장음표시 사용
21쪽
si optimi sint secet. Experimur id in conualescentibus saepemi merb:quibus tum ex longo,tum ex acuto moibo pedes tument, atque etiam hydrops interdum nascitur, signo non admodum formidabili,si initio occurratur.natiuus enim Calor tum in v triculo, tum in hepate languens, & ex antecedente morbo fere resblutus, tantum conficerc non potest, quantum aegri appetunt, aut etiam quantum alendo corpori opus est: ideόque ex alimento vapores crini,oc cruda serosaque excrementa congcruntur, quae ad pedes de- trusa,eos in tumorem elevare possunt.
Quamobrem morbis ex bile in aestate generari solitis febricitant enim maxime in aestate acutis ob bilem existentibus, in hyeme generantur is magis An. qu uacum febre iuncti, acuti sint , viqientos esse oportet Θ violentia autem est contra naturam. Humescentibus enim quibusdam locis, calida inflammatio generatur. inflammatio autem cum caloris su excessus, febres facit. in aestate
quidem sicci&calidi sunt morbi, in hyeme vel b humidi & calidi, proinde
acuti: celeriter enim interimunt: non enim concoquere valent abundantiam
excrementi. . Necesse suit problema hoc integrum vertere, qubd non omnino Gara satisfecerit: an. tiquus autem interpres, siue Aponensis is suetit, nullo modo mihi assecuti is videtur Aristotelis sententiam fit nisi quis diligenter vel ba Aristotelis obseruauerit, Si quid per acu-Gnae 3e tos morbos intellexerit, mendacii Aristotelem reprehendet. quod essecit ut Aponensis uita λ illud in tot formas commutarit, visensium colligeret qui a veritate non cllit alienus, Ut Protheum omnino constituerit. videtur enim primo aspectu Aristot. voluisse signiscare nobis, hyeme sepius homines laborare acutis febribus quam aestate: quod quam sit a veritate alienum,uel ipsa experientia quotidiana nobis ostendit. Gaga autem aliqua orni sit
A tr ductione sua, quae maxime quaestionem illustrabant. Quaestio igitur est , cur cum .hεαε, morbi ex bile magis soleant esse frequentes aestate qudd videamus homines maxime
j I . aestate febrire in acuties autem in morbis ob bilem excitetur, acuti ningis fiant, id est v hementiores& acutiores in hyeme quam in aestate. qua lito hoc modo intellecta vcrissima est, quaesitu digna, ac tanto philosopho quam maximε conueniens. Pcndet autem si lutio tota ex Aphoris 34. Lubi dixit in morbis minus periclitantur, quorum natura , aut habitui,aut aetati aut tempori magis congruit morbus, quam quibus simpliciter nihil isto rum congruit. Valet igitur, perniciosos magis esse,& magis vehementcs cos morbos, qui non conueniunt cum tempore , habitu, natura, aetate. necessc enim est vehementior cinc adfuisse causam, ut in contrarium tempori minime proportione respondcns possit S humores & corpus inducere. qubd enim aestate quispiam biliosa febre laboret. SI acuta, id non ita dissicili fit negotio : cum & abundet tum bilis, & calore ambientis facile inflam. metur.Vt quod hyeme, tempore omnino frigido , in quo bilis non ita a Ruit, quispiam in eandem ebrem incidat, id non nisi potentissimam causam arguit , quo fit ut magas naturae aduersetur, sitque perniciosa magis Ac facilius interimat quod longa oratione Galenus noster in comment. dicti Aphorismi aduersus Dioclem dcmonsuauit. is cnim contrario modo Hippocratis sententiam legebat, credebatque morbos fieri maiores, qui sunt similes,& magis periculosos. minus vero periculi habcrc,qui simi disimit s. Sunichat autem suam rationem ex Hippocratico principio, libro de flatibus, contraria contrariis cu
22쪽
rari,ideis si Iapsi is sit ad dissimile, tacilius curari,quem tamen reprehendit ibidem Galenus quia febris haec in hyeme non esset facta, nisi vehementissima praecessisset causi. Cum igitur hyems tam vehementem febrem frigiditate sua cohibere non potuerit, tanto minus factum iam morbum euincere poterit, non existente sanitatis robore. quod ipsa nos docet experientia, qua obseruamus lapsus in dissimiles csse periculosiores,& febres ardentes hyeme esse 5 vehementiores Zc exitiosiores, multoque plures ex iis qui iis laborant, imicrimere, quam quae aestate inuadunt. & hoc est, quod in responsione dicebat Aristoteles, quod quia cum febri iuncti fuit, acuti, id est, vehementes evadunt, propterea quod violenter inuaserunt,ob dissimilitudinem. quae vero violenter fiunt, praeter naturam omnino si int. Cum aulcm si1bdit humescentibin emm quibusdam to calida instimmatiogeneratur: immmmatio aurem cum eatirisu excessus inebresfacit J docet modum, quo vehementia liaec de acuties maior in hyeme fiat quam in aestate. Loquitur autem potissimum de acutis iis morbis, qui ex aliqua collecta alicubi materia potissimu generatur,qualis Est pleuritis. peripneumonia, angina, M huiusmodi. hos enim potissimum antiquos acutos vocasse demo striauit Hippocrates tum libro de affectionibus Ec 3. prognost. T. x.tum potissimum lib. de acr.loc.& aq. lib. 1.part. 6. lecundum nostram diuisionem nos ibidem longa oratione
