장음표시 사용
11쪽
tu secadu illa analogia, ita propter quietem tristatur,& A
emarcescit, sed vere neq; voluptas est, neq; etia dolor: de illo igitur dolore atque voluptate habendus est sermo, qui sentienti, aut omnino intelligenti animae parti, vel ipsi cognoscenti ascribatur corpori, ac primu volumus explicare quandam disserentiam nominum, ne illis sortasse neglectis cuncta reddantur obscura, deinde per . quam potissimum animae partem obtingant, quae sit eo
rum natura, quae deinceps necessaria esse videantur ad
voluptatis de doloris generation ς,& quibus modis con- stringere possit aliquem gaudere vel tristari, quid tum fiat in ipsa anima, ex quibus postremo explicabitur finis Mobiectu utriusque. Primum itaque sciendum est placuisse Arist. de no libro Ethicorum omnes tristitias appellare dolores, & gaudia voluptates, tametsi peraucta dc multiplicata sint nomina, hoc enim factum est ab alijs cuius a distinctionis gratia, itaque usitato more loquendi consueuerunt omnes illia dii taxat appellare dolorem
qui fit in sensu tactus per tristem videlicet ipsius sensa- Ctionem corruptiuam organi, siue qualitatum eius conuenientium, quae sunt vitae propriaeque saluti necessariae,
alios vero nequaquam illi appellant dolores, sed tristitias quasdam,& eorum opposita voluptates & gaudia, quas da insuper tristes&iniucundas cognitiones, admotionesqΗe aliorum sensuum nempe visus& auditus, g stus, & olfactus appellant displicetias,&iniucundas co- gnitiones, utpote si visua facultate, quaedam turpia &soeda suspiciamus, s sorsitan asperas quasdam voces, D' illasque in musicis dis nantes,seu prauos odores, saporesque ingratos quomodolibet sentiamus siue inepte
aliquem dicentem auscultemus, ac certe videntur dot res non esse neq; moestitiae, quoniam eo tempore possemus esse in laetitia costituti, absurdum autem est, mini-- meq; possibile ut idem tempore eodem possit esse laetus
12쪽
Α & moestus..i Laetitia vero videtur esse effectus voluptatis mentis , aut potentiae cuiuspiam interioris tanquam effectus ab ipsa cognitione, doloreue proficiscens, seu ta sinis, non tacus atque moestitia cuiusdaro dolorismooles, & sinis, sunt enim e regione oppositae : itaque videtur laetitia non esse mentis gaudium sed animi tranquillitas aut alacritas ,&vacuitas curarum eum existi matione, aut salte praesuppositione status optimi sequa, si videatur huic homini te esse cunctis solutum curis, de D nullius maIi opinio, memoriatae suppetat, aut laquam
euicta exstinctaq; despiciatur, ita ut expeditum ipsum faciat ad omnes voluptates facillime suscipie das, ac ferin E gestiat, atque hinc sequitur curarum solutos Vt plurimum esse Iaetos, atque illi os etiam qui ad pauca respiNciunt, & propter desipientis notam nulla premutur sollicitudine, atq; ibi os qui propter celerem sensus motu,
α caloris ubertatem spiri rus habent alacriores, & principium minus compressum, unde etiam vinum laetos ef inest p'tatores, quoniam calefacit, motum aliget,& condentiam parit, spiritus facit alacriores, soluit compres
siones,& suspensioues dolorum,& vim addit principio: quapropter frequentes huiusmodi hetitiae potissinum
sine causa obortae desipientia reserupi, & animum a uertentem seria & honestiores curatiarque cogitationes ,Scstudia melioris vitar: At contraria moestitia, qumnalii' etiam tristitia in appet lant, videtur esse remissoqTaeda . oc tristis animi suspensio reserens dolorem&angor , D tanquam effectus doloris proprius , qui partem inico nam anim occupauit,aut intrinsecus ipsum priucipi: sic enim spontanei quidam moerores essiciuntur ,de quidoque tum propter principii occupatione & molestia 'tumelia confusas quasdam alioqui tristes existimati
nes exoriuntur potissimum natura, M temperam to m
Iaucolicis: sed mihi videretur, eam ad voluptatem aptis. B sime
13쪽
