Cornelii Nepotis vitae excellentium imperatorum

71쪽

M CORNELO NEPOTI filii morte animi debilitarentur militum. Quo

contenderat, pervenit, hisque locis castra ponit, ut neque Circuiri multitudine adversariorum

osset, neque impediri, quo minus ad dimicanum manum haberet expeditam. Erat cum eo Mithrobarzanes socer rius, praeseimis equitum.

Is desperatis generi rebus ad hostes transfugit. Id Datames ut audivit, sensit, si in turbam exiisset, ab homine tam necessario se relictum futurum ut ceteri consilium sequerentur. in vulgus edit: suo jussu Mithrobarzanem profestium Pro Perfuga, quo facilius receptus interficeret hostes. quare relinqui eum non par esse, sed omnes confestim sequi. quod si animo strenuo fecissent, futurum ut adversarii non possent resistere, quum& intra vallum & foris caederentur. Hac re prohata, exercitum educit, Mithrobarzanem persellitur. qui tantum quod ad hostes pervenerat,iatames signa inferri jubet. Pisidae nova re commoti, in opinionem adducuntur, Perfugas mala fide compositoque fecisse, ut recepti, essent majori calamitati. Primum eos adoriuntur. Illiquum, quid ageretur, aut quare fieret, ignora- 'rent, coacti sunt cum eis pugnare, ad quos transierant; ab hisque stare, quos reliquerant. qui hus quum neutri Parcerent, celeriter sunt concisi. Reliquos Pisidas resuentes Datames iuvadit: primo impetu pellit, fugientes persequitur, multos interficit, castra hostium capit. Tali consilio uno tempore & proditores perculit, & hostes profligavit: & quod ad perniciem fuerat e

gitatum, ad ad salutem convertit. Quo neque acutius ullius imperatoris cogitatum, neque celerius factum usquam legimus.

C A P. VII. Ab hoc tamen viro Scisnas maximo natu filius desciit, ad regemque transiit, & de defectione patris detulit. quo nuntis Artaxerxes Commotus, quod intelligebat sibi cum viro fortiae strenuo negotium esse, qui, quum cogitasset, facere auderet, & prius cogitare, quam conari, consuesset; Autophradatem In Cappadociam mi tit. Hic ne intrare posset saltum, in quo Cilbciae portae sunt sitae, Datames p occupare studuit. Sed rari subito copiar contrahere non Potuit.

72쪽

XIV. DATAM E s. Qtnit. a quare depulsus, cum ea manu, quam contraxerat, locum delegit talem, ut neque circuiretur ab hostibus, neque praeteriret adversarius,

quin ancipitibus locis premeretur: & si dimicare Cum eo vellet, non multum obesse multitudo

hostium suae paucitati posset. C Λ P. VIII. Haec etsi Autophradates videbat, tamen statuit

congredi, quam Cum tantis copiis refugere , aut tam diu uno loco sedere. Habebat barbarorum equitum Viginti, peditum centum millia, quos illi Cardacas appellant; eiusdemque gene vis ΙΙΙ. funditorum. Praeterea Cappadocum octo, Armeniorum decem , Paphlagonum quinque ,

Phrygum decem , Lydorum quinque , Alpendio ruin & Pisidarum circiter tria, Cit1cum

duo, Captianorum totidem, ex Graecia c2nductoruin tria i milliaJ : levis armaturae maximum numerum. Ιlas adversus copias spes Omnis consistebat Datami in se locique natura; namque huius partem non habebat vicesimam militisti. Quibus fretus conflixit, adversariorumque multa millia concidit; quum de ipsius exercitu non amplius hominum mille cecidisset. Quam ob caussam postero die tropaeum posuit, quo loco pridie pugnatum erat. Hinc quum castra movisset, semperque in serior copiis , sit perior omnibus praeliis discederet: quod nunquam manum Conferciet, nisi quum adversarios locorum an thiis clausisset; quod perito regionum callideque conitanti saepe accidebat: Autophradates, quulnhellum duci majore regis calamitate, quam adversariorum , Videret , ad pacem amicitiamque hortatus est , ut cum rege in gratiam rediret. Quam ille etsi fidam non in re putabat, tamen con-oi tionem accepit, seque ad Artaxerxem legatos

missurum dixit. Sic bellum, quod rex adversus Datamen susceperat, sedatum. Autophradates in Phrygiam se recepit. . . C A P. IX.