hac de re cgimus. defluxa igitur in aliquibus locis potissimiim principibus, aut principibus vicinis materia,chm difflare commodὰ non possit, inflammatur, de sit excessus caloris, ad quem sequi sol ct febris. at quare non in aestate etiam' s quia inquit, astate calidi ersicci fune morbi, hyeme rem humidi. J aestate enim ob calidam & siccam aeris intemperiem non multae fiunt fluxiones, sed calidi 5 sicci morbi , hyeme autem cim , capite multi fiant d fluxus, abundentque magis humiditates excrementitiae , facilius clim difflari non possint ob cutis densitatem ab ambiente frigido factam,incalescunt maxime S inflammationem faciunt, ad quam etiam sequitur febris tantd curatu difficilior, quanto materiae diissatio dc resolutio magis est contumax. Clim vero morbos hyemis calidos fle humidos esse, M proinde acutos dixit, quod difficultatem habere videtur, clim calidi de sicci potius ac item habeant malo; cm, intelligendum est de ea acutie, de qua in quaestione, ut responsio Propositioni respondeat, nempe de contumacia & pernicie maiori. subdit enimorveterea celeriser interimunt. sunt enim acutissimi aliqui morbi, signis firmati securissimis, qui etsi
acutiem magnam habeant, non tamen perniciosi sunt. alij minorem habentes acutiem ratione motus,qui ob malitiam humoris, Ec malam qualitatem magis sunt perniciosi, colerite rque etiam mortem inferunt: de quibus loqui Aristotelem hoc loco, ex postremis verbis fit manifestum:ctim dicit non enim concoqueremalem abundantiam excrementi J ubi non in motus celcritati m, in qua acutorum essentia consistit.sed in excessum humiditatis, Min contuitiaciam ad concoctione acutiem & perniciem eorum refert. Cum enim abundans est humor, quodammodo obruit calorem , cuius actione fit omnis coctio. quapropter cum eum superare non possit natur praeter naturam clim sit,perniciem inserat opo
tet. Dubitat hic Aponensis circa ea quae hoc loco dicta sunt ab Aristotele,hyeme morbos fieri calidos 5e humidos,quoniam videmus hyeme potius frigidas Ze humidas aegritudines generari. An dicendum, hyeme fiigidos lapitis morbos generari, quia quodlibet a simili facilius in consensam trahitur. humidi etiam multi generantur ob ὸandem rationem: Scquoniam cum caput ambienti semper exponatur, necesse est alterari, de ad frigidum Schumidum trahi potissimi , cum ed tendat io naturali temperamento, unde defluxus humorum ad partes suppositas saepenumer b fiunt, ex quibus morbos hos acutos, de qui bus loquitur Aristoteles, & quos acutos proprie vocarunt antiqui, prouenire dicebamus qui calidi propterea fiunt, quod ob aeris frigiditatem & materia crassior fiat,& constipatis externis potis corporis, difficilius clim difflare possit, putrescit magis εc inflammatur, unde cum iam humidi sint morbi, calorem etiam praeter naturam magnum secum in
23쪽
Quamobrem pellis sola ex omnibus morbis eos assiciat m. axime qtii ad la
borantes pi ope accester mi An quod sola omnium morborum communis et
omnibus : quare propter hoc perniciem omnibus facile infert, quibus corpora prae existunt praue disposita, quoniam aestus morbi, qui ab eis producitur qui
curantur, protinus in aliis concipitur. r. st , ,hci. Nisi diligenter quae ab Aristotele in hoc problemate proponuntur, tum in propositio-ia ς ox gio ne tum in solutione considerei,tur, vix fieri poterit Vt a calumniis, aut 1 contradictione, t quae ex aliis problematibus videt ut esse manifesta, ipsum vindicare possimus. quis enim vel mediocriter, non an medica facultate dixerim, sed in hominum consuetudine communi versatus, non animaduertat falsum est , sola pestem contagione serpere, solamque ipsam esse communem morbum,cum quam plures alios morbos contagiosos magno malo nostro experiamur, ut phthisim, cic phantiassim, scabicrri, alopeciam & alios de quibus etiam ipse p. probi cm. 7. vhi etiam contagiosos eos appellat cum praeterea constet, non solam pestem communem morbum csse, cum multos vagari saepe videamus morbos : qui quod non multos interimant, pestis nomine insigniri non possunt. Verum quoniam & ad has difficultates tollendas, S ad Aristotelis sensum recth cruendum maxime crit utile, si aliqua de eontagione proponantur, operaeprctium esse existimaui de ea, quis brculsi, me potero, agerc, supcrfluis multis omissis, quae munus nostrum interpretandi excedere Contatio videntur. Contagio igitur est corruptionis cuiusdam mixtorum secundum substantiam de uno in alterum analogia quadam transitus. Cum enim inter recentiores graues ad In dum controuersiae excitentur,an a principio quopiam nobis manifesto S non incognito, qualis est putredo, an potius ab occulto, minime perspecto atque sublimiori, ortum habeat contagio ut quaenam harum magis placeret, ostenderemus. corruptionis cuiusdam transitum esse diximus, ut manifesta actione id fieri demonstraremus: dictum autem est M , . um IcuiusdamJ quod dupliciter corrumpantur x intercant mixta : uno modo,per aduentu in interii vadu contrarii, sub quo consistere non potest eorum temperatura ratio modo, per distblutionem mixrionis, quod fit putrefactione : ut per putrefactionem fieri corruptio acria hanc ostenderetiir,addita est cuiusdam i quae enim per contrarium fit immediate. simpliciter est corruptio. Aristoteles quarto Meteorologicia, optim