장음표시 사용
51쪽
Et multo praestantior erat et Testamenti sententia, quae an mum humanum non vim naturalem, sed vim divinam esse do-Quit ' quamobrem animus non per communitatem quandam, quam habet eum corpore, sed per suam ipsius spiritualem naturam in Orco manet atque durat. Ex et Testamenti doctrinavem sententia de immortalitate animi potuit proficisci, ex A Dptiorum disciplina non potuit.
E. Restat, ut in ea inquiramus, quibus nonnulli in Mosaismo oeevitam aeternae vitae spem indieari opinati sunt. I Imprimis memorabile semper habitum est, quod Gen. 5, 24 de Henoe hi exitu narratum est. Nam quum immaturus Line finis, qui alias in summis malia ducitur, Henocho a Deo ut Praemium datum sit pro pietate, verisimillimum videtur, illum non in tristem Oreum, sed in vitam beatam coelestem esse tran Iatum ' quae sententia mihi quoque placet, quam iis Pro cessaria haberi non possit, si, quae causa fuerit exitus Henochi, diligentius consideraveris. Haud dubie auctor libri Sap. Sal. 4, 7 15 η' recte judicavit Henochum a Deo propterea esse ablatum, quod ex hominum malitia et vitae terrestris miseria eum eripere vellat. Nam hae sententia accommodatissima est iis, quae proxime sequuntur, et dicto Lamechi 5, 29. miserias u rentis, in quibus homines in terra a Deo exsecrata ementur, et crescentis malitiae descriptioni, quam . . exhibet. Ita vero Henochi exitus pro pietatis praemio haberi potuit, etiamsi vir invitam coelestem translatus non fuisset. Nam immaturam moditem, quamquam per se tristissimam, interdum in malis ducendam 4 Vid. Wit si Aegyptiaca p. 178, et quae ibi laudantur verba
Eusebii praep. v. XI, 273 is μεν γε Μωσης προλο αθανατον ουσίαν εἶναι την ἐν ἀνθρώπga μυχην ὁρίσατο, εἰκονα νησας ἐπαρχειν αυτηνθεῖ. ct Vathe l. o. p. 697. 75 Ita jam irae 49, 14. ἡδὲ ε Ἀτίσθη ας - Γνω τοιῶτος ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ γαρ αυτος ἀνεληφθη ἀπ τῆς γῆς. Ex recentioribus os e. g. enhenii comment. l. c. p. 227 sq. Tuchi comm in Geu.
76 Pseudosalomonem hoc loco, quamvis Henochi nomen non commemoret, tamen neminem alium in mente habuisse, nemo non concedet.
α Grimm comm in lib. Sap. p. 112 sq.
52쪽
- mae, ubi aestieet a gummi malis ahductum ait, sententia esta et Testamento non plane aliena, quod ex des. 57 l. 2. quem
laeum in altera hujus libri paris explicabimus intelligi potest '. Conoedo tamen, ut dixi, verbis 'in,ina Nip probabile reddi,
allum fuisse Henochi vitae finem ac ceterorum atriarcharum,
quorum exitu identidem v 5. . II. I eto. simplici nu' gignineatur, praesertim quum de Elia in coelum ascendentera Reg. 2, 3. 5. eadem vox np, usurpata sit '). Itaque eoncedo, iis,
quae de Henocho narrata sunt, adumbratam esse sententiam,
Deum de eommuni mortalium oris singulos quosdam imprimis dileetos exemisse, quibus aditus in eoelum pateret et sempiterna vita beata obtingeret. Unde aequitur, ut a veteribus Hebraeia
non potuerit aliena Mae hae sententia, certum esse in coelo ac
