장음표시 사용
231쪽
qualis non sum . Curent ergo Dialectici haec suae artis amicabilia pracepta, si in- stactam percupiunt, scholasticis in congressibus, limare Ueritatem.
Suadendi, dissuadendique Rhetores OG ficio praestabunt , ii rei utilitati , honestatique magis , quam . delectabilitati consulu
a Mese ira , euius nomenctatura etiam eum elidi ruentia confunditur, una de summis virtutibas es t Remmpuboearum Iube natrix, or omnium reram samma scientia dieitaν 3 cuiust tanta vis es, ut homines Ureget dispersos, ad ciuilem deducat vitam , leges , iudicia describat; fere omnium contineatfalutem . a inua tamen vis, non Iabo sis mechanicorum utitur infumentis, γitas artifices sua opera ad stuporem ostentant , Ied solo ninu, Mati iacta , 3 laxione vocis suadesdo , dissuadendo ea escit, qua miramur, sobstupescimus . 3 Analogicd tamen, ea omnia, quae arte fiunt, ct ipsa operatur : nam superbientis auimi fastum, verbis deprimere, nil aliud est,quam: altitudinem rapιs, Dio deiectam, ingenio D instνumeliis , adaquare, o in planitiem prostemere . Desed , o languentem ex
. . citare , Idem v detur, ae infixas cano M-
- bores simitus euellere, O se de cat
4 auadere dictione finis Rhetorica est 3 officium
autem , dicere apposite ad persuasionem. are inter hae hoc adest discrimen;quod
in officio , quid fieri ; in me , quid officio
I Meere non omnino idem est quod loqui; . . sed dispoire ornau, ct eviosd loqui 3 p.
rarami multi , vocalismum quenque , eis quenti mam esse dicendam et eum tament: nihil tamfuriosum, quam umborum, vel optimorum soritus inanis, nulla subiecta
sententia, vel scientia, Tullio visum
topia, cum ad ornatum, eam idem permiferis Tullius et sed tantam eseminata is
astas, fucoque ornara ad aurium forum t ' modisetvluptatem , dicendi damnatur ma-
cendi famitate eruditis, erit tantam pue ruis loqaentia, aat arbor, DBoram absque
fructibus luxuria , vestim, σ id genuis
milia. 3 tam delectari , quod maximi verborum oti netur ornatu , bonorarium sit 3 o permo ucre, quod suadendo consequitur, nee a rium dicatur: ea summopodprobur, torra curare debent, qua ad Iuadendum
existimantar potiora rei semeGUtilitasemer Honestasem. Ha n qu/ partes puries suadeno sunt. s Licet, quod Mnestum est, vix sine utile remoriri post , und/ ,s tantuam dicunt. 3adhuc tamen concesso, quod inter se aliquando dissentiant, Utilitati semper ρω- ferenda videtur Honestas, m exemplo Sinatis Iald mamfestatur. Io Ad M autem , o perfectὸ suadendam, utile ab honesto nunquam separari debet: Namhmesam idipsum es quod utile ,σ deon. tra; Unde honestatem ab utilitare secernere, o eonstituere hoηestum abquod, quod utile non sit, o utile quia ηοη bonesum nulla maior per mcus bominam vita potessasserta. II militans, ad suadendum magna vis es, enam si prateν aquum, ab honestate segregata ροηatur; sed mult) magis eum ipsa ιμ-
iunctum, optabilius sit, quam Imaratum . Arduum tamen , valdeque dissicile est , defecta recti iudie3,bona diseernere utilia: vtιlitates nanque , non omnes pares sunt , sed una , altera melior .
ia Ad bene autem deliber dum necessaria est puris rata consultatio de eligibulam natura .ha m ia enso prorsus deeurru pede, asvilium rerum casibus exitibusque petenda est 3 ut ex diuersis, cum facris, tum prefatus bistoriis late explicatur . . Is mei es in suadendo de Honesto, quod propter se appeιibiis est , maiorem qudm de utile, quod propterHonestum videtur expenhile, expresonem habere debent: nam homines, o si ad honesta sint nati, mala tamen eo ram euita, plerumque, utilitatem, commodumque magis percupiunt,quὸm ipsa m
I 'ad honestos, bonesta suadere facillimum est,
Deus verὸ apud turpes. Itaque hiae generi bomisum, quasus, Er em menta ἔ, iuὲ verὸ alteri, laudem , bonorem, gloriam , fidem, iustitiam, omnemque visis
tutem, expedit repraesentare. t
232쪽
Liber Secundus. Cap. XVIII. x oci
durauata natura nima ferreas iam , adeὸ vetet, o impellit, vi turpia fauem, manifeste abhorreat.
P Rosecto Rhetorice, cuius nomenelao
turam magni Authores, cum eloi quentia confundunt. πiILIO. ad Basi L ct Iulian. ad Libo. sopbis . apud Caas lib. I. de eloqnen. cap. α una de sum. mis virtutibus est , quae Rerumpublicarum maxim4, saera , ac venerabilis gubernatrix esse perhibetur. Tuli. lib. I.
summam appellat scientiam, lib. E. δε
an Da. Iop. num. 6. Inquit enim . praesertim lib. I. ὰ num. 31. que ad 36.