E id obseru iuit,pfurcilinem dccς Riς finiens per corruptionem qua nom. Fit aulcm haec per calorem praeter natu tam caloiem zis. ω εἴ nostrum & mixtioncm dissoluentem: in peste enim videmus substantiam homi uum corrumpi per insignem hanc putredinem. si vero contagione serpit, per tactiles q ialitates fieri oportet potissimum per activas,& maxime percaliditatem : quae si cxterna sit &. humiditati iuncta, interno calore evaporante dc dissoluto, inde sequitur dissolutio illa inixtae substantiae, atque per contactum postea alteri communicatur, in quo corrumpitur It Crum tempera ra humorum per iii signem illam putredinem , SI contraria inducitur, qualis caest quae in principali insccto repetatur, Se illud cst contagium. aut si occurrat corpori mi ni me disposito ad eam recipiendam,ita ut sequi non possit corruptio illa per putredinem, corpus illud vices sit bibit so mitis, atque putridos illos vapores retinebit, quos aliis com . Inumcare queat. aut tum demum aer fomitis rationem subibit , qui vaporcs illos putri la- , g notos, semina conpagionis tanquam per medium alteri communicet. docet hoc expcriCntia potissimum in ca quae pcr immediatum contactum efficitur tu fructibus: quorum s qui putredine detineantur, iam statim alios inficere videmus: hanc vero putrcilinc messe quis neget in reliquis vero quae vel per aerem, vel per fomitem aliis communicant, licet non ita manis stis signis putrefactio sese exerat cum Vapores, vel exhalatio in fomite vel acre latcant, c flectus tamen putredinem subesse causam ostendunt. clim videamus pcr medium illud quod climque sit,in si undam putridam affectionem distribui,quae fuerat in prima: de propterca illam quoque in intermedio quodammodo contineri censen dum cst. Unde quom admodum contagio malitia eontagionem si perat, ita affcctus qui GP iam contagiosus,contagiosum alium superabit, ille que semper dCterior erit. quia contagione dcteriori ortum duxerit, si tamen candem agentis & passi dispositioncm supponamus. Vnum cst, quod hac in re dissicultatem faciat, quod dixerimus, contagionem non δἰ tunde quam ex pulicdine principium habere: videtur enim falsiam csse: vel enun pu-t do,
24쪽
tredo,qua putredo est,contagionem cfficeret, vel qua talis, insignis scilieeti at neutrum' horum dici posse videtur: non enim putredo qua putrcdo, alioqui omnis putredo id produceret,quod prorsus falsum esse,unusquisique facile intelliget, qui febres tam multas putridas obseruabit, quae minimh aptae sunt aliis communicari. an igitur qu, talis putre do, insignis scilicet, contagionem inducet hoc etiam dici nullo modo posse videtur, quandoquidem si putredo,qua insignis est,contagionem induceret,quaecunque huiusmodi esset putredo, aliis communieari posset. quod falsum em , vel ex febribus multis putridis , quae aegrotantes etiam ad mort cm ducunt, quilibet colligere porcst. neque enim earum quam plurimas communicari videmus. Et praeterea in omni contagioso morbo insignis haec adest et putredo. quod falsum esse scabies, vitiligo, alopecia, & Gallicus morbus ostendunt, in quibus iacque febris adest putrida,& in operationibus communibus vix impediuntur. quibus dissicultatibus si optime satisfecerimus,& multa quae ad naturam comtagionis explicandam saciunt,verba manifesta euadent, & nonnihil lucis iis quae ab Aristotele in hoc problemate dicuntur, dare nos posse confidinius. Ad contagionem exci- Contagio tandam de infectionem per contactum in alium &' alium communicandam, requiritur semper insignis putredo,ita ut non putredo,qua putredo, sed qira talis, nempe incellens, apta sit Contagionem inducere. quamuis enim putredo omnis oontagiosa lit, aut simpliciter, aut ad Continuam partem, ad aliud tamen contagiosa non omniscit . quia ad agendum multa requiruntur. Omnes enim putrefactiones ad continuam sibi partem consimilem putrefactionem inferre aptae sunt. verum nos veram hanc contagionem non appel. lamus: qu bd haec cum pii trefactione conuertatur,&c contra : sed contagionem camappellamus magis proprie sumptam, ad quam constituendam insignis quidam gradus putredinis requiritur, de quo locutus est Galenus 1. Aph. 17. & libro aducrsus Lycum de qua longa oratione actum est in libro nostro de peste a nobis in pestilenti anno millesimo quingentesimo septuagesimo quinto M ssexto, in iuuentute nostra claborato, dum in edomanda magna illa noltra pestilentia omnem nostram operam impcndcbamus. sed neque insignis haec putredo apta est contagionem efficere, nisi vapores & seminaria exqcitct, apta alteri aliquo modo communicari,vel per contactum, vel per fomitem immediatum, vel per aetcm intermodium: potest enim esse talis , ut nullos Vapores cxcitet, qiribus putredo pol sit communicari: ut cum adustio tanta cum putredine iuncta est, ut terrenam sbium portionem relinquat. quo fit, ut quamuis febris aliqua leti in is ratione putredinis deberet contagione serpere,ob eam tamen quam diximus caiisam, contagio ne non communicetur. in scabie verb, a choribus,vitiligine, morbo Gallico licet insignis auomodo fortasic putrodo adesse non videatur, quod nec