Institutiones juris romani privati...

311쪽

obligami r Culpa autem est, si vel luxuria, vel imperitia. imprudontia, ignorantia vel inguavia vel etiam misericordia intempcstiva moti alteri damniim intulimus ij. Et in obligationibus quidem non solum ex ea culpa toncmn . ubi sacicndo

rebus alienis nocuimus, sed etiam Sisentia nostra ad damnum, o Prosectum resarciendum obligamur. Extra obligationem vero tantum Pro ainno, acto nostro dato, adstricli

sumus a). Virilo Si quaeritur milcm culpae gradum in aliquo contractu praestar debeamns, videndum est quam diligentiam ex ea obligatione adhibere jubemur 3). S. 766. cmper autem tenemur, si quid lata seu latiore culpa, seu Chilpa dolo proxima , commissum est 4ὶ haec enim dolotcqui paratur et quoties c dolo tenemur, ex hac culparitioque possum ris conveniri vcliit si damnum luxuria alicujus factum

fuerit vel supina ignorantia 5j. S. 67. In quibusdam autem obligationibus ad majorem diligentiam praestandam obligamur i. e. ut eam diligentiam adhibeamiis , quam diligentissimus paterfamilias rebus suis adhibere solui, quo casu pro levi eulpa vel pro leviore negligentia ideo lue pro omni culpi tenemiar : ita de obligatione iurisconsulti

Essa fur ωρrestation des fautes ραν Linum Paris 764 et 28 ε 3 8 . de suo pure Themis o bibliotheque u jurisconstilla , tom. S. P. 49. si Culpae vocabulum alius et irietius aecipitur Exempla eulpae in strictiori et proprio sensu habes in se et S. D. 4 , . ille dolo malo. ir. 7. pr. r. 32. D. 6, 3 depositi. is 8, .ro. D. 1 mandati.

ille heredit petit

312쪽

as romani dicunt promiscue praestandam esse exactam vel exactissimam vel omnem diligentiam, diligentis vel diligentissimi seu honi patrisfamilias diligentiam, vel simpliciter culpam esse praestandam i); et uti Mucius ait in culpa aliquis est, si quod a prout detilo res suas sobrie administrante provideri poterat, provisum non est 2ὶ Est autem hic extremus diligentia gradus, ideoque qui eam adhibere debent, pro omni eulpa teneri dicuntur; et quemadmodii doli vocabulum latam culpam comprehendit, ita eulpae vox levem culpam designare solet. Nec igitur serenda est illorum sententia qui aliquando levissimam culpam a debitoribus pro

standam esse, existiment.

S. 68. Talem diligentiam omnes adhibere debent, qui ex aliquo contractu commodum et utilitatem habent, vel quorum gratia contractum est; neque refert, an etiam altera pars aliquam titilitatem ex obligatione habeat nec ne 3). Si vero alterius commodum duntaxat versatur in obligatione is, qui onera ex contractatu sustinere debet, nil nisi dolum praestat nec etiam culpam nisi sorte aliena negotia suscepit vel alterum adeo movit . ut ipsi res suas committeret, quas diligenter se curaturum promisit vel promississe praesumituris in. S. 69. In quibusdam contractibus dolus et culpa quidem veniunt, sed securus debitor est, simulatque eam diligentiam rebus alienis adhibuit, qua suis rebus praeesse solet. Eiusmodi

313쪽

S. 770. Propria species diligentiae praestandae custodia est.

et pro custodia tenentur, qui res diligento tueri et conservare debent, veluti vendi lor , is qui commodatu in accepit, aliique; hi quidem , si res furto fuerit ablata , pro surto tenentur, neque vor pro damno iniuria iis in rebus ab extraneo dato i). S. III. Culpae denique species est mora. i. e. injusta obliga, tionis implenda dilatio quae hujus culpae reum diversis onerat incommodis , do quibus vero opportunitate allata sigillatim alio loco videbimus. Quicunque ad omnem diligentiam adhibendam obligatus est, si de rei restitutione conventus , restituere non potest, ipse debet probare, rem casu fortuito vel interiisse vel abesses 3j. S. 72. Non solum ex obligationibus ad dolum aut culpam praestandam obligamur, sed etiam si damnum iniuria in re aliena, levissima quoque culpa secerimus, i. e. pro omni damno quod imputari nobis potest idque ex lege Aquilia Haec quidem uti vocari posse videtur in Aquiliana culpa , nisi Deiendo comis mitti non potest, quia nemo, nulla speciali obligatione adstrictus ad diligentiam rebus alienis adhibendam tenetur. Ex lege Aquilia vero etiam obligamur, quando facto nostro damnum, licet leviori

culpa in re injuriam fecimus, pro qua diligentiam praestare debebamus ). S. 73. Denique videndum ad quid praestandum aliquis doli

vel culpa nomine teneatur Et nec aestimationem Solummodo solvere chei rei sublatae vel deterioris saetae sed et id alteri Praestare quod hujus interest, rem sublatam vel deteriorem factam non esse, ouod , ut dicimus , non solum damnum exit Fr ro, S. r. D. 3, 6 commodati. S. 7, . , a stit eit.