s me referri: hanc autem ad i pnim dolorem, dico alue Aintrinsecu, quem alijs visum est appellare tristitia propter distinctionem: per se enim laetitia est sicut habitus
quida voluptatis perseverans propter existimatione aut prae suppositione optimi status vacuitatis inquam curarum & malorum omniu; unde simul fit animi tranquillitas vi alacri las quaedam, ac nos subinde id solum solemus appellare laetitiam, quod est diminutum: moestitia vero est sicut habitus quida doloris perseueras propter existimationem saltem confusam , aut praesuppositione B mali status a causa nimirum extrinseca, vel intrinsecus ossiciente, ut onus quoddam nimis molestum videatur animo impendere propter illam existimationem, quod sit in misera fortuna, & statu admodum remisso, idque perseuerat quousque non soluatur, sedeturque existimatio, aut alia quaepiam recens inducta opinio priore eiciat&obruat, vel bonum aliquid siue oblectamentii an, mu auertat ab illa existimatione, &soluat compressionem, suspensionemque illam dolorificam. G
In qua parte animae proxime,& immediate fit voluptas, & dolor. Caput II.
, agna dissicultas videtur esse quibusdam philosophis, in qua scilicet parte animae sit proxime repo sita voluptas & dolor, ac quidam inepte arbitrarentur, utraque affetitionem esse propria facultatis appetitiuae , Dac nullam praeterea gaudere, tristarive nisi ut est appetes siue amans amore concupiscentiae S fruitionis,aut comtra perseques odio, nam voluptas & dolor odio M a minri familiarissime sunt coniuncti, quasi vero hoc ita fiat, ut quando se cultas aliqua cognoscens quidpiam peret perit , quod plane bonum, siue apparens,vel alterutro modo
14쪽
A modo iucundu videatur, mox ab illa cognitione nuda subeat opus appetitus, oblectamen ro perfundatur, itaque si sit eadem facultas quae appetit, S cognoscit, ratione tamen diuersa,vel omnino alia , illa profecto ut appetes bonis hisce subiectis, & iucudis delectetur, quod multis rationibus probat: quonia ubi est amor & odia, ibidem sane voluptas S: dolor esse deberet, sed amor&odium consistit in appetitu, igitur in eodem fit dolor &voluptas . Secundo hoc confirmatur ab obiectis prout B sun rca ut istorum,porro bonum Miucundu sunt obie .cta appetitus rationalis S sensiti ui: sed voluptas a bonos verucundo proficiscitur; dolor autem ab oppositis,
igitur in alterutro appetitiuo consistiti: PCeterea ex ipso actu, nam dolor & voluptas sunt assectus quidam : neuter enim cognitio est, sed affectus a quibusdam exoriemtes cognitionibus, ergo in affectiva ipsa parte animae consistunt: haec autem est appetitiua, in qua caeteri affectus similes etficiuntur,scilicet odium amor; ira, & illo- C rum cognata: Id denique confirmatur, nisi enim per appetitum fierent, seelicitas profecto, quae, .ut videtur Omnibus, est praestantissima, voluptas non cosisteret in actu voluntatis, quod est absurdum, namque amor ipse frui. tionis , qui videtur esse tota substantiasillius f elicitatis manet in appetitu attamen si voluptates quaecunque e
cipi possitnt ab obiectis ipsis essentin potetijs cogimiliauis Delicitas consisteret in actu intellectus , cognoscensi autem ita videtur facere quemadmodum si ostendat, at D que indicet bonum, quod deinde ut bonum est, aut d lectabile delectat appetitum .unde ex illius oblecta meto exoritur amor; hic aute non fit nisi ea parte qua voluptate assiciatur, sicut odium a dolore. SI tristitia proficio scitur. Haec autem opinio sine ulla difficultate repugnat Aristoteli, rationi, & sensato experimento, quapropter ab ipsa potissimum veritate coactus fateor, voluptatem B i &dolin
15쪽