definitum locum, ubi pauci quidam a Deo Iecti aeterea felicitatet uantur: quae uententia etiam Mobi illa visione Gen. C. 28 excitari et confirmari potuit '). - Νihilominus errare videntur, qu ex Gen. 5, 24 eoo putant, ipso Patriarchas vitae aeternae, quae pila morte absumtia in eoeΙ proposita esset, spem fovisse, vel certe Mosem narratione illa beatam animorum immortalitatem simis re voluisse. Res enim ita se habet. Henochi exitus haud dubie eo insigala est, quod Deus vivum eum abripuit, quemadmodum Eliac 2 Rex , II. vivus in oelum asce vias dieitur ' . Sic autem ex Henochi exemplo nequaquam eonio poterat, eos pios, qui morte h. e. ita, ut anima a cor-77 Veruntamen haec sententia in et Testament non tam late patet, quam apud Graecos. t. erod. I, 31. Menander ap. Plutarinum in consol ad Apoll. c. 34 ,,ον- θεοὶ φιώουσιν, ἀποθνησκε νέος ), Plut ibid. et c. I. 78 Quamquam vox ny etiam alius generis mortem significare potest e. g. mortem vi illatam' 'Me . 33, 4. 6. Jer. 15 16. et al.). Digna, quae afferatur, est sententia Ziegleri theolog. Abhandi T. II,
79 Vid. quae de hae re scite. disseruit ah l. o. p. 15. - I. Tertuli. M. Marc. III, 24. 80 Recte jam Joseph. Ant. IX, 2 2. Περὶ - καὶ μωρο--- ἐν ταῖς ιεραῖς ἀναγεγρα- βίβλοις, τι γεγόνασιν φανεις, θάνε τον δ' ἀτων ἡδεὶς οἶδεν
53쪽
pore diaeederet vitam terrestrem finivissent, ad vitam oelestem a latum iri. - quod quo Milius Oognoscatur, rursus Homerica theologii conferenda est, quippe quae et in hae re et Test mento ali simillima. Etiam Homerus nonnullos, quos Dii imprimis dilexerunt, de eommuni mortalium sorte exemtos et in Elysii sedibu beatae vita participe facit. Sed his omnino ου θέσφατον ἐστι - θανέειν καὶ πότμον ἐπισπεῖν Odyss. IV, 560 sq. , h. e. vivi eum orpore in eampos Elysios abripiuntur 'i): quocirca ille Odysseae loeus cum iis, quae Homerus de mortuorum sorte aliis locis statuit, nequaquam pugnat. - Similis est ratio exemplorum Henoch et Eliae. o docent, hominem, qui pie vitae tempus transegerit, etiamnunc singulari Dei benesteio posse non mori. Hanc igitur fortasse spem exeuare poterant, non in aempitemum mortem in homines dominaturam, sed venturum esse tempus, quo homines in pristinum immortalitatis statum, ex quo ceciderunt, restituantur. Et hanc ob rem illi Ioei sunt gravissimi. Sed de eorum, qui morte vita terrestri arcesserunt, et de
animi a b ore ejuncti beata immortalitate nihil omnino spei ex iis hauriri poterat. 2 Alii Pentateuch loci, ex quibus nonnullis vitae aeternaeves elucere videbatur, si recte eos explicaveris, nihil, immo ero contrarium prohant. Quod Deut 34 5 de Mose scriptum est, eum mortuum esse 'n' 'D-,V, later Iudaeos multi perperam
ita interpretati sunt, ut singulare quoddam mortis genus rige- Tent, mortem sciat, quae revera libyratio a morte esset Μοου. Μalmon More Neb. III, 5l.). Illa autem verba vi nisi jubentem Mosem mortuum significare, vix est quod moneam. Eadem
Num. 33, 38. dicta sunt de Maronis obitu sed neque
.Μοsem neque Aharonem in morte aliquid praecipui habuisse, apparet ex iis, quae Deut 32, 50. admollem dicta sunt: COn-9resator ad sentiles tuos, quemadmodum moreuris est Λα-8l Vid. I aere Isbaol l. c. p. 350. s. eis se, in Geschichis
ε in nas dem Od acer Martendes, Ondar usu dem Toda An afre tende Loos e ichnet. Facile intelligitur, sllurium hae Homeri sententia ab iis differat, quae posteriores Graecido beata, quae piis animis in ro proposita sit, vis in in l.
