장음표시 사용
61쪽
adolo sconfula lentes postulare, neque' me a nullo apponuntur. Post tamen nonnullos dies intolerabili doloro in inguine dextro vexatur: sectionem sephonao impero, dolor. cedit, febris minuitur, & intra quindocim dies convaluit, sex' qua observatione paterct
clarissime potest, si quando ob medicorum imperitiam, ea d fuerint aegrotantibus auxilla, quae morbi natura postulaverat, otiam progressu temporis esse admi nistranda, adstantibus tamen praedicendo, non
posso sitas illis qgros in pristinam sanitatem restituero. Narrat Forestus obf. IV. pag. I O. de jumVene triginta duorum annorum macilento, atque bilioso, qui per aestatem, adhuc saeviente canicula, febri continua correptus, cum Principio apta reme dia non adhiberet, atque empiricorum opera tantum uteretur, postea in phthisicam febrim incidit; variisque tentatis remediis, cum tussis insuper augeretur, calida eclegmata empirici eidem praescripserunt, unde febris semper acuta; tum putantibus illis pectus frigidis obstructum esse, neque victus rationem observantique, ad tabem denique perventum. Caete, rum id si ex voto non evenerit, dilationem, non reo 'media esse culpanda. Tertiana febris aliquando deg nerat in semitertianam, ut vocant, ob vitiatam samguinis crassim, vitio in eam a primano tertianae febris igni introducto, ut de juvene quodam narrat Forestus ob s. 16. pag. I74. cui post exhibitionem syrupi de Betonica dolor capitis cessavit, in quem frequenter incurrebat. At post aliquos dies incidit in febrim tertianam, quao postea in semitertianam, Periculosam transmutata est. Ex observatione Dod onei in phthisicam etiam, & hydropem degenerant febresso mitertianae, unde caute diligenterque tales febres curandae sunt, ne insanabiles postea, ideam mutan
62쪽
In intermittentem praeterea, continentem, aut malignam, & quandoque in phthisicam ephemera, ut dicitur, febris converti potest, ut synocha, quae Vocatur fermentativa in putridam, putrida in malignam, intermittens in continuam , tertiana simplex in
duplicem, duplex in semitertianam, in lypiriam, a dens in Epialam, & lypiriam , quotidiana in phtisi-
. eam, maligna in intermittentem transmutantur, quae omnia cum nota sint etiam iis, qui primoribus tantum
labris medicinam degustarunt, nihil attinet de singulis
verba facere. Non solum vero mutant ideam febres illae , quae ex brevioribus longiores evadunt, verum etiam quae contra. Hujusmodi censendae febres lentae , quotidianae, quae vel coorta curantur bile irasiscentibus aegris, quia magis agitantur humores, disesolvunturque, unde docebat Hippocrates, diligentiam adhibendam esse, ut excandesentia inducature vel etiam vesicantium, ut ajunt, uti pluries egomet sumexpertus. Quartana quoque aliquando in acutum deis generat morbum, aliaeque nonnullae febres hyeme facile migrant in alias. Quocirca hippocrates lib. VI.epidem, quaecunque vero aliae febres hyeme fiunt, sive ex vino, sive ex lassitudine , sive ex alia aliqua re, eas
ObserPare Oportet ; transeunt enim aliquando in morbos acutos, quo in casu ob febrim vehementiorem melan eholici crassi, & viscidi humores commoventur magis,
citiusqu0 dissipantur. Febres pariter omnes, in quibus sunt fluxiones, rheumata, frigidarum partium dolores , & similes ex lymphae, pituitaeque copia, dc hujusmodi frigidis, tenacibusque humoribus originem suam trahentes contrahi facile possunt, si aut ira, aut remediorum vi vehementius indendantur. Quippe eum facilius noxius humor pertinax, & rebellis a magna, quam a parva febri disiiciatur, atque vinc
tur , iebres hujusmodi aut medicamentorum vi magis
63쪽
commoras facilius dissolvuntur. Neque solum febres
mutant ideam , Verum etiam mutant tempus; cum saepenumero observaverim febres autumni tempore
sanatas verno adhuc ingravescere; idque praecipue accidit, cum sicca hyems, & frigida autumnum exclupit, cum enim superveniente frigore, cutis meatus constringantur, claudanturque, morbida labrilis materies omnino obstructa spiratione vinci nequit, quae tamen intra vasa sanguinaria delitescit: attamen f hrilem calorem ea minime excitare valet, quia solida Ob maiorem, ut nuncupant, elasticit tem, qua in sicco, frigidaque aere sunt praedita, ad repellendum ex capillaribus arteriis, quidquid heterogeneum in ipsis insedit, sufficiunt. Cum autem veris tempore Ob ingruentem humoris Vim, & aeris inaequalitatem, vim classicam haud perinde vegetam fibrae obtineant, febrilis materiae reliquiae capillaribus inclusae arteriis ob contractam debilitatem a solidis vinci nequeunt, unde necessario, ut ita dicam, febris denuo ingravescit, & autumnales vere repullulant.