se brem iunctam habeant, nec mori cininducant,rcucra tamen etiam illam in eis reperiri ostendunt exeuntia, atque pustulae ipsς sine febre Lepcnum cro non minorem malignitatem humoris prae se serentes, quam quae in pelle aparcnt : vetiam sebrem non inducunt, neque principes operationes laedunt: quod clim putredo sit extra venas, atque extimam corporis superficiem obtinens, non potest coralliadve membrum princeps laedere. quo ctiam fit, ut principes operationcs non laedantur. internas vero partes adire non potest , non quod analogiam habeat insectio illa add terminatam hanc partem, cutem, ut doctissimus Fracastorius censuit, sed quod ob crassitiem& lentorem intimiores partes permcare nequcat. Quanquam autem conta egionis seminaria omnia morbi scae exhalationis atque putridae cxpirationis , cuaporatio-Iusue genere contineantur. ex iis tamen alii magis apti sunt inficere, alii minus, de pro
triplici hac aptitudine Sc seminarioriam mixtiono, triplex quoque tum contagionis, tum etiam morborum ex contagione genus prouenit. Vnum cnim est genus quod contactu tuo fit, aliud quod praeterea etiam fomitem rclinquit : Ierti j generis est, quae ad distans quo- bico g oi , que persertur. His etiam respondent contagiosocii in morborum differentiae totidem. Diuersitatis vcrd ratio,non a sorma,maiori minorive putredine solum est de sumenda, ut quibusdam visum est, sed a materia etiam, 'modo mixtionis. Neque cnim verum cst, quod a nonnullis asseritur, grauiorem de ex multo maiori putredine ortam eam csse con tagionem, quae ad distans per aerem alteri communicatur: poterit enim hoc quandoque ex materia subtiliori,Sc subinde magis apta,ad distans per acrem ferri. Exemplo nobis sit lippitudo, in qua non insignem illam cernimus putredinem : ad distans tamen maXime apta est inficere, SI magis etiam quam contactu, aut per somitem. Videntur autem haec interse hoc modo se habere: nam quae ad distans contagionem faciunt ea SI contactu, Msomite assicere consueuerunt. quae vero semite contagiosa sunt, eadem & in mediat B contactu
25쪽
eontactu assiciunt, ad distans tamen non omnia, at Contactu omnia. quapropter Ea sim plicissima est de natura prior ea contagio, quae solo contactu assicit Diuersitatis huius eam censemus causam, quae e X vaporum, exhalationum, Sc coi porum quae putrescunt insigni eohi ,3 hac putrilagine diuersitate dusumatur: nec satis intelligo,quare nouus Democriti de Leucippi doctrinae excitator Hieronymus Fracastorius in corpusicula potius,quam in vapores diuersitatis harum contagionum causas retulerit: cum differentia ea inter corpuscula S: vapores ab eo posita lib. i. cap.2.de contagione, nulla sit. quod enim dicito aporem alterabile satis esse corpus, mixtionem non habens, sortem in lentore, ncc sobolem sibi procreans similem , quae ad alium delata contagionem inducat, qualia esse dicit seminaria haec. quae corpuscula esse dicit, concedi non potest. neque enim verum est, vapores nullos reperiri mixtionem in lentore sortem habentes quique sobolem sibi similem genera
re possint,aut diutius pei durare. varij enim redduntur vapores c diuersam naturam assumunt pro variis, unde cleuantur, subiectis. quilibet enim vel mediocriter rerum natur
lium studiosus facile animaduertet, alios dari vapores lentos, qui de facilius S diutius inhaereant, alios humectiorcs, qui humectent quidem, s cd nullum prae se ferant lentorem,
aut tenacitatem. exemplum sit nobis prioris vapor ex melle actione caloris eleuatus. posterioris eiusdem ex simplici aqua: immb vero ea quae intimilis penetrant Ec velocius, nullum in se lentorem habere oportct: lcntor enim εί tenacitas, & ad longinqua progressionem, & penetrationem impedit: quare tenaces potius S lcnt iij vapores esse debent,qui per fomilcm aliis communicantur. ut enim inhaercant,atque diutius inhaesa pendurent, atque ad alia communicari possint, lentorem exigunt .Quod ver b vapores sibi λmilem sobolem procreare possint, exemplo sint odores, qui vel in eIhalatione vel in v pore consistunt: ij enim a corpore odorato eleuata, S rebus aliis communicati Λ eodem asomia o res eas odore asticiunt, dc apti sunt etiam corpora alia secundo odorata reddere. Nuncis .. . . doceamus oportet, quid sit, quod sic minaria haec contagionis, quae vapores aut exhala- victi modi tiones esse diximus,varia haec contagionum genera producere valcant. Clim morbus aliquis contagiosus ex materia excitetur , in qua de aquea pars praedominetiar ,& maxim Einctum. per putredinem subierit, cum huiusmodi minimὸ omnium separari, diutiusque inli rere possit .vaporesque viscidi minus viscidi sint, sed propter cxhuberantem humiditatem quidi, aut solivia, aut potissimum contactu inficere poterunt, siue per concubitum accub tumue, siue conuictu aliaue ratione : hoc in fructibus euenire conspicimus : fluxilitas vero haec, atque inhaerendi minor aptitudo, ad longioraque progrediendi impotcntia inmixtionis dissolutione,cum aqueae partes complures,cum pauci, aureis, terici sique minimisque igneis ex putredine . quae mixta est per calorem extraneum dissolutio, excitantur.