Quid enim est, aut lain admirabilυ, quam ex infinita multitudine hominum existere unum, qui, id quod omni-hus natura sit datum, vel istus, vel cum paueis furere possit 3 aut tam ii
,, cundum Cognitu , atque auditu , suamis sapientibus sententiis , grauibusqueari verbis ornata oratio , dc perpolita a, aut tam potens, tamque magnificum , ., quam populi motus , iudicum rei, is giones , senatus grauitatem , unius is oratione conuerti t Quid tam porrori regium, tam liberale , tam magnim , cum , quam opem ferre supplicibus, is ercitare afflictos, dare salutem, liberas, re periculis, retinere homines in ciuitate M Quid autem tam necessarium, qua in is tenere semper arma, quibus vel tectus es ipse esse possis, vel prouocare impruri bos , vel te ulcisci lacessitus Age verori ne semper torum subsellia, rostra, m. ,, riamque mediteris Quid esse potest in is otio , aut iucundius, aut magis pro ,, prium humanitatis, quam sermo fineis tus ac nulla in re rudis 3 Hoc enim unori praestamus vel marime seris, quod colis loquimur internos, α quod exprimere,. dicendo sensu possumus Veis vero iam ad illa summa veniamus 3 quq is istis alia potuit, aut dispersos hominesis unum in locum congregare, aut a serviis agrestique vita ad hunc humanum is cultum , civilemque deducere , autri iam constitutis ciuitatibus, leges, iu- dicia, iura describeret Ac ne plur is, is quae iunt pene innumerabilia conse. r, comprehendam hieui, cla enimis statuo: Petrecti oratoris moderationO, is & sapientia, non solum ipsius dignita. is rem, sed & priuatorum isuciniorum,
& uniuersae Reipublicae salutem maximo ,, contineri. Haec ille. Quae tamen eloquentiae Rhetoricatque summa vis di potestas, dum in reconvitisa animi sensibus, quo nulla artificum inindustria pertingere potest, vigorem imprimit, motumue assere; non laboriosis , quibus passim narrantur rupes, & saxa. de sublimes arbores in theatra deductae, utitur instrumentis: Non factitias adhibet
flammas, non machinas, non funes, non tubos, non ponderum momenta 3 noetias
rotarum implexos inter se, insertosque dentes, quibus Archimedes si plutarciis in Marcello, fides praestandaevi Roman
rum urebat classes , easque ea aqua re
pentissime tollebat sublimes, & euersaninditus. nauseagij artificioso quodam e
mergebat genere,tanto hostium stupore, ut si ficem aspicerenti vel funemo me uibus syracusanis, concurrerent illico, tr pidarent exclamarentque,tanquam grasedantis fulminis metu, aut praesentissimae
periculo tempestatis perculsi. Non quisdem, & id genus alijs, sed solo nutu, Iliactu, inflexione vocis, suadendo, dissuadendo haec omnia eisicit, quae mir mur, de obstupescimus. Et quid nanque 3 aliud est efierentem sese superbientis an, mi fastum deprimere, quam supercilium rupis, α minacem eius altitudinem isto deiectam adaequare, atque in planii temptosternere Quid est aliud, desidem. αIanguentem inerti otio emitare, acuere,
ad actuosam vitam impellere, quam im
fixas caeno arbores, ae tenaca, altaque radice adhaerescentes , stirpitus euelleret id est aliud iracundiam inuaminate, quam iacere stamina l Ciere lacrymas, quam imbres, & pluuias eliceret Retin
re praecipitem temeritatem , quam tot tentis numini j aere, aut alio labente. aquas deducaere, atque in tubos, aut e .pos inelusas derivare in hortos ad voluptatem, mittere in plateas ad usum , aut in aerem ad miraeulum eiacularit Ea prortet: suadere dictione, omnem scopum somnemque finem huiustedom, artis, o Rhetores esse dicunt. Nam sicut eiusdeis ossicium, nil aliud esse videtur, quam diis cere apposite ad persuasionem , ita eius is finis erit duntaxat persuadese dictinneari eum inter omelum,de finem hoc interse.
quod in ossicio quid fieri, in fine quia
is ossicio conueniat, consideretur. Tuuias 1. de inu. ses .-Illud Eurip iso, nuba Mareo ita latine ab Romtio Potis redditum, circunstauri reo.
233쪽
Quid tandem mortales , alias quidem artes Elaboramus, ut oportet omnes, dc inquiri.
Suadelam vero reginam solum inter limmines sNon quidem praeter caeteras ad finem studemus ,
Mercedes dantes distere, ut liceat olim Persuadere quae quis vellet consequi mmul Ceterum , quia Dicere, non idem est
quod loqui. Tullius in orat. sect. Ig.M. I . , sed ut lib. Io.influirat. ωρ.7.explicat Quin
tilianus, dis 'site, ornatε, & copiose lo-
uir orationis ubertatem, verborumqueuntaxat ornatum , ot copiam , non me
latet, eloquentiam vult videri,ac etiam
existimari ab ijs , qui si quos infinita quadam profluentia, continentique, ac nun quam intermittente sermone volubiles,& canoros audiunt eos cotinuo disertos , eos patritio ex ordine Oratores vocant, dc vocalissimum quenque, eloquenti simum interpretantur. An vero huic abundantiς, ubertatique verborum, tanquam corpori animus subsit, non quidem sedulo con siderant, aut saltem non magno pete desiderant . Cum tamen romanae
1 a. Nihil tam iuriosum existimaret,
quam verborum, vel optimorum,ut ipse ait, & ornatissimorum sonitum inanem , nulla iubiecta sententia , nec scientiata. Quin etiam, cum videret oratorum alijs verba, alijs rem deesse: quamuis ipse la dandam nequaquam putaret illorum i finitam, qui, qirae nossent, explicare discendo nequirent ; sicut nec inscitiam e rum quibus in magna verborum ub erta. te, angusta res solet: tamen, si alterutrum
esset optandum, malle se dixit, ieiunam illorum, indisertamque prudentiam, qua horum copiosam , ac stuliam loquacitatem . Non enim hoc, ad suadendum est apiε, dispositeque dicere, sed inepti oratoris , rhetoricique ossicio, & arte praestare. Nam qui plura loquitur, aut se ostentat, aut multus est; is ineptus esse
dicitur Taul. 1. de orati ses. IIO. num. II.
