장음표시 사용
51쪽
bitu sunt praediti. Hisce enim supra magis humida excrementa aggregantur, propterea quod haec quidem loca habent conceptaculum : quae vero infra, secus. qui igitur sunt solidiori carne praediti, non multa excrementa recipiunt. infrigdiatis itaq; excrementis,quae in superioribus corporis partibus aggregata sunt, quemadmodum vinolentis accidit,cum algent, praeci ictos morbos fieri eontingit. At quibus laxius corpus est febribus superuenientibus, quae a plurima cruditate factae sunt, febres adurentes excitantur, propterea quod iis di Dperta sunt quidem magis per uniuersum corpus humiditates, quam densonabitu constantibus: conden fata autem ipsorum carne ab hyeme, humores incalescentes febres accendunt. totius enim corporis excedens caliditas est se-bris. intensi autem ea ob multitudinem humiditatis in istentis causon producitur. Cur morbis plurimis conflictentur hyeme homines, ubi praecesserit aestas austrina, id est, morbosa, calida & pluuia,similisque subsequutus sit autumnus,quaerit hoc loco Aristoteles. neque verbis es b, ἡ intemperie calida & humida aestatis, in qua peccat solum in una qualitate. M a naturalieeἀentibus sua temperatura deflectit,aut etiam ex autumno omnino naturam suam euariante:qui enim, ζ.i ...' frigidus & siccus esse debuerat, calidus & humidus statuitur, supponit, morbos non in ipsaeor. aut aestate aut autumno produci, sed in hyeme subsequente, quod noxa quae ex Elate pendebat, non multum excedebat, siquidem ubi aestate pluuiae sint assiduae, non ita vehemens potest esse caliditas: unde semina sollim tunc iaciebat morborum in hyeme suam naturam scr-
uante venturorum. In autumno autem cur non euencre an quoniam putredo non mate
riam modo, in quam calor agat,& calorem,quo in materiam fiat actio ,requirit, sed etiam pro hibitam transpirationem, qua eleuati vapores ex aictione caloris in materiam impediantur, quo minus transeant. autumus autem chm calidus sit & humidus, mollia potius, laxa,N rara corpora relinquit. ad hyemem igitur morbi proueniunt.& huius rei haec in causia ab eo tradidita, cum dicit. quod vitae humida corpora hyems excipit, J Duplicem autem huius rei causam ad' ducit, alteram materialem,alteram efficientem. materiai cm, quoniam hyems excipit corpora multa humiditate reserta ob humiditatem exciacntem aestatis N autumni.elliciens autem est mutatio non paulatim facta, sed ab extremo ad extremum sine medio. cum enim ab in genti aestatis calore ad maximum hyemis frigus intercedat autumnus, in activis quidem qualitatibus potius ad frigiditatem vergens, quoniam tamen aestatis naturam aliqua ex parte Participat,& alia ex parte hyemis, potius medio temperamento erit, & tanquam inter duo cxtrema mediator. cum igitur & ipse calidus fuerit N humidus , a quo immediate tiansitus se ad summe frigidum, nccesse est etiam multos morbos excitari. materialem causam no bis insinuauit, cum dixit, an quod hyems praehumida corpora excipit. alteram aut m cum
subdit. Et mutatur maguasit ex multo tepore, o Mapolatimsecta accessone.J Subdit huius rei rationem
Pro erea quod est avitum v tepens. lcaira si dixisset quoniam autumnus suam non seruauit naturam,sed calidus fuit, sic enim non fuit intermedium, quod a natura constitutum est inter duo extrema,calidum ne impe aestatis. & frigiditatem hyemis Sic enim explicanda est Arbstotelis sententia,quam nullo modo assequi valuit Aponensis. Mare iis quidem feri Mutos morbos , qui non raro carporis hab praeditisum. J acutos morbos Hippocrates, a quo suam hanc sententiam mutuatus est Aristoteles, proprie eos morbos in telligere diccbamus 2.in lib.de aer. aq. l .com. qui cum sebre sunt .velociter mou Cntur,dc periculum secum asserunt,qualis praeterea angina, pleuritis,peripneumonia, phrenitis,ut dinculi I.de ratione vici. in morb acuti S. Sunt autem ij acuti, quos nominant antiqui, pleuritim, Peripneumoniam, phrenitida, causum, anginam, & alia quaecunque ex iis acuta lebre iunguntur hic igstur Aristoteles eos qui solidiori sunt habitu, hyeme dicit iis morbis acutis corripi.&quod ita sit, seipsum statim explicat de iis acutis morbis intelligere, cum reddit rationem, cur potius ij qui solidiori corporis habitu praediti sunt, magis iis morbis corripiantur. dicit enim, Histe enim supra magis humida excrementa aggregamWr, propterea quod haec quidem loca labem
52쪽
conceptata lum,qua vero infra,m mcqui igiturμα oli rica praediti on mum excrementi recipuunt. DUrgidatis igitur excrementis, quae insuperioribus corporis partibus aggregatasium, quemai modum vinolen is accidit cum Egen praedictos morbos i contingit. J quibus verbis adeo luculenter tradit modum, quo morbi ij acuti in iis qui solidiori carne praediti sunt, generantur, ut vix explicatione indigeat. cum enim ex stiperflua temporum humiditate multa ingenergiatur corporib .excrementa humida, nec in iis per Universum carnosum genus dispertiri ob sbliditatem duritiem possint, cumque in partib. infra thoracem non multae adsint capacitates aptae eas continere, potissimum cum caput, quod maxime ambienti expositum,magis impressiones omnes aptum sit reciperc, fit etiam verissimile, ut in eo potissimhm aggregentur, & superueniente hyemis algore quodammodo a parte illa expressati ut defluunt, & aut fauces, aut thoracem, aut pulmones inuadunt: ubi vero extra proprium conceptaculum Herint incalescunt, A seboes & inflammationes excitant. hinc
anginae, hinc picuritides , hinc perapneumoniae. quod si ob multitudinem retineantur in
