; & Reges eorum perasrabant omnes prouincias,ut viderent quid opem regiam desderaret, ut inquit Plato in Minoe fecisse etiam Minoem Cretensa Regem; ut iustitia coleretur, & egentibus subueniretur atque oppressis, & bonum Regis munus executioni daretur; id etiam aduertendum,ut supra, dominiorum qualitates euerti,& ex euentibus diuersas recipere specie , si enim Rex tirai micὸ regat, facile a virtute praeditis ciuibus regno pellitur, qui non valentesseruitutem pati, populi se caput constituunt, & optimatum Rempublicam introducunt, qui si temporis progrellu a virtute deficiunt, populu contra se accendunt,qui, erepta ab eis potestate, illam exercet prius modeste,postmodum tirannice,unde via aperitur ciuialicui potenti eam sub unius dominio reducendi denuo, ut inquit Clarissimus Paruta, loco et t. qui & ibi dicit,Principatum constantem ex statu Regali,optimatum,& Populari, omnibus esse perfectiorem, quo dicit, Rempublicam Venetam consistere, dum Princepi in ea constitutus Regis vices gerit, consiliu R gatorum