CAPUT IV. De febri in alios se se mutante morbos, Febris non solum ex aliis provenit morbis, neque solummodo ideam vertendo in aliam deflectit febrim, v xum etiam in alios alterius generis morbos quam saepissime transit. Morbi in quos transmigrat febris aliquando cum Ipepasmo fiunt, &'pro crisi inserviunt tum praecedentem malam sanguinis diathesim corrigunt. Aliquando pessimi habentur, & pr c dentia sanguinis vitia magis, magisque acuunt, re duntque insanabilia. Morbi vero, quos transit febris,
64쪽
su ni convulsio, Hydrops, scorbutica, ut Vocatur, af fecti O, pleuritis, tumor pubis, fluxis dysentericus, lippa ticus, monstruorum, & similos alii morbi, quosvol l that s osse, vol saltem periculi plenos omnes Vi doni; uti etiam viscorum obstructio, abscessus in partibus internis, in externis tumores; ptyali inus, tusses, stupiditas, catoche, & alii quam plurimi do quibus. omnibus cum alii boni, alii mali sint, singillatim pauca scribere aggredior , ut eorum demnatura funditus noscatur. Et quidem convulsio, quae sobribus succedit , aliquando a repletione, aliquando. b evacuatione pendot, ut vult Hippocrates: Quando quo otiam a vi frigi da, nempe a vi frigida, nempe a humoribus lentis, viscidis, & glutinosis; quandaquo
ab affectitono calida, nompe ab affectione calida, neminpo a biliosis, acribus, salssisque particulis prcificiscitur. In hoc autem morborum genere sunt tetanus, apho nia, anaudia, paralysis, a popleXia , . & similes morbi, quorum caussa penitus a Modico noscenda est, ut eos valeat strenus profligare, si enim arviscidia, tenaciaque materia hi morbi pendeant, tunc vesicantia, ca-1 Ο reum , Viscum quercinum, Salsa parilla, pitulae do Succino Cratonis, unctionesque calidae spinali med utilas, de oleo castoreei scilicet, Vulpin, & Ruta ce. pulchrao ad rem faciunt, si vero ab acri, calida ,hiliosa , salsaque materia originom suam trahant, tunCCane peius, S angue ab his remediis cavendumost, & sanguinis missio, lactis serum: decoctiones Primulae veris, aliarumque herbarum, testacea medi camenta, Aqua Nucerina, emulsiones seminum violaxum, Pa Paver, albi, P on, quatuor, frigidorum maiorum, frigidorum minorum, inunctiones pariter spinali medullae, olei viperini, lumbricor, terrestrium S pinguedinis humanae adhibenda, abstinendo a ca
65쪽
cibus modicamontis, subtillim fundi partium, re pen
trint nervea ea; ubi et ero ex siccitate nimia obet enerist con uso, scito custoreum illic esse adversi innum. Hac methodo, repellita nompo sanguinis missio no, d0- coch. herbar. , seri caprini usu, Gelatin. C. C. Pulin Veribus ex cranio, ut Vocant, humano, Sc oculis cancrorum confectis feliciter cutavi Clari sitimam Civem Antistiam Pecudariam . qua se ex febri maligna conclusa ad Tebanum gradum s cerat. Hydrops, qui febribus succodit distinctione indiget, nam aliquando