54쪽
ron, frater digus in monte Hor, et Ongregatus est ad senti-ιes suos 'η quae a nonnullis rid. e. g. Iib. Osri ed. Buxtori. p. 7 sq. ut larissimum vel immortalitatis testimonium afferebantur verba Bileami Num. 23, 10 ,,moriatur amma mea morte Driorum te. ea ex recentioribus interpretibus nemo gane in hane sententiam trahet es Hengsten berg, die e schichte Bileam p. 95 sq.). Ceteros locos, qui simili ratione perperam explieati sunt, singillatim recensere superi a neum cenaeo ' ).3 Nihilominus inerant in Mosaismo quas radices, ex quibus perfectior rerum post mortem futurarum scientia poterat oriri. Haec enim duobus potissimum nititur undamentis, perfectiori Dei et perfectiori hominia notione: utramque Vero Μοsaiamus exhibuit Deum enim docet omnipotentem esse, omni Vitae 82 Quantopere Iudaei studuerint, Mosis exitum augustiorem facere, jam ex Jos. Ant. IV, 8 48. intelligi potest. Ipse tamen osephus eam,
quom supra commemoravimus, loci eut 32, 50. interpretationem procul habet. Distinguit enim suam narrationem a loci illius sententia: δγρα νε sc Moses 3'αυτον ἐν ταῖς ἱεραῖς φλοις τεθνε-α, δείσας, μὴ δι' υπερ χην τῆς περ αντον αρετης προς τι θεῖον αδτὸν ἀναχωρῆσαι τολμησωσιν εἰπεῖν Posteriorum Judaeorum sabulae de morte Mosis enarratae sunt in libro rabbinio a viis et morte nosis, quem ex il- horti latina interpretatione iterum edidit Dore in proph. et pseude-
83 Judaeos theologos etiam resurrectionem mortuorum e Pentateucho comprobare conatos esse constat quid assirmant, doctrinam de resurrectione ita esse unum ex undamentis legis, ut si quis, quamvis ipsi omnino de illa persuasum sit, tamen negaverit, eam esse e lege,
infidelis instar habendus sit. cf. nos. Maim praef. ad traci Mnh. c. 10 Ial. 1lJ, Porta Mosis d. oeota p. 157 et praesertim Verba R. Judae abarae apud Poeochium in not. misc. ad port Mosp 98 . concesserunt tamen hanc doctrinam fuisse in mysteriis legis, quae nisi a prudentibus erui non possent os praesertim verba e Bechai apud Eliseumeriserum , entia. Iudenth. T. II. p. 80 sq.). - Multa argumenta, quae subtilitatem mere rabbinicam redolent, collecta reperies in Excerptis Gemarae, quae a me tractatibus anhedrin et Mac-
p. 4 sq. naedam non plane contemnenda sunt, . . quae X Deut.
32, 30. Exod. 6, 4. Deut 1l, l. repetuntur. Sed multum in eo e rant, quod quae dogmatis de resurrectione quasi semina sunt, pro ipsiuari mans indisiis habent.
55쪽
sontem, omnium spirituum auctorem Num. 6, 22. atque eum, qui et interficere et vivos reddere valeat Deut 33, 39 ε). qua- cum Dei notione quam apte, quae prophetae de mortuis in vitam redituris vaticinantur, cohaereant, proxima hujus disputationis parte perspicuum fiet. Nec minus, quae homini Osaismus tribuit, mentem ad sublimiorem quandam spem et scientiam poterant Praeparare. Etenim homo ad Dei similitudinem creatus et in tam alto dignitatis gradu positus, ut Deus sanetissimis foederibus eum secum eonjunxerit, num hac lege natus esse potest, ut, ubi hae reri vita terrestri excessit, omnis ejus vita, quae Vere vita nominanda est, confecta sit atque absoluta quid Patriarchae, quos Deus ita dilexit, ut eorum causa populum Israeliticum ex humano genere electum beneficiis cumularet, num iisdem finibus vim et efficacitatem, quibus vitam terrestrem terminaverunt oum vero quomodo fieriistierit, ut posteritas, ad quam ipsi pertinent, ad ipsos non pertineat, et ut eorum, quae propter ipsos in Osteros collata sunt, beneficiorum ipsi sint exsortes incintelligitur, quid sibi velint illa, quae adducaeis mortuos in vitam redituros esse negantibus et Omnino opinantibus, animam hominis cum corpore interire, Iesus ex Exod 3, 6 opponit Μatth.