& dolorem fieri in omni sensu, imaginatione,& memo Aria, quin etiam in intel lectu ac demum in ipso appetitutam senstiuo, quam rationali; cuncta enim manifesta dunt sigillatim per singula discurrenti. Siquide dicebat Aristotes es decimo Ethicorum cap. quarto ex prosestse quod dolor 8c voluptas in omni emciatur sensu, & intellectus sic enim ait ad verbum: In omni namque sensu voluptas est. & in mente simili modo cotemplation eue, hoc etiam aliis tum illo, tum sequenti capite confirmauit. Sed ratione hoc ipsum patet,&est ratio ipsius Arist. Bqui arguebat hoc modo, nam perceptio rucundi 5 molasti per se dolorem & voluptatem efficit, sed omnes sensus interni aut externi, intellectus&vterque appetitu , in proprio genere subiecto ru singuli habent nonnulla quae sunt per se iucunda & conuenien tia, alia contra in iucu uda igitur in cunctis etficitur dolor& voluptas, Mcerte hoc altera ratione videbatur neccssarium, nimiruab ipso fine propriaque iunctione, quoniam debebat matura aptare dolorem & voluptate illis potentiis quae Cad vitae tutelam erant substitutae, ut custodiam hanc sibi creditam dolore pariter instante ac voluptate quam optime tueretur, porro nisi gustus proprias haberet voluptates. propriosque dolores no eligeret magis unu quam alterii, sed omnia viderentur pariter conuenientia, siue in couenientia citra delectum, quod etiam aliis eueniret potentii .sed quid oportet plures afferre ratione,3 valde enim sutile est tantam habere curam rerum manifestissimarum quis enim non experitur in se ipso in cunetis D sensibus, cae erisque potenti js cognoscentibus doloremaeque& voluptatem fieri sub ea qua cognosciat ratione di Cum propterea reuocatum esset in dubium apud veteres si dolor de voluptas esset ipsa sormaliter tristis, blad que cognitio, vel aliud quidpia ab ipsa cognitione in .separabile dς quo iamiam sumusaractaturi,an non. λζ
16쪽
A tasse censes dolorem qui ex soluta essicitur unitate concurrente dumtaxat appetitu fieri, quasi vero vel spontanea res sit ille dolor, 5c non fiat antequa appetitus se couertat odio id quod soluit prosequens, non ne Vides 'dolor praecedit odium, de voluptas praecedit aemorem ,oc appetitum teffectus autem nullus est antequam sit causa in actu , sed pro maiori dilucidatione sciendum est oes voluptates Sc dolores esse proprias affectiones facultatu cognoscentium, nam appetitus Ves est alicuius earu ope B ratio, vel saltem illamet facultas ratione tantum distim cta, quamobrem Se hic est ordo in operando . cum sensus aut intellectus bonum aliquid siue iucundu cogno uerit, continuo si bonum est illud auet atque amat, vel amore concupiscentiar,vel amore amicitiae de fruitionis cum autem amat, siue desiderat, sortasse magis gaudet:
hinc enim actiones spontaneae ioci, relaxationes, somni quietes, studium,& cognata istorum delectant,ea nam ,
que si sponte de cum desiderio facimus, sunt magis iueu, C da,attamen proprie sub ea ratione qua cognoscunt ob lectantur, aut dolent, dc quemadmodum amor est esserictus cognitionis iacudae siue alicuius boni veri vel appa rentis,e'dem etiam modo appetitus. dolor, dc gaudiuo& si cum illo amore fit vol optas , lioc etiam fit propter
cognitionem: quod enim amata hoc etiam amando em
gnoscit: visus enim cum viderit aliquod pulchrum , mdendo assicitur voluptate, inde procedit amor. c desinderium fruendi: illa tamen fruitio nequa de lasciua pa-D riter blanda, Id suauissima est cognitio,de consueuerunt appellare stultionem iucudas quasdam&claras cognitiones non dimittentes, cum commoditate dc possessio. ne quadam, amorem vero fruitionis illv appellant qui ab ea proficiscatur cognitione, ipsique existat coniun-tctissimus, minimeque separabilis : patet igitur quae nai potentiae gaudeant,d doloribus assiciantur,ac quomini
17쪽