ε Non ut quidem,selectam verborum reij-ciam copiam ipsam nanque ad ornatum, is sinu. m. aQ. ninn.3 8. Tullius permisit, dicens: Arguti, certique,& circumscriptiis verborum ambitus conceduntur; de imis dustriaque, non ex insidijs, sed aperte, acri Palam elaboratur, ut verba verbis quassi, demensa, re paria respondeant, ut crebio
., conserantur pugnantia, comparenturques, contraria ut pariter extrema terminenis tuis eundemque reserant in cadendo s
D num, quae in veritate causarum, & rarius ri multo facimus, & certe occultius. Sed
M ut omnem e minatain icuitatem, fucoque ornatam aci aurium solummodo voluptatem, auferam dicendi materiam ἶ- Quare ut verbis Quintiliani g. instit orat. D cap. I. aliquando vi gr)Ncmo ea corruptis is dicat me inimicum esse culte dicentibus: δε non nego hanc ect virtutem, sed illis eam is non tribuo. Λn ego fundum cultiorem ,, putem, in quo mihi quis ostenderit lilia , H dc violas, & amaenos intes surgentes ori quam ubi plena messis, aut graues fructuri vites erunti Sterilem platanum, tonsasq; myrtos, quam litarit aln ulmum , & vhe- ,, Les Oleas praeoptauerim Quia sicut ιλ ii. cap. I. idem ipse sapienter prosequitur: Totum hoc apte dicere, non eloquuti is nis tantum genere constat, sed est eum is inuentione commune. Cuius sane n trix, praecipuusque fons eruditio est varia, ex qua omnem eloquentiam crescerer facundarique oportet. Neque enim perfectus esie potest Rhetor, aut orator, qui
non omnium rerum cognitione, atque
dignissimarum intelligentia pectus am. pleuit suum. Tollatur itaque a dicendi eraditio ficultate,& quid aliud erit,quam
puerilis loquentis Quam arbor , toti rum luxuria vestita, sed fructus expers Quam arena sine calce Recte igitur oratori futuro, necessariam eie multatum
attium scientiam , lib. I. inst. orat. cap. II.
A Fabius iudicat Quintilianus, dicens: I ijs omnibus, quae discenda oratori futuri ro puto ea ninuit Plato, qui non conten- ,, ius disciplinis quas praestate poterant Atri henae, non Pythagoreorum , ad quos in ,, Italiam nauigauerat, AEgypti quoque Sa-
,, cerdotes adiit, atque eorum arcana per ,, didicit. Quod adhuc expressius, Iase orat. Iect. 86. naima antea censuit Tullius,dum ,, ιnquit: M mea quidem sententia, nemori poterit esse omni laude cumulatus Ora- ,, tor, nisi erit omnium rerum magnarum, L atque artium scientiam eos equutus. Ete-M nim ex rerum cognitione efflorescat, dies redundet Oportet oratio, quae nisi subestri res ab Oratore percepta, dc cognita, in is nem quandam habet eloquutionem, et ne puerilem . Proinde tactum iure putatur ivt erat.1. pro Rheti lepide fibulatur Aristiden quod Promethei gratia partim delinitus Iuppiter, partim hominum miserijs grauiter commotus, Rhetoricam sub comitatu Mereutu mitteret in terras, iuberetque,ut ipsius ecipiam faceret motis talibus, hac tamen interposita conditio. ne; Ne scilicet instat theatralis pecuniae
promiscue largitetur omnibus, sed lectissima
234쪽
si quaeque, & eruditissima deligeret ingenia . quae tam praestantis doctrinae
opibus ad tuam, multorumque locupletaret utilitatem .
Uerum enimvero eum delectari,quod
maxime verborum obtinetur ornata, s Tullio teste, de opi. gener. orat. πι-.3. lio
notarium sit, & permovere, quod tua.dendo consequitur, necessarium dicatur: ea summopere probati Rhetores curare debent, quae ad suadendum existunantur potiora, rei scilicet utilitatem, dc honestatem: Hae nanque partes pr*cipuς sua dendi sunt. Soari de arte piat. lib. I. cap. 3 3. lta quidem censuerunt Dentosthe. nes, & Cicero , superioresque oratores , qui castius accuratiusque dicendi gemis consectati sunt, quorum grauitati pueri' lis, quae nunc est iu multis plena vanita tis, futiliumque prope deliramentorum loquacitas minime annumeratur: Idcir-M co, illud est diligentilis docendum lib. l I. ,, inst. erat.cap. l. inquit Quintilianus j eum ,, demum dicere apte, qui non solum quidis expediat, sed etiam quid deceat inspexeri r Vtile videlicet,& Honestum: expedit
enim, pro utile plerumque usurpatur. Ut notat Lambinus an illud Plauti Captemei.
Profecto expediet tabura huic operam
is Et quod decet honestum est, & qqod
honestum est decet, Tuli. l. de osc.sect. I9.
vix sine utile protecto repetari potest. Propterea ibidem subdit idem Ouintilia- δε nus e Nec me fugit plerun qae uec esse coniuncta: nam quod deeet sere prodest, is neque alio magis animi iudicum conciri liari, aut si res in contrarium tulit, alie-
is nari solent. Rusd adhuc licet suader tur Oppositum,nihilominus utilitati semper prεserenda videtur honestas. Idcirco subinde sapienter prosequituri Aliquanti do tamen, & haec dissentiun et quoties au-M tem pugnabunt, ipsam utilitatem vincet ,, quod decet. Nam quis nescit nihil mari gis profuturum ad absolutionem Socta. tis tuisse, quam si esset usus illo iudiciali genere defensionis, & oratione submissa. conciliasset iudicum,animos sibi crimen- ,, que ipsum solicite redarguisset Verumis id minime eum decebat . Ideoque sic ,, egit, ut qui Pgnam suam honoribus sum- mis esset aestimaturus. Maluit enim viris sapientissimus, quod superesset ex vita is sibi perire, quam quod praeterisset; at , , quando ab hominibus sui temporis pa- rum intelligebatur, posterorum se iudi- ., cijs reseruauit, breui detrimento iam vu,, timae senectutis, aeuum Ιεculorum -- Io nium consequutus. Nos itaque, qui Susdere dictione quod ibidem,& alibi eouinstanter renuit Quintillauus Rhetorices cum Tullio conititui inuet finem; Si ij suis mus quemadmodum ad Seratum μυλα, cium epist- a. ipi e scripsit qui profecto esseri debemus, vi nihil arbitremur expedire , is nisi quod rectam. honestumqunsit: om-s, ni procul dubio, ab eo quod decet, siue
honestum est, utilitatem, omneque quod expedite videtur,separare nequimu, quin potius utrumqtie ad suadendum simul applicare, rhetoricaeque quam maximε conuenire dictioni, Denitus probare tene mur Quare 2. Iea. 3 . num v. alis Marcum filium scribens,inquit: Hoc auis te in de quo nunc ag mus nemste Hon ,, stumὶ id ipsum est , quoa utile a peliatur, ,, in quo verbo, laxa conluet udo den exitis de via, selisiinque eo deducta est , ut ho M nestatem, ab utilitate secerneret, & conis stitueret honestum aliquod, quod utileri non eiset; dc utile quoa non honestum zri qua nulla pernicies maior hominum viis tε potuit afferri . Quia vero utilitas adhuc ab honestate disiuncta,qum etiam turpi praeter aequino I aliquando adherens, tantς molis est , ut
a. de pstulo. eleg. 3. dixerit Naso,
Cura quod expediat prior est , quam quid
si unquam ipsi ut par est inueniatur m
ni uncia, adeo penetrat, di expungit animum, ut velit nolit, cum Iullio 3.de Ἀμρct.72. num. loris fateri teneatur quisque,
M quod omnes expetimur utilitatem, adis eamque rapimur, nec facere aliter nullo,, modo possumus. Ea nanque est, quam nulli abhorrent, reipuunt pauci, quam plurimi sectantur, omnes percupiunt; Nais quis est subinde sequitur qui utilia su-
,, giati aut quis potius, qui ea non studi'- is sissime persequatur Bona quidem omnia
poli ripa ri 1llisti lint cuius obiecta sunt I. rhetor. cap. Io. At, quae ipsam mouent
sub ratione proprij boni , nec non aman iis perfectivi naturae, ut ea sunt, quae ap primo sibi videntur utilia , maxime diliguntur , Philosophi iuxta illud s. tibic. is eap. a. Simpliciter quidem amicabile be- is num; unicuique autem , id quod est uniis cuique bonum. Quod ita communiter ,, decantari soleti Amicabile bonum uni
D cuique proprium. Praesertim autem, ut stipponimus,cum honestate coniunctum. Ouandoauidem:Bonum unum cum ali coniunctum, optabilius est quam ipsum.
