Marci Tullii Ciceronis De officiis ad Marcum filium: libri tres

191쪽

LlBER TERTI Us. I 36umis sed quhi si ab hominibus doctis accepimus, non λlum ex malis eligere minima opoetere; sed etiam excerpere ex

his ipsis, si quid inesset boni proptere'

et otio fruor, non illo quidem, quo dein heat is, qui quondam peperisset otium civitati nec eam solitudinem languere patior, quam mihi adfert necessitas, non voluntas quamquam Africanus majorem laudem me judicio sequebatur nulla enim ejus ingenii monumenta mandataliteris, nullum opus otii, nullum solitudinis munus exstat ex quo intelligi debet, illum mentis agitatione investigationeque

earum rerum, quas cogitando consequebatur, nec otiosum nec solum umquam suim nos autem, qui non tantum robo oras habemus, ut cogitatione tacita a solitudine abstrahamur, ad hanc scribendi eram omne studium curamque converi timus itaque plura brevi tempore eversa, quam multis annis stante republica scrip-

simus. Sed cum tota philosophia, mi Cicero, frugifera et fructuosa, nec vitai r

192쪽

3 4 DE MFFICIT sejustaciuta ac deserta sit tum nullus A. racior in ea locus est nec uberior, quarude ossiciis, a quibus constanter honesteque vivendi praecepta ducuntur quare, quam quam a Cratippo nostro, principe hujus memoriae philosophorum, haec te assidue

audire atque accipere confido tamen conducere arbitror, talibus aures tuas vocibus undique circumsonare, ne eas,

fieri possit, quidquam aliud audire.

quod, cum omnibus est faciendum, qui uitam honestam ingredi cogitant, tum haud scio an nemini potius, quam tibi: sustines enim non parvam exspectationem imitandae industriae nostrae, magnam honorum, nonnullam fortasse nominis. suscepisti onus praeterea grave et Athe narum et Cratippi; ad quos eum tamequam ad mercaturam bonarum artium sis Profectus, inanem redire turpissimum est, dedecorantem et urbis auctoritatem et magistri quare quantum coniti animo Potes, quantum labore contendere si din

cendi labor est potius, quam 'oluptasὶ

193쪽

LIBER TERTIUS. 1 simium fac ut essicias neve committas, ut, cum omnia suppeditata sint a nobis, tute tibi defuisse videare sed haec hacteianus multa enim saepe ad te cohortandi gratia scripsimus nunc ad reliquam par tem propositae divisionis revertamur Panaetius igitur, qui fine controversia de officiis accuratissime disputavit, quemque nos, correctione quadam adhibita, potis smum secuti sumus, tribus generibus pro positis, in quibus deliberare homines et consultare de ossicio solerent; uno, cum dubitarent, honestumne id esset, de quo

ageretur, an turpe altero, utilene esset,

an inutile tertio, si id, quod speciem haheret honesti, pugnaret cum eo, quod utile videretur, quomodo ea discerni opo teret: de duobus generibus primis, tribus libris explicavit de tertio autem genere

deinceps se scripsit dimirum, nec exsolvit quod promiserat: quod eo magis miror, quia scriptum a discipulo ejus Posidonio est, triginta annis vixissetanaetium, pomeaquam eos libros edidisset) quem locum,

194쪽

uiror a Possidonio breviter esse t tam iis quibus hin commentariis; praesertim cum scribat, nullum esse locum in tota philos phialam necessarium minime vero inentior iis, qui negant eum locum a Panaetio praetermissum, sed consutio resimvn, nec omuino scribendum fuissea quia numquam possiet utilitas cum honestate ρον nare de quo alterum potest haberetam Neationem, adhibendonine fuerit hoc minuus quod in divisione Panaetii tertianx est, an Itane nutiendum alterum desut non potest, quin a Panaetio suscepistum sit, sed millinam: nam qui e divisionutripartita dum partes absolverit, huic ne cesse est raestare tertiam praeterea in ea tremo libro tertio de hac parte pollicetur se deinceps in diatiuetim accedit eodem testis locuples, Posistonius, qui etiam sev bit in quad- eiustola, P . Rutulam Rufiam disere silere, qui Panaetium au. dierat, ut nemo pictor esset inventus, qui Coae Veneris eam partem, quam pelles inchoatam reliquiisset, ainis ut,

195쪽

LiBER TERTIO s. 11 oris enim pulchritudo reliqui corporis imitandi spem auferebat): sic ea, quae

Panaetius praetermisissiet, et non perfe- cisset, propter eorum, quae perfecisset, praestantiam neminem eme persecutum

3 Quamobrem de iudicio anaetii dubitari

non potest rectene aufem hanc tertiam partem ad exquirendum ossicium adjunxerit, an secus, de eo fortam dubitari potest nam sive honestum solum bonum est, ut Stoicis placet sive quod honestum est, id ita summum bonum est, quemadmodum Peripateticis vestris videtur), ut omnia ex altera parte collocata vix minimi momenti instar habeant; dubitandum non est, quin numquam possit utilitas cum honestate contendere itaque accepimus, Socratem exsecrari solitum eos, qui primiam haec, natura cohaerentia, opinione distraximent cui quidem ita sunt Stoici assens, ut quidquid honestum esset, id utile esse censerent nec utile quidquam, quod non honestum quod si is esset Panaetius, qui virtutem propterea colendam diceret,

