Marci Tullii Ciceronis De officiis ad Marcum filium: libri tres

221쪽

LIBER TERTIUS. Ioaquaerimus, qui celaturus Rhodios non sit,

si id turpe judiceta, sed dubitet, an turpe sit in hujusmodi caussis aliud Diogeni Babylonio videri solet, magno et graVi Stoico aliud Antipatro discipulo ejus,

homini acutissimo, Antipatro omnia a tefacienda, ut ne quid omnino, quod Venditor norit, enator ignoret Diogeni Venet ditorem, quatenus jure civili constitutum sit, dicere vitia oportere, caetera sine in sidiis agere, et quoniam vendat, Velle quam optime Vendere advexi exposui Vendo meum non pluris, quam caeteri; fortasse etiam minoris, cum major est copia cui fit injuria exoritur Antipatri

ratio ex altera parte quid ais tu, cui' omnibus hominibus consulere debeas, servire humanae societati, eaque lege natussis, et ea habeas principia natur e quibus parere et quae sequi debeas, ut utilitas tua communis utilitas sit, vicisamque communis utilitas tua sit; celabis homines, quid ii padsit commoditatis et copiae responde

222쪽

eto D E in I saliud 'tacere: neque ego nunc te celo, stibi non dico, quae natura deorum sit, quis sit finis bonorum, quae tibi plus prodensent cognita, quam tritici vilitas sed non,

quidquid tibi audire utile est, id mihi d1cere necesse est imo vero inquiet ille)hecesse est, si quidem meministi esse intee

homines natura conjunctam societatem.

memini, inquiet ille sed num ista societas talis est, ut nihil suum cujusque sit 3 quod si ita est, ne vendendum qui deniquidquam est, sed donandum. Vides in is hac tot disceptatione, o illud dici,

quamvis hoc turpe sit, tamen, quoniani expedit, faciam sed ita expedire, ut tu pe non sit ex altera autem parte, ea re, quia turpe sit, non esie faciendum vendat aedes vir bonus propter aliqua vitia, quae ipse norit, caeteri ignorent pestilentes sint, et habeantur salubres ignbretur in omnibus cubiculis apparere serpentes; male mat latae, ruinosae sed hoc praeter dominum nemo sciat quaero, si hocpyatoribus venditor non dixerit, as desquq

223쪽

LIBER TERTIUS. os vendiderit pluris multo, quanti vendieturum putarit, num id iniuste aut impro de fecerit i ille vero, inquit Antipater quid enim est aliud, erranti iam non onstrare quod Athenis exsecrationibus publicis sancitum est , si hoc non est,

emtorem pati ruere, et per errorei in Haximam Baudem incurrere plus etiam est, quam viam non monstrare: nam est scientem in eo orem alterum inducere. Di genes contra num te emere coegit,

qui ne hortatus quidem est ille, quod non placebat, proscripsit tu, quod placebat, emisti quod si qui proscribunt, villam bonam, beneque aedificatam, hon existimantur seselli-, etiam si ill

hec bona est, nec aedificata rationes mulio minus, qui domum non laudariant rubi enim judiciues emtoris est, ibi frau venditoris quae potest esses sin autem dictum noti omne praestandum est quod dictum non est, id praestandum putas 3 quid vero est stultius, quam venditorem,rius rei, quam 'endat, vitia narraret

224쪽

so DE OFFICII squid autem tam absurdum, quam si domini jussu ita praeco praedicet, ' domum pestilentem vendod sic ergo, in quibus. dam caussis dubiis, ex altera parte defen. ditur honestas ex altera ita de utilitate dicitur, ut id, quod utile videatur, non modo facere honestum sit, sed etiam non facere turpe haec est illa, quae videtur

utilium fieri cum honestis saepe dissensio.

quae dijudicanda sunt: non enim, ut quae reremus, exposuimus, sed ut explicaremus non igitur videtur nec frumentarius

ille Rhodius, nec hic aedium venditor celare emtores debuisse. noque enim id est celare, quidquid reticeas sed cum, quod tu scias, id ignorare emolumenti tui caussa Velis eos, quorum intersit id scire hoc autem celandi genus quale sit, et cujus hominis, quis non vides certe non aperti, non simplicis, non ingenui, non justi, non boni viri; versuti potius, obscuri, stuti, fallacis, malitiosi, callidi, veteratoris, vafri haec tot et alia plura nonne

nytile est vitiorum subire nomini Quod ε

225쪽

Li8ER TERTIlIS. ΟΤsi vituperandi sunt, qui reticuerunt; quid de iis existimandum est, qui orationis Vanitatem adhibuerunt C. Canius, eques Romanus nec infacetus et satis literatus,

eum se Syracusas otiandi ut ipse dicere

solebat), non negotiandi caussa contulisset, dictitabat, se hortulos aliquos velle emere, quo invitare amicos, et ubi se oblectaresne interpellatoribus posset quod cum percrebruisset, Pythius ei quidam, qui argentariam faceret Syracusis, dixit, vena- les quidem se hortos non habere, sed li- cere uti Canio, si vellet, ut suis; et simul ad coenam hominem in hortos invitavit in posterum diem cum ille promisisset, tum Pythius, qui esset, ut argentarius, apud omnes ordines gratiosus, piscatores ad se convocavit, et ab his petivit, ut ante suos hortulos postridie piscarentur, dixitque, quid eos facere vellet ad coenam tempore venit Canius opipare a Pythio apparatum convivium cymbarum ante oculos multitudo pro se quisque,