do per appetitu & voluntatem obtingere possint, quip- Ape qui voluptatem & dolorem augere valeat in ea, quae cognitionis est compos, facultate, vel contra Obtudere vires, & existentiam pro apparente mutar ac certe non est modica vis,&propterea dicebat Arist. secundo Ethicorum cap. tertio virtutes oesic vitia ex dolore & voluptate proficisci, & haec illas vicissim comitari. Nunc vero superest ut dissoluantur illorum rationes: Ad prima autem respondeo concedens assumptum, illud videlicet quod in eo fit dolor*voluptas, in quo amor & odiu BFeneratur: etenim haec in ipsa quae cognoscit facultatefiunt: cum enim iucundum M conueniens aliquid noue ita quo delectati senserit, statim amore illius accenditur, aut contra in odium & inimicitias se conuertit; si tristem fecerit sensationem: attamen voluptas amore praescedit, quamuis fieri potest ut intendatur illius vires sub
crescente pariter amore, nequaquam vero ut amat Vel
odio habet,praecise gaudet vel dolet,sed potius quia dolet vel gaudet, insuper appetit& amat, aut auersatur M Codit. Secuda deinceps ratio quae ab obiectis desumitur, multo facilius diluitur: suppon ut enim facultates per obiecta differre vi censet Arist. secundo de Anima: itaq; ut differt bonum Sc verum, bonam iucundum M sensibile, tantum etiam differt intellestiis & voluntas, sensus Mappetitus sensitivus, sed aiunt dolor, A voluptas appetimus ectantur obiecta, igitur in appetitu dumtaxat fiunt, minor videtur esse manifesta, quoniam a singulis procediit obiectis, ut sunt iucunda ac modo aliquo bo Dna. Respondeo quod intellectus est per se veri& boni: voluntas autem est boni tantum cogniti.ac similiter insensu: is enim ubi conuenies aliquid cognouerit,ab illotaqua iucudo bono assicitur voluptate, Sc lucudia hoc censet bonu ac cupit: quis enim neget ne fiat dolor, vo Iid aut nolit quispia soluta unitate, aut ne fiat voluptas
18쪽
A tactui cum multae tetigiditate doleret, ab ipso calore3 omnis plane virtus si appetere dc amare aliquid debeat, eadu taxat ratione amat & cupit; quia bonu M conueniens sit vel tale saltem videatur SI contra nihil auersetur, ac odio prosequatur, nisi illud perspexerit esse malum, misnimeque iucundum : itaque ad hare 'pertingit ipsa cognitio, ac talia cognoscenti cum esset in actu, fiebat dolor&voluptas. Ad tertiam quia nondum manifestum
est quid sit utraque assectio si conceda affectus pro maioB ri parte fieri per appetitum, haud tamen necessarisi omnes, nam quidam manifeste ab alijs procedunt faculta tibus, ipsa namque verecundia est quidam affectus, sed minime ab appetitu proficiscens, at potius ex sensu Mopinione, sed de hac re paulo post dicemus uberius. P
strema etiam difficultas nullius est mometi, nam etsi co- cedam secticitatem optimam consstere in actu voluntatis, nequaqua sequeretur ob id omnes dolores, voluptatesque per hanc fieri potestatem animae, sed aliquas tanC tum fortasse omnium praestantiores: at neque illud verum est, quoniam Aristoteles cum antea diuisisset foelicitatem in activam& contemplativam, hanc postroma & optimam decimo Ethicorum cap. septimo reddebat intellectui, dc in contemplatione putabat consisto re, quae est ut clara visio, quod in sequenti capite multo explicatius confirmauit sumpto argumento a primo intellectu, primaque rerum causa, quae est Deus optimus
maximus: si quidem ipse totus est scelicissimus, ipsique
D tota aeque vita beata per aeuum: attam e non quia fornabdolosas res substinet, neque caetera secundum virtutes
morum efficiendo substinendoque, qualis profecto est activa seelicitas, sed intelligendo tantum, quippe qui sola Delicitate potiatur contemplativa per seipsum a seipso in se ipso. & ad se ipsum sine ulla dependentia, pariter inquit & homo illa sua prope diuina parte animae
19쪽
sibi credit, , operatione potissimum illa essicitur seclix, Anuae huic maxime est cognata& proxima, nimiru ipsa intelligentia ,contemplationeue rerum praefertim optimarum in latitudine totius entis, at qui subcrescit gaudium si clare videat& cognoscat, nullaque formido suppetat amissumis.
