장음표시 사용
131쪽
commutare : Quod aperte demonstrat Galeni scriptum in secundo de facult. simpl. aliment. cap. te cucumeribus. Ceterum illud perpetuo memoria teneto, quod etiam si quis corum quiduis, quae alijs coctu sunt dissicilia, coxerit: succus tamen,qui ex eo in corpus distribuitur, eandem retinet naturam. Nam fieri non potest ut succus qui ex pepone distribuitur crassus ac terretus fiat, etiam si is c erus pulcherrime fuerit, &c. Hoc etenim est discrimen inter mediiinalcs cibos, & ea,quae puri cibi sunt:Non quemadmodum sentit Montanus, inquiens , Medicinales cibos pcnes subs aliam vinci tantum non penes eorum qualitates 1 calore naturali. Vbi nam permanerent hae qualitates, ni vincerentur 1 calore, substantia maxime illarum victa, &in Aliti naturam commutata Praetcrea ,si hoc esset,perpetuo qualitates non corruptae ageret in humanum corpus, siue incius calore. Sed notandu est quod actuatae vires sunt activae, calidae vel frigidae. mando igitur activa calida cibi medicinalis actuatur, sit actuatio per modu simi litudinis, non prorsus tamen:qui ac lidam actu, actuat calidum quod pol state
132쪽
state est:& dicitur modus iste (ut ita loquar)excitatiue: sed actuatum calidum, ut auget calorem actuantem, dicitur in illum agere,&actuans ut auctus ab illo, debilitari dicitur,quatcnus amittit tunc simetriam naturalis caliditatis. Quando autem calor actuat activam vim, eamq. frigidam :per modum contrarij fit,incitatiueq. dicitur quatenus idem calor in frigidam potentiam a gens, eam contra seipsu incitat, atque stimulat: & ita red- . ditur ipse ab eade imbecillior, quamuis a calore demum superata vincatur. Primi itaque enarratorum ordinis est ania malium caro, vel panis, quatenus abs lute simpliciterque nutriunt. Secundi ordinis nasturcium & lactuca: quq ol ra,vt alimentum tribuunt,cibi et ut vero eorum qualitate calida vel frigida in primo alterant aggressu, medicamente dicuntur. Tertij ordinis cesentur sanguis tau rinus,cicuta, &c. Haec duo sub nomine ciborum comprehcnduntur.sed quam tenus praua qualitate predita sunt,uenena nuncupantur. Ceterum,quq diximus omnia sub hac diuisionu specie continetur. Cibarioru genus duplex est. Aliud is inanimorum dicitur, cuiusmodi fossilia A
133쪽
slint. Aliud animatome subdiuiduntur iteru haec: quaeda enim animata sundanima vegetatiua: quaedam vero sensitiaua : Ista adhuc in duas secantur partes . Alia terrestria vocantur, quum in terra gignantur & uiuant. Alia volatilia, veIaerea; quae ut plurimum in aere degunt, non tamen aere vel terra pro sui nutritione solummodo fruuntur. Alia cicuntur aquatica & in eadem permorantur ac vivunt. Primi generis existimantur
quadrupeda omnia, & bipedu aliqua . Secundi vero generis Aucs ipsis volatiles . Postremi denique pisces, segregantur adhuc terrestria volatiliaque omnia penes singulas eorum partes , & quae in partibus continentur ut praecipit Gal. 3 . de facult. simpl. aliment. cap. primo: &merito sit huiusmodi sectio diuisioque ,
quia alimentum quod ab his sumitur, non paucas habet facultatum differentias ex Galeno eodem loco citato, &cap. pariter secundo descriptum fuit. Partium orginaliae sunt de essentialibus; aliae de integralibus ipsis iudicantur. Illorum quae continentur in partibus exemplum erunt sang. lac , & etiam oua ipsa, id asseuerante Galeno in te