stparatim Io. rabie. cap. 2. Me tamen mi
nimE latet, satis dissicile, valdeque arduu,
235쪽
eti) discemere viilla. quod Sarra Io. venuste admodum, & stro aeuo dise Iuue . natis expressit, dum ait. Omnibus in terris, quae sunt a Gadibus usq; Auroram , & Gangem, pauci dignoscere possunt Vera bona , atque illis multum diuersa , re
λttotis nebula. Quid enim ratione time.
Aut cupimus qui tam dextro pede concipis ἔ ut te Conatus non paeniteat, votique peracti Etenim utilitates, non omnes pares su ut, is sed una altera melior; Quoniam : Nostiis tantum inutilibus comparantur utili , .ri sed inter se quoque ipsa. ut si ex duobus is eligamus in altero quid sit magis. in alte- ro quid sit minus . Crescit hoc adhuc ari nam interim triplices etiam sua loliae in-M cidunt: ut cum Pompeius deliberauitis Parthos. an Aphricam, an AEgyptum peri teret. Ita non tantum virum melius, sedri quid sit optimum quεritur. Quintil. bb. 3.
Quare ad bene deliberandum, purgato consilio eleet ion ue rite con sulta q u ς ει aethic. cap.9. circa v tale praesertim versantur, maxime opus est. Qvia tamen electio omnis,quaecunque illa sit semper seris tur in cognitum nemo enim ignorat quae eligit v.ctet. cap. O.) tota consultatio, omneque consilium de eligibilium natura , atque utilitate pensari debet. Quod ut inoffenso prorsus deeurrat pede, a similium
rerum casibus . exitibusque sumendum esse videtur: Quandoquidem ex rerum seuenta colligitur consilium Accum. in ι. si rencubiηa de a I. rem amotas Facit itaque ad hanc ideam quamplurimum , de eli gendo cum Gentibus hello etiam in die Sabbati, ex Israelitarum nuper accepta is clade, I. Machab. cap. a. aςcurata consulis latio, dum z Dixιt vir proximo suo . Si is omnes secerimus, sicut fratres nostri A. D cerunt, &non pugnauerimns aduersus is gentes pro animabus nostras,& iustifica- ,, timibus nostris; citius disperdent nos ais terra. Et cogitauerunt in die illa, dicen- ,, tes: Omnis quicunque venerit ad nos in ,, bello die Sabbatorum, pugnemus adue , , sus eos , dc non moriemur omnes, sicut mortui sunt fratres nostri in occultis. En ergo,q uomodo bellandi ex accurato praeteritorum consilio, maxime contulit ad utilitatem, eorum prudens, & sapiens electio. Secus autem Iosephi, & Azariae τap. . ambitiosa temeritas, unde Corgiae ab exercitu, usque in fines ludeae turpiter
fugat, iueie. Et ceciderunt illa die do
is populo Isia et ad duo millia viti, & fariis est plaga magna in populo, quia non u is dieritiit ludacii, dc fratres eius, cxistimast b, te S fortiter se facturos . . . . In dian illa cecideriint Sacerdotes in bello, dumis Volunt fortι ter sacere, dum sine consilios, exeunt in praelium , Eodem etiam Tullius pro iuge inanilia Iea. 6 nnm l .ad suadendum vius est artificio, dicens: Quare,, si propici socios, nulla ipsi iniuria laceis is sti maiores vestri, cum Antiocho, cum is Philippo, cum aetolis, cum Paenis bella is gesserunt; quanto vos studio convcnit, is loruriis prouocatos, sociorum salutem, is una cum imperij vestri dignitate destnde- is re, praesertim cum de maximis vestiis vectigalibus agatur. Fabius quoque Maximus apud boarium de arte rhetoriea θλl. cap. 6. suadens in Senatu, ne P. Scipio, Annibale in Italia relicto in Λphricam traiiciat, vetus affert Atheniensium ex plum, qui elasse in biciliam tranimissata; Rempublicam suam in perpetuum afflixerunt . Et aliud sua tempestate nouum M. Atti iij, qui in ea ipsa Aphrica , annis ante quadraginta in praelio victus, dc Caytus est. Quamobrem , & mihi e ipsa proseire, quae ipse Fabius .iffatus est 'M Dies me deficiat, scilicet, si Reges, Impe
,, ratoresque temere in hostium rerras tranis gressos, cum maximi, cladibus luis,exer- ,, rituumque tuoruar enumerare velim. Deliberat mo νroinde goneri, cuius est suac re utilitate, dissuauere damno . I. R. t. cap. . niaxi. re accommodata sunt exempla, ut docet Tullius de partiti oraco sin. 233. dicens: Vterque vero adis augendum habeat excιnplos uin, aut re is centium, quo notiora sim, aut verecumstis quo plus autnorit aris habeant, copiam. is Maximeque sit in hoc genere meditatus, is ut possit, vel utilia , ac necessaria , saepe is honestis , vel haec illis anteferte. Cum M pleruaque lib. I. strat. iapit. cap. l . siab tis Q rint ilιanusὶ viarantur respondere fulmis ra praeteritis, habeaturque experi mentum M velut quoddam rationis testimonium . Denique vero, quia Honestum propter se expetibile est; v tile autem propter Ho D nestum, ς. ethie. eap.7. Intelligi necesse est