Capite Ac cerebro constipatis externis poris exardescunt Sc phrenitim inducunt,non secus ac vinolentis, clam in ambientem aerem frigidum inciderint: repleto enim capite vaporib. calidis fle humorib. eo proreptis, frigido ambienti si occurrant, in huiusimodi morbos incidunt, tant, tamen miniis periculosbs, quanto morbifica causa non ita alte radices Atauib. Iaxius torpus est. Quab. verb laxus est corporis habitus-mollis,humiditate multa excrementitia collecta,&cruda, non amplisis continetur solum in supcrnis illis pam-b us,sed per uniuersum corpus dispertitur: si perueniente autem hycme frigida, ambitus Uriuersi conden Iur magis, pota corporis condensantur, inde materia quae alioqui putrescere poterat actione caloris inclusit, quaeque multum excedebat, tum ob praecedente ς constitutiones humidas, tum quod, qui molles sunt & laxi corpore , Ut plurimum pituita natura sua abundant, putrescens exardescit,& febres producit. quibus autem maior etiam humoris copia fuerit, ut maiorem putredinem excitet, Sc subinde maiorem calorem, ardentes sebres excitantur, καοῦας dixit. Caeterum cum causi duae statuantur ab Hippocrate Ard&it -- 4 derat.vict. in acut species,quorum una fit a calida, biliosa, M acti subtilique materia,alia
a pituita salsis,de priori hoc loco nullo modo locutum Aristotelem censemus, cum haec Calidam de siccam potius temporum constitutionem sequi seleat, in qua potissimum bilis producitur. Intelligit autem potius causi speciem alteram impropriam, de qua idem Hippocrates sermonem habuit 4.dera: vich. in morb. acui. 13. cum dicit, causi genus aliud, aluus sollita, sitis magna, lingua aspera, salsuginosa. clim enim ob temporum humidam constitutionem multa pituita sit genita, quae tamen nonnihil ob calorem eorundem temporum bilis habet admixtum, hyeme subsequente frigida constipantur pori, &internae excitantur obstructiones, unde huiusmodi febres excitantur, potissimum in laxis S rari ribus corporibus. ubi tumob peculiarem naturam patuita multa resertam, tum ob eorum mollitiem & laxitatem multa pulta per uniuersum aggregatur : neque enim solum per ambitum colligitur, sed etiam per venas dispellitur, in quibus putrefacta , causi hoc genus generatur, tanto magis perniciosium, quanto mater crassior calorem& putredinem semel conceptam aegrius solet relinquere. Doeuit Galenus i. de differ. sebr. salsedinem in pituita duplici ratione fieri, ex putredine, εc admixtione salis humiditatis se rosae. Avicenna In sit tapi autem lib. I. sen I. Doch. c. i. censuit pituitam salsam fieri solum, cum humori pituit Olb tC- ,, bis G, nui qui saporem non habet vel si habet,adeb leuis est ut non cognoscatur,admiscctur bilis leni M Aut sicca natura sua,&adusta in multa quantitate, ditque hanc phlegma colericum dici. vn- '
de idem simpliciter dicit. salse dinem gigni, cum aquosae humiditati pauci saporis aut nullius,terreae partes adustae coplexionum siccam S saporis amat i aequali t petamcto mi secantur,Vnde cum amaro conuenit,estque sapor amaro propinquus: quod etiam post remum amr auit Galenus 4 de simpl. med. fac. cap. 1 o. unde Aristoteles nostCr 1. Meteor. di. cebat,salsum fieri ex terreo sicco, mixto humido: est tamen terreum siccum magis re
fractum in humido aqueo insalso, quam in amaro tunde videmus, salsa ubi magis siccantur, reddi amara. Reprehendit autem Galenum Avicenna, quod censa erit, putredinc messe causam salse dinis. dicit enim Galenum debuisse dicere, putredincm incinerationem facere,quae postmodum pituitae mixta salse dinem quidem inducit: alioqui a pituita putrefacta febris omnis excitata, bris esset ardens. Verum deceptus est Avicenna, 5 qui eum secuti sunt recentiores: neque enim ex putredine generatur salsedo, qu)d ptimb in cinerem ducatitur putrida, mox misceantur, sed cum pituita putrescit, crassiores partes
53쪽
exiecari possunt, si vehemens adsit causa eis ciens, hincque terrestres redditae misceticum relictis hum .dioribus M aquosioribus, unde saliedo inducitur, id vcro cum non semper succedat propterea non est nccesse, ut labris omius quae ex pituita putrefacta gene-Bili ratur sit causus: nisi per putredinem inducatur salsedo. fit autem etiam salicdocx ad- mibi,uis' mixtione scrosi humoris salsi: in iecore cnim non solum humores generantur qui nutris hedinem re debent, sed Eaquositates. quae humorum serositates dicuntur, quae per corpus Incant Gil. ac sanguinem comItantur, Indeque ex parte ad urinaria vasa di vesicam mittuntur. qu propter si bilis serositas fuerit excedens, saporem quidcm bilis non habebit, nempe amarorem,non tamen erit libera a saporc amaritudinem quam maximE accedente qualis ethsalsus. Si igitur huiusmodi serositas pituitae etiam insipidae missecatur, salsuginosam reddet. quod si etiam aliquem baberet amarorem, ob pituitae admixtioncm rcfrangi oportet, atque dilutum talem saporem reddi: is autem est salsus cum igitur Utatem calidam S hu- trudam similemque autumnum excipiat hyems frigida, utramque hanc causam salsedinis adesse certum est. pituitam enim ob excessum humiditatis temporum productam esse constat, subsequente potissimum hyeme, quo tempore solet etiam pituita produci, quae quam maxime abundabit non in ambitu solum corporis de carnoso genere, scd per totum corpus,5 venas potissimum. ob naturalem aulcm aestatis temperaturam cum bilis etiam non pauca sit producta,cum multa tamen serositate ob excessum humiditatis potissimum subsecuto autumno calido &humido, aptissima dabitur occasio hyeme maxime construi gente ad intimas partes omnes humores misiccndae huius serositatis biliosae, quam iam esse salsim docuimus, de urina in qua multa illius portio semper expurgatur, falsa idem ostendit: accedente autem altera causa, nempὸ calore praeternaturani putredinem excitante. 5 talem qualem requiri dicebamus pro salsedine induccnda, merito causi genus hoc excitari posse censuit.
