Veteris Testamenti sententia de rebus post mortem futuris illustrata

81쪽

hoe pii Israelitae proeul habent. Nam cognoverunt, Deum non eum esse, qui mortis et Orci necessitatem, quam ipse generi humano injunxit, frangere, vel erte tolerabiliorem sortem apud inferos parare nequeat, dummodo velit quod praeter ea, quae in superioribus commemorata sunt, si docent loci, quibus Dei vim et praesentiam ad inferos quoque pertinere Ps. 130, 8 Iob. 28, 5.), Orcum coram Deo nudatum patere Iob. 26 6 eou. Prov. 16, II. pronunciatur quomodo igitur eum Dei potentia eiusdemque sancta et benigna voluntate tristis hominum eonditio futura eonvenit; quomodo fieri potest, ut Deus, quos in hae terra summo dignatus est honore, quos diligit et eustodit, et a quibus ipse oli a celebrari vult, eo in illam tristem sortem tradat, neque amplius suum ipsius opus desideret CL Job.

2 Aliqua ex parte levatur ea difficultas, ubi reputant pii, ob id ipsum, quod hominis vita fragilis sit et caduca, Deum inmortales largiora benefica eonferre, quibus exiguo vitae tempore laeti fruantur Ps. 103, 13. et Q. . quocirca fiam X auctor hoc a Deo precatur, ut propter vitae humanae brevitatem ito

servorum suorum misereatur, nec beneficia sua tardet et Iob.

10, 20 sqq. , ipsos vero homines paucis, qui iis concessi sint, vitae diebus sapienter uti doceat Ps. 90 12-17. Ust).

Sed his omnibus sollicitudinis aculeus non plane evellitur. Etenim quoad pii quietum vitae cursum tenere possunt, nec rebus adversis nimia conflictantur, fortasse sumeere potest illud solatium. Aliter se res habet, quum gravibus vel communium 135 cs Henesten ber ad i. c. comm. . m. p. 48).

Perperam nonnulli v. 12. immortalitatem hominis confirmari opinati sunt. Vid. si1sskin l. c. p. 886. stier comm. in . ), cujus Verba sunt

καθ' ὁπονοιαν de mortuorum resurrectione explicata ult), eos, qui in Vulgari carminis interpretatione acquiescunt, non dubitat ita increpare:

parte exposuimus, turri paulo post disseremus, te. 1 ---as vis m

82쪽

temporani vel singulorem ensibus ita turbatur, um pii aerumnarum mole obruti malos et impio felices emunt. Hae vehementissime exagitant animos et praecipuum erupulum iis inji-eiunt, quoniam vid. I. D. Μοsaicae legis sancta auctoritate at hillis est sententia, neque adversas neque secunda re a justo Dei numine unquam separanda esse quod ethnici facile in promtu habent, aut ex fati necessitate ferrea aut ex fortunae Iudibrio hominis sortem proficisci, id ne obo quidem auecurrit, quum in obseuritate ae dubitatione fer oninium versetur. Λ Dei ira aerumna proficisci, in dubium vocare non audet; at verold, cur Deus sibi irascatur, intelligere se posse neg t. Et qui in illo dialogo Mosaismi causam agunt, diligenter respuunt opinionem, quasi temere ae fortuito aut necessitate aliqua extrina eua allata mortalium miseria exsistat immo identidem urgent, lalpsius hominis pravitate omnium, quibus alligatur malarum mlorum materiam esse quaerendam δ' .3 Interdum sane animi commotio eo sedatur, quod amictus expendit, oram Deo Iane innocentem esse neminem, et hanc ob causam etiam a piis non Dei justitiam accusandam, sed ju 136 Verba Eliphasi . , . quae primo aspectu contra hanc

sententiam pugnare identur, ex contextu orationis illustrata eam comprobant Eliphasus vult ostendere, neminem insontem perire 4 D, sed omnem miseriam ex hominis culpa proficisci. Etenim 4, 17 19 ,. adiis

erit homo coram Deo, urtune vir coram creatore suo Ecce samnis suis non consiua, et in amyriis suis ponit pravitatem; quarelammis in iis), qui luteas habitrem domos etc. - quod , -5.