3. de D. Iin.ς8. m.m.3ς. inquit Tullius 3 pluris id,quod honestum sit, aestimandum, , esse, quam illa media, quae ex eo compa is rentqr . Nam unum bonum est epist. γ ἔ- is non procul ab initio seribit Seneca in qu dis honestum est r caetera salsu, dc adultcrinais sunt. Quapropter de ipso, Rhetores , Ut suadeant, maxime curare debem,qulRPQquod adeo spectabile, ac decorum, ut si eius pulchritudo cerni oculis posset, -- rari
236쪽
rabiles in eunctis, sui excitaret amores. Sed quoniam hominum genus, natum licet ad honestatem, malo tamen cultu , prauisque opinionibus plerumque inu
nit ut corruptum, ut aliquando lato seu tur aspectu, non vulgari opus est expressione, quam 2. de fiat. sea. 3. -m. I. as. fabre Tullius exercens, his utique verbis. plurima eiu Mem encomia, uno veluti sa-sce, complexus est adlluporem. Honeri lium igitur inquit id intelligimus,quod is tale est , ut detracta omni utilitate, sinea ,, vllis praemi s, fructibusque, per seipsumis possit iure laudari, Quod quale sit, nonis tam definitione, qua tan usus intelligiis potest quanquam aliquantum porcist is quam communi omnium iudicio , dcis optimi cuiusque studiis, atque iactis: quiis permulta ob eam unam causam faciunt, is quia decet, quia rectum, quia honestum ,, est, dc si nullum consequuturum emolu mentum vident. Ueruntamen est, plerumque fieri ut commoda, nostramque potius appetamus utilitatem, quam ut dedecus, aut infamiam fugiamus ἔ siquidem eorum caremia grauissimus dolor est, valetque potissimum ap imperitos; I4 nam apud sapientes, sola virtutis, & no nestatis imago plus aestimatur. Maarra apud honestos, honesta suadere facilli. mum est: si vero apud turpes recta obtinere conabimur, statim impingemus inportu. Hominum prop:erea , uuo ess
,. se docuit idem Tullius: aberum indo,, ctum, & agreste, quod ante rat semperis utilitatem nonestati. alterum expolitum, is quod rebus omnibus dignitatem antepo- δε nat. Itaque huic generi laus, honor glo-- ria , fides, iustitia , omitiique virtus; illiis autem alteri quet stus, emolumentum, is fructuique proponitur, atque etiam VO-- luptas, quae maxime est inimica virtuti, is honique naturam fallaciter imitando is adulterat; quam ιmmanissi irrus quisque is acerrime sequatur, neque solum honellisis rebus, sest etiam necessarijs anteponit. Quanta v is autem sit honestatis eorum ad cohortandos animos, qui virtuti stur, dent , perfecta aperit sua tionis species, quam apud Lucanum lib. . to Magnus habuit ad milites, ut iter arriperet dissicillimum, & periculosum.
O quibus una talus placuit, mea castra se. quuti Indomita ceruice mori, componite mentes Ad magnum virtutis opus, summosque la
Vadimus in campos steriles, exustaque mundi,
Quae nimius Tita, de tam In statibus undae.
Siccaque Iethistris squalent serpetibus arua. Durum iter, ad leges, patririue ruentis
per mediam Lybi ea veniant, atque invia I
Si quibus in nullo positum est euadere voto ι quibus ire sat est: neque enim nudi fallerre quenquam Est animus, tectoque metu perducere vulgus Hi mihi sint eo mites, quos ipsa pericul Roducenis
Qui me teste pati, vel qua: tristissima pulchrum , R'Manumque pati: atqui sponsore salutis Μiles eget, capiturque animae dulcedinea, vadat Ad Dominum meliore via, dum primus
arenas δInhrediar, primusque gradus in puluere pos
denique suasionem, Mich illa. S ingeniosa absoluit sententia, sub
deos zω-η--Serpens, sitis , ardor arenae Dulcia virtuti: Gaudet patientia duris .
Lltius est, quoties masno sibi eonstat honestum . Nec remissiori femore Cato alter, ,
sul, apud Liusum tib 3 s. Legem Oppiam,quet mulieribus aurum vetabat, ut laxus intemperantiae remedium op nisi redeo fendit ab Honesto οῦ nimiam virorum indulgentiam perstringens, qui postera et illatum licentiam non coercebant. Sed ne Sacra penitus fastidire vitiamus: Quaenam amplius, virtutis, & honestatis dilatarunt impulsus, quam Iudae. de Eleazari: praeclarascinorae lde quidem, i Mirias: sibi suadentibus fugam, ad chab. I. cap. is ita strenue responditi Absit iram rei ori facete, ut fugiamus ab eis: dc si appropria- is uit tempus nostrum, moriamur in virtuis te propter fratres nostros ἔ de non i era- is mus crimen gloriae nostrae. Iste vero, iaesu carnium simulationem hortantibus prohibitarum, 'rotinus, sed prudenteris dixit; Praemitti se velle in infernum. Non .. aetati nostrae dignum est inquit, fingereis vi multi adolescentes, arbitrantes Elean Rarum nonaginta annotum transio adis vitam alienigenarum : oc ipsi propteris meam simulationem, dc propter modiri cum corruptibilis vi tempus decipi n- is tur, dc per hoc Macuum , atqueexecrari tionem in s inuti conquiram. Nam, , dc si in praesenti tempore. ι pliciis 'ho- .. minum eripiar, sed manum Omnipoten, -- tu, nee vivus, nee defunctas effugii m.