Cur cum ex terra vapor multus eleuatur a Gle,annus pestilens reddituri Aa humidum necesse est&pluuium annum significari, ternunque huiandam ne
cesse est esse 3 ut igitur in palustribus locis habitatio sit morbosa, sic huiusmo
di est. de corpora quoque tunc necesse est multa excrementa habere, ita ut in aestate materiam habeant aegrotandi.
Quaestio quam hoc loco proponit, cur annus reddatur pestilens, ubi multi vapores atiis, . . um elevantur,quamuis de vere pestilenti, id est, in quo pestis vagatur, intelligi possit: ta- multi ' po- lem enim descripsit Hippocrates in primo secundi libri Epid. censeo tamen posse nos in- .i I ibis. telligere dc anno pernicioso, in quo febres multae pestilentes vagantur, quae, quamuis si dicantur quod ad pestem malitia prope accedant, nullo modo tamen pestis nomine insigniri possiant: de quarum differentia egimus in libr.nostro de peste,quem in adolescentia nostractaborauimus vigente maxime peste in hac nostra urbe, viginti quinque ab hinc annis. quo tempore etiam,si quis alius, nos in ea evincenda maxime laborauimus. soluit igitur & inquit. r.sthmd.- humidum nec se est esse θ pluuium annum signiscari , seriamque humidam esse necesse est.Jpi Wς ὴς, Quamuis videatur in simplices qualitates mutatas anni& lcmporum pestilentiam resecreprodocete CX aere: censeo tamen ego multo secus esse sentiendum. Duobus enim modis aere per-
..hi. concipere possumus pestem e citari, aut qubd in seipso permutetur r aut certo, eliet eor- quod admixtos vapores habeat, qui putridi sint: in seipso quidem permutationem hanc μ'yi v concipere potest, ut in qualitatibus tantum permutatus , aut in propria substantia putre factus
54쪽
actus&eorruptus :& primo quidem modo si permutetur, esse non poterit causa sessiciens pestis: quod stan ligniter permutetur in qualitatibus tantummodo, cpidemicos quidem dc simpliccs producere poterit, at non vere pesten . nam saepe vidCmus annum ausit inum pluuium calidum dc humidum, B tamen postem non excitare : cum enim tantast in peste putredo, vi veneni vires non modo aequet, sed etiam superet aliquando, non poterit ab aere communiter produci, nisi Sc ipse sit milcm nanciscatur putredinem de corruptionem, nisi fortasse tantam aer in qualitatibus iis, quae maximu putredinem excitare possunt, intemperiem suscipiat, ut etiam secundum substantiam corrumpatur. quod contigisse videmus in pestilentia illa magna Graeciae, quani descripsit adeo eleganter & doctε summus inter historicos Thucydides: qualis etiam ibit, quae ex anno pestilenti calido dc humido in Cranone nata est pest si L. Epidem descripta ab Hippocrat . neque enim diutius perseuerare poterit huiusmodi constitutio, ut annum integrum talem constituat sine interna putredine propter humiditatem,quae ubi a calore proprio non bene regitur statim putredinem concipit. Donec igitur aur in simplici hoc temperamento calido de humido fuerit sine putredine, corpora quidem assiciet, de ad simile transmutabit, non tamen sta tim putredinem pariet,nisi diutius persieuerauerit,msi fortasse corpora aliqua nanciscatur omnino excrementis rcferta, quibus ctiam putredinosas febres inducet citra corruptic nem aut putredinem ipsius sed communis cum non sit laesio, pestis esse non poteth. In propria autem substantia deprauatus etiam duplici ratione potest dici pestem excitare posse, vel quod in propria substantia per putredinem corruptus sit, vel per putridorum 8c tetro- Tum vaporum admixtionem,quae saepenumero causa est pestilentiae, quamuis aliquando, imo vi p urimum ex diuturna hac vaporum cum acre admixtione, aeri etiam putredo Concilietur: e terris enim de infernis partibus vapores eleuati, & acrem in sua substantia Crassiorem reddentes, si quando noua supcrueniat calidatas externa, tandem ad conci-Piendam putredinem disponitur. Sicut etiam per evaporationes putridas ex longinquis delatas, vel ex propinquo aliquo corruptum aerem rctinente Ac evomente loco corrumpi obseruatum est: sicut ex sepulcretis, cx antris specubus, voragini b. aliisve subterraneis locis excitari videmus, spiracula vocant, alij Charonaeac scrobes mortiferum spiritum cxhalantes,ut videre est apud Plin. lib. h. cap. 4;. & Galcia. in promin. li. Epid &7. de usu pari. 8.efferuntur enim huiusmodi exhalationes vel per terrae motus, vel aliquo alio casu. corruptus vcrbis aer est, quoniam creata omnia, si quieta de immota mancant, sintqtie adventiti calore con clata, At situm contrahunt 8c facile putrescunt, teste Aristotele, g. Meteor. I. quin non in loco solum magno 3c concatio, hoc modo aer corrumpi potest, pestilesilla sed etiam in arculis,ubi diutius multa cum aere sine inspiratione aut expiratione reposita fucrint: iis cnim adapertis Ze putridum halitum expirantib primum pauci, mox plures, tandcm plurimi eodem morbo corripiuntur: quod sub Marco Antonino Galeni tempo- u
re contigisse in Seleucia Syriae ciuitate legimus , apud Iulium Capitolinum , ubi intemplo Apollinis Aurea Arcula, cum a militib. A. Vidij Cassj ad rem auidioribus esset
aperta, halituque foetido quem continctiat, exspirante, sertur non modo Babyloniam totam pestilentia affecisse, sed de inde Parthos orbemque uniuersiim ita compleui sic, ut tertiam humani generis partem contagiis pollucrit. Similem ex vaporibus putridis de acri putrefacto diutius concluso admixtis aliunde delatis pestilentem aerem reddi posse docet Thucyd. t. de bello Peloponnesiaco, cum ex AEthiopia vi ventorum in Atticam delatum docet. Ex aquis praeterea eleuari possunt vapores putridi,qui vel aeri admixti pcstem nobis possunt afferre, vel certe putredinem illam insignem in aere quod tamen raro euenire solet)excitare poterunt. Ad hoc vero contrahendum vitium aquae resides quietae,5 quae omni motu & agitatione priuantur, quales palustres sunt, maxime sentidoneae, idque tunc maximε, cum impressionem manifestam ab externo calore tanquam putredinis opportunissima effectrice causa suscipiunt. docuit cnim Aristot.tum 4 Meteor. I tum hoc loco. tum etiam Galenus 3. in 3. Epid. i. putredinis materiam esse humorem,
procreatricem vero causam,calorem aducntitium &praeternaturam: quietem Uerb causam esse coadiutricem. 8e hoc est, quod pro exemplo assumens dicit. n igitur inpalustribu -haluatiosiu morbos,&c. J
55쪽
Probi. XXI I. Cur fiant anni morbi feri, cum generatur copia paruarum ranarum, faciem rubetae repraesentantium. An quod res unaquaeque abundat in loco proprio naturae suae. &hae non sunt semper humidae r quare pluuium de humiduincontingit annum neri : tales autem morboli anni sunt. humida enim corpora multa habent excrementa, quae sunt morborum causae.