improbi cujusdam hominis exitio, quod Eliphasus cognoVit, comprobatur. Jam si Eliphasus , 6 sqq. pergit: , non em pulveτs Oritur malum, neque eae humo succrescit ismis i. e. non extrinsecus accedunt ea me aerumnarum humanarum), sed ad miseriam homo naeus est, rictis Alii 'dsuris sursuim feruntur i. e. suapte natura homo ad miseriam trahitur, quemadmodum aves rapaces hac conditione nascuntur, ut volatu sublime petant vel, ut alii interpretantur, quemadmodum scintilla nat rati suo impulsu sursum seruntur): contextus sermonis docet, Eliphasum de ea aerumnarum necessitate loqui, quae hominis vitio orta sit. Mis

83쪽

dem clementiam ac miserteordiam implorandam esse. Ps. 39, 9 sqq. f., quae Eliphasus Iob suadet 5, 8 sqq. et Q.). - quid

Vem, quum miseriae semper crescunt, quum pii, nullius sceleris sibi conscii, singularium calamitatum ictibus amicti in singularis nequitiae suspicionem incurrunt, suppliciorum autem de improbis sumendorum exspectatio etiam atque etiam fallitur Tunc acerba exoritur expostulatio eum Deo: cur, Mova ει εα longinquo occultas te calamitatis temporibus quamobrem me ni immobus Deum, et, it in orae, te non esse judicaturum' Ps. Is I. 13. eou. Jerem. 12, 1. Job. 21, 7 et Q. . Praecipue e spectat Ps. 39. Diu, vates ait, se, quum sceleratorum felieitatem conspexisset, vehementes animi motus cohibuisse, ne cum Deo expostularet jam vero dolore se adeo exarsisse, ut amplius Ilumae temperare non possit v. 2 4.). Non sine acerba quodam ironia a Deo flagitat, ut vitae terminum sibi indicet, simul vitae humanae brevitatem ei exprobrana. v. 5-7. δ' CL Job. 7, 7. 4, 1 sqq. I6, 22. . - quid ad eam desperationem adduci potest pius, ut, quidquid de Dei fide, justitia, sapientia persuasum habuerat, ad tempus plane abjicere Onetur cf. Job. 9, II sq. . Tum vero ipsius vitae, quae Dei praesentis ac propitii

gratia et tutela careat, nullum amplius pretium esse videtur. cf. Ps. 63, 4. et M.). Haec potissimum est causa, eur Iobus diem natalem exsecretur et omnino se nunquam vixisse malit Iob.

C. 3. eon. Jerem. 20 14-I8).4 Habent quidem jam sub et Testamento pii homines aliquid cognitum, quo hic nodus aliquatenus expediri possit, illud 137 sic engsten berg comm in Ps. . . p. 305 sqq.), ut

mihi videtur rectissime hujus loci rationem explicavit ista is stare klich. rem dem tirmeri ne chen eis kurres unia flachuses Dasemnoe a nobiliter reiis, an in eis vide eritane musa. Satis perspicuum est, demum V. 8. b. poetam exacerbati animi aestum compescere. Dixerat initio versiculi . Aquid igitur per domine, c. quum tu mihi ipse spem praecideris. Tum subito pristina fiducia erumpit: in te mosita est spes mea. Aliorum quorundam interpretationes probare non possum. E. g. Koster hanc Versiculorum 5-8. Sententiam esse censet: Iehon lassiste die Nichii ea es msch- lichen Dasvns Mennen v. . . , amit ita michisti dis hastae V. . .), prima verba versiculi . ita explicans sedarum har ichiles Herm. Tum vero, ut alia omittam, sermo post . . mirum in modum abruptus oret.

