장음표시 사용
91쪽
omnes Ovidianae sint, adeo et rebus et verbis proprium nescio quid huius poetae videntur redolere. Nam cum materiam omnem inventionemque earum cuiusque, et rerum dispositionem
artemque amplificandi, praeterea affectatum cupidius fabularum et antiquitatis usum profusumque narrandi et describendi studium, denique totum styli orationisque habitum et tenorem diligenti cura perspexi, Ovidianum colorem referre omneSHeroides visae sunt, et multo mirabiliorem futuram suisse rem duxi, si duo exstitissent poetae tam fluidi et elicis ingenii quantum in his carminibus exhibetur, ut persuasum habeam esse haec eius cui semper attributa Sint. Iam accuratius introspicere iuvat epistulas de quibus aliquando ambigitur, et quaedam de singulis exponere quae opinionem nostram firmius corroborent. Et ut ad XV epistulam transeamus, quae plurimum impugnata est, reicienda eorum est opinio qui hanc Ovidio indignam et a Sabino aut quovis alio adulescentulo scriptam esse censent. Nam primum, ut epistulam quandam Sapphus ad haonem a Nasone concinnatam et vulgatam esse evincamus, in promptu hoc est argumentum in illo enim saepius celebrato Amorum loco versus leguntur conspicui illi, II, 18, 2 sqq.
ScribimuS Quodque tenens strictum Dido miserabilis ensem Dicat, et Aeoliae Lesbis amata lyrae;
unde manifestum est aut deperditam omnino illam Ovidii epistulam esse et hanc igitur ab audacissimo quidem, sed ingeniosissimo
certe poeta recentiore scriptam, aut eandem hanc esse quam composuisse se ipse verbis enucleatis declarat. Quin etiam et responsionem Sabini in eodem loco memorat, cum adiungit,Am. lac cit. Tristis ad Hypsipylen ab Iasone littera venit; Det votam Phoebo Lesbis amata lyram;
ex quo lectori, qui diligenti studio eroides pertractaVerit, nitidissime liquebit alludere hic poetam pulchro illi Epist. Sap.
92쪽
-78 Inde chelyn Phoebo, communia munera, ponam, Et sub ea versus unus et alter erit
Grata lyram posui tibi, Phoebe, metria Sappho; Convenit illa mihi, convenit illa tibi.
Ego quidem, quid sibi velint infensi vidio grammatici, nescio; fateor tamen testimonium illud gravissimi momenti mihi videri,
adeo ut epistulam prorsus eam, nisi sorte argumenta clarissima et rebus firmata contra hanc opinionem afferantur, Ovidianam
Immo si quis hoc poema intenta mente perlegerit, Otum et huius poetae proprium colorem agnoscet, sive totius carminis materiam, sensus, affectus doctrinaeque studium, sive etiam rerum dispositionem et orationis habitum inspexerit. Nam Ovidianum certe est epist principium, in quo quaerit Sappho an aspecta littera, statim haon auctorem agnoverit, I-4. Tum absente illo depingit quam fervido amore ipsa uratur, nec carminibus nec Lesbiadum cura a dolore abstracta, 4-ao. Hunc locum praecipue quidam impugnaverunt quod crimine turpi incusetur poetria; at quamvis tota illa criminatio videatur a comicis poetis conficta et vulgata esse, saepius a vetustis scriptoribus turpissimae huius cum puellis consuetudinis accusata est illa et in ipsius etiam fragmentis crebra reperitur amicarum mentio et de iisdem querelae igitur sive doctrinam sive sensuum et affectuum naturam considero, Ovidianus prorsus esse locus videtur. Neque indignior asone sequens, o-37, descripti est, quae ad Venerem spectat cupidioremque huius materiae poetam praestat; et
cum carmina poetriae ac cantus aestimantur, ista velut Musarum
laudatio in studiosissimi nostri vatis ore bene strepit Argumentum frequenter ab hoc usurpatum agnoscimus, cum deinceps Sapphod acerbae fortunae tenore queritur, 39-7Ι, et Vestium cultum se in dolore neglegere declarat, a-84. Tum in laudanda Phaonis forma nescio quid lyricum sonat epistula, 83-Io6, et desertae ipsius Sapphus maeror, nuntiata amatoris profectione, aptissimis verbis describitur, Io7-Iao. Iam quotiens in his epistulisseminas audimus somnia somnique gaudia cupidius commemOrantes, IaΟ-I34, et dierum fastidia describentes cum absentem in