Inter morbosi anni signa alia illud non postremum locum tenere docet Aristoteles, qui nimb,ut mox ostendemus, pestilentis, copiam habere ranarum paruarum, quae similes sunt rubetis , butusque rei rationem quaerit in hoc problemate. per rubetas aut cm cas ranulas intelligit, quae aut palustres sunt,aut in calamis & arundinetis vivunt, quod genus esse crediderim, quod αφαέον vocavit Nicander in Alexi pharmacis, mutum, ranis aliis corpore simile,& partibus internis, differens magnitudine, quhd hae sint paruae, tenues &virides. autem Graecis masculino genere dicitur passim: solus Nicander forminino genere dixit,Vt dc AElianus lib. de animalib. 2. cap. I i. & I p. c. I i. harum igitur similitudine ranunculos hos, qui morbosum annum praesagiunt φρ οειδεῖέ hoc loco nominat: eae autem ex putri materia in terris generantur, conspersis tantum aestiuo imbre littorum 6c viarum pulverulentis arenis, quarum breuis vita & nullus usus est unde AEli nus: Cum ex Italia Neapoli Puteolos iter facerem, ranas prospexi, quarum pars quae ad caput periinet, repcbat, duobus pedibus agebatur : altera nondum consormata concretione limosi humoris similis trahebatur. Et eodem torporesaepe Altera pars uiuit,ruduestpars altera testin. Ovid. I. Metamor. N lib. rL Semina limin habet virides generantia ra ae hae semper sunt paruae .virides, interpunctis nigroribus, ventre pallido siue citrino. aut certc perimbrcs Sc tempestates coelo delapsae videntur rubetis similes , eae in nubibus procreatae
decidunt. Ranis enim aliquando pluisse auctor Phylarchus apud Athenaeum li. 8. de ut ibidem legimus, Heraclides Lembus historia vigesima pruna, Circa Dardaniam inquit, MPotoniam ranis pluisse, idque tam copiose, ut domus viae replerentur: itaque primis diebus aliquot occisis, Bd domibus occlusis sustinebant incolae: cum verb nihil proficerent , NI vasa implerentur, & vnaciam eduliis coctae simul assaeue repcrirentur ranae, nec aquis uti liceret, nec pedes in teri am ponere propter ranas coaceruatas , iisque accideret grauis intersectarum odor, regionem deseruerunt. hoc etiam apud Caelium legimus i. t q. c. 3. qui authorem citat Eustathium, qui in lib. primum Iliad. scribens, Phaniam citat authorem, S quartum Bibliothecae Diodori Autori tes Indi ranis inchoatis & imperfectis de coelo lapsis, in alium locum demigrare coacti sunt, authore AEliano. Id Attariotis gentibus tribuit Diodor. Sicul. lib. . de fabulosis antiquorum gestis. de quibus etiam Exodi 8. tanquam enim suturae pestilentiae signum Deus Pharaoni per Mosen maximam ranarum copiam immisit. has διαπιτε iς esse aliqui putant, quasi coelo demissas, vel a Iouemii fas, quas tamen clim rarissime videre contingat, & tanquam ostentum , dicendum est, Aristotelem potius alias in terra genitas ex putri materia Λ sole intelligere. quanquam enim aeris corrupti signum sit illud, nempe, qudd cum pluuiis demittantiir, tamen dictas in ipsa terra genitas intelligit, quarum quamuis aliquae semper per aestat c Sappareant, si tamen in maiore copia solito peruenerint, insalubre signum faciunt. Descripsit Aponensis hos ranunculos cum dixit,& sunt parui, minores quidem ranis communibus valde, de in parte superiori sunt coloris De που, vel cinerit ij seu caesiij, sub ventre vero habent colores citrinos aurcos, quos non raro contingit in Italia post pluuias videre aestu praecedente Vchementi,Tutantes per loca prius arida, pulverulenta, & habent paruam caudam subtilem. Vnde Allic. i. quarti dicebat per viam uocietatis, quae significat pcHIentiam. est ut videas ranas iam multiplicari, Zc quod reptilia ex putredine generata multiplicentur: de de illis quae sgnificant, hoc est , ut videas mores dc animalia sub terra ha bitantia segete ad superficiem terrae, bc manifeste exire :& videas animalia malae naturae sicut
56쪽
sicut serpentes venenosos, M similia, fugere ex nidis suis. Vnde Sc Io. Damascenus in suis
Aphor. dicebat, quod, in quacunque prouincia abundauerint animalia generata exputrefactione, illo anno generabuntur putredines,& pcstes in corporibus habitantium. An- notauit autem Aponensis, Aristotelem,quamuis per ranas omnia animalia genita ex putri materia intelligat, ranas tamen potius sumpsisse, quod clim iit diuersarum coloruim, denotatur maior latitudo materi e plurium putrefactio in continente nos loco. An qu bae res unaqMque Humiat is loco proprio naturaesua, dcc. J Haec est quaestionis selutio: quae eo nititur, quod unumquodque in ea regione, loco dc tempore naturaliter solet abundare, quod peculiari naturae maxime simile suerit 6 in ea conseruatur,quemadmodum docebimus decima sectione probi. natura enim producit animantia dc fere res omnes , qualis est locus in quo producitur, ut longa oratione iam a nobis demonstratum est, in ultima parte lib. M aer. aq.Ioc. Clim autem rarae sint humidae, de ex putri materia humida cum calore genitae, si alicubi ic abundauerint dc conseruentur, signum nobis crunt, Iocum illum Se eum annum calidum esse ερ humidum. huiusmodi autem anni constitutio morbosia est,ia saepe pestilens, qubd de materiam multam corporibu Angeneret ad putredinem aptam,de causa adiit cificiens ipsorum putredinosorum morborum, quemadmodum superilis demonstrauimus. quamuis igitur possint aliquando pestilentiam generarcob excessum illarum Ee corruptioncm, nihilominus hoc loco eas sumit sollim tanquam signa morbosi anni,non tanquam causas. Obseruandum autem in Graecis codicibus legi, qταὼ δἰ φύ nc x is quae cum non rite posita videantur,puto legendum, si retineatur dictio τὰ των δἰ ἐον Ac horum utique natura est humidae aut sir tineatur dictio legendum erit, μ πιυG δε φύ ἐH, id est,& haec quidem natura sunt humida Sic enim de Graeca constructio optima erit, de sensus optimus.