At rex, quod implacabile odium in Datamem

susceperat, Postquain hello eum opprimi non posse animadvertit, insidiis interscere studuit. quas ille plerasque Vitavix. Sicut quum nunci

tum esset, quoidam sibi insidiari, ibi in amico-

73쪽

66 CORNELII NEPOTI smim erant numero: de quibus, quod inimici detulerant, neque credendum, neque negligendum putavit. experiri voluit veram falsumne esset relatum. Itaque eo profectus est, quo tibnere futuras insidias dixerant. Sed elegit corpore & statura simillimum sui, eique vestitum suum

dedit, atque eo loco ire, quo ipse consueverat,

iussit. Ipse autem ornatu vestituque4 militari

inter corporis custodes iter facere coepit. At insidiatores, postquam in eum locum a en Per venit, decepti ordine atque vestitu, in eum fa- Ciuiat impetum, qui suppositus erat. Praedixerat autem his Datames, cum quibus iter faciebat, ut parati essent facere, quod ipsum vidissent. Ipse, ut Concurrentes insidiatores animadvertit, tela in eos conjecit. Hoc idem quum universi fecissent, priusquam pervenirent ad eum, quem aggredi volebant, confixi ceciderunt. C A P. X. Hic tamen tam callidus vir eYtremo tempore

captus est Mithridatis, Ariobarzanis filii,

dolo. Uamque is pollicitus est regi, se eum interfecturum, si ei rex permitteret, ut, quodcunque vellet, liceret impune faceret fidem quo de ea re, more Persarum, dextra dedisset. Hanc ut accepit a rege missam, copias parat, & absens amicitiam cum Datame facit, regis provincias vexat, castella expugnat, magnas PMdas capite quarum partem suis dispertit, partem ad Datamem mittit. pari modo complura castella ei

tradit. Haec diu faciendo, persuasit homini, se infinitum adversus regem suscepisse bellum; quum nihilo magis, ne quam suspicionem illi praeberet insidiarum, neque colloquium ejus petivit, neque in conspeetium venire studuit. Sic absens amicitiam gerebat, ut non beneficiis mutuis, sea odio communi, quod erga regem susceperauc , contineri viderentur. C A P. XI. PDrim satis se confirmasse arbitrares est, ceditiorem facit Datamem, tempus esse ma jores xercitus parari, bellum cum ipso rege suscipiede qua re, si ei videretur, quo loco vellet, in colloquium veniret. Prohata re, colloquendi tempus suasitur, locusque quo conVenir tur. i

nuic

74쪽

XV EPAMINONDAg. 6 IIuic Mithridates cum uno, cui maximam habebat fidem, ante aliquot dies Venit, compluribusque locis separatim gladios obruit, eaque loca diligenter notat. Ipso autem colloquend, die, utrique, locum qui eXplorarent, atque ip1os scrutarentur, mittunt. Deinde ipsi sunt cougressi. Hic quum aliquandiu in colloquio filis-1ent,& diversi disce1lissent, jamque procul Datames abesset: Mithridates prius quam ad suos Perveniret, ne quam suspicionem pareret, in eundem locum revertitur, atque ibi, ubi telum crat impositum, resedit, ut si a lassitudine cuperet acquiescere: Datamemque revocavit, siniti-lans se quiddam in colloquio esse oblitum. Interim telum, quod latebat, Protulit, nudatumque vasina Veste texit, ac Datami venienti ait, digredientem se animadvertisse , locum quendam, qui erat in conspeetu, ad castra ponenda osse idoneum. Quem quum digito monstraret,& ille conspiceret, aversum ferro transfixit et Priusque, quam quisquam posset succurrere, interfecit. Ita vir, qui multos consilio, neminem perfidia ceperat, simulata captus est amicitia.

XV. EPAMINONDAS.

NUS. De hoc priusquam scribamus, haec

praecipienda videntur lectoribus, ne alienos mores aci suos referant; neve ea, quae ipsis leviora sunt, pari modo apud ceteros suisse arbitrentur. Scimus enim musicen nostris moribus abesse a principis persona, saltare vero etiam in vitiis poni : quae omnia apud Graecos & grata, & laude digna ducuntur. quum autem exprimere imaginem consuetudinis atque Vitae velimus Epaminondae , nihil videmur debere praetermittere , quod pertineat ad eam declarandam. Quare dicemus primum de genere ejus: deinde quibus disciplinis & a quibus sit eruditust tum de moribus , ingeniique facultatibus, & si qua alia digna memoria erunt: postremo de rebus gestis, quae a Plurimi. Omium anteponuatur Virtaltibus.