237쪽
Quanuibrem clariter vitam excedendo , is senectute quidem dignu3 appari boa ado- lescentibus autem , cxemplum forte rς,, linquam , si prompto animo , ac λrtiteris pro grauissimis , ac sanctissimis legibu is honesta morte Perfungar a. Ma bab.cap.6. Haec itaque sint pro Honesti suadenda emacia, ventilata satis lcrum si quid Io amplius , dictis ccnseariat addendo, trocvnum erit proiecto. Tantae molis, & virtutis temper extitisse, & esse, quod illud quoque hominum genus, cui familiare est honestati, utilitatem praefis re nisi deprauat naturε nimia teritas obiit adeo, urget, & ini pellar, ut turpia, saltem laxatis optare non sinat habenis. Ea propter, is desis. fect s. ην- 3,. merito dixςrat Tul-- lius. Q iis autem honesta in familia inia stitutus , dc educatus ingenu ε , non ipsa ,, turpitudine, etiam si eum laesura non sit. - o ditur' quis animo aequo videt eum. is quem impurε,ac stagitiose putet vivere' is Q las uran-sordidos, vanos, leues, Q. - tues Quid autem diei poterat, si turpi -- tudinem non ipsam pei se fugiendam es-ri se statuerimus, quo minus homines t . ., nebras, δέ solitudinem nacti . nullo de.
- decore se abstineast, nisi eos per se, si is ditate sua, turpitudo ipsa deterreati in-- nuvaerabilia dici possunt in hanc sentenis is tiam: sed non necesse est: Nihil est enimis de quo milui, dubitari postit, quam αδε ho a expetenda per se; & eodem m..
n do, turpia tar se esse iustenda.
Ad euitandos errores, quibus Historia quamplurimum labefaciati selet ; eius maxime cauere habent Scriptores, Ne
quid falsi dicere audeant: Ne quid voti non audeant: Ne qua suspicio gratiae sit inscribondo: Ne qua ii multatis. a V M MA R I UM.
ue Ηsaria Maehrem oratorem fore. Et: qu dem, cum orator musta Merumque eremplo ν- matur copia . qua ex bis riis mumina planum est, eum oportere
isti m historiarum cetritionem amplecti.
Nistoria eam Poesi, maiorem σν exionem hibet, tam sis vetan earmen solutum, Disque Uthmo inter se viserepota nam in ηumera, σ dimone maxinis c ueniant. Non ita tamen, ut Poetarum ρbrasibus, . vG siae uelecta, moraeque libera fiagrediticeni historicis uti aliquando per sem'. Etenιm veritas, quam colunt histor
veia, o pruris erit historia . 7 Plaribus movis infringetam vernas οῦ proinde sex ovantium historia aduersara ver . tarem eougitur cura , quarem tina, m. ratione rerum , altera prava animi e fi tamαν affectis ne prima, sedati oppositaveritam inquisitione, ex suae, binadaveris prorsis redantuuar .s ubi meridaetam visu, Ma semper veritatem' grauiter Uenit, ure mentiolis iηeurrit ruamuram ignorantia qua mater est memdari , dum inureribilis, er probabilis est , mirituν excusanda , ιι ut dum vincibilis ,
o Q cta , valde sit eulpabius. euamobrem mentiri, o mendorium dicere in hoc Dat digerenti ruta quι motitur se non fallitis, sed alteram quantum in se est, fauere eo tura qui Deia mendacium diculis fallitur. ν δ praerepta remis historis traduntur, qua ad quatuor a natas pro historia ἡ Tullia
238쪽
ri mno Me Ne qua suspicio gratia mia scribtudo: Ne qua simultatis. io Falsitas illius generis vitium est, quod se so is stare non potest , sed fui exigit aliquam inbiplicationem; nam fullitas falsitarem trahiι, o dum figmentum aliquia tueri
nitimur, alia quoque non pavea cogimur adimenire . vitia. I. lephum Hs vicum quandoque labaras ostensiuruum . . inuerisimile per inuers ire probauit, aeperinde falsum increditure reddidit utrunque: quia falsum , ct incresibile re
. putatur, quod verysimile nori est. 3I Vnica falsitas , veritates omines infamat, ad fidem, nee υnqηam Uu ι credi , qvi femel mendacium protulit . .euameninam falsitatem nee in Iacris liter I neque in dia. matιbus Catiaticorum, unquam fore, bacuna, sed escaci ratione, euidenter ostendi, tu ν; quia nimirum nullum ibidem, vel lo. ue aliquando potest esse mendacium z Deus enim, quoram est Auιθον, vlla pacto meo. tiri nequit. a a Peccatur etiam aduersus Historia inritatem, '. dum isto enarrandum . siue negligentia , siue aηimi assectione aliqua supprimuntur
memoratu digna et quon/am omittere vir Ates, non minus quam mendacium in Historia est eulpabile. ino vitio inter c teras, Tucididem, o Salustium adiquaud laborauisse ostenditur . Is Emerita laus p miam, o eo na vertinise'. deuarὸ gna.iter Historiarum increpa vi censentur Scriptores, dum praclaris facin νιbus, deb:tam laudem, aut ηexant, aut agia persoluunt; quoniam illibentis e laudare..uω est bonestius , qu- libente vituperare, sed fores turpius: e re-.ficentia , , remissa laus , inter species detractioris indιrecta eommuniter ass-
r Turpia in Historia, penitus non μt omis tenda , praesertim dum ita coniuncta fune cum reliqua serie narratiovis, vi tacere de illis, absque multarum rerum detriment nequeat; secus veris si uulsum babeant nexam : nam quid posteris interes , tam auditu fida curiosὰ perscrutari . Is Dum tamen bisorico contigerit turpia e tarrare , molam seruare tenetur . ne scilicetis cunctanter ιd agat, sed transitu quodam; : σ si tantum illi nota sunt,tacere suadetum,s autem pluribus sint cognita , uti saltem . aliquibus, literis mandare poterit . nam qua publica sunt, enarra re licet; qua moritara forent, ns historia υita accede-νs , ad censuram iniquorum pallicari δε- θαι .