Probi. XXIII. Cur austri saeci de non aquosi febres excitant. An quia humiditatem id caliditatem alienam inuehuiit Sunt enim humidi dc calidi natura. hoc autem est febrile. febris enim utrarumque harum est excessus. cum itaque sine aqua spirant,hanc in nobis producunt dispositionem,cum vero cum aqua, aqua nos refrigerat,vnde auster ex mari otiam plantis confert. infrigidatus enim ex mari accedit ad ipsas, aerugines autem fiunt ab humore & calore alieno.
Problema hoc sectione vigesima sexta probi. s3. iterum positum est ab Aristotele, ne que tamen repeditionis arguendus est, quandoquidem docuerimus ab initio non ita dita posita Si in unum librum colleaa ab Aristotele esse haec problemata, sed a quopiam alio, cui probi qui diuersi genetis problemata ab Aristotele tradita in unum collegit Ac secundum materias diuersas disposuit : non igitur absurdum fuit, Aristotelem cum problemata medica petas Q disponeret, hoc,ratione praedicati hoc libro proposuisse, nempe quatenus febres exei- , tant: ubi autem problomata collegit ad ventos pertinentia,ratione subiecti nempe austri lis. sicci dc inaquosi, idem hoc ipsum inseruisse, vix una aut altera immutata dictione quan--ς: N ad eam partem,quae Ac problema continet,de selutionem : quamuis in postrem quae potius est :-ρεργον posita, uberitis hoc loco tradatur. nisi autem diligenter truelligatur
sensus Aristotelis, dissicile erit intelligere, quid sibi velit,clim siccos austros dc non aquOses supponat,mox humidos. praeterea si sicci sunt,quaeri potest,quomodo Ac humiditatem inducant,& simul sint humidi. praeterea,quomodo febrem excessum caliditatis dc humiditatis videatur asserere. 1 aestio igitur est. DiuiligeC Dν gle
57쪽
Gai. Ioel edet aer si deus qui sunt mus
Cur austristes σημερι ι febres excitant. J pro cuius intelligentia obseruandum est,austros
siccos intelligere non natura sua: quamuis enim in principio suae originis cum ab exhalationibus originem ducant, non secus ac venti omnes alii sit in sicci : nos tamcn cum de natura ventorum loquimur , eos consideramus ut ad nos perueniunt : neque siccos intelligimus nunc quemadmodum docuimus L. com . in lib. de acri .aq.loc. 2. siccum ut quando ob vehementiam est huiusmodi, sic enim imbres dissipare dicitur: ut cum Homerus fingit Iunonem a Vulcano austros impetrasse furentes, & magno impetu mobilcs: sic enim reuera sunt sicci, quinimo etiam fragidi, minime febres putridas inducere apti, quemadmodum docebat G lenus primo de morb. vulg. tempestate prima, cOm. I. At hic Aristoteles siccum austium Etae dicit, id est, inaquosum, quoniam expers sit pluuiae. hoc modo se siccum intellexit Galenus 3. in 3. Epid. 3. ita siccitates austrinas hoc modo intellexit Hippocrates i. de hum. Mi de morb. vulg. tempest. I. tit. 8. cum esset totus annus austrinus& squalidus, per squal dum sine pluuiis intelligit. & lib 1. sect. 3 .part. i.in Perinthum venimus facta autem cst hyems sacca Se austrina. hoc igitur modo austrum siccum dicit, non in subitantia aut in sua temperie, sed quoniam sit sine aquis quaerit igitur cur tales sioleant febres excitare. humiditasim o Giliditatren alienam inuehunt sunt enim humidio calidi nasura.J ma- niselle admodum iis verbis nos docet Aristotelcs, per siccum auitium non intelligere in natura sua siccum N siccitatem inducentem, sed solum in aquosum:quia subdit,quisd cum calidi& humidi sint natura sua, etiam similes corporibus qualitates inuehunt. id vero sui logismo Categorico colligit. quae calida sunt de humida natura sua, caliditatem S humiditatem inii hunt: huiusmodi sunt venti australes. ergo. calidos autem & humidos esse longa oratione deis monstrauimus tib de aeraq.loc.& infra seet.26.tanquam in loco magis idoneo praeliabimus. non igitur sibi ipsi repugnat qui primo siccum fecerat, mox calidum di humidum constituit. quod primo loco ex rebus dissicilibus in hoc problemate a nobis erat propositum. lub-dit. me autem es ebriis.' ru enim utrarumque harames excessus. J cum sebris calida sit intemperies disicca, quomodo calidum &humidum sebrile sit, quomod6que verum sit, cxcellum caliditatis & humiditatis febrem esse i dissicile erit intelligere , nisi obseruauerimus pcr i bres hic putridas Aristotelem intelligere, quae maxime aptae sunt generari tempore austrino, calido nempe & humidor caliditate enim excedente, causa efficiens producitur febris, humiditate vero materia, virisque simul putredo excitatur et hinc cum natura austri calidi sineor humidi, febrem apte putridam generare possunti quod vero excessum caliditatis de humi. ditatis dicebat esse febrem, id non de febre qua febris est intelligi potest. haec enim potius C lida est de sicca intemperies , sed de febre,ut est ioboles putredinis, quae calore semper e