75쪽

M CORNELII NEPOTI SC A P. II. Natus igitur patre, quo diximus, honesto genere, Pauper jam a majoribus relictus. Eruditus autem sic , ut nemo Thebanus magis. nam & citharigare, & cantare ad Chordarum 1onum doctus est a Dionysio: qui non minore fuit in musicis gloria, quem Damon, aut Lamprus; quorum Pervulgata sunt nomina: carmin Q cantare tibiis ab Olympiodoro, saltare a Calliphrone. At Philosophiae praeceptorem habuit Lysim Tarentinum, Pythagoreum: cui quidem sic fuit deditus, ut adolescens tristem & sevorum senem Omnibus aequalibus suis in familiaritate antepo- fueriti neque prius eum a se dim i serit, quam in doctrinis tanto antecesserit condiscipulos, ut facile intelligi posset, pari modo luperaturum omnes in ceteris artibus. Atque haec ad nostram consuetudinem sunt levia, & potius Contemnendar at in Graecia utique olim magnae laudi erant.

Postquam ephebus faetiis est, & palaestrae dare

OPeram Caepit, non tam magnitudini virium se vivit, quam velocitati. illam enim ad athletarum

usum, hanc ad belli existimabat utilitatem pertinere. Itaque exercebatur plurimum currendo& luctando, ad eum finem, quoad stans complecti posset, atque contendere. Iu amis plurimum studii consumebat. C A P. III. Ad hanc corporis firmitatem plurima etiam Mnimi bona accesserant. Erat enim modestus, prudens, gravis, temporibus sapienter utens , peritus belli. fortis manu, animo maximo: adeo veritatis diligens, ut ne joco quidem mentiretur. Idem continens, clemens, patiensque

admirandum in modum: non solum populi, sed otiam amicorum ferens injurias: inprimisque commissa celans; quod interdum non minus prodest, quam diserte dicere. Studiosus audiendi. ex hoc enim facillime disci arbitrabatur. Itaque quum in circulum venisset, in quo aut de republica disputaretur, aut de philosophia sermo haberetur, nunquam inde prius discessit, quam ad finem sermo esset adductus. Pauperiatem adeo facile pe pessus est, ut de republ. nihil praeter gloriam ceperit. Λmicorum in se tuendo caruit faculta

76쪽

XV. EPAMINONDAs. Θtibias. fide ad alios sublevandos saepe sic usus est, ut possit judicari, omnia ei cum amicis fui Gla communia. Nam quum aut civium suorum aliquis ab hostibus esset captus , aut virgo amici nubilis propter paupertatem collocari non ponset, amicorum concilium habebat, & quantum quisque daret, pro cujusque facultatibus imperabat. eamque summam quum faceret, priusquam acciperet pecuniam , adducebat eum, qui quaerebat, ad eos, qui conferebant: eique ut ipsi numerarent, faciebat; ut ille, ad quem ea res Perveniebat, sciret, quantum cuique deberet. C A P. IV. Tentata autem ejus est abstinentia a Diomedonte Cyziceno. Namque is rogatu Arta. xerxis Epaminondam pecunia corrumpendum susceperat. Hic magno cum pondere auri The- has venit, & Micythum adolescentuluct quinque talentis ad suam perduxit Voluntatem: quem tum Epaminondas plurimum diligebat. Micythus Epaminondam convenit, & caussam adventus Diomedontis ostendit. At ille Diomedonte

coram, nihil, inquit, opus secunia est. nam se e rex vult, qua Thebanis sint utilia , gratis facere sum

paratus: sis autem contraria, non habet auri atquaargenti satis. Namque orbis terrarum Hvitias acet-sere nolo, pro patria caritate. Te, qui me ineognitum tentasti, tuique similem exissimasti, non miror etibique ignosco. sed egredere propere, ne alios corrirumpas, guum me non totuerit. Tu , PID3ιθ M-gentum hule redde r nisi id eonfestim facis , ego is tradam magiβratui. IIunc Diomedon quum rogaret, ut tuto exire, sis que, qua attulisset, Iieeret efferrer istud, inquit, faciam: neque tua caussa, sed mea r ne , si tibi si secunia Memta , aliquis dicat , ia ad me ereptum pervenim , quod delatum feeiperanoIuissem. A quo quum Quaesisset , quo D de ei .ellet, & ille Athenas, dixisset, praesidium dedit ut eo tuto perveniret. Neque vero id satis habuit, sed etiam ut inviolatus in navem ascenderet, per Chabriam Atheniensem, de quo supra mentionem fecimus, effecit. Abstinentiae erit hoc satis testimonium. Plurima quidem proferre possemus, sed modus adhibendus est, quoniam uno hoc volumine Vitas excellentium viro-