estuprus et solum apparens aliquando. Verus hydrops f0re insanabilis censetur, cum a dissoluta sanguinis crasi, vel a viscerum la0sione oriatur di is contingit in sobribus longis, upi male curatis in picrOcholis, in cachoeticis , & in illis, qui crasso sub aere nati, humidis in locis d0gunt. Narrat Forosius lib. I. Obser. XXXIV. pag. III. do Isbrando Delphensi annorum Viginti quinque, cui, cum quartana inrermi tente legitima aliquamdiu autumno laborasset, & ab ea expediri non posvit, sita sit Medicus, ut pulverem calidissimum ex pipere, cardamomo, sinapi, & firmi biaS cum aqua Vitast, ut ajunt, in ipsa accessio no sumeret; evasit ille quidom statim, sed mox eorpus intumescere coepit, inque hydropem incidit, quo explicari numquam potuit. Siqua romedia hisce in casibus prosunt, sunt chalype temperata 3 hydrops vero
apparens pro crisi saepenumero habetur, & tunc a cidit , cum per ovacuationes sensibiles depravati humo res non omnino eliminantur, sed residua eorum paravel inter lionis collulas, vel inter musculorum abdominis interstitia, vol iniser universam cutem per crisimquandam inperfoctam subsidet, illique inhaeret . Intot caeteros, quos ita affectos vidi, historia dignus ost Donatus quidam Libratorum Praefectus, qui quatuor abhinc annis post diuturnam autumnalem labrom , neque sudo
66쪽
unquam perfecte judicatam, tumorem totius corporis , Leucophlegmatiam ductum, naestus est talem atque tantum, ut insanabilis vulgo videretur. Verum tamen sola optima victus institutione, abstinentia ab
humidis, diureticis, frictione cum panno lini rudiore facta, & calidarum stupparum cannabis appositione repetita intra duos fero Menses sanitati est restitutus. Vidi etiam, puerum Nobilem, qui apud Divi Potri
Archipresbyterum educabatur, cui post febrem continuam Continentem autumnalem, haud mediocriter abdomen, facies, scrotumque cum intumuisset hoe ille morbo sola exsercitatione, & labore est exolutus. Hoc etiam anno, quo scribo, alterum puerum habui Viviani Zoiae, quem post trimestrem febrim Continuam tumor adortus est maximus manuum, & abdo minis ; ac tum febris quidem visa nonnihil diminui, postea sola exercitatione una cum tumore evanuit.
Etiam illustris Civis Ioannis Pellietari filium ex labri
continua tantus circa ventriculi regionem tumor incessit, ut ventriculus ipse inflatus praeter naturae leges , ae normam appareret; at cum inter musculorum interstitia tumor esset, solo fotu calido Florum chamo, melil. sambuc. & faeni graeci, atque cerat. de Ammo. appositione excessit. Desinunt etiam febres in pubis tumores cum urinae prohibitione, ut non semel in aegrotis meis v disse memini, quibus neque humidus fotus, neque unctiones, neque clysteres, neque alia praesidia su currere potuerunt, ut proinde inter insanabiles mor- hos hunc tumorem propemodum referre oporteat.