cedit , humore vero etiam si putrcdo excitari idebet tum a calore, tum ratione in
putredinosiam. calido enim de humido temperamento Constantia corpora,aut Guapte natura,aut aduentitia aliqaa accedente ratione , facillime omnium putredini patent, atque
omnium promptissimε in febres putridas incidere sunt aptae materia enim quae magis est ficilis ut putrescat, est calida de humida, calor autem etiam alienus adelle supponitur. quod Galenus peti de disser.seb. . &8. Meth med. . idem nobis ostendebat. N Avicen. c. Llib. sen. v. C. I. idem experimento confirmat, quod ab illis sudor male olens & maxime ab axillis promanet Verum es h difficultas ex verbis Galeni promanans 8 de compos med. 1.locaeap. 6. ubi videtur asserere frigidas corporis intemperaturas magis esse ad putredinem pronas de putredinosas assectiones. sic enim habet. Circa vcntrem igitur de intestina una in singulis est eauitas, quae vitiatam humiditatem suscipere potest:verum circa hepar tot numero sunt, quot sunt arteriae M venae,cum verb eae omnes angusta oscula habeant, qua parte simae huius visceris gibbis coeunt, atque committuntur, oppilatio dc obtur lio vitiosorum aliquando contingunt, ad quas putrefactio sequitur, in frigidis intemperaturis breui, in calidis vero non citb sed temporis progressu accedens. fit autem intemperantia iuxta propriam epatis substantiam &c. Qui in postremis Iunctarum editionibus Cornaiij traductionem emendare professi sunt, ut apparentem hanc in Galeno contradictionem euitarent, utque sententiam hanc Galeni veritati consentientem facerent, verba Galeni transposuerunt de immutarunt, legetiuitque, in calidis breui, in frigidis vero non citis, sed temporis progressu accedens. ut conueniret cum iis quae dicta sunt a Galeno g. Meth. med. cap. . & alibi. Crediderim ego omnino non esse immutandam communem lectioncm
58쪽
lectionem Galeni Graecam aut Ditinam,sed legendum ut Cornarius vertit,in frigidis bre- iii, in calidis autem non cito ed temporis progressu: led ita tamen, ut haec verba non re ferantur ad putredinem, scd ad caq uae ante dicta erant, obstructionem & oppilationem. . N ita lcgunt, obturatio atque oppilatio vitiosoriim humorum aliquando contingit ad quam putrefactio sequitur in fragidis brcui, in calidis vero non cito, sed temporis pro- grcssii accedens,ut lectis per parciuhesin vcrbis illis ad quam putrefactio sequi tuo verba subseqtientia non ad putrefactioncm referantur, sed ad oppilationem M obturationem. Aut certe dicemus verba ea, in fragidis breui, in calidis vero non citis sed temporis pro gressu,referri posse ad putredinc m. atque tunc illud est obseruandum, eo loco Galenum loqui de hepatis vitiis, inter quae eius intemperaturas enumerat. de iis igitur loquitur clim dicit, in stigidis breui, in calidis vero non citti, sed temporis progressu: nam hepate Digido existente, crudi multi & frigidi humores generantur, Obstructiones facem apti, potissimum si calor aliunde dc fluens superadueniat, cum vero stigido hepati ut plurimum ventriculus calidus contra operetur, de possit adesse cor calidum, facile poterunt excitari putredines: ciam verb calidum fuerit hepar, non ita facile putredinem recipiet deficiente materia, & non nisi adueniente paulatim materia excitabitur progrcssu temporis. quod si Teiui. etiam de totius corporis intemperie calida & frigida intelligamus, non de hepate solum vera etiam erit opinio Galeni hoc loco, quod putredo excitatur breui in stigidis, id est,facile potest excitari, & incipere, cum materia, causam putredinis obstructionem producens,in cis breui aggregetur: in calidis vero non cito, clim non illis ita sit facile materiam congregare,obstructioncm faccre aptam. neque enim loquitur de calidis & humidis intemperaturis: clim inquit, in calidis non cito, sed de calidis sollim, quibus saepilis non humiditas, scd siccitas est adiuncta. sicque quantum ad principium putrefactionis pertinet, breui sit, id est, cxcitatur in stigidis, in calidis vero non cit b. at econtra cito producitur in calidis,id est,perficitur Ac ad exitum perducitur. nam clim obstructionem calida intemperies nacta fuerit, agente postea calore, citd fit putredα Cum verosint cum αφε , aqua refragera . J Docet nunc, quando austri non ita sint morbos, potissimum ratione febris putridae. dicit autem tunc non multum n bres excitare, climiunguntur cum pluuiis. 8ccatica ea est, quia ob caliditatem maxime febrem acccndere aptos esse dixerat . quamuis aulcm adhuc aliqua ex pluuia accedat humiditas maior, quia tamen effectrix causa caliditas pluviam imminuitur, propterea min is apti erunt austricum imbribus febres putridas producere. propterea lib. de acr. aq. loc. Cum austru amconstituit & pluviam aestatem, similemque autumnum non in aestate, aut autumno febres
putridas generari dicebat: qu bd ubi pluuiae sunt assiduae, non ita vehemens potest esse caliditas, sed in hyeme suam seruante naturam.