I Minim/ autem exosandisant , qui auaritia tenacitate, M alienas trahuntur emineu das laudes : Ndiis eum improbis , perditis que hominibvs apatentur plerumque non - th onmInfantia i vetatis facinoribus ,vtHistoricos derasaeos deterrerea tota falsa iam dis fiducia ampliata 'aiaueereor ad peiora. is Ut libertatem ostententis scribendo, pleriqηe
sub tali specie, I smi detractores βι-
M proinde Das simaliues in alienam ρομniciem palsis exercent, cum odium omnisi malorum syllabus sit. αuamobrem, si quis historiam, proas coηuenit, scribere fum-
Licet Historia sque apud Gellium. 3.κοα
attic. cap. 8. rerum gestarum indubii . I.& fidelis interpretatur expositio inter. stientificas facultates, atque eas , quas lis . herales dicunt artes , numerum expressε aliquem non obtineat; nexus tamen, quo inuicem se perstringunt , sancto soluto coetu, negletiam in ventos non modo patitur abire, quin potius ad praesens exco- .lendam sua leuocare . Nam si de Saeta
caeteris utpote praestantiori instituatur. 1ermo, eum humanis non tantum, verum
etiam diuinis adeo scientiis repetitur ligata . ut summa illa, omniumque parens Theologia , suum obiectum, suorumque certitudinem principiorum , ex duobusi diuinis Testamentis, & eorum authorit
Quicquid autem tertius dies inuenerit ' ignis abiumet i Duos inauit dies, put V duo testamenta posse intelligi, in quibus liceat omne verbum, quod ad Deum Προν tinet requiri , dc discuti, dc ex ipsis om-ri nem scientiam rerum capi. Si quid sumris suerit, quod diuina Scriptura non decre, uit 3 tertiam scripturam non debere susci.' pi, quae hic dies tertia nominatur; 4ed' quod superest, igni tradamus, idest D LM restruemus. Si veroamplius, 3 prosinia pens in persolgere non pigeat Historiae,
239쪽
eamque mira illa disini rice. ludi quo
motum Philoisybiae parte camponet velim ι idem animi duerto ιnvuaqu extremum mei finemque Hrique propinsitum, instinitionern vitae in Mimnum ierare prudenter. ae fortirer 3gendae psed pervenim video amba ad hunς sinem, vita, atque alia via et Philosophiam, fita
mis dς viri tum , vitiorumque natura
disputationibus id extorquerer Historiam
idem per exempla compensim demonstrare; cum nil aliud ex Habeatnasaei senten. tia apud cap.6. re vera sit,quam composita exempἱis Phialosophia. Qua de re sortiste Agathias
smyrngus ιι b. I. de Moxoris pristιρ mtanti fecit, ut ipsi praeterret Philoisphiae , dicens: Ciuili Philosophia. Historiam
γγ non inferiorem cςntuerim, nasi etiam plus,, mrte utilitatis conferat . Haecenim velu . ,, i seuera quaedam , minimoque blanda do-
, ctrina iubet, ac praei ibit quae sequi,quae, fugere oporteat,suasionibus suis vim qu1' dam, necessitatemque commiscens: Haec vero oblectamentis plurimis utens, ac v v Iuti madiens praecepta veritate exemplo- , rum , leniter, Rc placide vi
fit quidem hereuleo strictiori nodo
oratio, α Hiitoria inter se copulantur, 3 dum adeo mutuas sibi tradunt operas, ut pluribus iocis putauerit Tullius, sine Hi
rivm appellat;r tionemque in Mat M. miri vum. 66. hanc adducit , quia Huic geneti Historia finitima est. in qua, oc narratur 'ornata, & regio saepe, aut pugna descri- bituri interponuntur mi in conciones, α hortationes; sed in his erina quaedam,
is 6t fluens expetitur, non haec contorta, de ,, acrisor lio . fitque eos, ιι M- sin. Σπ.nam. 2 o. pueros, α infantes iem per futu,
ros esse dicit, qui nescium quid antequamis nati sint accideri e Quid enim salt) estis aetas minis, nisi cum memoria rerumis Vesrium, cum superiorum aetate coni . , auur, ' quidem cum orator saepe nu. mero multa exemplorum utatur copia
mee se sit , huiusmodi autem exempla, non nisi ab historijs petantur: planum est
oportet ut intcgram Historiarum cognitionem amplectatur. Quamobrem Qvin. tilianus z.orat 6.docet Opus esse , ut praeceptor Rhetorices, suis audio
totibus Historias inuolua historicosque omnes diligenter explanet, unde sibi pu
nad orationes sint,candas capiant, arguis
is tere raritatur' a hora, cum is unani
in Poetis. βt quodammodo eamen Mu-
- laxit Quintilianus, soloque propemodum , Uthmo inter se diserepare, inprafat. de oesis m. asseruerit Agathias myrnaeus.