E a ruin

77쪽

-o CORNELII NEPOTI grum concludere constituimus: quorum se paratim multis millibus versuum comPlures scriptores ante nos explicarunt. C A P. V.

Fuit & disertus, ut nemo Thebanus ei parenset eloquentia et neque minus concinnus in brevitate respondendi, quam in Perpetua Dintione ornatus. Habuit obtrectatorem Meneclidem quendam indidem Thebis, & adversarium in administranda republ. satis exercitatum in dicendo , ut Thebanum scilicet. namque illi genti plus inest virium, quam ingenii. Is , quo a iure militari florere Epaeninondam videbat , hoditari solebat Thebanos, ut pacem bello ante Drent, ne illius imperatoris opera desideraretur. IIuic ille, fallis, inquit, verbo cives tuos, quod

hos a bello avocas. otii enim nomine fervitutem co=I

cilias. I lam paritur pax Bello. Itaque qui ea inutina volunt frui , hello. exercitati esse debent. Muare δε prin-eipes Graecia esse vultis, ea is est vobis utenrium, non sal est . Idem ille Meneclides, quum huic objiceret, quod liberos non haberet, neque uxorem xisset; maximeque injolentiam, quoa sibi Mamem monis belli gloriam videretur eon Diuus r at iste, δε- sine, inquit, Meneetida, de uxore mihi exprOBrare. nam nullius in issa re minus uti consilio sola. Habebat

enim Meneclides suspicionem adulterii. Quoia

autem me Agamemnonem ormulari putas , falleris ιnamque ille eum universia Graecia vix decem annis u- , i 'it Urbem: ego contra ea una urbe nostra , dieque uiato, totam Graciam, Lace moviis fugatis , ID

C A P. VI. Idem qumn in conventum Venisset Areadum, petens, ut societatem cum Thebanis & Argivis facerent: contraque Callistratus Atheniensium legatus, qui eloquentia omnes eo praestabat tempore, postularet, ut potius amicitiam sequerentur Atticorum; & in oratione sua multa iuveetus esset in Thebanos & Argivos, in cisque hoc posuisset; anima ertere debere Arcades , quales utraque civitas cives procreasset, ex quibus desereris possent iudicare. Θrgivos enim fuisse Oressem V Alcmaeonem, matricidas: Thebis Oedipum natum ,

qui quum Patrem suum interfui et, ea motra liberor

78쪽

XV. EPAMINONDA s. pri errasse. Hic in respondendo Epaminondas quum de ceteris perorasset, postquam ad illa duo opprobria pervenit: admirari se dixit stultitiam

UBetoris istici, qui non animadverterit innocentes i

Ios natos, domi scelere admisso , quum patria essent expulse, receptos e=e ab AtDeniensibus. Sed maxime

ejus eloquentia eluxit Spartae, flegati ante pugnam Leuctricam J quo quum omnium sociorum convenissent legati, coram frequentissimo legationum conventu, sic Lacedaemoniorum tyrannidem coarguit, ut non minus illa oratione opes eorum concusserit, quam Leuctrica pugna. Tum

enim persecit, quod post apparuit, ut auxilio

sociorum Lacedaemonii privarentur.

C Λ P. VII. Fui me patientem , suorumque is ursas serentem civium, quod se patriae traici nefas esse duceret, luec uuat testimonia. Quum eum propter invidiam cives praeficere exercitui noluissent, duxque est et delectus belli imperitus, cujus e rore eo esset dedista illa multitudo militum, ut omnes de salute pertimescerent. quod locorum

augultiis clausit ab hostibus obsidebantur: de1iderari coepta est: Epaminondae diligentia. erat enim ibi privatus numero militis. a quo quum peterent opem, nullam adhibuit memoriam contumeliar, & exercitum obsidione liberatum, domum reduxit incolumem. Neque vero hoc semel fecit, sed saepiust maxime autem fuit illii-stre, quum in Peloponnesum exercitum duxisset adversus Lacedarinonios , laaberetque collegas duos, quorum alter erat Pelopidas, vir sortis ac strenuus. Hic quum criminibus adversariorum omnes in invidiam venissent, ob eamque rem imperium his esset abrogatum , atque in eorum locum alii praetores successissent; Epaminondas populiscito non paruit, idemque ut facerent,