miid sit obiectit voluptatis,& doloris essectius,' ' an singula ratione quadam δε figura com- 2
Di mi muni haec faciant, ac quomodo ἔν il
& cuius finis gratia existant,
uoniam constitutum est in praecedenti capite dolo rem,ac voluptatem fieri apud omnem cognolcentem facultatem, non immetito aliquis existimaret nulla esse determinatu genus, quod in seipso contineat Ormnia, quae effectus illos cienti nulIum enim commune eIteenus sensi bilium, Mintellectili retum, ab his autem nullo discrimine fiunt: attamen si rei naturam diligem ter a nim aduertamus,nulla p r terea relinquetur dissicultas nam vim est comunis figura,&quasi formula, cuius ratione gaudia ei etur,& voluptas, altera deinceps qua dolor & tristitia generatur, ob id dicebat Aristotiles decimo Ethico: u cap. quario, esse quaeda pulchra in omni Eenere rerum sensibilium, Nearum ci per intellecta Dcognoscutur proportione scilicet res podentia pulchro secundum aspectum, nonulla etiam deformitate tristia,& quemadmodum ab illis gaudium, ita ab his dolor generatur, siue displicentia: sed quoniam pubcbrum M turo e secur dum quadam analogiam dicuntur, propterea excogjtandum est, quale nomen Possimus accomodare
20쪽
A proprium alterutro rerum ,- obiectorum genere, sed neque hoc tacuit Aristoteles: dicebat enim conueniens& inco ueniens esse per se causam doloris & voluptatis, quod enim aliquo modo conueniens est sibi & accomodatum, id voluptatem affert, contrarium autem dolore, hoc etiam erit si dicamus bonu S malum, & certe hoc potest illa ratione demonstrari, quoniam per se dolor parit odiu,& voluptas parit amorem: eadem igitur sunt causae doloris & voluptatis, per quae genera tur amor,&B odium, sed horum subiecta sunt bonum & malum, ut visum est omnibus: ergo bonum,& malum sunt per se
causae doloris, & voluptatis, bonum autem, siue malum non accipimus hoc loco secundu formam: sic enim fortasse vel neutrum mouerent effectum, vel saltem ad hoc bonum non attingeret facultas sentiens: accipimus igitur utraque concrete, bonum enim & malum sunt in re bus, sed hoc est duplex alterum ratione perceptibile, quod nomine hoc nudo bonum appellatur, alterum C autem bonu,& malum ad sensum,&hoc bonu, &maluiucundum Miniucundu secundu sensum nuncupatur: voluptas autem fit ab his conuenientibus& bonis, quoniam iucunde& blandem ciuent, at contra ellicitur d Ior cum mouent iniucunde& importune ut laesionem& in comodum, siue inconueniens aliquid reserant: so. lent autem ria iucunde mouere, sensum quidem si sensitiuum corpus, illiusque temperiem propriam nativram corrumpant, aut saltem laesione aliquam afferrat, D si vero sint cognata Si familiaria, vel modo aliquo comvenientia delectant, nempe si congruant saluti, temporaturae, totique substantiae,&in omni sensu sunt quaedavoluptates propriae, propriique dolores, quaedam Vero communes, propterea quod ipsis conueniant ut coniungutur phantasiae 5 opinioni, proprios dolores & voluptates illos appello, qui fiunt a propriis subiectis sensibi. Iibus