134쪽
tio de aliment.facult. cap. primo,& 22. Cuncta haec facile nutriunt; suandocum inter ista & humanum corpus , ac eius calorem maxima familiaritas interce- i. apho. 6 . dat, &side sanguine, aliter sentiendumst, ut videbimus. I ac, visum est nu- Gal. t .aphor. tritioni maximopere conferre : optimi ri gefanamque succi est, si id optimum eliga- . xxii ; quod, quale siit eligendum, ex Ga ' ψ'is leno lucide dignoscere poterimus in c5mentario desacult. simpl. aliment. te tio, cap. Is . commendat ibi Galenus lac super omnes cibos praestantissimum . ad verbum ita scribens . omnium fero quae mandimus, lac optimum optimi est hicci . Praetcrea refert Gal. in quinto de sanit. tucnda cap.septimo nouisse senem quendam Agricolam,qui supra centum annos vixerat, cui plurimum nutrimenti caprinum lacerat. Caprarum igitur sed bene habitarum lac caeteris praestat, . dii modo hae ne nimium differant pam 'tu neque sint ab eo&m recentes,sed in- termedio tempore ac medio veris, asse-
135쪽
ne coaguletur in ventriculo adeo ut in caseum vertatur, neque acescat: pro qui
bus inhibendis praecipimus ijs qui lacte
uti voluerint, ut illud sine coasuto p tent & aquosius etia se ligant, eiq.permisceant sacccarum & sal quorii vice antia quiores nostri mel apponebant. De sanguine definire desisto propter Calenum afferentem sang.esse omnem ad coquendum difficilem in s. de facult. simpl. aliment.cap. I 8. necnon in libello dc ait nuate vici. rat.cap. 8. Iubet is eo loci sanguine olum animaliu in cibo esse vitan- du,& multo adhuc magis in attenuantedieta. Explicatur essentiales animantiu partes, quu dicimus illarii alias esse camnosa S, alias excarnes. Partiti integrallu: alis sunt extremae, aliae vero mediae,hoc est mediu inter extremas locu obtinent. Extremas esse dicimus caput, pedes,caudam, aures,&huiusmodi corporis particulas: Istae paru nutriunt,& cococtussi ficillimae sint: ideo habenti validu viriurobur cu humoru copia annexa, has pro cibo offerre licet, virtute illas euincere,& concoquere potente. Partium omnia singulae,quale naq. alimentu nobis prae
stent, habetur a Galeno in s. de facult. simpl.
136쪽
simpl. alimcnt.per totum sere volumen aratu. Quare ad illud est acccdedum. Verum pro minori legentium negotio inseruimus hisce scriptis uniuersum c put, 1 Galeno descriptum in lib. de bonitate & vitio succorum:quo breui pe strinxit quantum quale ue discriminatim nutrimentum ab eiusmodi particulis in cibo sumptis corpori nostro accedati talia sunt verba Galent.Itaque intestina, & ventriculus, & uterus duriore substantia constant, quam caro: & quo duriore eo etiam concoctu dissiciliorer
minus praeterea, suam carnes alunt,minusque suci boni sunt. Caudae his etiam ipsis duriores habentur: tum reliqua in his pro duritia proportione respondent in concoctione & nutritione, nisi quod
excrementis vacant ob commotionem.
Sunt his non dissimilia uolucrium coula. A uium & pedestrium animal tu ventri nihil cotienit:est enim avium venter crassus, durussi& qui ob id aegre conc quatur,qui q. cococtus multum praestet alimethoptimus habetur gallinarii atq. anserum,quii tamen reliquae anseris partes durae sint,&jcococtioni aduersentur,& excrementis redundent praeter alaS.