84쪽

sellicet, quod Gen. 22 l. Deu 28, 2. Iob. C. I. et II XXXIII

aliisque Iocis si ficatur, miserim, quibus justi vexentur, tentationes esse, quibus Deus eorum, quos diligit os Prov. 2, 2 , fidem et pietatem explorare, eosdemque, ut sibi ipsi diffidant et

diligentius divina praecepta custodiant, eastigare velit. lemnque autem nodus non solvitur, sed rumpitur, eo Milicet, quod piorum fracta fiducia nova vi emergit, iique de integro toto animo spem amplectuntur, profecto fore tandem, ut Deus piis opum

Ietur et improbis justas poena infligat a. s. 37 et Q. . Et

nim illud ratum, firmum, fixum manere debet, fieri non posse, ut, qui Deo eonfisus sit, ejus spes ad irritum redigatur, improbus vero sempitem fruatur felicitate, quum mea Deum si tentia sit et mis ricordia, idemque pro dimitate uni usque ait -- tributurus. Pa. 62, 12. 13. oll. 4, 12--23. et M. Eodem postremo decurrit liber Jobi. Namque Job euneta amissa eum. Iate restituuntur, et ita aerumnarum, quas perpessus est, larga est facta ompensatio. n. 1 Haec omnia eo consilio exposui, ut etiam Iarius foret, in Israelitarum religione plurima quidem fuisse, quibus aetereae vitae desiderium non posset non excitari, sed firmam certamque spem aeternae vitae et felicitatis post mortem futurae pios Iaram Iitas non fovisse. Nam etsi, qui beatam sortem piis post moditem propositam esse credit, nunquam desinet persuasissimum habere, etiam hae in terra malos atque impios profligatum hi et Dei causam esse triumphaturam tamen mihi non possum e suadere, plos Israεlitas, si illam certam spem habuissent, ad se ipsos inter alamitates consolandos tam raro eam adhibitur

fuisse, ut ii quoque theologi, qui illam spem iis tribuunt, e pauca ejus rei testimonia afferre possint. Certe, id quod illi ipsi concedent, locorum, quibus afflicti miserias deplorantea et

Deum precibus invocantes inducuntur, longe plurimis non in tempus post mortem laturum salutem procrastinatam putant, immo

vero in hac terra os praesertim s. 27, 13. I42 6. ').138 Non desuerunt, qui, quum locutionem 'h PIN: de mortuorum B iuram sede interpretarentur, his similibusque locis spem selicitatis monem futurae expressam esse exis invMelix. Non te insutia MD

85쪽

Dei auxilium se insigni modo experturos esse, improbos ver cito de fortunis omnibus deturbatum et de medio sublatum iri confidunt idemque firmiter tenent, etiam ubi in summum discrimen adducti sunt, nec ulla amplius spei justa ratio superesse videtur. Hac autem re ut de pietate eorum aliquid detrahatur, tantum est, ut nihil fere ait, ex quo magis eluceat, quantam jam sub Vet Testamento vim habuerit pia in Deo vivo et praesenti reposita fiducia, quam ne maximae quidem aerumnae evertere atque ex animis potuerint extorquere δ').2 Nihilominus negari non potest, avidem aliosque servos Dei, etiamsi de coelesti piorum vita et de beata animorum immortalitate exploratum iis non fuerit, tamen quodammodo eam praesensisse, et ita aliquem fructum ejus quasi anticipasse. Res enim ita se habet. quae servos Dei excruciat dubitatio ac denter pluribus locis redarguitur, ubi eadem locutione haud dubie haec terra, cui orcus ut terra obliniaras Ps. 88, 13. vel erra caliginis Job. 10, 21. opponitur, significatur vid. Jes 38, 1 53 8. Jer. II, 19. zech. 32, 23. s. 52 7 116, 9. - Burh Gnom ad PS. 27, 13. ita statuit: ,terra ventium ubi antitheton est ad eos, qui mortem oppetere, in insemum descendere debent, est hujus vitae

mortalis usura et commoratio tibi ero de spe uti iore eorum, quiarissiue in hoc orbe vivunt, adhibetire, terra viventium vitae aetem uoram et commorationem in aetemis Mitaculis e nota Sed hoc ipsum, in Ps. 27, 13 et 142 6. de spe ulteriore M agi, erat

probandum, neque vero probari potest, quum in utroque psalmo altemini illud antitheton sit. Nam quum vates speret, se Dei auxilio a morte, quam adversarii intentant, servatum iri, sequitur, ut in hac terra se Dei gratia laetaturum esse speret.