sede austere e maris-us Niam confera, iisqrgidatus enim ex mari accedit ad imis. J probat iis verbis suam sententiam austrum aquosum miniis calefacere, oc interdum etiam refrige' rare : quod in terris, quae proxime cx mari proflantem austrum recipiunt plantae optime se habeant, & aerugines a plantis eo summoueantur, quae eodem calido Ac humido quidem, sed non pluuio solent aggenerari. quod autem hic sumit pro argumento ad suam tutandam sententiam sect. 16. probi. 19. tanquam problema explicandum assumit, bc quod hic in uniuersum proponit, eo in loco exemplo loci particularis confirmat. qubd in Thriasio campo terrae Atticae auster de mari occurrat. AErugines auIra sum ab humore cor catiis alieno. J rubigo nobis etiam dicitur, quae Graecis ερυσizη est putredo quaedam residentis humoris. Theophrast. 4. de hist. planti cap. t . 3o. de caus plant. c. 7. de qua re longiori oratione in xplicatione; i'. probi. 26. scct. agemus . particulam autem hanc postremam addidit Aristo inles, quoniam inter morbos plantarum & segetum potissimus est M pessimus, aerugo, quae maxime fit austro flante non pluuio,sed turbido Se quas pulverulento,ut problemate illo 19.docuit. Si vero imbribus itinctus sit auster,quoniam calor imminuitur per pluuιλm, plantae M segetes id vitium non Incurrunt. κ ct
59쪽
Cur in austris grauius se habent Si debilius homines Z An quia ex paruo multum humidiim fit col liquatum per aestum, & cx vento debili graue humi
dum . insuper vel ὀ facultas nostra in articulis est: hi autem a ventis austrinis laxantur, declarant autem crepitus conglutinatorum. viscosum enim in articulis conglutinatum nos moueri prohibet. nimis vero humidum existens Histenditur.
Austiti sta. Potest quaestio haec & solutio optime vices subire commentari j Aphoriunt 3. lib. 3. Aph. . 4 8, 2. Hipp. ubi dicit, austri auditum hebetantes inaliginosi, caput grauantes, pigri, dissoluentes.
b ilia, se ba. in ando hu iuscemodi tempestas praeualuerit, talia in morbis patiuntur. aerit igitur. .. , . Curis austras grauiusse habeant c, debilius homιnes. J per austros autem intelligit non modo cum qui a puncto poli ant arctici versus meridiem oricias ad nos peruenit, sed & libanotum cui onotum collaterales proximos: propterea dixit in austris. dixit autem. GrauIus crisbιlius si habent. J ut non modo grauitatem h. inc& debilitatem intelligeremus, quantum ad virtutem motricem, sed etiam quantum, tum ad externas, tum ad internas facultates sentientes. quod vel ex loco Hippoc. 3. Aphor. colligi potest, tum libro de humoribus , ubi idem repetit. Celsus lib. 1.cap. 1. de austro haec resert: auster aures hebetat, sensus tardat, capitis dolores mouet, aluuin soluit, totum corpus cssicit hebes, humidum, languidum. unde lib. de aer. aq. loc. Hipp. de. Asianis loquens, quos dicit habere corpus ad laborcm M exercitationem pigerrimum: quoniam venti ut plurimum ibi spirant austrini, ideo B: ipsos imbecilles dicit. ercurariam exparuo multum humidum I costiquata ab quaestionem duplici usus ratione: quarum haec prior est, quod quae in nostro corpore humiditas in paruo spatio Continebatur, accedente aestu, id est, caliditate& humiditate austri, di iloluitur, &colliquatur, quo fit, ut quodammodo marcescant facultates nimio humore obrutae de suffocatae: quae enim in capite tanquam in paruo loco continetur humiditas , auitio adueniente, excalefaciente atque hii mectante distbluitur, deorsum fertur, ac sensitoria omnia debiliora reddit, mox autem partos ctiam omnes mobiles humectatis nimium atque laxatis ob superfluam humiditatem illas irrigantem aggravat. quomodo autem id praestent, breuibus docet, cum
dicit. Et ex vevio debili graue humidum. J docuit Galenus I .de morb. vulg. sin. I. co m. I.duplicem ventum austrinum reperiri, disserentiam hanc suam ex motu desumens : mitem unum fleε' ς ς blandum squalis magna ex parte esse solet in alterum vehementem asserens, primum illum humidu . calorem habcre humiditati iunctum, alterum verbesse frigidum& siccum: illum talem essem 'ς ς' optinae docebat Philotheus, quδd calidus sit natura sua, quia exhalatio sit , dc pcr partem calidistimam australem transens: humidus, quod lento suo motu de placido vapores hum, dos ex aquis eleuatos secum ducens corporibns etiam inducit, qui enim blande mouctu quod obuiam inuenit, tale ducit, quale reperit: qui vero violenter agitur, praeterquam quod& nubes de fiumiditates omnes obuiam factas dissipat 5 dissoluit, quoniam etiam acrem nos ambientcm v hcmentius ainouet, novumque introducit frigidiusculum , frigidus aliquando persentitur de hoc est quod sibi voluit Aristoteles illis verbis. etento debiligniue hamidum. J id est cum auster natura aut plurimum sit mitis & blandus, non cit etialia. mirum s graue humidum inducit. communis cit haec prima solutio imbecillitati non modo motricis facultatis, sed etiam sensit ricis accommodata. alia autem quam subdit cum dicit. In ver veros culLώ nostra Dr articuia est, hi aurem a υenias austrinis tirantur. J potius aptari de
Motrix sa conuenire debet mollici facultati. ctenim in cerebrum neruorum fontem attracto naribus
iubi .s' acre graui, crassis humidoque, sed & codem aliunde occulte fallentibus nos viis inuecto, re. uitro ian- plerisque ita ventriculorum cauitatibus spiritu impuriori caput potissimum humidum reddi, '.' pituitaque affluere necesse est, caeteraque omnia humescere: unde ea defluxa motrix facuntas debilior redditur, tum quod instrumentis emollitis contentionem motuum facere haud ullam poterit , ut merito segne inde languidumquc ad se movcndum, quasique rcsolu-
