장음표시 사용
31쪽
pitudine sicea dictum est,nillil humoris expurgari ambiente frigido impediente, ita eli quatam calore humoreque hyemis pituitam fluxionique paratam, verisimile est superue mente veris insigni frigiditate impediri, de inti repulsam ad maiores venas tantum discriminis inuehere possc. comprobauit vero hoc quasi experientia Hippoc. h. sect l. Epid. 18.dicit enim, natu maioribus, quibus iam calor deficit, paraplegiae,&c.idem 69 ubi Galenus reddit rationem, inquiens, Paraplcgias dicit hyeme fuisse laeso ventorum amatu . qui ea tempestate spirauerunt frigidi: maximE vero, qudd totus autumnus praecedens austribnus calefecerat atque irrisauerat, atque simul repleuerat ipsum. Multa hic dici possent, quae neque essent praeter rem,de apoplεxia & aliis hic ab Aristotele propositis morbis, sed quoniam haec ad explicationem sententiae Aristotelicae sussicere possunt , neque nos iii praesentia medicum agimus,neque medicis solis, sed de naturalis plii Iosophiae studiosis, Mliberalium artium professoribus, quibus haec pura medica non ita fortasse placerent, haec scribimus, consulto stilentio transigenda esse duximus. '
Cur siquidem aestas sicca & borealis fuerit,autumnus autem contrarius, inI-midus & austrinus iii liyeme dolores capitis producuntur, Ac raucitates,& tus sies,& terminantur in tabem. An quia excipit materiam multam hyems. atquὲ suum opus est, cogere humiditatem & pituitam facere. In capitibus igitur, quando humiditas fuerit, grauedinem facit: si autem multa fuerit S frigida, syderationem : sin autem ob excessum non conuenerit, quit in locum tubicctum, unde tusses,raucitates,& tabes excitantur. οης's3 Esset mihi nunc cum Aponensi pro vera Iectione huius problematis disputatio ineunda,qui legit, si aestas sicca M austrina suerit autumnus autem contrarius, humatas Ecb realis, quod in codicibus aliquibus lita deal r aq. Ioc. a quo manifestum est Aristotelem desumpsisse totam hanc suam propositionem, obstimauerit ita scriptum esse, nisi longa oratione in eodem libro exponendo commentario quarto, part.8.demonstrassem, deprauatum esse codicem Basliensena,idque ex hoc loco Aristotelis inter alia argumenta comprobassem,ubi in omnibus codicibus Graecis, quos videre licuit, habetur, Gu-: tum praetcrca, quod haec conititutio coincidat quae 3. Aph. 13. posita est, in qua ponitur aestas sicca dc borealis: eosdem enim morbos subsequentes in utraque ferὶ posuit: tum praetetrea, qubd hic eas constitutiones ponat, quae saepius contingunt. rarissimὶ autem euenit, ut bore.lis vere sit constitutio, M pluuia i sicut nec austrina, quae sit sicca, nisi eo modo, quo 1 me alias demonstratum est. Supponit igitur hic aeshalcm siccam Ec aquiloniam, austrinum vero M valde pluuium autumnum: non secus atque in problemate Octauo, hyeast νη ε ' mem siccam 3c aquiloniam, ver autem pluuium de australe. maeni vero refert diuersa an-
.o pluvio ni tempora in aluerium aut idem temperamentum abiisse: minus enim noxic hyemi
is.z ip -frigiditatis paulo maioris temperamentum, quam aestati, si salubritatem cor- di. ' porum spectemiis, non autem frugum ubertatem. viii enim naturale est, alicri praetcrnaturale. manifestum autem est unicitique, praeternaturalia cum alicui accidunt,maiora inferre pericula. At ver oc autumnum propitum exuere temperamentum , Sc calidam S humidam sumere naturam, diuersa&ab aliis ἐκ interseratio existit. exire enim deproprio temperamento ves quamcunque in partem facile potest. Dctcrius tamen se habet, cum ad caliditatem de humiditatem tetenderit quam clim ad frigiditatem dc siccitatem.