137쪽
alijs piscibus copiosius. Ergo multi e ro iucunda quidem est, ut quae alimentum est hominum naturae accommo
dum .Penes differentias ab accidentibus desiumptas,pisces, vel magnos vel pa uos dicere solemus &c. discinini nis ratio niarum immodum est animaduertenda iuxta Calenum tertio de fa cui t. simpl. aliment. cap. 2 T. cili US Orae tio ita habet. Ceterum neque id intelligere queo cur permulti grandissimos mullos emptitent, quum nec adeo sua- ucssint carne ut minorcs, nec ad co-quedum faciles, ut quae dura.dmoduin sit. Sed nunc it loco in quo vivunt differentias , quae etiam accidentium dicun- GaI. A ta intur, desumamus. Dicimus. n.sexatilei et vi iv I. cc. mclioris succi esse qua caeteros pisces P y'qui in alijs locis commorantur . Et lili ex maritimis in puro mari vivunt, praencipue quum ventorum procellis agi laqtur, bonitate caeteros antecellunt 3 nari eorum qui in quieto, nullisque agitato fluctibus, tanto piscium caro fit deterior, quanto minus exercitatur,ut aperum te declarat Galenus in icrtio de faculta simpl.aliment. cap. et s. At certiori S d
ctrinae gratia annoctamus huic, cap. 2 8
138쪽
quod GaIUeriptum reliquit in tertio de facult. simpl. aliment. dc piscibus saxa iatilibus appellatum. Scarum, merulam, Turdum, Iuliam,Fucam, Percam ti l cis in quibus versari comperiuntur, pisces saxatiles appellant. Non .n .in laeuibus, aut arenosis, aut terreis littori bus, sed in petrosis promontorijs , &ubi saxa sunt delitescunt, ac pariunt:inter hos autem scarus excellere suauitate creditur: secundum hunc merulae ac Turdi: tertio loco, Iuliae , Fucte, ac Percae. Porro alimentum, quod ex eis sumitur, non modo ad coquendum est facile, sed hominum ctiam corporibus est salubberrimum, ut quod sanguindmedium consistentia generet. Medium autem voco, qui neque admodum tenuis est, neque aquosus, neque vehe menter crassus .eNemo tamen inscia
eat de nostra ( ab initio cibariorum diastinctione, sub qua fossilia ipsa connua inerauimus; quum sit Galeni sententia in secundo de facult. simpl. aliment. Iab Animalibus & Pillntis sumamus alia mentum, cuius generi fossilia no sunt. Ideo respondendum cst verba Galeni
non esse simpliciter nec absolute intel ligenda,
139쪽
ligenda, sed vi plurimum; unde sensissverborum talis sit. Alimentum sumiamus a plantis & animalibus, sed non solis: quo fit ut caetera non excludantur. Cui rei argumento nobis sunt eiusdem verba in tertio de facult. simpl. alimcnt. libro, cap. de melle acrco, quod & is sum nostra corpora nutrire fassus est; ait nihilominus idem mei Galenus eiusmodi mel esse quid seiunctum ab animalibus , nec est e partem , neque succum, neque fructum plantarum . At si Romhanc exactius distinctiusque assequi studueris, perlege uniuersalium I ietaruvolumen illud , quod is ac Israelita Salomonis Arabiae Regis filius ado'nuus exarauit i in quo diuisionem primo , frumium et secundo Herbarum rPostremo, Animalium reperies. Diui dit.n .fructus uniuersaliter hunc in m .dum: fructuum alij simi continui dum sicci,diu permanentes postquam separa . ti fuerint ab originibus suis, scut Tribticum, Hordeum,& similia quaecunque grana vocantur. Alij molles, &ten xi; qui postquam ab origine sua segre- gantur; non durant,sed putrescunt; sit
cui Melones,litora,& similia. Herbasii et rum
140쪽
rum diuisionem hanc posuit . Aut.n. siluestros in altis locis nascetes & siccis. Aut Domesticae in hortis orientes, vel locis aquosis & humidis . Animalia deinceps diuidens in tria secauit gen GaII de fae. ra,& ait. Alia terrestria sunt. Alia di- . . t cuntUr Aerca. Nonnulla autem aqua- tica. Terrestrium, nutriendi discrimiana desumi as erit tum ab ipsorum natura, & ex aetate, tum qualitate ciborumst pascuorum, tum ex eorum gracilit te & obesitate, tum ex anni tempore , quo ipsorum caro nobis stimitur in cibo, tum Regione, in qua vitam agunt, tum ex apparandorum artificio. Mox aerea,seu volatilia diuidit.Primo,penes
eorum temperiem & sedatem.Secundo,
subtilitatem &crassiti m. Tereio eras. sitiem & maciem. Quarto peneS locorum membrorum politionem . A qu
ticorum animalium, piscium videlicet differentias plurimas in medium adducit . Alij namque piscos ex varietate suorum generum sumuntur. Alij cxia diuersis aqvdrum si arum naturis. Alii
simpl. alim t. ex munditia earum. Ex motu & qui e
cap. as. te ipsorum Alij . Quinta eorum disse rentia dc editatu pistiti insurgit Sexta, ex e L H : H natura