Huc spoctat illud Hippocratis in Prorretico. Vesicae durae, quas dolor praegrandis occupat, graves omnino sunt, utque pestiferae. Fortasse enim a convulsione musculi sphincteris hi vesicae urinariae tumores ortum ducunt. Quid quod febres exeunt, preςcipue long
67쪽
autumnales, Acrisiam in schirrhos internarum partium, praecipueque me senterii. Passus nobilis Civis ad Divum Petrum ex febri longa dirum id morbi genus in melanterio; quo postea, veluti tabe confe- His periit. Accedere his illud potest, quod desinunt etiam Quartanae febres quandoque in collicam ventriculi passionem , ut nuper mihi contigit in Virgia ne Deo dicata intueri; cui post longam quartanam,
toto autumno, & hyeme toleratam Verno tempore dolores ingentes ventriculi supervenere, a quibus VP-nae sectione , ut & a quartana liberata est. Desinunt adhuc febres, praecipue acutae, graves, & longae in tumores pedum aedematosos, qui tamen honi sunt, cum indicent ad partes longinquas materiem morbosam esse recessuram. Nec tacendae febres, quae in externarum parti um abscessus erumpunt quo in genere sunt illae se-hres , quae a crudis, crassisque humoribus pendent
& in quibus summam imbecillitatem sentiunt aegri. Accedere his illud potest. Quando morbus ex calidis
humoribus concitatur, vires constant, tunc is Fatur crisis pre excretionem, quando humores sunt crudi, crassi, virtus languet, tunc vel paulatim morbus finitur, vel per ubjicesum, ait Galenus. Hi porro abscessus melius per suppurationem, quam per dissolutionem sanantur. Quoniam melius per suppurationem reliquae febrilis materiae a praecedenti morbo relictae segregantur. Inter tumores vero maxima dignos animadversione debent erysipelata, aut limplicia, aut cum phlegmone suppuratoria recenseri. Quae cum frequentissime febribus malignis successerint anno praeterito millesimo septingentesimo trigesimo quinto,contagionis ritu,pervaga tis, ea de refert animus pauca,& quidem non inutilia obiter hic mandare litteris. Saeviente undique Marte,
68쪽
pulata, accedente magno ad Mantuanam rugion m CKercitu, ecce undiquo gentas timore perculsae intramopnia Liniaci ad se so recipiendum confugiunt, hinc etiam aggregati plurimi a Republica Milit s. ad loci tu. totam intra Fortilitatem reponuntur , un8st veluti nova civitas brevi temporis spatio visus eis locus, iam domibus , locisque omnibus ab imo usquq ad ultimum isectum aut a militibus, aut ab exteris familiis repi tis. Hinc ex gentium multitudino coopit urbs nostra pluribus sordibus, sterquiliniis foedavi, undo in quibusdam locis foetor tantus Oriebatur, ut accessuSipse impedirotur, set istis possimis exhalationibus in quibusdam pauperculis, praecipue humidis in locis degentibus , febris quaedam putrida eastrensis maligna Vagari coepit, quae primis quidem diebus cum frigore periodico modo invadens benigna videbatur, veluti tristis illa Scylla , quae specios ad virginis vultum referebat, at circa uterum mostra latrantia succingehantur, cum statim continua evadens delirio, moti hus convulsivis, affectibus soporosis, virium fractio. ne, maculis peticularibus, veluti tot monstris comit batur a primo morbi tam ferini ingressu alii intereunt, alii vero post tempora longa dissiciles caussas, sero
potuere altas superare tenebras.