22, 3I. Luc. 20, 38). quodsi Deus diu post mortem Abrahami,
Isaac et Iacob se Deum illorum nuncupat, perspicuum est, illos etiamtum Deo cum verbis αυτ α ζωσιν Lue. 20, 38 cf. Rom. 6, 10 vixisse, i. e. etiamtum eum Deo conjunctos et eos fuisse, ad quos eum divina et regni divini consilia pertinerent ' .
84 Ex hoc loco Tract. Sanh. 90. resurrectionem mortuorum ita
85 At quomodo hac sententia resurrectio mortuorum compro- habitur Res facile enodatur, si consideraveris, regnum diVinum omnino terrestre esse. Ita igitur ratiocinandum videtur: si etiamnunc patres Deo Vivunt et ad eos regnum divinum pertinet, necesse est, et ipsos posterorum instar consummati regni divini beneficiorum participes fieri; quod nisi in vitam terrestrem redierint, omnino fieri non potest ergo ex morans patres suscitatum iri necesse est. - Iam intelliges, quatenus
Vera sint, quae Judaei ex x. 6, 4 et Deut 1l, 21. argumentati sunt. cf. coe hii xc Gem in Santi. p. 30 sq. Tradit . Simal quo loco semitiae res mori. O. . ,atque etiam constafilivi De smaum eum imis, ut dem ipsis terram Canaan. Non enim dicitur vobis, sed ipsis. Ibidem R. Gamaliel adducaeos consularisse dicitur ex Deut 11 21. ,quam juram dio tum P xt hva me. -
56쪽
4 Explorata quidem hae omnia pala veteribus lamentia
non erant. Sed hoc intelligitur eur fieri non potuerit, ut lam liue religio in iis, quae Mosaiamus de rebua post mortem ut ris statuerat, consisteret, neque ad pleniorem veritatis tacem PT grederetur. Progressio autem duabus vita facta est. Prophetia veteris Teatamenti, quamquam ut jam in superioribus demo stratum est in Osaiam de inferis sententia ita manebat, ut eam tantummodo explicaret et onfirmaret, simia quae divino spiritu illustrata eo peritenit, ut mortuos ab inferis in vitam e
voeatum iri pronunciaret Hebraeorum autem mena in i m ditatione defixa et ipsa annis eat, ut caliginem epulera et i feros tegentem dispelleret. Et quamquam ad superandam oninem dubitationem et obscuritatem illa sola non suffecit, neque spem gignere valuit, quae animos emtos a confirmatos redderet, tamen Piorum cum Deo conjunctionem sempiternam fore nec morte di solvendam feliciter eat augurata quae omnia in altera et tertia hujus disputationis parte XPonentur.
Totius, quae et Testamento continetur, prophetiae hoc esteonsillum, ut regni divini, quod in terris est, ordinem ac decursum illustret, fatorumque ejus areana patefaeiat. Sunt igitur, quae Prophetae de mortuorum resurrectione docent, mri et eum praedictione remim in regno divino terrestri eventurarum quod perspicuum fiet, ubi primum, a quibus principiis illa doctrina exordium duxerit, exposuerimus. A. Omnis prophetia, quid universa saera seriptura et Veterit et Novi Testamenti in hoo consentit, quod populi Israelitiel,
se adurin illis, non vobis sed illia. Maxime memorabito videtur, quod . Menasse . Is r. ex Exod 3, 6 traxit argumentum
vid. etsist ad Matth. 22, R. sed verba elus ouin aemone christi ita consentiunt, ut recte judicare videantur, qui illa echo depromiu
57쪽
in quo Deus regnum suum fundavit, aeternitatem testatur quantumvis populus ille foedus eum Deo initum violaverit, tamen Dei fides manet in neussa. Is populum quem ex terrae gentibus
elegit et ab humili loco ad summam dignitatem evexit Ex 20, 5. Eae . 16 6 sq. et L , ad tempus quidem, rupti foederis
poena expetiturus, rejiciet et dignitate sua deturbabit, sed nunquam plane abjicere potest. Immo vero ex incommutabili divina lege Israelis elum residua, ubi post poenas datas ad Deum reveritit, in pristinum lacum restituta et Deo denuo consecrata novo apΙendore inter terrae gentea ornabitur Lev. 26, 40 sq. Deut.
