Quid apud Herodotum, ad philosophiam et religionem partineat

21쪽

rondas Solonqtie legislatores cum cognitione animi ingenii lii humani haud spernenda, magnam in

rebus civilibiis prudentiam prae se tulerant. Illo tempore septem sapientes, Viri magna doctrinae laude cumulati, philosophiam moralem symbolicis quasi obrutam Signis emanciparunt e mysteriorum obscuritate illam eruendo, ita ut in disciplinae corpus redacta cuivis discendi cupido tradi posset, et elicissima, Via semel patefacta, progrediendi copia suppeteret Tres namque disciplinae, Herodoto florente, Ionica Eleatica et Pythagorica innotuerant , imo, vulgatis omnibus inventis, jam in eo erant ut imminuta auctoritate locum aliis cederent Parmenides et Zeno Eleatici, Democritus Abderita, Empedocles Agrigentinus tum maxime florebant quum Herodotus apparuit. Sed eodem sere tempore varietas inventorum, Cholarum et disciplinarum diversitas, tum incertitudo et ambiguitas principiorum experientiae a sanae menti repugnantium, culturae denique subtiliusquam fas erat fastigium, morum et religionis auctoritatem pessimo cum exemplo imminuendo, Ophisticae industriae fallacias peperere Etenim o gias, rotagoras, Prodicus et alii, divitiarum et gloriae quam veri indagandi studiosiores, philosophiam ad nihilum, disputationum subtilitate, redegerunt.

Socrates mettiens ne lues ista radices altiores

ageret judicii, quae ipsi peculiaris erat, simplici-

22쪽

tatem opponendo, naturamque humanam diligenti cura inspiciendo, nova morum, religionis,

philosophiaeque fundamenta jacere coepit. Adde

quod hac aetate certamen illustre cum Persis initum, vel praesens rerum status, Graecorum ingenio quandam ad omnia magna assurgendi necessitatem imposuit. Ita enim factum est ut numine divino quasi agitante, artium ac poeseos dramaticae felicissime excultae monumenta, aevum ilhid illustratura in aeternum, relinquerent. Iam Eschylus Persas componebat; jam Berodotus hellum medicum multitudini audienti enarrabat et apud utrumque eamdem doctrinam de numine et de sorte humana re periemus. Multo alios praetere nec minus eximios. Sic igitur Graecia magnorum poetarum, philoSO-phorum, artificum feracissima exstitit, nec segregandus erit Herodotus ab suae aetatis viris qui in

eadem, qua ipse, ingenii excolendi palaestra se

exercebant.

Sed historia tum quidem longe, id quod miratur

Μullerus , aberat, ut sequi cum poesi philosophidique passibus incederet; nec Herodotus habuit, ut Fere dicamus, quem in suo narrandi gener imitaretur; nam logdgraphorum scripta parum ipsi auxilii offerebant; et viri docti in dubium vocant usus nec ne fuerit iis quae Xanthus de Lydia sceip-

23쪽

glirat' aut iis iis Charon iampsacenus Hellanicusve scripta reliquerant . Hellaniculi quidem compertum est eodem, quo ΙΙerodotus, tempore opus suum composuisse, ita ut neuter alterius scripta cognovisse sit putandu34. Quorum omnium nulla fit apud Herodotum mentio. Id longe aliter se habet, quod ad Hecataeum milesium attinet, cujus Varia fuit, Herodoto teste, opera in rebus patriae suae administrandis 4; unde etiam amplam nactus est gloriam. Sed Herodotus nunquam fere eum ducem sequitur, quippe cujus tantummodo errores corrigat', et interdum obtrectet sententias Rarius enim libris antea compositis usus est Herodotus, ut Videre est e sequenti loco quo sontes e quibus, quod ad fgyptios spectat, hausit, indicantur : Hacte- η nu quae vidi, quae novi, quae interrogavi dicta

sunt hic pergam disserere de aegypto quae au- divi, addens et aliquid quod ipse viderim. Experientia igitur sola ductus Herodotus opus suum composuit; longinquas enim fecit peregrinationes in eas regiones quas describit, habuitque sontissmonumenta, sacerdotes, Viros eruditos, τυυς λογιους;

CL Baehr. notam Ap. Her. 1, 3, t. I, p. 136. Vid ad Her. I, 160, VI, 37 et eiusdem notulas, t. I, p. 358 III, 27s. Dalhmann Commentatio de vita et scriptis Herodoti Ap. Baebr., IV, p. 3s8. Her. V, 36. Cf. Her. I, 146 II, 21, 23, 143 IV, 36; VI, 13 .