notis locis audiunt videntque, I 33-I36 Deinde fontis sacri
93쪽
Numen sese poetriae offert et suadet ut Leucadium scopulum, utpote amori medentem, adeat, I 37-I98. Ad finem epistulam ducit Sappho, haonem precando ut citius redeat et impediat ne infelix Leucadiae aquae sata petat, I99-22O. Longior prioribus sane haec herois est; sed quod iusius explicata est, valde hoc decuisse poetam de poetria clarissima loquentem mihi videtur, et totus argumenti tenor vidianum morem Virtutes Vitiaque refert. Quin ex ipsis Sapphus poematis petitam esse materiam huius epistulae haud immerito putaveris; nam se inclytissimae illius seminae carmina pertractasse Naso fatetur lasciviamque laudat:
Μ certe Sappho meliorem secit amicae. R. A. 76 I. Lesbia quid docuit Sappho, nisi amare puellas ΘΤuta tamen Sappho.
Tr. II, 363. Nota sit et Sappho quid enim lascivius illa ΘΑ Α. III, 33 I. Iam si minutiores res et quidem eas firmissima argumenta praebentes amplectimur, sententiarum singularum ratione perspecta Ovidiana ars et ingenium in plurimis huius epistulae, ne dicam in omnibus versibus, praefulget Inter singulos locos et cetera Ovidii carmina comparationem hic instituere et cognationem demonstrare facile esset; eam autem diligentissime peregit eruditissimus De Uries, ita ut manifestum ex eius commentatione fiat unicuique huius epist loco plures respondere in ceteris
poetae scriptis consentaneos et similes Versus, et neque arte metrica, neque orationis colore, neque argumenti explanatione
indignam hanc Ovidio esse. Si quos gravius offendit elisio syllabae in m desinentis in altera pentametri parte, quia a poetis latinis plerumque evitata, ab Ovidi nunquam sit adhibita nisi
1. P. 36-II 8. Sapphus Epist ad Phaonem, apparatu critico instructa, etc. Is p. Lugduni Batavorum I 88 s. s. uniali, Quaestiones Sapphicae, asani, I 888,
a. f. Eschenburg, Metr. Unt., p. cit. p. s.
94쪽
Non ut ames oro, Verum ut amare Sinas,
non tamen inde colligendum est epistulam spuriam esse fortasse locus aliqua emendatione indiget, qualem proposuit Heinsiussi me Sed amare sinas , Vel Baehrens, qui animadvertit bonos codices non agnoscere lectionem et Verum utis, Harteianum Vero et Guelferbytanum exhibere, sed quod, ideoque ita emendat:
nos sed amare sinas Denique Veterem textum non tantum
offensionis habere censet . arbu , ut aliqua medela opus sit, nedum de ipso fonte dubitemus. Displicuit quoque viris doctis illud si rependos V. 32, in amphibrachycorreptum, cum Ovidius O finale tantum in disyllabis breviare consueverit; sed licet difficultatem levissima mutatione tollere, quam proposuit Benile et praefert edimayer u repende meae , vel Baehrensi lectionem amplecti op. cit , p. o repende meo , nisi forte placet scripturam traditam retinere et quae, etsi nullo Ovidii exemplo probari potest, non tantum offensionis habet ut emendatoris ingenio opus Sit . In adhibendis caesuris eandem artem vidius in Sapphus epist atque in ceteris carminibus exhibet, sicut Eschenburg numeris diligenter collatis monstravit . Sed versum II Birt
op . it. p. 39oya Ovidii usu alienum declarat, quippe qui non
odiosam solum praebeat formam sermone post Secundam et quartam arsi inciso, Sed primo etiam pede spondiacam Vocem contineat, id quod non concesserint sibi nisi scriptores caesurarum neglegentissimi. Pone igitur, si libet, si imminuit , quod ferunt multi codices et probat Baehrens l. c., Vel si postquam e torpor minuito quod riesio placet, vel etiam insanabilem corruptelam puta. Quid tum Θ Nihil inde sequitur, nisi depravatam foedissime huius carminis scripturam, minime autem Spuriam esse totam epistulam. Igitur quod ad metricam artem spectat, neglegi paucae quisquiliae possunt, et Vriesii sententiam amplector, p. cit. p. 4 De metrica arte vix posse aliter iudicari
I. De Epist. Sapphus ad D. Comparettium litterae, in Rivista di Filologia a. 1883, p. 49-67. V. p. 38. a. N. Barbu De Sapphus epist. Berotini 1887. V. p. O.