32쪽
Si enim plus iusto caloris humo isque euranei accersit, putredinis non parum, &perniciosae quidem accersit. at si plus iuno in fiigidum M siccum versum fuerit, id solum nocumenti inferet,quod ab aequali suo temperamento deturbatum, in diuersum abierit. A utumnus econtra: clam enim natura sua frigidus sit & siccus, & praeterea etiam inaequalis, di hac ratione natura sua exitiosus, sim frigiditate&siccitate praeterea ultra propriam recesserit, periculum in rct maius corporibus, quam si ad calidum humidum vergat: hac enim ratione, caloris humoriisque moderatione corrigitur, minitique noxium essicitur. Cum igitur in hac constitutione frigida 6c sicca sit aestas, calidus & humidus autumnus, acto in praeternaturalem statum utroque tempore, sequi debuissent morbi deterioreses plures , nisi caliditate&humiditate autumni & naturalis malitia citis esset repressa, Ec errores ex intempestiuo frigore aestatis producti corrigerentur, unde & pauci sunt, Mnon in ipso autumno, sed ad ipsam hyemem producuntur. Duobus igitur sic positis aestatis de autumni constitutionibus, tussis, destillatio,raucitas, quibusdam etiam tabcs oriun- . tur, ut utar verbis Corneli j Celsi lib. 1.c.i. Hippocratis verba interpretantis. quia excipit materiam multam h)ems, atquisivum ore es cogere materiam,Vpituitamproducere. J In uniuersium docet iis verbis, morborum omnium cnumeratorum causam esse Pituitam,quae pro varia cius qualitate, q)iantitate, consistentia, εc loco, ad quem tendit, varios etiam essectus producit. t quisuum opus est humiditatem tρgere, se pituitam producere. JGraeco est,ως'
Praeste ν ποιῆσM. Gaza aulcm, cuius interpretationes ob nominis Gaiae u
Celebritatem antea magni succram, adeo in iis interpretandis problematis male se gessit, Vt coactus sim sere omnia de Graeco transferre in linguam nostram, hoc loco adco caecuti uit, ut omnino verbis Latinis oppositum posuerit illius quod ab Aristotele scriptum est. ita enim interpretatur: itaque humorem cogere, M pituitam inde conficere, magnum ei negotium est. quod quantum a vera Aristotelis sententia dissentiat, quilibet vel medi criter in Graecis literis versatus facile cognoscet. iis igitur verbis reddit rationcm, cur layeme huiusmodi morbi producantur, quae est, quod cum autumnus humidus sucrit Ncalidus, multam humiditatem in corporibus introduxit, potissim limin capite: austri Cmm auditima hebetant,caput grauant,dicit Hipp. lib. Aphor. h mc mox supervcnicnte frigido & humido. humor iam aggregatus concrescit,& in pituitam vertitur, quod munus cli hycmis in iraturali de proprio suo temperamento existentis. ubi igitur humiditas haec hac ratione collecta in ccrebro firmata haeserit, grauedincm inducit, potisti miim si
circa partes anteriores de nares firmata fuerit. . ιSi autem muta fuerit crastida siderationem. J reet raraertae t. Gaza interpres vehementem dolorem Capitis vertit. Aponensis credidit Aristotelem intelligere dolorem illum vehementissimum cum pulsationem in capite, quem Sodam Mauritani appellant, quod in codolore tanquam v chementissimo, soleat duplex illa causa doloris adesset quae a modicis dolorum causa constituitur, sollitio continui,& intemperies, quam duplicem causam innuisse voluit Aristoteles boc loco, cum dixit, si autem multa εc frigida. per multitudincm enim dicit demonstrari solutionem continui, per frigiditatem , intemperiem. CaZacrum dorem vertiti quid verh crudoris nomine intelligat, non satis scio: lioc tamen seto,naim- 'me sphacetismum significari. se tamen explicat lyderationem intelligere, in qua re Opti-mE. Male autem a Brasauolo reprehenditur, in Aptior. dicit enim x. de morbis de 3. Hi in pocratem de sederatione loqui quae non est sphace lisimus. elim alioqui utroque in lOC Hippocrates, qui non Latine sed Graece locutus est, dictione usiussi. Ego ver ro quamuis de huius nominis significatione aliqua dixerim in com. ad lib. de aer. aq, loci operaepretium tamen facturum existimaui,hoc loco aliqua annotare, ut intelligere pessiemus, quid sibi velit Aristoteles hoc loco, p. immiim cum ab Hipp. de problema hoc de-.
