Libellus de nutritione humani corporis, in re medica, summa breuitate; ac methodo conscriptus. Calisto Procaccino de Monte S. Vito, philosopho, ac medico auctore

101쪽

R DE N UTRITIONE I

antitas erit ei perscribenda; & si haec scitu dissicilis sit ut asserit Gentilis.Om nium ciboru quantitas duplex est:quaedam continua dicitur: i qu duin disereta nuncupatur arum neutra ad unguem ' scribi potest ob inaequalem ite l

eaturam & variam,quam in humano i genere dicimus reperiri . . Quaro non- . . in V. dii nullas regulas praebeamus quibus di icta quantitas regulari poterit. Praetta, hac nuperrime p*sitam indicationem

penes temperata nempe ventriculi cohili striurione,sumptam, ac eiusdem exce isum defectumve, ad o quod si ventriciti Ius excessive calidus extiterit, maior ea GaI.;. de Edim ciborum copiam & sypius expetit. Conei. causis c. s. tra vero, ubi ventriculi calor imbeci lior percipitur est agendum c Tempe srato autem mediocrem exhibebimus; quantitatem et secundum sumimus caianonem ab anni temporc ritertium ablactate: regione quartum e quintum ab ipsa consuetudineae ab arte postremuitio Regio enim multum conducit ad hooe; cap. ra. quoniam fi corpus probe temperatum, sumatur, talo seruari oportet ex Gale

ni praecepto secundo de sanit. tuendae qui dixit, Optimu eo orisitatum non

102쪽

alterand m, sed seruandum: at eiusmodi corpus nisi in regione probe temperata conseruari non potest: Id quod ma-mifeste fatetur Galenus in se do de sanit.tuenda cap. .dum ait. Hippocratis patria, quia est probe temperata,conuenit corpori optime constituto ; cui quidem in frigidiori calidiorive Regione posito, mediocrem ciborum copiam sane praebere non licet ; sed in frigidiori maiorem ac saepius exhibere, ob caloris vim validiorem, qui ab ambiente aere per anti peristatim ad interiora mebra detrus is, altius insederit. Quare domi mientibus concoctiones e cacius sitit, ut constat per verba Galeni huc in m dum exarata. Quod autem eorum plerique qui laboribus sese confecerunt, ae prauis cibis minus laedatur, in causa est quod iis somni sint profundiores. Quae res ad coctiones multum adfert mometii quod si insomnes ipsos plures ordine noctes ducere coegeris morbo statim corripientur primo de facult.simpl.ali ment.cap. 2. In regione autem calidio .ri,minus cibi & rariusiosferre expedit propter natiui caloris vim imbecillam; qui ad extimas corporis partes per halitum

103쪽

tum diffusus coctiones absolutas essic re non valet. Proinde Lituani , Pol nique plus ac siepius comedentes in natiua ipsorum Plaga, quam hic Romae ;magis meliusque nutriuntur, atque longe saniores ibi degunt. iisdem rationiacius anni tempus eadem nobis dicenda cat esse demonstrat. Totum anni tempus s- in quatuor partes, easque praecipuas se , gregatur: in Ver, Aestatem, Autumnum , atque Hyemem ipsam, sed quatenus ad cibationem spectat, in duas dutaxat secemus tempus ipsum; quemadmodum ab ipsomet Hippocrate diuia

sum quoq; fuisse didicimus. sub prima

enim parte is duo membra collocauit . . in secunda vero, reliqua duo conclusit. dum inquit. ventres hieme & vere na-i .apho.is. tur calidis,imi sunt &c. Postea subdiadit. Per ea igitur tempora plus cibi da-et. M.t g. re oportet. Alio loco ait . Aestate de Autumno, cibi copiam ferunt dissicillia me,Hyeme facillime,vere minus. Haec duo tempora Regioni frigidae correspodent; quamuis posset aliquis de vere addubitare asserens Ver temperatum ce . ni. Fatemur id nos de medio veris diu .ci posse; & hanc ob causam vertem

per r

104쪽

HMANI CORPORIS; D

perate Regioni consentire. pars vero

eiusdem Hyemi propinquior frigida

est. Hac itaque ratione, Hyeme & v re multum cibi conuenit & repe , sed et r. hvere minus. Aestas & Autumnus cali- . D adae Regioni consentire videntur: lidcidico parum & Ope ijsdem temporibus