95쪽
arbitror, quam iudicet vir in his rebus summae auctoritatis, L. Mueller, qui scribit. p. cit. p. 49 Sapphus epistulam et Ovidii Heroides indubitate genuinas, sive compositionem carminis seu Versuum sermonisque artem respexeris, inter se esse
simillimaS. Superest ut de altero Lachmanni dicam argumento, qui nomen Erichthus V. I 39, in sola Lucani Pharsalia, VI, OPSqq. occurrere et veneficam quandam Thessalicam designare statuit. t demonstrat De Uries, p. cit. p. 36 sq. Erichtho nomen iam multo ante Pompei aetatem exstitisse et igitur cadere totam illam argumentationem qua post Lucanum demum epistulam esse scriptam evinci sit tentatum. Praeterea in melioribus codicibus, Franc. Hari. non Erichtho, sed Enyo vel corrupte Eritho traditum esse docet N. Barbu, p. cit. p. 37 sq. lectionem autem Eritho mero errore pro et Erinys s a librario quodam scribi potuisse. Hanc sententiam tuitus est quoque De Uries, p. it., p. 37, et si lectio proposita non admittenda videtur quod, nullum aliud talis Enyus vestigium apud scriptores antiquos reperiatur Vries p. 38 , quid obstat quominus hoc nomen Lucanus ipse aut ab Ovidio, ut censet Comparetii , aut ab eodem auctore desumpserit, quem Ovidius secutus sit ΘIam ad sermonem huius epistulae veniamus, quem Vehementissime inter alios impugnavit in op. it. p. 388 sqq. quasi
putide inflatum vocumque ac sententiarum iteratarum artificio, frequentato usque ad taedium, plane subditiciam epistulam prodentem. At comprobasse videtur De Vries neque V IS 3 pie adverbium posse offendere, neque V Ia in regionibus numerum pluralem Suo senSu carere, neque v. 3, sicut ex codicibus emendari possit, quicquam esse reprehendendum, nec grabidae genae . 174 vel ora vigilant sensibus v. 13a suspicionem moVere poSSe, nec cruciare pectora mora v. I locutionem esse ridiculam etc. . Igitur statuit vir eruditus ex eiusmodi observationibus, praesertim in misera codicum huius epistulae condicione, nihil
posse effici nisi ut censeamus 'p. it. p. 144 textum hic illici Sulla Epistola Ovidiana di Sasso a Gone, in Publie de R. Ι. di studi supe
riori di Firenae, Vol. II, p. 19, a. 876. a. p. cit. p. 4 sqq. f. Commentarium his versibus subiectum.