sumptum dixerimus,de nomen hoc etiam, variara utcm apud Hipp. reperiatur nomini Shuius significatio Propria enim de ossis corniptione de syderatione dicitur,ut Aph. 7.lib. I. de lib. de frach. atque hoc modo periculu cst ne os calcis insta, τοι κν σωαυ-λimi, quanquam si incretur. de post. etenim alia quoque sunt quae non hoc modo στα-Zc lib. de arti ilis passim σφ- λισμοι ossium dicuntur. Vnde Galenus i. de fract. Com. 2 o. σφωειλον .s ossium solum corruptionem Hippocratem traducere scribit, climinquit: Ucteres clini pars ex toto corrumpitur, dixere. quod ubi carnosis partibus accidit, aliis nominibus appellant,dec. subdit,at ubi os ex toto corrumpitur, σφακελ
Vsurpat,quod vitium ossibus accidit, ubi a subiecta came perniciosa sanies profluit, adquς haec
33쪽
Me ipsa irrigando corrumpit. N lib.de tum. praeter naturam.voco autem σφα ελeν quam libet lolidorum corporum corruptionem etiam ossibus contingentem, nedum norui Mvasis,cuius etiam gangraenam ibi speciem facit. & in exeg. vocum Hippocratis exponitur pro qualibet coiruptione quouis modo contingat. at L de locis affectis r. . G
lenus varia huius dimonis significata docuit. Sunt enim, inquit, qui dicant,ipsam vehementem dolorem significare, alij tantum inflammationis excessum , ut partem ad corruptionis periculum inducat , quae dispositio a Graecis gangraena dicitur. alij partis affectae ipsammct corruptionem sphacetum dixerunt,alij conuit Isioncm,alij non simpliciter comuulsionem sed,quae ex inflammationis magnitudine expectatur, alij solum vchementem tensionem, alij putredinem, unde I. Aph. Io. docet. antiquos scriptores partis earnosae etiam mortificationem ex magnitudine inflammationis, quam proprie mcdici gangraenam vocant, appellasse: sic Hcrodotus coxam Cambysis spha clari scribit . cere brumque ita tantummodb sphace lari diceret quin imo ibidem docet Hippoc. voluisse cerebrum sphacelari, quod tamen non est osseum. quin etiam subdit sphacclatum eo loco cerebrum improprie dixi sic pro gangraena, quae ad sphacetisimum via est. cum dicat Hippoc. quibus cerebrum sphacclatum eth, tribus diebus interire, quos si euaserint,senos euadere. quod de vera corruptione cerebri intelligi non potest. nam ubi corruptum est, nulla spes fallitis relinquitur. Hesychius σφακελαν ἄμεκον οδῖνu immoderatum dolorem interpretatur,quem secutus est Plinius it. ι .c.L4. ubi quod de siphaeelisimo dixit Theoph. lib. . de hist.plant. ib. de dolore interpretatus est. iis multis stantibus significationibus,quamuis alias clim particulam octauam Iib 4. de ad r.aq loc interpretaremur, unde hoc problema desumptum est,dixerimus,fortasse illos morbos pessimos cerebri in tellexisse Hippoc. eo loco,qui sub nomine , tum 2.de morbis,tum 3. descripti sunt,quoniam tamen video Galenum I 3.Aphor.3.dixisse,nullos magni momenti aut periculosos morbos contingere in huiusmodi constitutione,praeter plithi sim fortas se intentissimum capitis dolorem significari hoc loco dicere possetnus,aut certe stuporent quendam ω sensuum obtenebrationem, qua quasi demortui homines videntur, uniuersiimque corpus propterea quasi torpescit,& in stuporem ducitur similitudine quadam ubi enim multa pituita in capite diutius retenta fuerit,eaque frigida , 5 torpcnt sensus, se tiendique facultas quodammodb demortua esse videtur, cerebro refrigerato, spiritibus quasi extinctis,eorumque motu impedito,si non ablolute , saltem ex pane. Sin rem excedentem concreuerit,fluit m locumsubrectum4 communis haece. . ib., est occasio omnium fluxionum a capite ad insernas partes. Catarrhus siue distillatio nomen est commune defluxui omni humorum a capite ad partes subiectas, quamuis interdum apud Hippocratem quilibet materiae humidae defluxus ad quamcunque partem tam per venas quam per arterias M neruos nomen id sortitus sit, proprie tamen significat materiae pituito fluxum a cerebro ad os asperam arteriam, pelius,pulmonem,& huius-rnodi partes capiti suppositas. quamobrem interdum a catarrho dicunt tussim cxcitari, cum ad asperam arteriam materia defluit. varia autem nomina sortitus est,pro variis partibus, ad quas M tendit & decumbit materia,ut docuit Galenus 3. de simp. cauiis c 4.Vnde Philotheus 3. Aph. ydolores capitis,inquit,fiunt, si debile sit caput, non expulsa materia : at veth si validius fuerit,M expellat materiam, si eam ad asperam arteriam & pulmones expulerit, Catarrhum facit, si ad fauces guttur, raucedines facit & tusses: si autem ad nares, grauedines: nonnullis autem & phthises fiunt, quales ii sunt, quorum naturae in phthises sunt procliues : &quamuis tabes traduxerimus cum Cesse, cum tamen tabes uniuersalius sit nomen comprehendens etiam hecticas febres, de marcorem ex senio,hic