valde enim humida putredo excitabitur, quae sui generis asticiat quippiam. qudd si acroae permultae portiones, cum terrcis 3c igneis mcdiocribus, minimisque aqueis excitentur Scevaporent, affectionem efiicient muliti essicaciorem, quae perdurare diutius possit, & in fomite relinqui per longum tempus , atque ad longinquiora quis prior distribui cum enim fluidae non sint ut priores , magis tamen tenues non contactu solum aflictent, scd etiam fornatem de se relinquent, quo veluti medio etiam alios inficiant eadem affecti ne, qua assicitur principium unde fluxerunt. Quoties enim seminaria haec in vicinum containimve corpus incidunt, quod simile analogiimque sit, statim Ec contagionem de putredinem inserunt , Ad consequenter morbos contagiosses: quoties verb analoga non sint,6 quod tangi rur,ipsum quidem aptum non sit assici,ad seminaria tamen excipienda, exceptaque diutius retinenda, atque conseruanda n5 ineptum, tunc fomitis nataram induit : quo intermedio post multos etiam menses & annos, ne dicam dies inficiunt bd si igneae paries vel cum multis aeriis inultum in mixtionis per insignem hanc putredi nem dissolutione praeualuerint de eleuentur. aqueis alioqui Ac terreis minima quantitate vel prorsus nulla commixtis, subtilissimi redduntur vapores vel exhalationes, quibus tertium illud contagionis genus excitatur, qudd ij tum per contactum, tum per se mitem,
tum ad distans possint similem principio assectionem generare: clim enim omnium sint ij vapores subtilissimi, quoquoversum permeare atque peruadere facillime possi int, ibi-
que etiam a figi ut somitem de se relinquant, tum ratione subtilitatis, qua ratiora corpora permeando B: asscere possint,& conseruari: aut si acreae solae praeualuerint,chm lent Q 'modo ris nonnihil habeant, etsi adeo penetrare nequeant, ad distans tamen aliquantisper ferri initim eῖ de inhaerere poterunt,pro contagione inserenda. Haec cum ita se habeant, non erit dissi- ς' o. cile inuenire, quare pestem Aristoteles solam dixcrit maximὰ eos assicere, qui ad laborantes
26쪽
tantes prose accesserint: non enim quhd Bla pestis contagio communicetur sibi enimoniinino repugnaret, qui I. scch. alios contagiosos morbos enumerat, M ipsimet experientiae 1 sed qubd ea fere sit, quae ad distans infectionem communicare possit. quamuis enim lippitudo ad distans aliquo i do communicari possit, quod igneis maxime exhalationibus in alium locum lucidum ex lucido imprimat: contagionis tamen nomine vix dignamur eam communicantiam, quod in ea tanta non adsit putredo, quantam ad veram contagionem requiri dicebamus. potissimum cum addat , n xime , qua dictione non est visus omnino morbum quemcunque alium exclusisse. sola igitur pestis contagio serpit hoc modo: & quod ita sit, colligimus manifeste ex solutione, in qua in acrem videtur causam reducere, clim eam istam communem aegritudinem dixerit, cumque pcr tram situm ex aegrotante primo per aercm successive communicari dixerit. Neque vero intellegit Arithoteles pestem communem solam esse tum aegritudinem,cum videamus,multos morbos aliquando non pestilentes passim vagari ex communi causa : scd ex contagiosita morbis solam pestem esse omnibus hominibus communem.Non est hoc loco ut comm nium morborum distinctionem in medium asseram, eum longa oratione & ego in libris de peste, & reccntiores, qui hanc eandem materiam pertractarunt, potissimum autem Galcnus in comm. lib. de morbis vulgaribus,& nos iterum in commentariis lib. Hipp. de aer aq.loc. de hac re pertractauerimus.
Quamobrem hyeme boreali existente, si Mer pluuiosum fiat, & austrinum, aestas morbosa sit febribus & lippitudinibus referta. An clubd corpora excipit aestas multum habentia extraneae humiditatis , & terra & locus in quo utique habitant, sit madidus, tale tie redduntur, quales dicuntur esse perpetuo morbidi loci. Primum quidem itaque lippitudines fiunt, colliquata, quae est circa caput superfluitate; aein febres.oportet enim intelligere, quia idem de calidiosimum sit & frigidissimum:ceu aqua & lapis. illa quidem seruet, hic urit magis in aereque prae catio fit,ex excalefacto ob crasitiem : Zc in corporibus I ari nomine sustocatio fit,& aestus. aestus vero in corporibus febris est, in ocuis ophthalmia omnino autem mutatio vehemens existens corpora peruertit: quoniam sere humido existente, protinus superirenit aestas cali3a & sicca.amplius autem dissicilior , si & aestas humida fuerit. habet enim sol materiam,
quam faciat effervescere, & in corporibus, id in terra, & in aere . qua de causa Hreme b febres oriuntur Ac lippitudines. autem au
Et problema hoc unum ex iis est quae fetὸ ad verbum mutato solo dicendi charactere desumpsit Aristoteles ex Hippociate, ut longa oratione demonstratum est a nobis quarto B L in
27쪽
in lib de aEL .locae. 3 .ubi etiam inserE quae ad explicationem huius loci facere videbantur, proposuimus. Galenus autem in Comm. II. tertiae scet. Aph idem prosecutus est. Quaestio igitur est, cur hyeme boreali exiliente vere autem subsequente humido, in aethate sequente excitentur multae febres de ophthalmiae Oigidam & humidam hyemem esse oportuerat, si suam seruasset naturam: nunc siccam factam esse supponit:borealcm enim sic esse oportet, NI ita manifestioribus verbis se cxplicuit Aph & lib. de aer. aq.loc. alicta igitur solum qualitate a naturali & proprio temperamento lapsam esse constat, de quidem aliquanto ad melius, quam si humiditate exccssisset, cum siccitates humiditati bus salubriores dixerit Hippocrates 1 s. Aph. scct. 3.