86쪽

sollicitudo, omnis fere inde exorta est, quod, ut supra dixi l. D. Io, Mosaismus pii cum De societatem a terrestri prosperitat quae inius et fructus et imus est, disuns s nequit, nec, quomodo cum ext Mum bonorum jactura Dei benevolentia stare P sit, satis e sicare potest. Iam vero, quum illam terrestris Prosperitatis spem, quam pii fovent, etiam atque etiam eventus abiit, quum semper aliter accidit, atque arbitrati sunt, et Dei justitiam patefactum iri, frustra desiderant num revera pii Dei cultor miseri erunt miserioresne improbis, quibus omnia, quae exoptata habent, obtingunt 'um horum sortem suae anteponenti munime vero. Nonne iis succurret, quum indissolubili adneulo eum Deo oriuneti sint, etiam inter aerumnas se ea beatitudine mi, cui nulla terrestris felicitas sit aequiparanda. - Hanc vero se tentiam pluribus Psalmorum Iocia expressam emimus, et Iari sim quidem in s. 73. Cujus carminis argumentum est hoα Assaphus exponit, quum et impiorum felicitatem et piorum miseriam animadvertisset, non multum abfuisse, quin ipse a Deo descisceret v I 15.) jam vero, postquam diligenter de arcanis Dei consiliis meditatus sit, se cognovisse, lubricam esse et praecipitem imprMorum vitae viam, pios autem Deo duce ad decus et honorem perventuros v. 16-24 . Hactenus vates praeter ea,

quae supra sub A explicavimus, nihil profert nisi forte in v. 24. novi aliquid inveneris, qua de re paulo post dicendum erit). Tum

vero cito erumpit laetus sensus, jam in praesenti, antequam illa, quae vates sperat, evenerint, se per communitatem, quae

ipsi sit eum Deo, ita esse beatum, ut nihil queat desiderare, quo sat beatior. V. 25. , Quis mihi est in coelo so praeter te), at Doetu te non diligo quidquam in terra. 26. Etiamsi consumta sint Mo mea atque cor sum, rupes firmum praesidium e dis mei et portio mea erit Deus in aeternum. Similia sunt, quae in Ps. - 9. Davide inter insidias, quas adversarii par. runt, animo laetitia persus canit: ,multi dicunt quasi re desperata): quis nobis salutem monstrabit Ipse vero ita precatur:)Atuosi super nos lucem faciei tuae, Movas Hoc eo laetus etiam in praesenti periculo testatur: posuisti laetitiam in corda

meo, majorem quidem), quam quum frumentum et mustum eorum s sc adversariorum multa sunt etc. h. e. Davide in omnium

rerum penuria et vitae discrimine positus per Dei sui tutelam se sentit feliciorem illis, qui in copiarum alluentia versantur.

87쪽

Alios quosdam locos, qui eodem spectant, lavis post lustrabimus.

3 Apparet igitur, revera piorum Iehovae ultorum eam esse felicitatem, quae temporum vicissitudinibus non sit subjecta. Alienissimum quidem a pio Israelita est illud, quod Stoici jaetabant,

ad beat vivendum virtutem se ipsa esse contentam, et hanc ob causam fortunae tormentis sapientis animum non concuti. Sed