autem vere phthises intellisit,cum pulmonis vitio, praestaret phthises interprctari.
34쪽
Quamobrem si aquilonia suerit aestas & sicca, talissique etiam sit autumnus,
pituitosis id mulieribus confert. An quia natura virorumque in alteram pamtem exuberat. Itaque in contrarium tempus trahens, ad bonam temperiem
perducit,& confestim conualescunt, nisi ultro ipsi peccauerint, & non humidi ad hydmem accedunt, habentes Amitem frigori.
Sumpsit Aristoteles etiam hoc problema ex eodem lib. de aer. aq. Ioc. Hippocratis, quemadmodum demonstrauimus 4. commentariorum lib.c. s. ex quo loco etiam facilὰ ν; is ibi ' poterimus intelligere, quae aliquam in verbis Aristotelis faciebant difficultatem. Solutio igitur quaestionis fundamento communi medico ab Hippocrate Iibro de fiat. proposito,
nititur, contraria contrariis esse remedia. Chm igitur in pituitosis naturis εc humidis,tum& in mulieribus excessus debeat esse humiditatis,sicco remedio opus erat,vi bona valetudine uterentur,quocirca aestate sicca & frigida & autumno similis temperamenti coniunctis,salubritatem illis afferent, emendatis vitiis, quae praeter naturam erant. dc hoc est
quod dicit. imque m civ trarium tempus trahens ad boram umeri trad uit. J Id est, corpora humida.
quod autem subdit. Et consistim conualescuministi ipsi ustr. vel a stipsis peccauerint. J Est modus occurrendi tacitae
bicctioni. fieri enim potest, ut correcta superflua humiditate horum corporum contraria hac aestatis& autumni constitutione frigida Sc sicca,externis aliis causis,potissimum iis quae ex victus ratione pondcnt,eadem corpora variis conflictentur affectionibus,inde que
quaestio & solutio difficultatem pareret: proinde subdit hoc verum esse, nisi quid ipsi ultro perperam agant. Scquentia autem verba. Καὶ iac τον-ύ e , iae τις ' πεκitat ἀG-J quod Gaza vertit, G taenis
aut humidi ad hyemem ita deueniant, ut fomitem quendam & incitabulum frigori sub- η'' i r με ministrent. quam bene, docti viderinL quod enim negatiuE Aristoteles proposuit,nempe homines pituitosos & mulieres ex frigida le sicca processa aestate oc autumno non humidos, id est, x parte exsiccatos in hyemem peruenire, ipse contra humidos ita ad hycmem accedere stribit,ut fomitem de incitabulum frigori subministrenti quibus postremis vcr- his iurarem ne ipsum quidem intellexisse, quid significare volucrit. Antiquus interpres melius,& non humidi in hyemem accedunt, sed male,cum hanc sententiam a superiori, id est,nisi per se peccauerint,non seiungit, & ex parte cuIpa in codices reserenda eli,qui non separant intercisionem hanc a superioribus. quod si fiat,vix selisum habere poteli,neque ἀφMι,ουνὼ bene applicari poterit, tum io u ri , nec Latino,nisi peccati crint, SI in hyemem accedunt. cgo verb cum videam,& quaestionem & solutioncm hanc esse ab Hippocrate desumptam loco citato, crediderim per haec verba nihil aliud sibi voluisse Aristo telem,quam quod in fine particulae nonae posuit Hippocrates,cum dicit, pituitosis autem
haec omnia auxilio sunt: exsiccantur enim , atque in hyeme producuntur minime humecti, sed resiccati. Sic Aristoteles postquam docuit pituitosos de mulieres optime sc habere post aestatem te autumnum temperamenti frigim Se sicci, nisi a seipsis aliunde sumpta
occasione M rbosi reddantur: subdit. . . Et non humidi iab mem areeduri J id est, tam frigiditate dc siccitate eorum temporum humida corpora de excrementis pituitosis reserta, tum de mulieres resiccatae sint, humiditatesque superfluae consumptae ad hyemem perueniunt excrementis huiusmodi carentes, quibus si abundassent hyeme ob stigidam &humidam naturam, qua omnis datur occasio pituitae aggregandae in multos morbos incidissent, quibus omnino tentati non fuere,quod ob duas has temporum constitutiones siccas assiimpta sit superflua illa humi diras. firmo igitur punctosiue intercisione interposita , ut qui postremo impressi sunt Graeci Aristotelis codices habent, optimum habebunt hoc modo sensum. Hasenusfami figori bi excrementa superflua,potissimum pituita absumpta est,sic. citasque introducta, proculdubib frigiditati cos est aὸdit eaque superueniente maiorem sanitatem introduci in corporibus huiusmodi oportet frigiditate praedominante cum siccitate. quibus potissimum morbi omnes a putredine pendentes superentur ac Cuincantur. hic igitur mea quidem sententia sensus est huius problematis, in quo intelligendo de maxime laborauit Aponensis,& maximE de coptus est The cidorus Gaza.