quod ceperat, afferebat ante pedes Py-

226쪽

tumne piscium, tantumne cymbarum Θ'

et ille, quid mirum Z inquit, hoc loco est, Syracusis quidquid est piscium hic a

quatio hac villa isti carere non possunt.' incensus Canius cupiditate contendit a Pythio, ut venderet gravate ille primo. quid multad impetrat emit homo cupiadus et locuples tanti, quanti Pythius v Iuit; et emit instructos: nomina facit, ne gotium conficit invitat Canius postridie familiares suos venit ipse maturer cauinum nullum Videt quaerit ex proximo vicino, num feriae quaedam piscatorum essent, quod eos nullos videret nullae,

squod sciam),' inquit ille 'sed hic pis-

eari nulli solent itaque heri mirabar, quid acciditat. stomachari Canius sed quid faceret nondiu enim quinius, collega et familiaris meus, protulerat de dolo malo formulas in quibus ipsis cum ex eo quaererem, quid esset dolus malus, respondebat cum es et aliud simulatum,

227쪽

LIBER TERTIUS. Io9 aliud actum. hoc quidem sane luculenter, ut ab homine perito definiendi ergo et Pythius, et omites aliud agentes, aliud simulantes, perfidi, improbi, malitiosi sunt. nullum igitur factum eorum potest utile Vesae, cum sit tot vitiis inquinatum. Quodsi Aquilliana definitio vera est, ex omni vita simulatio dissimulatioque tollenda est: ita, nec ut emat melius, nec ut vendat, quidquam simulabit aut dissimulabit vir bonus atque iste dolus malus etiam legibus erat vindicatus ut tutela duodecim tabulis, et circumscriptio adolescentiuna lege Laetoria; et sine lege judiciis, in quibus additu ex fide bona. res quoin rum autem Judiciorum haec verba maxime excellunt; in arbitrio rei uxoriae, melius, aequius: in fiducia, it inter bonos bene agier. quid ergo aut in eo, quod melius, aequius, potest ulla pars inesse fraudis aut, cum dicitur, 'inter bo- nos bene agier, quidquam agi dolose aut malitiose potesti dolus autem malus in simulatione ut a.d Aquillius, contine

228쪽

aro DE OFFICII stur tollendum est igitur ex rebus contrahendis omne mendacium non licitatorem venditor, nec, qui contra se liceatur, emtor apponet uterque, si ad eloquendum Venerit, non plus quam seriael, eloquetiau.

inquidem Scaevola, P. filius, cum postulasset, ut sibi fundus, mus emtor erat, semel indicaretur, idque venditor ita fecisset dixit, se pluris aestimare addidit centum millia nemo est, qui hoc boni viri fuisse neget, sapientis negant ut si minoris, quam potuisset, Vendidisset haec igntur est illa pernicies, quod alios bonos, lios sapientes existimant; ex quo Ennius,

nequicquam sapere sapientem, qui sibi ipsi prodesse non quit.' vere id quidem, si quid esset ' prodesse, mihi cum Ennio

conveniret Hecatonem quidem Rhodium

discipulum anaetii, video in iis libris, quos de ossiciis scripsi QSTuberoni, diacere, M sapientis esse, nihil contra mores, leges, instituta facientem, habere ratio nem rei familiaris neque enim solum

nobis divites esse volumus,sed liberis,pro-

229쪽

LIBER TERTIUS. III

pinquis, amisis, maximeque reipublicae: singulorum enim facultates et copiae, di- uitiae teivitatis iuuici Scaevolae factum dequo paullo antidixi, placere nullo modo potest: etenim nauuno tantum se negat facturum compendii sui causia, quoda on,iceat huic nec laus magna tribuenda, nec gratiaest sed sive simulatio et dissimulatio dolus malius est, perpaucae res sunt,in quibus dolus iste malus non versetur sive vis. nus est is, qui prodest qui epotest, ni o nemini; cente istum virum bonum non facile reperio as numquam igitur est utiles care, quia semper est turpe: eiqinassem v est honestum, virum bonum, este Semper est altile. Ac de jure quidem prae sorum fameitum est apud nos jure ciuili, ut in his v*ndendis vitia dicerentur,

quae nota essent venditori nam, cum ex

duodecim tabulis satis esset ea praestari, quae essent singua nuncupata, quae qui inficiatus esset, dupli poenam subiret a Ju-xisconsultis etiam reticentiae poena est con-

Dd a

230쪽

ara BE FFICII sst quoi quidquid enim esset in praedio vitii, i statuerunt, si venditor sciret, nisi nominatim dictum esset, praestare opo

vir , ut Quin in arce augurium augures

aQηri in x civississentque T. Claudium

talum, qui Mdes in Coelio monte hinc it, selisi ea, quorum altitudo of-ss tauociis, Claudius proscripsit infulani vendidit emit Ρ.Calpusnius Lana-xives ic ab auguribus illudisi in denuntiat- ω ita μης Calpuroius, cum dem litus esset. ognossintque Claudis 'edes posVa proscxxpsisse, quam ecti a b auguri-hus demoliri bitas, arbiti umia n adegit, quidquid sibi dam, secere oporteret ex fide bona Ἀ-iC in sintentiam discit hujus nostri Catonis pater ut eviro cae-tςriinx Patribus, s ς, bis, qui hum illud Pi genuit, exilio est nominandi s): is agi-

igitur id fide a bonapii statuit pertinere, potum effoemtori vitium, quod nosset ven-