corpora cibantur. Aetatis diuiso de quantitate cibandi nobis normam prae bet: nam aetas matura, quia media est inter augendum & declinandum, mendiocrem cibi quantitatem postulate Aetas vero puerilis seu adolescetiae nuncupata , maiori indiget nutricatione 3 iinde maior cibi copia & pius ei competit. sumitur hoc ab Hippocrate dicente. Qui plurimum crescunt, multum habent calidi innati, ideo maiori eget ali- lib. . .e smento: & a Gai .de sympt.causi pueri quia corpora habcnt calida & humi da, celerrime nutrimentum alterant, ipse recipiunt, agglutinant, & assimia lant. Senectutis aetas, minori caloris cypia praedita est, minorique indiget albinonia; hinc fit quod pauca ciborii quan GaI. . des mittate pariter indigeat; cui quidem sententi, susseagatur eiusdem et Hippocratis verba.senes facillime ieiuniu ferunt.

105쪽

Confitetudo in cibatione des icteda nGest, immo maximopere considerandas quandociuidem ipsa sit altera naturascar. in lib. de quam si mais commutare tentaret, corpori nostro admodum ossiceret. unde, dixit Hippocrates. sentet, multum, re repente vel vacuare , vel replere, vel quouis alio motu movere,periculosum est; ex quibus infert ululationem 3 co suetudine periculo non vacare. sed aliubi clarius. Consueta longo tempore , etiam si deteriora sint, infitetis minus Derat. vis. molesta esse solent. Et alibi ait. Qtias in morb.acui. liti sunt prandere,& non prandeant, imbecillitatem corporis percipiunt, & animi prostrationem . Qui vero semel in die cibari solent,si pluries cibum capiet, ' - . . corporis grauedinem sentient. Quantuindicet ars ipsa de cibationis quatitate, adeo sensibus patet,ut nulla demonstratione, nullaque mentis agitatione res egeat. Videmus etenim Rusticos,eos i pariter qui artem aliqua in aquis exemTent, plus ac pius comedere , quam

ij qui in ocio degunt. Hi sunt scopi., si-

. ue indicationes omnes, in quibus cibaridi quantitates versantur. Possunt nil ia ominus de breuitatis studio, di necessia . talis

106쪽

tatis causa cunctae ad binos sontes red cita Ad alterum, qui virium robur de- . monstrate & ad alterum, qui humorum copiam in corpore existentem deci

rat .i Quorum virum et uirium robur scilicet & humorum copiae iterum diuiditur et Robur viriuml; aliud validum est , aliud imbecille et Humorem pariter copia; alia exhuberans; alia d iiciens . His inuicem copulatis, canon de quantitate cibandi corpora insurget; nam si virium robur debile extiterit ei humorum abundantia dempta illorum corruptione ( quia de sanis est sermo noster institutus) tunc parum & raro pr*bebimus alimen tu et Raro inquam, prompter humoris nimiam copiam hoc india cantis r parum, ob virium ipsarum imbecillitatem , a qua modica cibi quantitas parari, conficique potest . si virtus: valida cum humoru extiterit defectit cibaria multa & sepe corporibus sunt adhibendas quum roboris vis anagnam cibi copiam ferre queat , & humorum - defectuscipissimam ciborum sumpti nem postulet; sin virtus fuerit imbeci -lis cum humorum inopia, parum ac saere cibum dabimus: nimirum saepe, id

107쪽

indicante defectii:parum,uirtute concoquere multum & euincere non potet te. Si vero virtus valida fueriti non sine humorum copia, multus sed rarius cibus dandus erit: multus propter vi tutem , quae illud euincere potest et rcrius vero propter humorum i copiam corpori inexistentem. Ex his, itaque duobus scopis, virium nempe robo ,

& humorum copia conuenientem c

borum quantitatem ( ut vidimus ) pe scribere poterimus. Nunc de qudilitate cibariorum dicamus. Qualitas istinrum temperata esse conueniet , Io

et ... i. quendo tum de primarum qualitatum .