35쪽
Quamobrem biliosis morbose est aestas aquilonia & sicca similisque autumnus 3 An quoniam in idem conueniunt ipsis corpus & tempora: itaque veluti ignis in igne generatur: exsiccatis enim corporibus 5: dulcissimo quidem ex ipsis evaporato, supercalefactis autem valde, necesse est propter exolutiones quidem lippitudines siccas fieri, ob biliosum autem humorem reliquos etiam tales esse, supercalefactis autem etiam iis,acutas febres produci,sic vincente bile. Nonnullis vero surores, in quibus atra bilis natura dominatur. hae enimue-rδ citat exsicccatis contrariis humoribus.
Quae conducibilis uni hominum generi constitutio fuerat, eadem pluribus infesta inimicaque est. Quod certos quosdam iuuet, commune id illi erat cum reliquis omnibus, quarum nullam sic intemperatam inuenias, ut non contrariae illi intemperaturae aliquos aliquid inde reportare usus videas. At quod pituitolis superius conserre dixerat, in hoc biliosis maxime nocere scribit: quin Hippocrates a quo totam hanc desumpsit quaestionem,lib.de aer.aq.l . villos. non biliosis mod5 noxiam esse hanc constitutionem scripserat, sed m7m-λοιποimilis si τιιοῦτοι, aliis inquit, qui eiusmodi non fuerint: prius autem pituitosorum muliebrisque sexus
milia. meminerat tantum: unde fiet,ut praeter hosce caeterorum omnium conditio hominum cor
ripi affectibus illis. de Hippocratis ipsius sententia,in elusinodi constitutione possit.non enim mirum,si etiam temperatioris naturae homines iis afficialitur, sed potiis mum qui ad natur tem siccitatem tendunt tam diutinae aestatis atque autumni, alias per se naturaque sua siccinrum,frigiditate & siccitate factis, vi in constitutione hac necessarium est, siccioribus humoribus canguine bileque, quorum alter, exassatus sanguis,mclancholicos,altera bilis. etiam maniacos iamre consueuerit fis quonia in idem eo emunt j sis corpus o tempora,itaque veluti ignis in ignegeneratur. t quemadmodum quδd contraria eontrariis tolli scriptum sit apud medicos constitutionem hanc frigidam & siccam aestatis Si autumni pituitosis natura & mulieribus Calubrem esse scriptum est superitas,ita econtra,quod similia similibus conseruentur & augeantur ioc loco biliosis natui a tua siccis , aucta intempetie, & subinde excrementis biliosis noxiam esse scribit, quod in idem conueniant corpus re tempora in siccitate: quc Gr,ut non so cus atque ignis igne adaugetur, ita siccitas siccitate : addita autem frigiditate constipatis externis corporum poris, generatur, biliosi cxcrementi non parua datur occasio. enim eo ori ,er dulci mo quidem in ipsis evaporato ,supercauseritis autem istae , necesse es ρυ- erresolutiones quidem lippi uines siccas feri J desumpsit causim particularis huius affectus cx eodem Hippocrate,libro proposito, ubi habet, squidem quod liquidissimum est 3c aqhς-sssimum,in bilem resiccatur atque consumitur: densissimum vero & acerrimum relinquitur lippitudines igitur siccae fiunt cratio humore diutius retento,quia expelli non poterat maxi-. me cum externae membranae ambientis nimia siccitate Sc frigiditate constipatae & crassores redditae exitum impediant. subitiosam autem humorem reisquos etiam tales esse ,supercalefactu autem etiam jς febres acu sproduci sic υ tenti bile J acutas etiam febres biliosis naturis in huiusmodi constitutione oboriri scribit, idque duplici ratione, quicquid scribat & Aponens s G a, qui sensum huius loci non sunt assecuti, tum quia humores Omnes nempe sanguis invenis dispersus biliosus redditur admixto multo bilioso excremento, quod in huiusmodi na- u is quam maxime abundat augetur autem in hac constitutione ob eas quas diximus ra
36쪽
tiones. haec est prima causa. altera veris est, quod ob stigiditatem dc siceitatem ambienti,
constipantur meatus externi cutis, unde prohibita transpiratione incat lcunt maxime, aliaque in putredinem trahuntur: quod febres continuas excitare solet: at acutae redduntur in humoribus vincente bile. quamuis enim portio aliqua reseluitur ichorosa magis, multa tamen adhuc remanet crassior vehementiores sebres generare apta. Nonnullis autem it, siue furores, inquinin atra bitas narara denominat in J Non sine causa
nonnullis dixit: quia non ita Dic morbus communis est, sed iis solum accidere poteth, qui .hus superassata bilis ob maiorem internum calorem, S maiorem bilis aggregatam copiam natura apti sunt ad huiusmodi gcnus morbi contrahendum. Hippocrates propterea dic bat , Ee sanguinis pariter eadem ratione tenuissima pars exiccatur, crassiorque remanet. dixit autem maniam siue furorem Aristoteles,qui est vehemens desipientia ac mentis abalienatio absque febre, quae fit ab humore bilioso exusto & acri. Galenus L. in I. epid. sci ibit, Hippocratem Hextat vocare τάς αν ο πυρετοῦ-, deliria citra febrem. de 3. ina elusi Mania quid dem, dicebat, hoc enim solo quod continenter cum febre insit , phrenitidem cognoscimus, quod nulla alia re a mania distet, quam febre: mentis siquidem utraque noxa est: verum .diss. mania laborantium proprium est, febre liberum esse,velut phreneticorum, cum febre esse. Significat autem insaniae de deliri; excelsum,ut passim in prognost.& in porrhet.docuit Galenus , quamuis interdum etiam apud Hippocratem sumatur pro ea insaniae specie, quae proprie melancolia dicitur. qua ratione accipitur Aphor. 2 I. lib. s. ut exponit Gal. in com. cius loci. dc Aph. g. libri eiusdem Hre enim ferocissi Miscatis eaeteris humoribis. J Modum generationis atrae bilis iam docuerat, quomodo autem furorem concitet, iis verbis ostendit, nempἡ quod ferocire Ec insultare, parte sique supernas petere soleat exsiccatis caeteris humoribus, potissimum autem aquosis lepituitosis, quibus tanquam freno adhibitis humor ille seruens ex astatione bilis de sanguinis productus quiesccbat,quibus resiccatis Ec consumptis ferocire necesse est.
Probi. XIII. Quamobrem aquarum permutationem morbosam esse aiunt, aeris autem
minimet An quod aqua sit nutrimentum, & habentes & complexi aquas d. s.
Cedunt, aere autem, minime. aquarum praeterea multae sunt species inter se differentes, aeris autem non quare de haec est causa, siquidem in aere fere idem contingit euenire etiam peregre profect is, in aquis aliter. quapropter recte dictum videtur,insalubrem esse aquarum mutationem. Nisi diligenter inuestigemus, quid in quaestione sibi voluerit Aristoteles salstatis, prima