24쪽

a ii ita spectando, interrogando librorum suo-rtim materiam Omparavit. Quae Omnia in causa sunt cur narrationes Herodotea non Omnes magni sint momenti, nedum

certae, quamVis negari non possit ea quae suis ipse oculis vidit, maximam partem esse VeriSSima. Quaecumque enim de populis narrat, aut quoties terrarum situm naturamque describit ab ipso peragratarum, maxima fide digna sunt, lectoremque historiae cognoscendae studiosum erudiendo mire

oblectant. Sed quae de heroum expeditionibus plus

minusve sabulosis narrat, minus memoratu digna videbuntur iis qui seriam antiquitati pernos cendae operam navan Iam enim fabulae in historiam transierant quas plane negligere auctori nostro non licebat Herodotus qui res ad historiam vere pertinentes tam recto judicio discernebat, traditiones tamen dubias omnino recuSare non poterat, quae de heroibus in vulgus percrebueraui. Non enim credulorum more omnia admittit, sed in dubium saepe vocat veri non Similia; non semper

suffragatur iis quae ficta videntur; sed saepissime etiam, quum certiorem fieri non liceret de rebus antiquis iisque dubiis et per solam vulgi traditionem conservatis, tunc nimis facilitate accipiebat talia quae nobis quidem absurda videntur, ita ut nihil, logographos exSuperet, eumdem morem

25쪽

interdum secutus. Unde criticam, quam Vocant, historicam aetate puerili nondum egressam esses

cile vides Nam in contradictionibus sabularum quae plerumque pro historia essent, Herodotus verum a falso, certa a probabilibus, probabilia a meris

commentis distinguere non Semper Curavit. Huc accedit quod Noster, licet intimo eorum quae vere suere aut stant, Sensu praeditUS, Verique amore flagrans, pro indole sua, scepticismo Parum favebat et sophistarum argutiis Carminibus enim poetarum legendis, ut facile videre est, assuetus erat, et Homeri in primis, cujus in opere suo componendo imitatorem se ostendit, sicut poetae quoque dramatici ejusdem in tragoediis suis vestigia sectati sunt Imbutus etiam sicut erat rerum divinarum scientia, omnia mysteria calluisse videtur , animumque minus applicabat philosophiae; nusquam enim in libris ejus disputationem aliquam de quaestionibus in scholis philosophorum, tunc

aetatis, tam in Asia minori quam per Graeciam magnam florentium, super rebus divinis humanisque VUlgo controversis invenio. In quo quidem haud est silentio transeundum, aliquot in locis dissertationes existere quales apud rhetores ac sophistas reperire est ' sed eae disputationes quas haud raro barbaris, harum rerum ignaris attribuit, non nisi

26쪽

ad rerum puluicarum administrationem civitatumve con titutionem spectant, longeque alienae sunt a quaestionibus de rerum natura philosophicis, et ab ea audacia qua ejus secuti Sophistae opimones uas extrudebant ad quos etiam alludere videtur Herodotus cum negat se approbare eos qui oraculis contradicerent Neque ipse de fide oraculis deroganda austu dicere, neque ab aliis dici sus

a tineam. Anaxagorae tamen magis quam ceterorum ei cognitam fuisse doctrinam e loco quodam libri ΙΙΙ

videmus , ubi praeceptum aliquod nuntiat ex Anaxagorae fragmentis desumptum, nec non ex alia parte operis ubi opinionem resuta eorum qui Nili inundationem nivibus solutis attribuunt ;sic enim Anaxagoram incrementum atque inund tionem ejus fluminis explicasse constat. Vides denique, quod maximum est, duos his auctores idem de uno deo deque providentia divina Sen. sisse . Ιndo, licet Herodotus non minus quam caeteri aetatis si e viri eruditus sit habendus, patet uuius ipsum doctrinae addictum fuisse, in uullius jurasse Verba, sed proprio mari Suaque ipsius experien-

27쪽

tia duce, philosophiae suae peculiaris fabrum fuisse. quo quantum dissert exordium Diodori Siculi quasi dogmaticum ma o hiatu , de mundi aete

nitate, deque Varii super rerum origine et hominum in societates congregatorum systematibus disserentis exordium confuse conceptum et erroribus catens, Sed memoratu dignum, quippe quod opiniones hominum diversas Commemoret, VersuS-que reserat doctrinae ab Anaxagora traditae Euripidi congruentes, qui in tragoedi perdita haecessatur