314쪽

re, M Iro rem, servi Merum orans quoque comprehendit, quando constat, hoc lucrum nos habituros suisse, si alterius

culpa non inlcrvenisset ij. Aliquando iuramento in litem dam

S. Tέ. Caeterum si quis sua culpa sibi amitum conli nitit, da ejus restitutione convenite alterum non potest nisi sorte ilicin dolo versetur. Quod enim quis culpa sua damnum so alit, non intelligitur damniam sentire a). TIT. III. DE CAD sis , E QUIBUS NASCUNTUR OMIGATIONES.I. 75. Causas , ex quibus nascuntur obligationes , aut jure civili esse constitutas , aut ex jure praetorio descenderes, aut per imperatorum constitutiones comprobari, iam supra monuimus. S. 76. Iure civili obligationes nascuntur vo ex contractu vel ex maleficio, vel ex variis causarum figuris 3). Contractus omnis conventi appellatur, ex qua veteri jure civili actio potest moveri eaque vol in Proprium nomen descendit, vel causam

continet, ex qua quis jure civili obligatur 4). I. 227. Auliquissimo iuro romano ex simplici pactione nulla

oriebatur obligatio , Dis aut verbis conceptis solem nive formula aliquis Promiserat, aut praestationem recipiendi, se alteri dandi

vel iaciendi necessitate adstrinxerat. Talis conventio contractus dicebatur, cum cicilis obligandi causaci inesset, verborum scilicet solennitas, aut aerum praeata ionis. Postea receptum est, ut et nomine scripto constituta obligatio contrahendi vim haberet. Aucta denique commercio et amplialis r. a , . . o du eg jur. se s. D. 8 is de perie.

315쪽

una civilis rationibus , praecepta juris gentium recepta sunt, et quibusdam in causis ex nuda conventione obligatio civilis admissa t). Inde actum est, ut classicorum jurisconsultorum, veluti Gai aetate a), quatuor modis contrahi posse doceretur , scilicet, re verbis , litteris , consensuri quae distinctio etiam in novissimo jure romano, tanquam summa contractuum divisio, servata est. 3 I. 78. Reliquae conventiones, in quibus nulla eiusmodi civilis causa suberat, pactorum nomine nullam actionem , exceptionem vero pariebant M). Postea cum praetorii juris crevisset auctoritas , ex quibusdam Pactis in personam actiones permittebantur , quae indu hodie Iiaetu proetoria appellant. Accessere his novissime alia , quae imperatorum constitutionibus civilite obligatoria facta sunt , hodieque legitima paeta dicuntur.

Iidem et ex pollicitationibus aliquando nos obligari constitu runt i5 . s. 79. Ex maleficio sive delicto obligamur, si alterius person: vel bonis faciendo damnum intulimus proprio jure in variis

causarum figuris, quasi ex contractu et quasi ex delicto Praeterea tamen et aliae quaedam sunt obligationum causae ex tiro civili, veluti ad alimenta liberis praestanda vel ad dotem filia constituendam, aliaeque , quae nec quasi ex contractu nec quas ex delicto proveniunt. . S0. Sunt otiam Praetoriae obligationes, quae ex delictis nascuntur; quando scilicet in edicto Praetoris ex delicto actio

proposita est. Praetoriarum actionum quaedam in integrum resti-

t mi iuris gentium appelluntur contraetus. r. 5 , tr. 7 pr. s. r. D. a 3 4 iit. eit. D. I S. 2. D. 18, 1 de eone emi. is. 5. D. I olde just. et jure. voeantur etiam Vnalagmaticae, quod ultro citroque obligant, et

συναλλtae γ/aec constituunt.

t quod quis in alter statuerit. 5 Dig. 5o, acide pollieitationibuε. COMMENT MEI, t. 2, P. -ΤΙ.