96쪽
Postremo confutatis argumentis quae in hoc carmen prolata sunt, imprimis animadverte quot pulchra et vere Ovidiana in eo emineant. Nam quicumque puro et non praeoccupato animo hanc epistulam perlegerit, statim sentiet quanta ingenii facilitas et orationis venustas in omnibus partibus eluceat, et vix intelleget tantam rei poeticae calliditatem et styli elegantiam inepto cuidam imitatori tribui unquam potuisse. Harum virtutum iam quaedam exempla supra attulimus, cum Ovidii indolem et ingenium certis notis designare conati sumus c. III, IV . His adicere liceat quae saepe laudatus De Vries indicat, o cit. p. 43 V. IIIa, in quibus acumen vere Ovidianum deprehendere quilibet potest; et v. I sq. quibus femineus amor tam ingenue effunditur tum V. 77 sq. quibus sententia saepe usurpata exprimitur. Animadvertit quoque vir ille elegantiarum peritissimus quantΟ-pere cum ipsius Ovidii arte conveniat appellatio illa ad Phaonem, si modo illam difficultatem v 96, quae levi admodum mutatione possit corrigi, nimis premere nolueris. Denique in summo honore alii quidam loci habendi sunt, praesertim illa dolentis animi querela, V. 37 sqq. vel illa spei et metus pugna pectus puellae dilacerans, V. 73 sqq. postremo VerSus illi, IJ Sq. omnium nitidissimi et vividam rei imaginem ante oculos ponentes: Ipse gubernabit residens in puppe Cupido
Ipse dabit tenera vela legetque manu.
Igitur in hac epistula plurimi leguntur versus Ovidiano ingenio
dignissimi et sententiae tam ingeniose excogitatae tantaque Venustate exornatae, ut infelici imitatori ea omnia tribuere aud cior prorsus temeritas sit. Tam apte quoque cum ceteris Heroidibus morum descriptiones, rerum narrationes, fabularum affectatio, denique ronica quaedam explicandi argumenti ratio consentit, ut aut Ovidius aut poeta non vidi impar hanc epistulam scripsisse videatur; cum vero tantus imitator ex
recentium grammaticorum fecunda mente oriundus sit, quendam alium poetam, siVe ex antiquis, sive ex posterioribus, componere hoc carmen potuisse non credo.
97쪽
De auctore dubitatio moveretur, si non in numero Heroidum haec codicibus relata esset. Nam quod vetustissimis membranis omittitur, neque inter Epistulas eam graece vertit Max. la- nudes, et in manuscriptis tantum saec. XV apparet, non quidem hoc loco et ordine disposita, sed plerumque ad calcem operis reiectari minime inde sequitur hanc fraude poetarum Italorum illius aetatis demum epistulis accessisse. Vigere temeraria ista opinio potuit donec in codicibus saec. XIII excerpta ex Heroidibus sunt reperta; sed anno I 84 Schneideuvi a Duebnero admonitus in Mus Rhen. . S. III, p. 144,Versus epist. Sapphus
aliquot protulit qui in cod. Paris. 179o3, Notre-Dam 188 inter Her. XIV Hypermnestrae et XV Paridis leguntur'. Eosdem Versus, id est 3I, 32, 33, 34, 'S, 96, quibus etiam adiecti sunt 14, 63, 6, 7a 81, in alio codice aris. 7647 saec. xii inveniri docuit Comparent m. it. p. 23 , unde corruit
ratio eorum qui poetae alicuius saeculi, artificio compositam hanc epistulam esse contenderunt. Igitur recte haec colligit post Comparettium De Uries op. it. p. a sqq. cum iam Satis superque a multis doctis viris sit demonstratum omnia illa excerpta ex uno eodemque archetypo originem ducere, primumque a Viro nescio quo esse collecta saeculici vel saltem saeculi X, apparet iam ante Saeculum decimum codicem quendam fuisse carminum Ovidii, in quo haec nostra epistula Sapphus ut
genuinum Ovidii opus inter Heroidas XIV et XV XVI haberet
locum. Nec dubium potest esse quin codex ille, continens
Sapphus epistulam, itaque longe remotus ab illis codicibus Ovidianis, qui inde a Caroli Magni temporibus divulgari coepti
sunt, iam ante tempora illa fuerit scriptus, immo non ita multo recesserit a noto illo archetypo Ovidiano quem saeculo VI elui scriptum esse ostendit L. Mueller De re metr. p. 43 sqq.). Alia indicia nuper indagarunt docti viri, quibus probetur hanc XV epistulam antiquis iam temporibus in numero Ovidianorum carminum habitam esse. Nam ex Ausonii scriptis sagacissimus idem Comparetii N. it. p. 9 sq.), locos quosdam deprompsit