Ver autem orosium θ&c.J Vtraque qualitate tam activa quam passiua ver naturale temperamentum excessisse silpponit. Cum enim temperatum esse oporteat, soleatque in caliditate & humiditat cxcedcre aliquantulum , quae tcmperatura morbos putredinosos excitarc solet. propterea non est mirum, si in ii. Uequeus moibos reddatur obra rophthalmus resina. enim in vere etiam ob malam qualitatem debuissent morbi multi generari calore & humore praeualent C , clam iamcn contrariae hyemis praecessissent qualitates, quibus calidior 5 humidior veris constitutio velutircprimebatur, morbos sibi proprios producere non potuit qui postea calida aestate supervcnitiato sunt excitati. dixit, HIppocrates ut magis in specie doceret, quomodo morbosa csset. nescio aulcm cur ubique dictionein illam Gazaverteritn auit. fcbribus putridis intelligcndum est non diariis aut hecticis. quae enim tra- . G.ia la- dita est huius rei ratio,non nisi putridis potest accommodari. D π tippitudinibin non inteIligit hie tiphthalmias propriE dictas solum, quae sint tumores oculorum potissimum albugineae partis,in quibus ruborem solet pars ea contrahere, sed omnes sere oculorum morbos a fluxionibus pi omanantes Resert m aestum tanquam in catisam emciciatem rei huius occasionem, superflua tam cia humiditate corpus uniuersum occupante,& irrigante. Vnde Philotheus in expositione Aphorismi II. Eh. 3. dicebat : propter hoc autem, quod byems eximie frigida fuit, potentias eximia illa frigiditate destruxit, Sc malorum humorum abundantiam ab autumno congestam inclusit. postea ver adueniens calidum humidum existens materiae fusionem facit, S: humidam suo superfluo humore facit:deinde
aestas superueniens secundum eius naturam calida de sicca, humiditatena inueniens incorruptioncm trahit,quae cordi communicata febres producit putridas. addit aliam causam coadiuuantem cum terra dr locus in q--que habrint,&c. l quia non quicumque aestus aptus est hos affectus inducere, sed qui talcm gradum assecutus sit: oportet igitur & aerem ambientem 5 terram, ad hoc concurrere. Cum enim ob praeteritas vcrno
tempore pluitias, S: ob avstros continuὶ proflantes crassiorem humidiore inque iubstantiam assecuta sint , diutius calor illis adhaeret, SI validius operatur, putredinosos exacti materia morbos excitat facillime. Primum itaque lippitudincs fiunt colliquata humiditate superflua, quae es in capite J pri md docet inaniscitis verbis, S quae non indigeant explicatione, quomodo in huiusmodi constitutione aestate lippitudines fiant. Dissicultatem mitem aliquam habet, quid sibi velit Aristoteles per ca verba i oporteι enim intelligere, ν id sissim quia inmota disimumsite frigidi mum ceu aqua selyuJ mihi autem ea Aristotclis essequbmodo videtur intentio,velle scilicet explicare, quomodo ex frigidis humoribus tum per univcra corpus. tum in capite collectis, possimi febres excitari, & oculorum inflammationes, te quini. &id soriasse propter antiquoS, qui Volebant,febres omnes putridas ex bile generari. cum enim ex praecedentChyemestigida , 5 superlieniente humido vere, humiditates multae essent tum in uniueris tum in capite collectae, mitura sua potius fragidae, videbatur verti
posse in dubium, quomodo. ex collectis his humoribus superfluis potius frigidis, effectus calidi febres, ophthalmiae possint generari. tespondet verb hoc non esse absurdum. una enim A: eadem rei frigidissima potest aded ad caliditatem veni , ut omnino serueat quamuis vita magis quam alia. quae enim solidior est, cum firmiorem habeat materiam, fit valid ius ti longiori tempore calorem retinebit, A feo mediante validius operabitur, ut lapis te serrum: quae vero in molliori posita est materia & magis fluida, qualis est aqua, etsi feruc*oc S: ipsa optimἡ possit, non tamen iacti intense incalescet . nec adeo longo
tempore aut calorem retinebit, aut in aliam rem sibi proximam operationes suas cxeret. ι in aere existente humido proti superuenit alas calida ostiora. Jperdictionern fatim siue initia ου, i,telligit causam omnem ectuum praeter naturam, qubstrepentinas mu' rationes non sustineat naturar quinctiam si introductae per subitam illam mutationem l qualitates
28쪽
qualitates meliorem conditionem S statum inducerent, magis utique nocerent, quam quae peiorem temporis constitutionem inducerent, progressu autem temporis id prael tarent. fi mplius autem diffodior δι aestin humida inst. J Iam ex Hippocratis 3. sect. demonstrauimus, liceitates imbribus esse salubriores: propterea clim docuisset, hyeme borcali& sicca praecedente, & vere calido & humido subsequente, si aestas calida &. sicca subsequatur, eam fore morbosam, febribus putridis abundantem & lippitudinibus sat simnsima, sed calutior humida subsidiaruriuraemo,tic. J multo deteriorcm futuram constitutio- γnem testatur,& iure quidem merito: quoniam materia non in aere modb & terra humidior relicta est, quae esseruescendo apta sit calorem corporibus communicare, sed etiam aucta per luimiditatem aestatis in corporibus humiditate multo amplior de copiose magis redditur, materia humida non in terra aut aere solo, sed in Corporibus, acre ZI terra:vnde suppcditato humore'calore praeter naturam praesente omnis subest occasio ad putredinem, ad defluxiones, potissimum ad oculos. Multa alia circa hoc problema a nobis dici possent, sed quoniam ea in Comment. propolito tib de acr.aq.loc. longa oratione proposita sunt,ne saepius eadem repetere videamur, praetercunda esse duximus.
Cursi hyems austrina fuerit de pluuiose, ver autem & siccum& boreale, imorbosum sit tum ver, tum aestas. An quia in hyeme quidem ob teporem Mhumiditatem corpora similia redduntur tempori 3 Humida enim oportet este di non consistcntia. Sic autem se habentibus, vel frigidum superueniens ipsi condensati& indurat ob siccitatem. Itaque grauidae, quibus vere partus instat, in laboriosum partum vel in abortum incidunt, propter caliditatem& mortificationem factam a sicca frigiditate, sic non expulsa humiditate. Foetus vero imbecilli sunt & imperfecti ob frigidi excessum Accidit enim ut qui tunc nascuntur,& constiterint & nutriti fuerint intra parentes. Aliis autem,quia in vere non perpurgata pituita, superstuit,quod accidit cum tepens sit. sed ob frigus consistens,ubi superuenit aestas 3c calidixas colliquans,violentiam facit: biliosis quidem 6c siccis,quὁd non humida ipsis sent corpora, sed propriam habent naturam,fiunt quidem humiditates,at vero tenues. Quamobrem lippitudinibus siccis afficiunturipituitosi autem raucitatibus & ad pulmonem destillatio-B 3 nibus: Disitirco by Corale
29쪽
nibus: mulieribus autem dissicialtates fiunt intestino tum ob naturae Dimiditatem &humiditatem: senioribus vero a poplexiae, quando collectus solutus hu
mor invadit, ex imbecillitateque coloris natiui coli creuit.