60쪽
tum reddatur corpus uniuersum, potissimum autem ubi ad articulos .quibus maxime ndim facultas motrix, aut defluxerit pituita , aut quae naturalis illis inest ad motum facilitandum madidiore fit molliore reddita, ineptiores admotum eos rcddit S debiliores,& hoc est quod nobis tradidit Hippocrates, libro de sacro morbo, cum dicit. Primum auster incipit aciem compactum liquare, ac diffundere, quapropter etiam non tali in magnus spirat, sed primum lcntus & lenis est, quoniam aeremitatim superare non potest , qui prius densus est S compactus, sed temporis progressu ipsum dii lotuit. Idem porto ctiam in te iram hoc operatur, εο
in marc,in fluui6sque,ac tomes, ac puteos , &quae ex terra nascuntur, & in quibus humor inest. Ein autem in omni, in alio plus in alio minus. omnia autem hac ventum hunc sentiunt, S: ex splendidis tenebricola fiunt, cx frigidis calida, & ex siccis humida, &c. siibdit. Cum igitur etiam iis, quae adeo magna sunt & sortia, in tantum dominetur,& corpus sentire faciat, ut ex horum ventorum transinutatione permutetur , necelle cli ab austris quidem solui ac humectati cerebrum, & venas laxiores reddi. Dixit autem facultatem motricem in articulis csse,non quod reuera in illis resideat, sed quod illis quam maxime tanquam instrumentis utatur.& quamuis articulus siue caepc sumantur pro unius colinentium ossium extre- Atiieulu, Ino, non quolibet: sed quod rotundum est, II in propinqui ostis cauitatem inseritur, ut optime' ' docuit Galenus libro de ossibus. unde com. α in lib. de fractia diccbat,his huiusmodi dictionsebus inducti quidam articulum eum vocare dicu nt, ossium extrema , quae in cauitates dearticulantur,ita ut id totum quidem quod connexis inter se ossium finibus in extensionibus aut inflexionibus mouetur,& dearticii latio voccluta ipsortim vero ossium alterius cxtremum quod inseritur articulum, eius autem quod excipit cauitatem id est, acetabulum, aut ab eo nominari altercant.& 3. de tract. iure igitur, linqωὶ articulationem ocsium inter se iunctorum articulum vocans Hippocrates,non id quod eminentiam excipit, sed quod in alterius cauitatem firmatur. quod M primo de articulis confirmauit. hoc loco tamen apud Aristoteleto sumitur pro ostium, quae motum a natura sunt sortita, compage, &coniunctione. unde lib. Isagoges definiebat c sic ossium compositionem ad motum ci inparatam. neque cnim in altero solum capite ossium firmata est facultas haec mouendi scum
compaginatione. quin imo laxari humiditate non pollunt, nisi quae inter se connexa stat. lcd manifestius colligitur chm dicit. Deciarantasuem crepitin conglutinationem. J neque enim crepitus illi persentiri possunt, nisi crepitu connectantur, & humiditate & flatu dilioluantur. dixit, quod sti epitum S: cie pitum sise : .. ' 'gnificat, intelligit autem strepitum quendam, qui humidis iis t cmporibus in motu articulatarum partium etiam auribus persentitur. id vero euenit ii ans fluxa ad articulos matcria, laxatis nimirum illis partibus, ac ex motu ob nimiam laxitatem sonitum excitantibus. Viscosium erius inanicia, nos mouera prohibet, nimis vexo humidum ex sens distenditiar. J His vel bis Aristoteles docet quod supra dixerat ex laxatis articulis ob humoris excessum debiles segnes partes admotum reddi, ex ca laxitate crcpuus in articulis excitari. cum enim bene colligati sunt articuli motis partibus cum rotunda crate ma pars in acciabulum inditur adiuncta viscida illa matella, a natura ad commodiorem motum in illa coniunctione apposita facto nullus persentitur sonitus: at ubi laxiores sunt hae compagitiatae partes intcr ibdimotione saepenumero extrum a parte quasi ab acetabulo diuulla ac dimota, m..ti riaque illa viscida liquidior facta,rumor quidam excitatur, qui ab assistentibus ct m persentitur .m-quit igitur, si materia ad compaginationem Ollium M articulationem a natura initituta crat
sor fuerit quam par sit, impediri motum: si veth etiam plus quam oporteat, visciditas illa liquida facta sit, motus quidem fieri poterit, sed & debilis erit, nulloque firmatus robore,quod
sceitate robustiores omnes actiones reddantur, motusque maxime non ausi moderate hil
more illo disposto perfici potest. quod Hippocrates lib. de artic. scct. 3. part .so innuebat di
cens. alligantur autem inter se. i. Vertebrae mucoso ac neruoso liga metuo, dcc. ubi Gad cnus, Circa ipsas autem vertebras inuatum est vinculum mucosum , hoc cit, glutinosiim, q9aii pituitae plenum, ut vertebrae promptius moueantur, ipsumque vinculum milaus laedata r. ita ' 'Vehementi enim motu abrumpuntur, quae sicca sunt desine humore t atque idcircis qui lorhadvehicula&iumenta utuntur, Ipsia inungunt. quamquam eiu simodi mucosus humor in Om'nibus articulis ob eandem causam inuenitur, & in diuino libro de usu partium Is . c. S.Irabet haec vecta. Acci iam humor viscosus huic tunicae est circumfusus, quomodo & tunicae spondylos colliganti,& articulis omnibus, de linguae,& laryngi, & meatui urinario, de oculis pio guedo, ut summatim dicam, omnibus iis quae moueri assidue oportebat: nactuciadum enime λt, ne exsiccata quidem ipsa dolerent, ac tandem actiones ipsorum labefactarentur. quod E homines