aliud ille cognitum habet et firmius beatae vitae praesidium conquievit in amore Dei, in cujus praesentia unus dies actus diutumnae vitae, gratia ejus assae, Ionge est anteferendus cf. s. 27, 4 63 4 84, 11 etc. , et sic omnia, quae cadere in vitam humanam possint, adversa subter se habet. - Ubi vero ita vis sanctae, qua pii cum De copulati sunt, societatis perspecta est, nonne seri necesse est, ut interduiti, duntaxat ad tempus, igniculus suscitetur spei, illam societatem, quae in hac vita dissolvi nequeat, ne morte quidem interruptum iri, sed in aeternum esse duraturam Equidem arbitror, hanc sententiam nonnullis locis probabilem reddi, quamquam concedo, omnes tale es8e, ut de eorum interpretatione ambigpre liceat, neque eos interpretes, qui illorum sententiam extenuare malint, satis firmis argumentis confutari posse. 4 Primum huc pertinet is ipse locus, quem supra commemoravimus, Ps. 73, 23 sqq. Errant quidem haud dubie, qui in v. 24 verba i nn 'ID nnN ''I ad gloriam piis in coelo

propositam referunt. Etenim quam frigida exsisteret sententia, si Assaphus, quo loco, cum Deo se conjunctissimum sentiens, feroci quadam laetitia exsultat, simul asseveraret, Wofecto se tandem post mortem honorem .esse adepturum At Vero, quum Pergit, etiamsi consumta sis caro mea et cor meum, rupe cordis et portio mea erit Deus in aetemum, facile intelligitur, eum hoc ipso temporis puncto, aeternitatis sensu ita perfusum esse, ut, qua jam fruatur Dei propitii praesentia, ea, etiamsi hoc eorpus deletum sit, nunquam se ariturum esse confidat λελ).140 Vertenda sunt: et educes me ad honorem sive accuratius de rare nata, a quidem, ut tota vitae via nonnisi ad honorem dirigatur s. Wald, oster Hengsten berg. 141 Hengsten ber prius versiculi membrum ita supplendum censet: ,kame es auch mi mi auo a serate, rum Inde da hin

88쪽

Pergamus ad duos Psalmoriun locos, quibus spes declarari videtur, animas piorum a Deo servatum iri, ne ad inferos descelidant, Ps. 49, 16 16 I0. II. Uterque locus ita explicari potest, ut tantummodo de imminentis cujusdam periculi discrimine, ex quo vates se ematum iri speret, agere videatur. Sed si totam utriusque loci rationem diligenter inspexeris, illam interpretationem parum acceptam habebis. In Psalmora eadem, quam Ps. 37. 73 et alii tractant, exponitur sententia, pios Milicet, ubi impro-

horum felicitatem et superbiam conspexerint, bono animo esse debere. Istos enim, quantumvis de opibus suis glorientur, a morte animas non esse redemturos, immo mox ad inferos detrusum iri pecudum instar jugulandarum. Iam vero, pergit vates, quum -- probi reo devoti sint, certe Deus animam mem redima e potestate Orci, quum me prehenderit ). Licet sane hunc locum ita explicare, ut aurer feeit ,,dum eo MN eur, qui mi a suis considunt impii, me, quum in iis periculum vocatus fuctro, Deus e liberabiL eruntamen si diligenter consideraveria primum, Verba v. s. opposita esse sententiae . . ubi non de singulis quibusdam vitae periculis, ex quibus homo hominem redimere nequeat, sed omnino de morte agitur 'β), deinde v. 5. 20. Orcum non obscure κατ ροχην improborum habitationem dici, satis probabile redditur, vatem hoc loco auguratum esse, justorum animas illa tristissima sorte, quae impios apud aber ir es durem Gottes Gn ad nicht ommen.

Sic autem nervus sententiae succiditur.

142 Sc Orcus. Sic Wald et aure r. - Hengsten berg:,,Den er Deus rimm mich sc ex potestate orci tum vero verba otiosissima forent. - Melius sister coli. 41, 13. 3, 24. ,, a me fassi mich an Alii nam suscipiet me Deus in tute n suam. Sed valde dubium est, num voci np, haec vis tribui possit. 143 Eadem oster ad hunc locum annotavit: , Der Fromm ist

m Omnino non esse descensurum.