fronte utique arguendus esset, qui videatur asserere aquarum mutulonem morbos asterre, non autem aeris, cum Hippocrates, a quo sere haec omnia mutuatus videtur Aristoteles,lib. maei, qua de aer.loc. omnino demonstrauerit, quantum ad sanitatem tuendam, de ad morbos conci tandos val*t varia aeris dispositio: nec minores aut pauciores morbos recenset ex vaIia ae'-ε quoris mutatione productos,quam ex aquaru varietate cum praeterea nobis experientia ostendat ex aeris mutatione aut ad melius aut ad deterius morbos Sc salutem produci. at intelligedum est,non Iam morbosiam esse aeris mutationem, quam ea est quae ex aquis expectatur.de iure quidem merito. quandoquidem aqua clim multa habeat cum caeter s elementis communia, id donum peculiare a natura impetrasse videtur, quod nullum plane elementum , nulla re rum mixtarum repe riatur, quae facilius vel melius valeat in se concipere caeterarum rerum VirruteS, Casque communicar e corpori ,3c consequenter sanitatem aut morbum inducere
quam aqua. ob naturalem enim huimiditatem facile quascunque a re qualibet in se apta est recipere impressiones, concepta sque semel ob maiorem crassitiem, diutius quam aer Izone
37쪽
te potest: mediocri tamen crassitie & fluiditate easdem quacunque producit, siue intrinsecus pro potu sumatur, siue cum cibis mixta ingeratur. &hoc est quod significauit nobis Aristoteles, cum dicit AG uod nutrimentum Ilocus huc unus ex iis est, qui aliquibus occasionem praebuit asserendi, problemata haec minime cilia Aristotelis genuina, quod libro de sensu & sensibilibus aperte demonltrauerit aduersus Empedoclem, aquam nullo modo nobis nutrimento
esse posse,quod elementum sit, quodque nullo modo coqui, N a natura evinci, in sulque si militudinem trahi possit. Verum s aequo animo Aristotelis sententiam considerare voluerimus, ab Hippocrate desumptum intelligemus primo de diaeta, ubi aquam omnia pet omnia nutrire testatur: cum alioqui longa oratione Galenus A. de usu pari. s. demonstrauerit, neque alimentum esse posse, neque aliter appellari ab Hippocrate quam alimenti vehiculum. Lbquitur igitur improprie Arist. vi& Hippocra. l. de diaeta. neque enim ex ventriculo in venas commodo transsumi potest chylus iam ex cibis factus, neque facile per venas transire, quae sunt in hepate multae 5 angustae,nisi tenuis quidam de aqueus humor fuisset ei admixtus, ut vehiculum: tum praeterea, dum solida ipsa liu mectat, & illis nutrimenti assi sum parat, quo pacto qui parietes extruunt, siccos antea parietes aqua aspergunt, ut ijs calx commodius
agglutinetur. at vere nutrirc ipsam quis dixerit, cum quae nutriunt, concoqui oporteat,quae coquuntur,crassiora fieri,ut docet Aristot. . Meteorol. c. Io.Utitur alio argumento Aristoteles lib. de sensu N iis quae in sensium cadunt, quod elementum nutrire nequeat. Sed additur argumentum ex modo substantiae desumptum: cum enim tota serosa sit, fluxilis, nullius particcps pinguetudinis, quae assigi possit, & alfixa nutrire, utique manifestum est , nullo
modo vere in alimentum abire polle. clim igitur tamen tot tantasque utilitates corporibus inferat, cumque praeterea in sanitate tam magnus eius usus sit, ut cum purissimam bibimus abstemis, aut vino admiscemus sobris, vel cum multis ad mensiarum, cibique & potus usum incoquimus, merito ex eius mutatione multd magis apta esse corpora scribit, ut morbos varios incurrant ex eius usu, quam ex aere, potissimum cum aer si insipiratur, etiam exspiratur quam citissime , aqua autem assumpta de in corpore collecta diutius retinetur , & quamuis siqua eius portio per urinas successive expellatur, aliqua inmen etiam cum sanguine retcnta per venas dispersa longiori tempore retinetur,ut undequaque etiam per venas minore Scom ,
modius diffundi possit.& hoc est quod dixit, - εχοῆες χοντα , id est, habentes & complexi aquas discedunt: subdit aliam causam maximi quoque
momenti, cum dicit. Aquarum aeterea multaesumsteties intersedisserentes , aeris autem non.Jataavi simplex et mentum neque ullas habere differentias, sed quae apud nos est, quaeque in usium humanum quotidie venit, nec simplex est, nec uniformis, sed multiplex: alia enim dulcis, alia falsa, alia ara pro varia mixtione, alia crassa, alia tenuis, alia leuis, alia grauis, alia clara, alia turbida; alia pluuia, alia terrestris:&harum alia palustris, alia fluuialis , alia fontana: harum alia reses,ut putealis, alia fontana mobilis, quae maximas parium in corporibus mutationes, de quibus abunde lib. de acr. aq.loc. actum est. acris autem non item. quanto enim corpora propinquiora sunt naturae coelesti & loco ; tanto purior & sincerior: quanto vero terrae M. aquae magis vicinus est, innid magis contaminatur, mixtionemque suscipit. hunc aquas
quitur, omnium magis mixta, & impurior terra. quoniam igitur quod absolute dixerat, de acre, nullam habere mixtionem, sicque inter se variare , videbat dissicultatem habere ob eam quam diximus causam,quasi seipsum corrigens, subdit. Siquidem in aere fen idem contingit euenire niam peregre profectu , in aquῶ aliter. J Ecce quod absolute de aEre dixerat, nunc se ipsum eorrigendo ad re,serε, quasi dicat, quamuis aliqua mutatio fiat peregre prosectis in corporibus ob aerem, vix tamen persentitur: quia omnino leuis est, nec tantas habens differentias: at aquarum clim tanta sit varietas, necesse est ut magis sit corporibus noxia, morbosque Ae frequentiores & maiores instrat. Obseruandum autem, ut optime annotauit Aponensis, sententiam hanc Aristotelis non absolutὶ esse Veram,sed ea veritate quae in naturali philosophia, & medica iacultate solet requiri, nempe maiori ex parte. accidit enim aliquando ut aer aded substantia sit corruptus, vaporibusque putridis adeo inquinatus, ut& homines passim in consensum trahat,& quasi depascatur, ut in pestilentiis contingit, qui quoniam per penitiores partes ad corquim citassime peruenit, de multos Sc quam citissiime interimit: sed quoniam id rarissimὸ contingit,Arist. autem de iis quae in quotidiana hominu consuetudine accidunt,loquitur, propterea
38쪽
propterea veritatem etiam necessariam habere problema hoc Aristotelis dicemus. quod autem Aponensis adiungit ex Avicenna I. sen. I. Can. multo deterius esse & insalubrius,siquis ab Indis ad Germanos transinutetur, quam si mutatio aquarum fiat, nullius est momenti : nulla enim est paritas, nulla proportio: data enim mutatione aequali,& aliquanto etiam maiori in aere, semper quae in aqua sit, insalubrior erit, etsi aliquanto minor quam in aere. at hic extremi caliditatis cum extremo frigiditatis in aure comparatio fit, de quare non agit in praesentia Aristoteles. hic enim proponit ea quemadmodum dicebamus, quae in hominum quotidiana consuetudine frequenter accidunt,ut de loco vicino ad propinquum alium transeat,vci ctiam de prouincia ad aliam non omnino contrariam.
Cur magis aquae mutatio insalubris est quim ciborum 3 An quoniam plurimum aquae consumimus.In cibis enim, in obsoniis,& in potu aquae usus plurimus est.