1. Cf. Sedlmayer Proterom. crit. I, et De Uries, p. cit. p. 4 sqq. a. s. Comparetii, p. cit. P. 4 sqq.
98쪽
quibus collocata est Sappho inter fabulosas puellas sive heminas, et videtur Ausonius Ovidii exemplum secutus esse . empe quae de seminis illis narrantur in Ausonii, Cupido cruci a us , VV. a, 4, 3I, 38, 3 et Ep. XCV, aptissime congruunt cum iis quae in Ovidianis epistulis reseruntur,mer. XVIII, 33; XV, 16
sqq. .X, 7a, et Io , I, L . Praeterea argumento ratiocinationi nostrae sunt et verba grammatici Probi, qui circa saec. IV vixit
et in Catholicis scripsit IV, p. 3o, Keil his tertiae declinationis his vel dis iacit genetivo haec Atthis, huius Atthidis vel
Atthis: sic Ovidius B Quae verba ad Sapphus epist. Versum I 8 referri, minime autem Attin, notum Cybeles amatorem respicere, non male collegit Comparetitio cit. p. IQ; cuius ratiocinationem amplexi sunt De Uriesiop. it. p. Ia I et ic Barbu N. cit. p. 7 sqq. . Igitur ab Ausonio et Probo ut Ovidiana lecta
esse haec Sapphus epist. videtur. Quin etiam VersaVisse eam manu et in usum suum excerpsisse manifestus est Auctor Consolationis ad Liviam, quam ante Neronis saltem tempora conscriptam esse viri docti censent PVersus autem Io6, 2Ο4, 241, cum
Versibus ep. Sapphus 134, 34, 8 I, apertam similitudinem produnt. His perpensis, cum nullum argumentum rebus firmatum attulerint qui Ovidio hanc epistulam abiudicant, genuinum hoc esse huius opus affirmare possumus. Hoc saltem mihi procul dubio stare
Videtur, argumenti expositione, sententiarum nexu, orationiSelegantia, arte grammatica et metrica non indignam ceteris
Heroidibus hanc esse neque aliud in hac commentationis parte demonstrare propositum nobis fuit. De hac XV epist fusius disserui, ut manifestum fieret eam ipsam, quam imprimis spuriam eruditi quidam viri existimarent, non alii atque Ovidio adiudicari posse. De ceteris breviter rem exponam; nam si eandem rationem his adhibere vellem, fastidiosa exstaret disputatio et ad demonstrandam Ovidiani ingenii indolem et peculiarem in componendis Her epistulis artem superVacanea videri posset. Unum addam, quod studiosus quilibet lector exemplis probare possit, scilicet sententiarum similitu-
1. Leves alias similitudines deprehendit De Uries, p. cit. p. Ia3, 1a4. a. s. De Uries, p. cit., p. 24, et Barbu, o cit. p. 7.