89쪽

inferos maneat, Iiberatum iri quae vero sit illa beatitudo, quam sibi sempiteream fore pius speret, cognosci potest ex altero loco, Ps. 16 8-II., qui jam inspiciendus est. Davides Iehovam, inquit, ob cri s positum habeo continuo; quoniam is a deaetra mea

est, non nutabo. Propterea laetatur cor meum atque aestutat an mrus meus; quid caro mea requiescet secure 'q). Non enim ps mutes animam meam infeτis, nec trades pios tuos, ut videant h. e.

experiantur vid. I. . . se inrem. Monstrabis mihi iam vitae, ubertatem audiorum Mam facis tua, suavitates in deaetra tua vel per dexteram tuam in repetuum. Davidem iis verbis non eam beatitudinem significasse, quae demum post mortem ipsi esset obventura, certissimum est. Immo vero jam ingressu3 est illam vitae viam, quae ad ubertatem gaudiorum perpetuam pios est deductura qui autem putant, avidem h. l. nihil am

mare, nisi se inter varios et ancipites vitae casus semper securum esse mansurum, non minu verborum amplitudinem extenuant.

Etenim quis non sentit, avide eo ipso temporis puncto, quo illa canit, procul habere timorem, ne quando Dei praesentia, qua jam gaudeat in Orci et sepulcri tenebris sit privatus. Nonne elatus fiducia in Deo, quem pro summo bono habet v. 2.), reposita, eum maxime Persuasum habet, vinculum, quo pii cum Deo conjuncti sint, nunquam posse dissolvi δεβ). Est igitur hujus loci sententia simillima ei, quam Aggaphus in s. 73, 26 declaravit. Progredimur ad s. 17, 15. quem locum multi interpretes pro luculento spei beatae immortalitatis testimonio habuerunt. Vates ab adversariis insolentibus oppressus ad Deum confugit, quo fretus in hanc laetam vocem erumpit: es in justitia contuebor faciem tuism, satiabor, quum e errectus ero, Pecie tua. 144 Haec verba non ad requietem corporis in sepulcro siti reserenda esse, bene exposuit engsten ber in comm. ad 1. T. I.

90쪽

quorurn Verboruin quae sit sententia, ex antecedentibus debet illustrari. lerisque universi Ioel ratio videtur esse haec deliciis, quibus homines rerum terrestrium amante satientur v Id), vatem opponere illum beatiorem fructum, quem ipse ex Dei onspectu percepturus sit. Sententiarum nexu ita explicato verba versiculi 15 haud dubie ad beatitudinem mortuis piis obventuram referri possunt, praesertim si extrema veraleuti l verba diligem ter consideraveris. Nam haec exsistet sententia humiles isti m mines non modo ipsi, dum vivia ut hujus terrae bonis satiandia sed etiam post mortem eorum liberi omnium rerum copia fi reditate accepta fruuntur. Cui sententiae apte subjungitur altera: p. vero, quamvis neque ipse in hac vita tormis Mum t nequa post eam siliis opes relinquat, tamen minor felicitus Woposita est, quum et in hac vita Dei gratia audeat, et post eam tramactam divinae majestatis conspectu laetaturus si Sed tota illa vera,eulio explicatio falsa videtur. Nam quum v. 15. arcte eum V. 13. Ohaereat, haec potius verborum sententia esse videtur:

serva me ab impiis istis hominibus manu tua III v. 13. 3, ita scilicet, ut eos deleas, qui pe qui quod vates exprobrans et queribundus dicit , tum diu mesiciis tuis abutantur λε .

Tum vero in v. i5. vates fiduciam exprimit, Deum, qui hucusque faciem suam occultaverat, jam manifestissimo auxilio praesentiam 146 cf. calvini comm et inter recentiores praesertim en sten b., qui loci rationem ita explicat: , De Savem Haubi in imnorisen V. auwesprotasne Bitte um s ruversichulcher assen, aend