temperatura, tum de corpores tempe

rato , cui cibaria offerre intendimus :nam si fuerit corpus quod mediam tem, peraturam non obtineat, cibum requia rit excedentem in qualitateropposita qualitati recedenti corporis nutriendi et quia sicuti corpus temperatum perta mile conscruari oportet rita & per oppositum auferri quod excesserit et vis ta si ventriculus in qualitate calida lesi- cedat, osserendus est ei cibus lix stigido excedens ita gradus caliditatis: ex- , cedetis ventriculi, ut ex istis contraribet i inuicem h

108쪽

inuicem pugnantibus calidosvidulicet ac frigido, temperatum quoddam medio resultet. Id autem est quod 1 Galeno, primo de Facult. simpl. aliment. capit. primo, dictum fuit. Si enim lita minis corpus medij plane .sit temper menti per alimenta medii temperamenti eo in statu seruabitur: verum, si id frigidius, vel calidius, siccius, aut humidius fuerit, medij temper amemti cibum ,& potum perperam exhibu ris: quippe huiuscemodi corpus quatenus ab exacte media constitutione rc cetat, eatenus in diuersum statum tr

ducatum est nccesse et fiet autem id per praesentis distemperantiae cotraria. Contraria autem pari interuallo in utraque oppositione a medio in utranque pa tem secedunt: ut si corpus tribus(vel bi gratia ) numeris a temperata ac mindia constitutione ad calidiorem secae,rit, totidem cibum csuoq. a me iij temperamenti cibo ad frigidiorem seced

re erit necesse :sin vero quatuor numeris

ad humiditatem discesserit, totidem cirhum mediocri sicciorem esse conuen ei. CSterum, ciborum qualitas duplex: quaedam manifesta dicitur quatenus F a calida

109쪽

t . .'DE NUTRITIONE T calida est vel frigida, &c. de quae usque

ad hunc terminum loquii fuimus: qua dam dicitur ipsorum qualitas occulta,' de qua nunc exempli, duntaxat gratia, dicamus. Aurum, & lignum guaiacum cserunt omnes posse nostra corpora nutrire, S benigna quadam qualitate respiciuntur ab eisilem. Cibaria igitur nosolum penes manifestam eorum qualietatem, verumetiam penes occulta confix deranda sunt: sed huius rationem intelia

desumitur: substatia inquam ipsorum: ab actuali qualitate, hoc est a qualitate

quae eis actu inest:& a condimentis: maximum pCeterea in praeparatione discrimen accidit pro eorum quae inijciuntur acultate Gai. 3.de Simpl. alimentorum facult.cap.primo.Indicatur primus misdus viribus ipsis: namque si vires cele- si egeant refectione:non durum cibum,

ed mollem: non solidum sed liquidum praebere licet Hippocratem insectando, qui dixit. Facilius est potu refici quam cibo:ubi Calenus videtur per nomen illud(potu rem omnem potabilem expli

ligemus, quum de venenis loquemur. sequamur de modo cibariorum usus sermonem.Modus utendi cibarijs,1 tribus

110쪽

euisse, ad disserentiam solidioris cibi et

quod verum esse experientia comprob mus, dum exhibemus alicui piissanam, contusum, Alicam, Ferculum, ovaq.sorbilia, vel id genus similias: Haec omnia sub forma potabili sumuntur, pro ciba-mjs tamen exhibetur. Secundus modu ab actuali qualitate bifariam adhuc si mitur: 1 qualitate nempe actu ipsit ventriculo inexistenternecnon anni temporibus, quoniam si fuerit ventriculus e calefactus, & in aestiuo tepore, res haudquaquam pr*bebimus excalefactas.Tertius modus 1 condimentis, suscipitur 1 sapore, ac delectatione, quia si sapore delectationeq. cibi estentur, melius co coquentur & nutrient:quum id quod sapit, nutriat, praemissis caeteris conditionibus cibariorum 3 nobis superius alta' tis. Quibusdam cibi insuauitas, magna ex parte causa est,quo minus ipsum c ficiant:ob eam igitur causam satius fuerit cibos mediocriter condire, dicit Galanus in secudo de facult. simpl.alimet. cap. s r. Ideo est Hippocratis sententia. Paulo deterior cibus &potus,suavior tamen, melioribus & insuauioribus semper praeferendus, quo loci Calenus in-