99쪽
dine, orationis colore, uinerisque Nasonis morem in omnibus elucere Epistularum ipsarum natura, quae germanam huius poetae dictionem et levem ingenii indolem prodit, eas idem adicit Artem quoque inventionis ubique Ovidianam, nec non in exprimendis rebus subtilitatem et sententiarum extenuationem agnoscimus. Omnia prorsus, quae in XV prioribusque epist. poetae nostro sollemnia Vidimus, in reliquis quoque sparsa
reperiuntur Argumentum enim, ut Solet ex re amatoria sumptum est fabulae et antiquitas in frequentissimo usu sunt sensus et motus animi ex eadem pectoris amantis condicione exprompti
et summa calliditate depicti virorum puellarumque ingenia et personarum decor admirabili sane artificio exprimuntur viget ubique narrationum et descriptionum honor denique in praestringendis rebus, quae ad Veneream Voluptatem pertinent, cupidiorem pro consuetudine se Naso praestat, ita ut in omnibus his epistulis eiusdem poetae ingenium et stilum deprehendas. Ille ipse qui detrahere poetae huic aridis et Helenae litteras conatus est, Al. Bilgerio cit. p. 23 et passim), quanquam in vitia orationis inquisitorem acerrimum se praestitit, plurimos locos elegantes et Ovidiana nota signatos quidem esse agnoVit, sed imitatoris vena Tuxisse putat Argutatio illa videri potest; non enim quivis alius atque Ovidius vel Paridem hunc expressit, qui callidissime rem amatoriam tractat et in adulterium seminam impellit, vel muliebrem Helenae animum adumbraVit, quae Singulari arte amatoris servorem supprimit, incitat, et alternis vicibus ipsum in spem desperationemque ante inducit, quam se adulterio paratam innuat. Itaque J. C. Scaliger hanc epistulam Ovidio vindicat his verbis, Poet. VI, VII Helenae responsionem frustra simul ac temere amoverunt ab vidianarum censu critici; nam et ea spirat vigetque illius ingenium ac stilus idem, ac nescio an maior in hac sit ars Etenim per initia tractat causam tanquam iniquam deinde quasi dubiam postremo cedit. Sententiae vero in illa divinae, quantas qualesque materia illa pati potest. Quod si qua praeterea videntur curiosis meliora perfici potuisse, iidem meminerint hoc quoque ceteris obici posse. Suus etiam Leandri et erus suus et idem Aconti Cydippesque epistulis honor est; ea enim inventionis felicitas, id com-
100쪽
- 86 positionis artificium, ea sunt orationis lumina, ut hae ipsae, non minus quam ceterae, Ovidii ingenio dignum aliquid ac simile spirare videantur. In Leandri et Herus Acontii et Cydippe litteris haeserunt docti quidam viri, quod in his rarior esset fabularum
usus facile tamen ea difficultas expeditur, si personarum harum rationem retinemus; quae certe tam clara patria, quamiaris et Helena, aut Dido, haedra ceteraeque seminae non oriundae erant, neque nobilem maiorum condicionem et tam inclyta fata divinumque genus iactare poterant, neque ipsae Vitam actis illustribus splendidam et a poetis celebratam habuerunt. Ita apparet solam materiae sterilitatem effecisse ut ostentandae antiquitatis cognitioni opportunitas deesset. Praeterea illud quoque impedivit ne quattuor postremae Heroides doctis illis vetustarum rerum luminibus uberius dispergerentur, quod, propter ipsam harum litterarum rationem, illa ornamenta dispertire poeta cogebatur, ut non in priore epistula absumerentur et in responsione quoque eniterent ceterum in his, quantum poterat, elucet antiquitatis doctrina. Quanquam doctorum iudicio non ingenue et temere fides praestanda est, ne in diVersas partes miser abstraharis; sed et
propria prudentia, lecto libello, interdum refert aliquid iudicare.
Nam non grammaticorum solum cohors proelia de quaestionibus hisce miscere solet, sed et idem vir aliquando variat et desulioris in modum per contraria acies Volitat, adeo ut putes consilium unicuique tantum esse receptam sententiam dilacerandi aut
saltem leviter immutandi et novum aliquid proferendi. Inde fit ut inter se decertent gravissimi viri, Lachmann cum Loersio, uellercum Lachmanno, Dillheyius cum Merkelio accidit etiam ut idem grammaticus pugnantia secum vicissim expromat Reserthic eruditissimi viri iudicium de ultimis Her Epistulis apponere; nam saepe laudatus Dilthesus se Mutuarum epistularum XVI-XXI, inquit, nulla ab Ovidio est composita Attamen non solum diligenter se insinuavit in Ovidii lectionem atque artem utriusque epistulae auctor, sed ne potest quidem nisi proxime ab huius aetate afuisse merte eam Lachmanni et Merkchi sententiam, qui tales versus ex Itali nescio cuius officina prodiisse putant, vel una Maximiani imitatio nondum animadversa conVelleret, eleg.