H,Eme .u- Problema etiam hoc, ut superius, ex Hippocraticis scriptis desimplum esse quilii, et cognostere potest,qui librum tertium Aphor. & lib. de aer aq. Ioc. legerit: quibus ex lo--etiasta. cis apparet mani seste ab Hippoc. desumptum cisc. supponit auicin omnino contrarias I tum hyemis tum v cris lubsequentis constitutiones: nam ubi superius borealcm Sc siceam posuit hycmem,ucr autem pluuiosum dc australe,in praesentibus econtra hyeinem austra jem,& pluuiosam ver aute boreale, siccum de frigidum constituit. quae cum magis repugnent naturis temporum, non mirum,si x plures morbi dc vel ementiores, tu in de vel cius inuadentes excitentur: ubi enim in superioribus an aestatem subsequentem differri morbos ex non naturalibus hyeims de veris constitutionibus scripserat, in presenti in ipso mei vere incipere statim sorabit: ver enim quod caloris humorisque rempora mento quodam mediocri constarc debucrat,conuersum est ad frigiditatem dc siccitatem. Et qtiamuis in utraqu2 constitutione excessus praeter natura'ὸ aliquis sit, in priori tanaen abundantia magis erat naturalium qualitatum, quae in poste ci Or1 h C in contrarium prorsus praeterque naturalem statum :iguntur, ver praeiertam, ut dixi,in frigidum Sc siccum, quod potius esse ealidum de humidum moderate dcbuerat . hyems autem prius sicca, nunc calida, quae ipsia caloris qualitas hyemis naturae magis aduersari videri facile posset, quam sicci . tas. minime autem dubitandum, quo quodque a naturali sibi flatu in contrariam partem deductum recesscrit magis,co 3c maioribus viribus, 3c multo citius suas vires cxcpere. Et tempcratur quidem in hac quoquc constitutione, ut dc in superiori, ex praeter stressi iam anni temporis te inperamento, aer ut eadem ratione In hac quoque non secus atque in illa retardari debui stent effectus, quos sequentis tempori S intcmperies sis pcrata ia in antecedente producere soleant: nisi in praecedente coiittitutione antccedens huc mis frigiditas subseci ituro veris calori vias omnes corporis quasi praeclusisset. ne qua facile introduci posset, nisi tomporis aliqua mora interposita recludere iuur. at constitutio haec de qua agimus, cum priorem partem calidam habeat,qua corporum superficies culanosque meatus, de aperta omnia seruant se,alteram autem frigidam, cui iam reclusa sint omnia, ut se alti sesime, quocunque pergit, insinuci frigus, noxam quamplurimum detegit,ne longo tempore ad agendum opus habet,cum impcdimenti nihil Oisendat,quo minus opus tuum exercere quam primum possit. 6c hoc est quod dixit quia ob me quidem ob seponia. ---ditas corpora redduntursimilia tempori , id est, calida o humida. unde subdit: Humida enim ponet esse o non consistentia :μ autem se babentibin ver frigidum superueniens ima condensat σindurat. J Animaduertit boc loco optimε Aponensis Aristotelem non ut in superiori constitutione omnes morbos populares in propositione propositisse, sed in uniuersi in veri sum. 3c aestatem subsequentem esse morbosam. in solutione itaque etiam in uniuersi impctitioni satisfacit, mox autem immcdiatu multa morborum gelacra subiungit, δc primo dicit, itaque grauida , qui vere panin insas,in Aboraosium panum vel in abortum ruerdunt, dcc .l quid verti mirum pcriclitari partus intus foris ue teneri imos infirmillimόsque, caloriique de humoris temperie diu ante solos, similique extra gavisuros, in omnino contraria Moniis ue Vitam inchoare coactos. idaquc praesentaneam eam inimici coeli noxam accipiunt, non
RUAE' expectatae longioris icmpores mora, tum in ipsis penetralibus, tum prodeunti ex intimis' caloris fontibus recenti infirmόque partu. Quapropter quo tempore coeli potistimii in indulgentiam exposcit, P mentumque non dissimillim uim priori requirit,ii ad uel lantem sibi maxime qualitatem experiatur, per quam facile victus succumbet, ut aut pereundum illi omnino sit, aut tenui imbecill6que ac morboso osse: aut etiam fortasse noxa latenti adhuc intus,necdum foras edito sentienda, tissimis in hac constitutioiae, qua praecedentis hyemis tepore rarefacta utero gerentium co ora, humidaque δc mollia reddita prompte Digoris vim ad intima usque reseratis viis intromittent: unde assectus uiuifico
prius natiu6que viscerum fomento fixtus,deinde stigore statim perculsus,pcreat Ex quo abortus aut demortui prilis puelli, aut inter c nitendum pereuntis. I propter caliditatem, frmorastationem sectam a sicca frigiditate , sic non expuis humiditate. J Hae simi tempestates quas Hippocrates Sc Theophrastus vocant, arboribus quoque inscitas, ac germina statim floresque, si intempestiud erumpant adurentes, Sphacelisitium appellant. de quo Theophr. I . de causis placit. cap. tr. de de hac passione abunde satis a nobis in i .