Quaerit hoc loco Aristoteles causam, cur aquammmutatio soleat magis morbos inferre quam ciborum. Dubitandi ratio fortasse ea esse potuit,quod cum aqua intro assumpta in nutriti substantiam non vertatur, alimenta vero assumpta omnino substantiam seri, quῆ immutent, de in nutriti substantiam mutentur, omnis ratio persuadere poterat, mutatio- 'nem ciborum maiorem excitare in corporibus mutationem,& maiorem morbis occasi
nem praebere posse quam aquarum, quae non nisi ad cibos fluxibiliores reddendos assumit r utque commodius un)equaque possint transmeare , unde alimenti vehiculum ab Hippocrate dicitur. Satisfacit Aristotelos, eam esse causam, qubd aquae quamplurimum . consumimus. nam Sc in potu sola caepὸ venit in usum,& simul cum vino.panis qui alimen .ictuiti m ti basis de fundamentum est,sine ea nullo modo perfici potest,& pro illius varietate quam ς' maxime immutari: ob nia vix sine ea ulla sunt. Denique vix cibi in usum communem sine aqua traducuntur, aqua sine iis saepenumero uno verbo dicam, sed ad mortalium terum usum te necessitatem respiciamus, vix aliud reperire licet, sine quo aliquando vita constare non possit, sed sine aqua nunquam si frumenta desint, suppctit alma ipsa tellus, arborum fruges, Carnes, aucupia, piscatus, olera, radices: in quibus tamen minime Vi quam natura valet proficere, si aqua deficiati Nam multa sunt animata quae sine ignis vis degunt, sine aqua nullum. quapropter clim in ciborem usu semper aqua reperiatur, in aquae usu non semper cibi adsint, essicitur ut aquarum mutatio tanquam magis assidita, Mquae M ista & cum cibis in humanum usiim venit,magis mutationes producat, morb4seque mutata pariat,quam ciborum mutatio. Neque verbi quod nobis ab initio propositum est, ut dubitandi occasionem doceremus, robur vllum habet. quamuis enim cibi innutriti substantiam vertantur, quoniam tamen nunquam id praestare poterunt, nisi substantiam mutauerint, excrementisque sint spoliati, quae maxime apta erant naturam nostram euertere, quae vero pars magis substantiae nostrae similis est, neque etiam in sanguinem aut Carnem vertitur, nisi aliquot prilis subierit mutationes,quibus quantum fieri po- est, quὶm simillima reddatur substantiae in quam mutanda est. aqua verb cum cibis ad-milceatur,ut vehiculum sit crassori substantiae, quae in si1bstantiam nostram conuertenda est, quasi immutabilis remanet, vixque mutationem in substantia recipit, cum natura illud sibi non assumpserit, ut illam in sui similitudinem trahat, sed solum quodammodo solidiores partes irrigando humectet, Se et oti alimento assiimpto. tanquam se Vehi culum praestet.
39쪽
At verb quare mutationes sunt morbosae 3 An quia omnis quidem mutatio & temporis & aetatis bene mobilis est. bene mobilia autem sunt extrema veluti principia & snes. siicut & cibi inter se distincti ad inuicem se corrumpunt, liquidem ij proxime,alij autem nondum adhaeserint. Ad haec ut varius ci bus insalubris est turbulenta enim nec una est coctio sic accidit iis,qui aquam
mutauerint,vario potus uti nutrimento huiusmodique nutrimentum praestan
tius est siccq, quoniam plurimum,exque cibis ipsis liquidum fieri solum potest
.limentum. M. illis 6. Quaesierat Aristoteles, Cur aquarum mutatio seleat esse insalubrior, quam acris, tum mni . t i & postmodum, cur ciborum mutatio miniis quam aqua morbosa sit, neque tamen in uni- . . .' uerium reddiderat causam cur motationes sint insilubres, quod supposuerat, hoc problc-G Rae ii mate prosequitur. uniuersalis enim est propositio, non qualis a Gaeta in Latinum versia est, qui videtur logisse,η τ orno νe τ υδάπιν,quia legit,cur cibi S aquae mutatio,&zibluit quaestionem. quulem fatis o temporis is aetatis bene mobilis es. bene mastia autem siunt extrema
J difficillima est ad intelligendum, & nisi diligens ad hanc rem satoni maduersio non videbitur solutio ad propositum. Censeo autem per haec vel ba Arist telem intellisere ea ratione mutationes omnes vehementes esse morbosas, quia non paulatim de sensim faciunt mutationes & impressiones in corporibus, sed affatim Si subito: mutationes enim qitae paulatim fiunt, sunt bene mobiles: extrema enim inquit.du rum generum,nempe finis Unius de principium alterius: optime mouentiir,n inimcquo uchementes pariunt alterationes: puta cum fine hyemis ad principium veris fit transitus, cum S hyemis finis vcris naturam aliqua ex parte reserat,& veris principium livernis ali quo modo naturam rctineat,propterea mutationes eae temporum non sunt morbosis, sed salubres:quia non fit transitus ab uno exrremo ad aliud.Sic in aetatibus optimca pueritia ad iuuentutem fit transitus ob candem rationem: quhd si fieret transitus a medio hyemis ad principium veris,uel ad medium ver, vel si finis hyemis adeo frigidus csset, ut in turam omnino hyemis retineret, superueniente vere naturali, vel etiam calidiori quam par sit, omnino magna fieret in corporibus mutatio, & alteratio quaedam extrema , quae ea ratione morbosa est, quia subitas mutationes non sol ct ferre natura, etiamsi sint ad statum naturalem. At dicet quispiam, quomodo hoc de temporibus dicere poterimus, clim idem si contingat in aetatibus,molestium esse scribat cum alioqui nunquam transitus fiat pueritiae ad virilitatem, nisi intermedia iuuentute. Verum videmus aliquando prae Cocem nimis aetatem,& hanc semper non durabilem censuerunt medici. Videmus aliosa iuuentute ad sincctutem peruenite medio alicuius morbi vehcmentis aut longi nulla intermedia virilitate seu consistentia, quas non bene mobiles appellauit hoc loco Aristoteles.