316쪽

LI TR. III. EA . .

tutioncm continent. Denique et praetoria interdicta , pro quibus novissimo jure actiones exercentur, inter obligationum causas jure praetorio sancitas referri possunt. Nam quicunque personali actione aliquem devinctum sibi habet, revera eius creditor est rin. S. 78l. Moribus populorum , apud quod receptum est jussustinianeuin , constitutum est ut ex aliis causis quae antiquitus nonnisi exceptionem pariebant, obligationes orirentur unde ex quavis pactione rite conventa , actio concedebatur i. e. aetio eantido pacto dabatur. Hi ac laetum est, ut in omnibus casibMs in quibus veteres stipulationes interponere consueverunt, apud recentiores populos, pacta contraherentur.

CAPNT II. DE VERBORUM OBLIGATIONIBUS. a

Tir. I. DE sTIPΠLATIONUM VI ATQUE NATURA.f. 782. Verborum obligationum antiquitus tres erant sermae dotis dictio, jurata operarum promissio liberti et stipulatio. Novissimo iure romano haec sola remansit. I 283 Desinitur a veteribus stipulatio verborum conceptio, quibus ii, qui interrogatur daturum iaciuiunt se, quod iratori Ogatus est, respondit. Ideo autem haec verborum obligatio dicitur, quod, nisi verbis congrua interrogationi responsio sit, nulla Obligatio adesse videatur 3ὶ. S. Si. In hac re olim talia verba tradita suerunt. Spondes 'spondeo : Promittis promitto Fide pomittis fide proinitto.

si Cuui vis et natura plurium harum obligaliouum Montiis ex actiorie, qua muniuntur cognosci P .i , eua ii quarto Institialionum si Osirarum Iibro lucidabimus.

317쪽

Fido subes' id iubeo Dabis Dabo. Facies Faciam. Utrum latina et graeca vel alia lingua stipulatio conciperetur, nil intererat, si modo ulci quo stipulantium intellectum si ejus linguae haberet. Novissime ex constitutione Imperatoris Leonis omnis verborum solennitas sublata est ut stipulatio contracta raso videatur quibuscumque verbis expressa sit si modo ab utraque parte conventio intellecta esset a). Nudo tamen consensu, i. e. vel tacito vel inter absentesstipulatio contrahi non potest indirectis autem verbis adhibitis potest 3 l. S. 85. Undenam stipulationis nomen descendat, quaesitum est. Secundum Paulum hoc nomine inde usi sunt veteres , quod stipulum apud eos firmum appellabatur sorte a stipite i. o. pecunia id descendit. Secundum Isidorum stipulatio dicta est astipula Veteres enim, quando aliquid promittebant, stipulam frangebant e quam iterum jungentes sponsiones Suas gnoscebant. Quidquid sit, frequentissimus erat apud Romanos stipulationum usus, ita ut in omnibus negotiis adhiberi solerent. Essectum est inde , ut locus de stipulationibus latissime pat res, et urisconsultis romanis opportunitatem offerret in titulis de verborum obligationibus generalia de vi et natura contractuum praecepta exponendi quod et nos Iustiniani exemplum sequentes , jam statim saciemus ). I. 786. Non solum res in stipulationem deduci possunt sed etiam si See Gai. 3 S.,3 44. hae verborum obligatio ari spondes

Spondeo et propria ei vium romanorum erat reliqua iuris gentium , i. e. omnium hominum. a C. Io , C. h. t. S. x in s. I. eod. Sub imperatoribus stipulationo plerumque scribi solebant , et eum seripta erant . facile saetae intelligebantur. r. 3O. D. h. t. e. I, C eod. Hostius , Lineamenta , p. 238

318쪽

sacia , ut stipulemur aliquid fieri vel non fieri Laeti in hujusmodi obligationibus optimum est, poenam subjicere, ne quantitas stipulationis in incerto sit nec neccssu sit actori probare , quid ejus inici sit i). Itaque si quis, ut sta aliquid , stipuletur, ita adjici

poena debet si ita factum non erit, tunc poenae nomine decem aureos dare spondes 3 Sed si quaedam fieri , quaedam non fieri, una cadem quo conceptione stipuletur , clausula hujusmodi erit adjiciendaci u si adversus ea tactum erit, sive quid ita iacium non erit, unc poetiae nomine decem aureos dare spondes v 28T. Res autem promitti potest, vel ut detur , vel ut tradatur. Nam stipulatio v. c. undum dari continet, ut dominiumomuimodo eruciatur stipulatoris quocunque modo a). Si rem tradi stipulamur , non intelliginius proprietatein cius dari stipulanti, scd tantum tradi 3), i. e possessionem in cum transferri. S. M. Sit putationum quaedam certae sunt, quaedam luceriae. Cortum est, quod ex ipsa pronuntiatione apparet quid, qualo quantum sit ut ecce decem aurei, fundus Titsculanus, homo