196쪽

ars DE AEFFICII quod ea effciens utilitatis esset ut ii, qui

res expetendas vel voluptate vel indolentia metiuntur liceret ei dicere, utilitatem aliquando cum honestate pugnare sed

cum sit is, qui id solum bonum judicet,

quod honestum sit quae autem huic repugnent specie quadani utilitatis, eorum neque accessione meliorem vitam fieri, nee decessione priorem non videtur debuissὰ ejusmodi deliberationem introducere, inqua, quod utile videretur, cum eo, quod honestum est, compararetur etenim quini summum bonum a Stoicis dicitur, 'conis venienter naturae vivere, id habet hanc ut opinor sententiam, cum virtute con gruere semper caetera autem, quae secundum naturam essent, ita legere, si ea virtuti non repugnarent quod cum ira sit, putant quidam hanc comparationear non recte introductam, nec omnino de eo

genere quidquam praecipiendum fuisse atque illud quidem honestum, quod proprie vereque dicitur, id in sapientibus usulis, neque a virtute diveni umquam ρο

197쪽

LIBER TERTIUS. 17'test in iis autem, in quibus sapientia per secta non est , ipsum illud quidem perfectum honestum nullo modo similitudines bonesti esse possunt. 4 ec enim omnia ossicia, de quibus hi libris disputamus, media Stoici appellant ea communia sunt et late patent; quae et ingenii bonitate multi assequuntur, et progressione discendi illud autem ossicium, quod rectum iidem appellant, perfectum atque absolutum est, et ut iidem dicunt omnes nu

meros habet nec praeter sapientem, cadere in quemquam potest cum autem ali

quid actum est, in quo media officia compareant, id cumulate videtur esse perfectum, propterea quod vulgus quid absit a persecto non fere intelligit quatenus autem intelligit, nihil putat praetermissum. quod item in poematibus et in picturis usu venit, in aliisque compluribus, ut delectentur imperiti, laudentque ea, quae

l udanda non sunt ob eam credo, caus

sam, quod inst in his aliquid probi, quod capiat iMaros, qui idem, quid in man

198쪽

186 m oppres Is quaque re vitii sit, nequeant judicare:uta que, cum sint docti a peritis, facila de stunt sententia. Haec igitur ossicia, de qui his libris disterionis, quasi secunda

quaedam honesta esse dicunt, non tamen- tuti modo propria, sed cum omni homμBtim genere communia: itaque his omnes; in quibus est virtutis indoles, commme v. Re vero cum duo Deeii, aut duo Scipiones, fortes viri commemorantur ἔaut cum Fabricius Aristidesve justus nominatur, aut ab illis fortitudinis, aut ab his justitiae, tamquam a sapientibus, petitur exemplum nemo enim horum sic sapiens est, ut sapientem volumus intelligi. nec ii, qui sapientes habiti sunt et nominati, M. Cato et C. Laelius, sapientes fit exunt ne illi quidem septem sed ex mediorum ossiciorum frequentia similit nem quandam gerebant speciemque sapia entum quocirca nec id, quod vere honestum est, fas est cum utilitatis repudinantia comparari nec id quidem, quod sommuniter appellam honestum, quod

199쪽

LIBER PERTI Us. Igaeolitur ab iis, qui bonos se viros haberi Volunt, cum emolumentis umquam est comparandum tamque id honestum, quod in nostram intelligentiam cadit, tu-- m conservandumque est nobis, quam id, quin proprie dicitur, vereque est honestum, sapientibus t aliter enim teneri non potest, si qua ad virtutem est BO a, progressio sed haec quidem de iis, quὶ

nservatione ossiciorum existimantur boni qui autem omnis metiuntur emolumentis et commodis, neque ea volunt

praeponderari honestate; hi solant in deliberando honestum cum eo, quod utile putant, comparare boni viri non solant. Itaque existimo Panaetium, cum dixerit homines solere in hac comparatione dubitare, hoc ipsum sensisse quod dixerit,

solere' modo, non etiam oportere:'etenim non modo pluris putare quod utila videatur, quam quod honestum; ea etiam haec inter se comparare, et in his addubitare, turpissimum est quid est e . f., quod nonnumquam dubitatione

200쪽

i8 DE OFFICII safferre soleat, considerandumque vide tur credo, si quando dubitatio accidit, quale sit id, de quo consideretur saepe enim tempore fit, ut, quod plerumque turpe haberi soleat, inveniatur non esse turpe exempli caussa ponatur aliquid, quod pateat latius quod potest majus esse scelus, quam non modo hominem, sed etiam familiarem hominem occidere num igitur se adstrinxit scelere, si

quis tyrannum occidit, quamvis familia. rem populo quidem Romano non videtur, qui ex omnibus praeclaris factis illud pulcherrimum existimat vicit ergo utiliatas honestatem tam vero honestatem utilitas secuta est itaque, ut sine ullo errorqdiiudicare possimus, siquando cum illo, quod honestum intelligimus, pugnare id videbitur, quod appellamus utile, formula quaedam constituenda est quam si sequemur in comparatione rerum, ab ossicion-quam recedemus erit autem haec

formula Stoicorum rationi disciplinaeque in im consentanea; quam quidem tu