Qui tamen versus 'gitationes parum illustrant Anaxagorae, qui primu unum potissimum numen univer e rerum naturae subesse affirmavit: quod quidem clarissime nunciatum habes apud Herodotum qui more persunctori maximaque cum simplicitate legentium animos de altioribus etiam ut meditentur impellit Herodotus rem a posteriori agressus Dei existentiam demonstrat, causarumque finalium argumentum indicat. Sic Decunditatem animalium utilium ac mansuetorum, comparatam

28쪽

cum paucitate eorum quae fera Sunt a perniciosa,

providentiae benignitati deberi pronuntiat in hunc

modum : Idque ut credere debemus solerti divinitatis prudenti του θειου η πρovoιη σοφή Contingit. Nam quae et timido animo Sunt et esculenta, ea omnia foetuosa fecit, ne assiduo esu deperirent; contra quae speVa et maligna sunt, ea voluit parum esse sint nos Bis verbis demonstrata invenimus et existentiam Dei et potissimum ejus attributum Herodotus fere primus omnium hoc argumentandi genere USUS est, quo ex rerum visibilium observatione ad invisibilis Dei naturae contemplationem transire licet Ahi quidem multi ' postea, omnes naturae re inter sese

convenire, divinae providentiae consilio, copiosius demonstraverunt; in quibus vero nihil reperies quod in hac Herodoti ratiocinatione vehit in sundamento non nitatur, nec ex hoc fonte quasi originem capiat. Et vere juvat animum haec simplicitas, qua fretus Herodotus, vel e vulgaris qualibet experientia altissimas cogitationes de Dei notione deducit cita ut enucleate pateat rectissime antiquorum aliquem dixisse : u Quidquid nos meliores vel bea- tiores facturum est aut in aperto aut in proximo

Ita Herodotus, usu et observatione ductuS, Om-

29쪽

nem sapientiae fias copiam undequaque collegit, et ingenium suum informavit ad bonum verumque conseqUenda, quod ex scriptis ejus non minusquam ex factis elucet. In rebus porro civilibus populi causae favebat, persuasum habens tyrannidem, quae fastum solet comitem secum trahere, ipsi tyranno perniciosam esse, et civium moribus perver-

Sis, servilia procreare ingenia sequam vero liberi tem Solam SSe, quae generis humani felicitatem dignitatemque constituat. Quam quidem sententiam saepissime in cursu operis sui enunciat' praesertim

tibi de dominatione isistratidarum ot, aut de

Periandro corinthio, aut de Gelone Sy.r USano quaestio fit. Exemphim hic afferamus quod Herodotum, quae sentiret, factis Uoque Xprimere Olitum fuisse clare demonstrabit Lygdamis quum Halicarnassi, in Herodoti patria, dominationem Usurpasset, deque anyasi quem historici nostri avunculum fuisse plerique arbitrantur, supplicium Sumpsisset, Herodotus qui hoc rerum starii jam minus in tuto esse sibi videbatur, nec odiosam longius tolerare poterat tyrannidem, Halicarnasso ad Samios confugit, dialecto ionicae discendae Ope- .ram daturus. Posthaec anno 457, si Suidae quidem fides habenda, libertatis pithlicae HalicarnassenSibus restituendae spe concepta, res novare coepit.

Sed seditio inde secuta ut patriae in omne tempUS

30쪽

valediceret eum coegit. Quod iactum paucis duntaxat relatum a Suida maximum auctori nostro honorem assert. Juvat enim, ut ait Vir aetate nostra

doctissimus juvat videre eos qui litteras, in priamisque historiam colunt, libertatis quoque publicae cultores, jurisque, quod omnibus commune esse debet , fautores esse. Quid sane dulcius est quam videre Virum omni ingenii laude cumulatum eumque historiae patrem, patriae liberatorem, omnique usurpationis generi exstitisse inimicissimum Quis enim in rebus ab Herodoto vel scriptis vel gestis verum historiae genium respirasse inficias

ibit

Qui quum bis probatus, patriaeque liberandae

spe deceptus esset, totum se dedit studiis, quorum fructum in alios quoque redundare summo ardore cupiebat, historiamque composuit harum rerum quibus fere testis adfuerat, gravitate operis quod aggrediebatur maximopere imbutus. Vidit enim, in iis quae temporum Successu fiunt, et hominum in. certam libidinem et fati deorumve rigidam voluntatem quasi inter sese praelia miscentes; e quo cer-δamine utilia in vitam communem praecepta desumpsit. Pro eo enim quo Herodotus prospectu res humanas obtuetur, minimae quaeque Saepe maximum habent momentum, Ut quae hominis semper agentis et obstaculis adversantis imaginem expri-