persuasit collegis, & bellum, quod susceperat,

gessit. namque animadvertebat, nisi id feci mei, totinu exercitum, propter praetorum imprudentiam tu scientiamque belli, periturum. Lex erat Thebis, quae morte mutiabat, si quis imperium diutius retinuisere, quam lege praefinitum foret. hanc Epaminondas quum reipubl. conservandae caussa

latam viderui, ad perniciem civitatis conserra

79쪽

ra COR NE MI NE POTO noluit; & quatuor mensibus diutius, quam P vulus jusserat, gessit imperium. C A P. VIII. Postquam domum reditum est, collegae ejus

hoc crimine accusabantur. quibus ille permisit, ut omnem caussam in se transferrent, suaque Opera laetum Contenderent, ut legi non Ο-he dirant. qua defensione illis periculo liberatis. nemo Epaminondam responsurum putabat, quod quid diceret, non haberet. At ille in judicium Venit, nihil eorum negavit, quae adversarii crimini dabant, omniaque, quae collegae dixerimi, consessus cit, neque recusavit, quo minus legis Poenam subiret; sed unum ab iis petivit, ut in periculo suo inseriberent: ΕΡΛΜINONDAs A THEBANIS

EORUM OBsIDIONE CLΛUsIT. IIaec quum dixin fet , risiis omnium cum hilaritate coortus ostr

neque quisquam judex ausus est de eo ferre sus- fragium. Sic a judicio capitis maxima discessi gloria. C A P. IX. Hic extremo tempore imperator apud inntianeam , quum acie instructa audacius initaret hostes, cognitus a Lacedamaoniis, quod in unius pernicie ejus, patriae sitam putabant salutem, universi in unum impetum fecerunt, neque prius abscesscvunt, quam magna caede 1 aeta, multisque occisis, fortissime ipsum Epaminondam pugnantem, sparo eminus percussum, Concidere viderunt. Hujus casu aliqΗantum retardati sunt Boeotii: neque tamen prius pΠgna excessisemni, quam repugnantes proniorunt. At Ε-vaminondas, quum animadverteret, mortiferum

se vulnus accepisse, sitavique, si fenum, quod

80쪽

ex laastili in corpore remanserat, extraxisset, -nimam statim emisturum e usqtie eo retinuit , quoad renunciatum est, olei e Noeditios. Id poll- quam audivit et satis, inquit, vixi: in victus enim

moriora

C A P. X. um serro exinusto confestiis exanimatus est. A IIic uxorem nunquam duxit. in quo quum reprehenderetur quod liberos non relinqueretJa Pelopida, qui filium habebat infamem: malaque

eum in eo patriae eonsulare diceret: vide, inquit, Ne tu pejus consulas , qui talem ex te natum relicturus sir. neque vero stirps mihi potes Messe. namquaere me rentam relinquo pugnam Leuctricam , quκ non modo mihi superstes , seri etiam immortalis se necesse

est. Quo tempme duce Pelopida, exules The-'has occuparunt, & prius idium Lacedaemoniorum ex arce expulerunt, Epaminondas , quam diu laeta est caedes civium , domo se tenuit : quod neque malos defendere Volebat , neque impugnare , ne manus suorum sanguine cruentaret. namque omnem civilem victoriain funestam putabat. Idem, postquam apud Cadmeam pugnari cum Lacedaemoniis coepit, in primis stetit. Huius de virtutibus, vitaque satis erit dirunn, si hoc unum adjunxero, quod nemo eat inficias, Thebas & ante Epaminomiam natum, & post eius interitum, perpetuo alieno paruisse imperio. Contra ea, quam diu ille praefuerit Reipubl. caput fuisse totius Graeciae t ex quo intellisi potest , unum hominem pluris, quam civitatem fuisse.

C a P. I.

ricis, quam vulgo, notus. Cujus de virtutibus dubito quemadmodum exponam , quod v reor, ne, 1i res explicare incipiam, non vitam ejus enarrare , sed historiam videar scriberet si tantummodo summas attigero, ne rudibus litteraruin Graecarum minus lucide appareat, quan-