Nam in numero, & dictione secundum Halicarnasi ei sententiam, in epi'. σου Po m o Tabere. haud parum conuenire censest tur: Inquit enim; Equidem neque squa-N lidam. 5e incomptam, aut rudem in hiis storia tractanda orationem probo, sed tari lem, quae poeticum qu am habeat. , Ex eo proinde a. de Meis cap. I a. Herodoti Historiam plurimum commendauit Her. D mogenes; quia nimirum a Dictione poetica usus est uniuerse. Quod tamen ad li4 bellam non ita debetur , ut Poetarum phrasibus, ullo sine delectu, eorumquolibera, aliquo sine freno, quando libuerit uti lieentia Η, stolicis permissum sit et Hoc utique non probauit, sed loco citato late damnauit idem Halicarnassitus , dicens: Neque vero omnino sit poetica . ,, sed amen paulo extra communem usumis euagetur. Nihil enim est molestius,nihilis satietate iniucundius. inandoquidem,
sicut oratores suth to. institui.eap. l. eos
monet Quintilianus; ita di Historici memminerint Oportet: Non per omnia Pomtas esse inruendos ἔ non quidem libertate verborum, nec figularum licentia , nec pedum numerositate: sed spiritu ad summum in rebus, in verbis sublimitate, in affectibus motu di in personis decore . ,, Quoniam Deus hanc voluit rei esse naturam ob. Aiuia inflantaea Ianquit Fit mianus , ut simplex, de nuda veri ras scuius ' praecipua cura secundum Polybium I .istori exere. eap. s. habenda est in historia)ra esset luculentior 3 quia satis ornata per sera est, ideoque ornamentis extrinsecus addi. - tis fucata corrumpitur. Verum enim veto, etsi huius removi veritas quam esse virtutem in Historia 3 longe maximam consensere omnesin plurimum expetatur, dc veluti Numen tutcum Polybio I t.hista tae .cap. .persm phasim locuat mortalibus a natura sit constituta: ita tamen mendacio, nugisquela iactatur, ut is vita Aaretiani, afferu rit Vopiscus: Neminem scriptorum,q ual tum ad Historiam pertinet, non aliquid esse mentitum. Quod si ex Graecis,utpote antiquioribus, extrahere percupimus exempla 3 utique alijs pro sexcentis ea sussicient, suae tib. I. eontra A pis . IOIephus recensuit. iudaeus: Unde etiam sinis quit) libris is inuicem arguunt, dc valde
is contraria de rebus eisdem non piget eos
,, dicere. Sed ego videbor potioribus ess
240쪽
, sit perfluus, sexplanare voluero, quantis quidem locis Hellanicus ab Aeusilao de' genealogiis discrepat, & in quantis HesiO- dum coirigit ficu silaus, aut quomodo Ephorus quidem Hellanicum in plurimis
γν ostendit esse mendacem et Ephorum vero ,, Timaeus I Timaeum, qui post illum su ,, ret Herodotum vero cuncti: sed neque de Siculis, cum Antiocho , di Philisto, aut Callia, Titnaeus concordare dignatus est neque rursus de Atticis hi, qui Λttidas conseripserunt. aut de Argolicis , qui de V Argis historiam protulere,alterutros con V sequuti sunt. Haec ille. Vtinam, &eo. dem se numero comprehenderet, qui eZ dem, quam in aIijs detestatur culpa pluri
inquit: Gncis Historiis plerumque poeticet
similis eli licentia. Et tu uenal. baiy. O. Qu.icquid Graecia mendax Audet in Historia i-i-Nec ex latinis etiam historicis, minora adducenda forent mendaciorum exempla, e nisi unius Taciti sut a caeteris pro corum indignitate abstineam, qui hoc tempore, si aliquot arsuriis Historia in aspergunt, cornuliano, videlicet, exemplo, se scri- here, a cuius laude distant sane quam plurimum , glorianturὶ satis esset execranda temeritas: Nam licet, vi prudentiae praeceptis legentiu n imbueret animos,ei fortasse haud minimum fuerit studium: iis tamen, quas identidem intersertiit, animaduersionibus, consiliis, coniecturis, historica prosecto. aegre respolidet veritas.
Vnde Tertullianus, qui uno fermε seculo minor Tacito fuit: Mendaciorum loqua cissimum vocat. Iure igitur idem Uoyi- 'scus ubi sum ostendere se posse aliquando
a iactabat: in quo Liuius, in quo Salustius,
,, in quo Cornelius Tacitus, in quo deni, is que Trogus, manifestis testibus, conuincerentur. Si nanque Historiae munus vnde in ρbadro. teste Platone, de nomen ipsa recepit esse contendimus, rerum gestatum famam posteritati tradere, e quarum
cognitione quid agendum sit, quid fu-iendum ediscatur . Diis. ficulas in prefat. ngendi libertas adimitur, dc quicquid gestum iron est, id alienum esse ab historica facultate aperte conuincitur. Certe Timaeus apud Polybium lib. 2. histor. ese
e .cap. . cum regula, ac norma compar uit Historiam. Ut enim regula auro,
argent 'que fabrefacta, si recta non sita edenormis , ac piaua, res quidem pretiosa scit, at remanequaquam est; ita plane,
eum idem sit veram in historia. quod re. ctum in regula; falsa narratio, quamuis
omnibus verborum , ac sententiaru in luminibus illustrata, agendarumque rerum. politicis documeniis asperia , laudem sortasse merebitur nonnullam , sed cum hae exceptione merebitur, ut necesse,aec dici queat Historia. Veritas autem Iut initis inquit ipse Tacitus) pluribus in illi attingitur δ7 Primum inscitia Reipublicae , ut alienae. mox libidine assentandi; aut rursus odio aduersus dominantes . Ex qua proiect sententia, duplex errantium, Historiae aduersus vetitatem colligitur classis,quarum una ignoratione rerum 3 praua animi altera allectioite constatur. Pruna quidem
sedula veritatis inquisitione supposita
excusanda: secunda vero prorsus redarguenda censetur. Satis nanque est, tantam veritatis habere certitudinem , quantum nostra beae instituta putat ut cognitio . l .ethie. Op Hac itaque totum, t 2. hi,oraxcerneap. s. his verbis docuit expreseis si Polybius. Duplex esse mendacii genusis dicim' s. unum, quod ab ignoratione veri ri proficiscitur; alterum, quod a certo mentiendi proposito venit. Qui igitur per' ignorantiam a propolito aberrat, ei ve V niam esse dandam; at capitali ab us odio, n esse dissidendum , qui io, voluntate, απι certo animi propolito , agant. Cui Siculus lib. M .antiquit.rra. plurimum adligrens, is inquit: aut data opera , exactam inquis, is tionem negligunt hos metrio accusandosis arbitror; q iando nimirum , nonnullisis adulando, vel per odium , virulentius is alios impug rando a veritare aberrariat. Non enim qui mendacium dicit veritas rem semper culpabiliter, grauiterquelae dit, atque mentientis plectendus videtur
poena. D. August. demenda. ad se cap. 3.
quem sequuntur omnes fere D. D. apud
fuρον cantiea mendacii, falsitatiique appellauit matrem 3 dum vincibilis, & ast chaiudicatur, secundum Chrysostomum ιη
ap. 22. Matth. Homi ι.ε2. negligentiae sit ii lia, ac propterea i nexcu labit is, apud nacin. IMogitat. non tamen dum in uinclinbilis,dc probabilis reperitur,ut ibidem late ostendit. ideoque non temere,sed val.
de studiose Nigimus apud Gellium αλ
screvit, dicens: Qui mentitur ipse non fallitur, sed alterum fallere conatur . Quias mendacium dicit ipse cillitur. Item hoc