30쪽
Problematum Aristoteli S. . I9
Comm. in lib. de aer. aq. l .c. 8. actum est. Tenellus enim quisque scelus est & infirmus, viri inque a calore ducens, nec subiturus nisi cum manifesta pernicie tum aduersantis vitae frigoris mutationem,quam cum subitaneam improuisdque factam nunquam nisi cuma iam festa noxa ferre natura consueuerit, tum longε minus, si, quod mutationcm subir, tenerum imbecillumque est , M iniuriae cuiusuis expositum. s Aliss amem quoniam, &e. J eadem frigoris vis, quae 5 partus reddebat difficiles, & abortus excitabat, nat6sque in si tes debiles Si morbosios reddebat, multos corporibus aflectus insalubres parit potissimum ex pituita multa in capite collecta , & ob frigidi Atem dc siccitatem veris in eo retenta, calida aestate superueniente, multos parit morbos. &hoc est quod di x crat Hippocrates lib.de aer. aq Ioc. hyeme enim alistrali pluuiose,& calida existente, cum corpora non adstringantur vere se perueniente boreali, sicco SI frigido, cerebrum quod una cum vere dissolui & purgari oportebat, a grauedine Et raucedine tunc concrescit, Ee consistit. Quae verba interpretationis verborum Aristotelis commode vices subire possitiit. I quidem e siccis,quod non humida uetusnt corpora, Λ c.J in univcrsem constitutionem hanc multas afferre molestias, ob eam quam diximus cx Hippocrate rationem iam dixerat. Quoniam autem pro humorum diuersitate& hominum temperamentorum , variae quoque producuntur aegritudines, quod agens non nisi secundum materiae aptitudinem agere possit, aggreditur docere , quos morbos biliosis&siccis corporibus assurre soleat morbola haec duorum horum lcmporum combinatio. unicii m v ro potissim sim ponit, ncmpe ophthalmiam,sive lippitudinum siccam, id verh non omnibus, sed quibus pars ea imbecillior natura fuerit ut aliis alia plerunque in corpore debilior consueuit) siccam autem dixit, quMlui morem non remittat: prohibet enim extrinsecum frigus, repellens intro. Ac quanquam aperti csse meatus antegressi caloris vi possent, per quos exitus humori pateret: eas nihilominus circumltans deinde frigus , densata extimasia perficie, occlusit. resilientes enim re sursium latae exhalationcs, cum siccam potius naturam reserant, secus quam sit vapor, qui in pituitosis S mulieribus cleuatur, qui leui mutati ne in pituitam mutatur,ssiccas passiiones,ut lippitudines, vigilias immoderatas S quem Coma vigil appi Ilant, soletnt cxcitare. Puuitosi autem raucitatibu3 ct in pulmonem distin rombus. Jb iureas rei calliam attulit Hippocratcs, quod cum tanta adsit humoris frigidi copia, calida adueniente hyeme humida adaugetur magis, potissimum in capite, ita ut quamuis frigida 8c sicca sequatur eonstitutio omnino condensans & constriligens, calore tamen aestatis stiperueniente, colliquatur quodammodo, & ad thoracem dc sicendit, aut ad ipsos pulmones. D mulieribus aureis fiunt di cultates intestinorum ob nisurae earum frigidisitem se humi iratem l quemadmodum cx paulo maiori frigiditate scimus acidam, ex minori autem aut etiam mediocri dulcem qualitatisve nihil manifeste habentem pituitam gigni solere, ita salsuginosam ex Dysenteriae calore qui in hac constitutionc praecessit iam, pituitaeque huiusmodi procreandae idoneos vapores multos calid6sque Capite contentos collectosque ingredienti extrinsecus frigori fiunt, de de- exhibeat. quae postmodum in iiii est ina delapsa compuliaque stigore silperuenientis ve- taurris veluti compressione quadam sicuti exspumosis albescentibusque deiectionibus stu-Xionem de cap. pituitosae materiae arguimus nec libere citoque foras progressa, sed intcstinorum parietibus de inuolucris adhaerens M implicita, clim salsa sit, partes illas vellicare. dolores parere, exul creationesque etiam in intestinis inducere valbat: atq ae ita sit disti cultas intestinorum, .si σεντεμ Graecis dicta: cum autem mulieres mag's fini pituita resertae, potissim sim in capite, maxime omnium tali morbo in hac constitutione t tabuntur. Solent vero eae intestinorum difficultates 5 molestiores esse,& magas diuturne, quam quae ex bile, intestina abradente, fiunt, qudd hae, quamuis causam liabeane acriorem & calidiorem, quoniam tamen ob subtilitatem velociter pertransit, nec diutius intestinorum tunicis adhaeret, minorem dolorem producit, faciliusque remediis cedit. ilenioribus ver; apoplexia, quando eos Elin humor solutinopprimit.J collecto enim humore pituit se in iis tum ob aetatem, tum ob praecedentem temporis austrinam constitutionem, laxatis corporis meatibus , de potissimum iis qui sunt in capite, cum vere soleant huius odi excrementa expurgari, eo in hac constitutioneirigiditate 3e siccitate male constituto, non sollim non adiuuatur illorum excrementorum excretio, sed retinentur illa potius Nconcrescunt. Unde impedito transitu spirituum, aut apo plectici subito concidunt, aut ex parte resoluuntur, vi docuit Hippoc tum lib. dc acr. aq. Ioc. tum 3. Aphor. Magni Verbmomenti est si per loea a natura ad expurgandum cerebrum instituta, nares Se os, male ria seratur liberὲ, an potius per venas Sc arterias interiores: nam quemadmodum in lip