Stichus, tritici Asrici optimi modii centum a in Campani optimi Amphorae decem 4ὶ. Ubi autem non apparet, quid, quale quantumque sit in stipulationes, incertam esse stipulationem dicendum est veluti siquis fundum sine propria appellatione vel hominc gcneraliter Sine proprio Domine, aut vinum aut frumentum sine quali late dat sibi stipulatur, inceletum deducit in obligaliouem Indo et is incertum stipulari videtur, qui id, quod in iaciendo constat stipulatur. S. 89. Omnis stipulatio aut pure aut in diem aut sub conditione sit : pure veluti , quinque aureo dare spondea' Idque si I. r. r. h. t. 3, 5.

sa Verba Ulpiani in D. 5 S. o. D. h. t. Iuda non videntur a La quae eo tempore accipientiu in non fiunt et Paulus in is 6 pr. D. 5o, 7

έ Gai verba in h. et D. h. t.

319쪽

oonsenim si peti potest in diem cum adjecto die . quo pecunia solvatur, stipulatio fit, vel uli decem aureos primis calendis artiis dare spondes ' Id autem , quod in diem stipulamur flatim quidem debetur, sed peti prius, quam dies venerit a), non potest. At ne eo quidem ipso die in quem stipultat sacta est. peti potest, quia totus dies arbitrio solventis tribui debet:

neque enim certum est eo die . in quem promissum est datum non esse, priusquam is praetarierit Placet autem ad tempus obligationem constitui non posse , non minus, quam legatum ἰnam quod alicui deberi coepit, certis modis desinat deberi: plane post tempus stipulator pacti conventi, vel doli mali exceptione summoveri potest 3ὶ. S. 90. Sub conditione stipulatio sit, cum in aliquem casum dissertur obligalio , ut si aliquid factum fuerit, stipulatio commi

latur, veluti si ilius consul fuerit factus,inii inque aureos darespondes Ex conditionali stipulatione spes est debitum iri

eamque ipsam spem in heredum transmittimus, si prius . quam conditio existat, mora nobis contingat 5ὶ Anio commissam vero stipulationem nil peti potest. S. 91. Conditiones, quae ad praeteritum vel ad praesens tempus reseruntur isti statim infirmant obligationem , aut omnino non disserunt, veluti si Titius Consti mi vel si Maevius vivit, darespondosci nam si cacita non sunt , nil valet stipulati, sin autem ita se habeat statim valent R. Quae enim per rerum naturam sunt certa , non morantur obligationem licet apud vos incerta sint IJ.

320쪽

Quibusdam stipulationibus tacito conditiones insunt, veluti si quis dotem promisit nam nuptiis secutis tantum committitur stipulatio, iis scin non secutis evanescit ij. S. 92. Si ita stipulatus fuero , si in Capitolium non ascenderis , vel aliquid non seceris, tum domu in committitur stipulatio, cum certum esse coeperiti in Capitolium adscendere vel id sacere non Possu ain. S. Ill 3. Item illud vel illud stipulari possumus , veluti docem vel hominem Stichum. Rusmodi obligatio, ex qua duae Pluresvexos conjuncti in dubontur ab hodiernis ullo aliτα obligatio appellatur 3j. Est ea vel certa vel incerta: certa si stipulator clectionem sibi constituerit, veluti si Stichum vel Pamphilum, quem ipse elegerit, stipulatus sit qui sibi clectionem non constituit, incertum stipulatur: nam in ejusmodi casu electio promissoris est, cui mutare voluntatem licet: donec alteram rem dederit 4 . At si quis illud vel illud stipulatus sit tot obligationes sunt, quot corpora 5ὶ quare si altera res ex quacunque causa dari non

potest altera nihilominus debetur Q. TIT. II. DE JυTILIBU STIPu TIONIBUS ALIISQUE CONTRACTIBus 794. Non omnes stipulationes jur valent, quaedam enim

pulatione servorum.' et XVIII de divisione stipulatiouuui. siletilio Praeterim uaci eum Deilis sint iniet pietationis si Duciaura o , Instauissae Iustinian nouMellementera liquees , t x, h. t.