Inter illos, quos in ipso sui ortus principio haec forina labos aggressa fuit, Medicus decessor meus vfromni laude dignus repertus est, qui primum a febriperiodica torquebatur, indΘ a continua, quae statim malignissima facta omnes ejusdem vires cum lassitudina ulcerosa confregit, & quod mihi magis dolendum cst, profundo lethargo de medio sustulit. Hinc fere omnes civitatis nostrae aegri me accersiri juboni, ex
quo factum est, ut supra quinquaginta intra paucos dies habuerim aegros invisendos, quorum major pars
69쪽
maligna. labri laborabat, interpride tamin. tam magnum, & quidem formidandum onus suscipio,
omnosque vires, animumque intendo ad tantam pst
it0m profligandam, primum mecum ipse cogito, quod etiam Hippocrates dicere solebat, scilicet communem
morbum habere communem caussam, caussam Vero
communem aliam esse non poste, quam se rem, aerenim, quo respiramus, quoquct circumdamur, & vi-Vim iis, communis omnibus est, & eorum omnium, quae in corpore contingunt, est auctor, & dominus. Fluxibus & rofluxibus continuo, ut notat Boylaeus e perimonio decimo octavo, agitatur aer, & magnas, repentinas quo secundum suam densitatem patitur mutationes. Hae Vero aeris mutationes a putridis esiluviis, & pessiimis exhalationibus qua ndoque etiam dependent, unde morbi oriuntur fere innumerabiles, inde legitur in Deuteron. ad possimas exhalationes impediendas, militibus ita imperatum octo, habebis
locum extra cora ad requisita naturae, habebis paxilli m cum armis tuis, cumque sederis per circuitum, ea egesta operies, quo relevatus.es; Deus enim ambulat
in medio Casirorum, inde adjuvante etiam Hectoris Balbi vigilantia primum omnes Militum domos, omnesque locos, ex quibus suscipio erat, pestima ossiu- via aerem Coi quinantia emanare, detergere, putire, & sordibus liberari jubeo, eumque pro furnigiis, aliisque bene olentibus rebus Puriorem, quantum eKnobis fieri potest, reddere curo, quo facto soatim in tanti, ct tam pestiferi morbi curatione totus sum, & primum cum jam obterVaVerim extremum obiisse disem omnes fero illos, qui absque sanguinis missione curabantur, ad phlebotomiam tamquam ad
sacram ancoram confugio, interim genium, morem-
quoip stifcri morbi funditus observo, brevique tem .poris spatio talem 1ebrem duplicis generis esse clare
70쪽
deduco, aliam nempe Putridam Verminosam, aliam vero putridam inflammatoriam, duplicique methodo in earum curatione incedendum, prima ut plurimum in pauperibus observabatur, & in iis omnibus, qui pravo cibo, & succis impuris, praesertim piscibus aquarum non se moventium utuntur. Altera voro in iis, qui bono cibo, Optimoque pane, & carne vescuntur, qui pariter bono succo nutriti, aut aetato floridi aut sanguinea praediti erant natura, lente prima periodico modo miseros mortales invadebat, statim continua facta dolore capitis, nausea, jactatione, vigilia, pulsuque aspero, & parvo, celerique eosdem torquebat; postea in soporosos affectus transibat,
eui acc0dehant urinae ab hipostasi divulsae, lingua pallida, & ut plurimum absque siti sensibili; aderant
tiam saeps peticulae puncticulares in ru heum, ac violaceum colorem consistentes, circa septimum, aut circa nonum, secessus fiebant copiosi, de lumbrici to- retes egrediebantur cum maleolentibus fascibus, cirisca decimam quartam, aut vigesimam surdi evadebant, aliis vero tuisses cum sputo copioso, aliis etiam parotides ad aures insurgebant, at quibus insurgebant tusses cum sputo copioso, numquam Visae sunt parotides, ita ut inde deduci posset, tusses in fine febrium aliquando criticas esse, & parotidum vices supplere,
tam uno, quam altero morborum genere laborantibus ventris solutio pro maximo praesidio erat, ut notavit etiam Hippocrates in Caizomenio. Experientia,& ratione edoctus hac methodo hisce febribus laborantes in pristinam sanitatem restituere conabar. Ρrimum emeticum ut plui imum eXhibebam, aut purgans aliquod medicamentum, deinde cucurbilitas dorso apponebam cum sanguinis detractions, postea in . unctiones dorso ex unctione Aaetii, & Aq. Rpgina Ungaricae Praescribebam, & vesicatoria brachiis, &