Siculi en tibi in re se distincti adinvice e corrumpami, siquidem ij proxime, al, aurem nondum adhaeserint. 1mutationem omncis insalubrem exemplis demonstrauerat, hoc etiam alia ratione persuadet de cibis inter se distinctis, qui nocent Ac se inuicem corrumpunt: hoCveth de mutatione & distinctione ea ciborum intelligitur, quae a tempore semitur , quod aut tardius quam fuerit consiuetudo, aut citius assumantur, ita vi aut non concocti sint, aut nondum distributi aut appositi quhd autem de hoc intelligat Aristotcles manifestum est, tum ex ratiope quam reddit, cum dicit,quod se corrumpunt, qubd nupcr adhaeserint. alit proxime assimpli sint. quod demonstrat non de qualitate 55 varietate ciborum loqui , sed de mutatione assiimptionis ciborum in tempore: quod vel ex sequentibus ma-pis colligitur,ubi de alia varietate, quae penes substantiam & qualitatcs ciborum siuinitu r,
40쪽
locutus est,ut mox Ostendam. Quotus verd quisque tandem cst qui se non ha 'c aliquando ipsa,quantum neglecta afferrC nocumenti solita sint,expertus affirmare vero possit,& non aut quantum,aut quo rem pore,quduc Ordine oportebat, assumens quandoque cibum, atque iii omnibus iis aut aliquo saltem ipsorum aberrans , manifestum saepe dctrimentum inde reportarit non cnim ut primum famescere incipimus, S initia tantum famis seid manifestarint, statim arripere cibum ingercre debebimus, sed si peracta omnis in corpore prius coctio fuerit. tunc enim absoluta oporatiotica calore nothro id est, apposita particulis alimonia, affixa. M assimilata, factaque subinde multa evaporatione 5 membris deperditione ,rursus nutriri, nou6que alimento corpus refici oportcbit. Est enim hoc tempus, in quo dum in partibus membrisquc habitus molisque totius extrema manus assi miliationi cit imposita, iamque cmucro aliquid substantiae incipit, S: tunc omnis antea expleta atque absoluta in ventriculo, circumicctiique partibus concoctio erit, ac ieci noris de venarum in medio. Sic enim concoquendi dalli ibuendiqtie per corporis habitum Omnem alimenti perficitur oeconomia, sicilistituta est a natura dispensatio, ut triplici culicta peragantur ordine quodam, in triplici quoque coctione, locortamque per corpus disti ibutorum triplici ossicina : viter tribus rectissimo naturae instituto peracta confician. tur huius muneris omnia. Quippe tria sunt loca, ventriculus, iecur, venosumque genus, tum habitus moletuque totius corporis. Tres itidem locorum cotundem concoctiones, quas primam, secundam S tcrtiam dicimus. Tria ad haec mi uscunque harum officia atque opera, appositio, unio siue agglutinatio, dc assimilatio. quae omnia in uerti, vitiari atque corrumpi necesse est,ii naturalis ordo & consueta assumendi ratio immutetur siue ij ci-tilis quam oporteat atque consuetum sit. id cnim naturale illi iudicamus, siue tardius. ex primo enim crudita Nim cumulatio coaceruatis prioribus, additisque semper nouis aliis, ex altero vitiosorum in ventriculo humorum collectio sequi necessc est : & hoc est quod sibi voluit Aristot. cum dic Ir. ιν proxime, ali' autem nondum Hluserint. Adhac, ut variis cita insalubris est turbu Iem enim nee ina est coctio J sic accidit ita quι aquam mutauerim, vano utipotus nutrimento. J mutationis insalubritatem potissim im aquarii in ,de qua iam per comparationem Egerat, varietate ciborum,qui in eadem mensa assumuntur, optime dc monstrat: quod varius cibus morbosus sit,turbulentus enim est,nec eius una concoctio Recentior quidam vir doctissimus in hanc rem ita scribit eleganter sine & apposite: In unica menta pluribus cibis uti, in hominum est consiletudine non sine magno salutis dispendio. Licet quidem pancm rela quis alimentis miscere, quoniam panis est alimentosa materia, Λ quemadmodum cc-ram omnibus sere fine noxa admisecinus unguentis, ita & panem omnibus alimentis, uti carnibus, piscibus, fructibus, leguminibus, oleribus: at miscere carncs piscibus, aut lcgtnmina carnibus, aut omnia haec eadem mensa, malum cst: cx alimentis enim quaedam sunt pituitosae, quaedam biliosae aut alterius naturae: quaedam etiam ex iis citb , quaedam tarde coquuntur, ita ut coctum crudo misceatur. Quod si retineantur amplius , id quod coctum est corrumpetur, & putrefiet non gubernatum a natura. quod si venter eadem expellere tentet, crudum cocto mixtum expellctur, ac per intestina deducetur, aut adiecur etiam ipsum: inde vcris ne enumerari quidem possunt, qui oriantur morbi haec ad verbum rcccnsui, quod nihil inueniri aptius poterat. quo quis verba Aristotelis hoc loco explicaret. Locus vero Aristotelis videtur desumptus ex Hippocratis lib. de stat .vbi dicit, cibos varios & dissimiles inter se assumere, ad prauam victus rationem pertinet. Seditionem enim mouent quae sunt inaequalia, aliquaque citius, aliqua tardius concoquuntur. Sic Galenus lib de valet. tuenda. M lib. de ratione vict. in acui. varictatem nocentissimam in cibis esse scribit, potissimum si variis constent facultatibus. Hinc Horat. Satlib. i. ubi victum frugalem ac simplicem pro dignitate laudasset, hanc saporum condi-memotamque coaceruationem ut perniciosam detestatur his verbis: Accipe nune , viain renuis ιν quantaque secum
erat : imprisias valeas bene. nam variae res Vt noceant homini, ereΔου, memor istius esica
Gasimplex olim tibi sederis: MFra Iasiis
Gas seueris taxa simul conchylia turdis, Dulcia si in bilem venent,stomachoque tumidium sora feres pituita. vides, ut pallidus omnis
Cludis adhuc ei bis si alii assuma.