Nam in aetemum et post hujus coeli terraeque ruinam duratu- . Tum est foedus a Deo eum Israel laetum Jea. 5I, 6 66, 2.
eou. a. I02 27-2M. Illam vero populi Israelitici restitutionem futuram prophetae
nonnunquam ita describunt, ut populum mortuum ad novam
vitam suscitatum iri dicant. Huc primum pertinentioseaes, . . et praesertim I 3, 14. Hori loco populus loquens inducitur: ,vite, redeamus ad Movam, nam ille laceravit e nos oblisisi In vitam nos revocabit post biduum, tertio die i. e. brevi tempore nos suscitabit, ut Vivamus coram eo. quae verba quid significent, facile intelligetur, ubi meminerimus, qua ratione et Testamentum vitam beatam Cyrin informaverit vid. I. D. I. Vitam, quae Vere Vlta nominanda est, degit Israel, ubi propitii et praesentia et beneficiis gaudet idcirco mors Israelis es. 13, 1 est miseria, in qua populus Pr pter ruptum foedus divinum versatur, quum a societate, quae ipsi eum Deo fuerat, exclusus et beneficiorum divinorum fructu privatus est 2 II sq. 9, 2 et al.), maxime quum, quae Poenarum est ultima, pulsus patri , regni divini sede terra, domo Imhonae , 3 15 , alienas gentibus servit. At revixit populus, ubi expiat ei et in Dei elementiam recepto illa omnia restituta sunt a. s. 85, ). - quae autem Hos. 6 I. . populus D -stra sperat, ea l3 I sq. Deus se efficere et exsequi posse testatur. Cuius loci ab interpretibus diverso modo explicati haec nuti aententia esse ridetur. Propheta v. 12 sq. graviter castigatis uritatem populi, qui quamvis miseria pressus Peccare Per-
58쪽
gat q). , Cinisata l. e. nondunt expiata, adhue poenae obnoxia 'I est iam Ephraimi, assereatum ejus peccatum. μι-εε partarientis veniim ei estiue ius insipiens, quoniam, quum tempus sit '' se pariendi), non tinerat in os uteri Doloribus parturientis significantur miseriae, inter quas populus imminens rerum discrimen auxi exspectat et I . 26, 17. ich. 4 R. quibus hoc voluit Deus mei, ut ex opes impio novus melior partus ederetur. Sed me non resipivit, et ad Deum reverti moratur. In ipso igitur haeret retardatae salutis et a. Alioqui
Deus sane potestatem habet Iaraelem restituendi. v. 14 ,Ex p testate Orci servabo eos, a morte eos redimam; ubi pestes tuae mors, ubi lues tua ore et M Cujus redemtionis quum tempus adest, meriteritia remota Git ab Octivis meis h. e. immutabilis stabit Dei sententiq. - Animadvertendum est dii,
genter, ausam, eur Deus emortuum populum ad vitam revocare
possit, ex eo repeti, quod ille Omnino morti et Oreo im-86 Sic eote Ph. D. Bur snom in proph. min.): Frotestatis Dei seria adversus securam Ephraimamum praesumtionem, ut si peccati ninus ama Deum sensus esset, neque usi apud hominem sollieitudis opus foreL 87 Verborum sententia eadem est, quae 9, 9 exprimitur Izr': NU IpD V. Longe secus interpretatur Umbre it pract. comm. b. d. H. Proph.): Die Summe des om Berhasit, una assieblitae mort deris de iis ne ominem Die Schula non Ephraim sol nun fur immer ners essen eyn. concedo, verba ita intelligi posse cf. Dan. 9, 24. ubi similibus locutionibus Inra NUI et VI UD peccatorum abolitio significatur . Sed nostra explicatio defenditur locis Iob. I 4, 17. sui. 32, 34.
88 cf. s. 102, 14, ubi verbi ny i respondent NI P.
- Umbre it interpretatur: est filius insipiens, quoniam justum tempus in uteri ore non manebat. De Prophe vericis hie das sanie
Quae sententia ad rationis contextum non est accommodata. Etenim non impatientiam, quae divinum auxilium iusto citius maturare velit, sed socordiam et contumaciam populi, ne summa quidem miseria stactam, pr pholae . st et . accusavit.
59쪽
peret. Si Ioeus noster elarius, quam Deut 32, 3 testatur,
in morte et in inseris non eam esse vim necessitatis, quam Dei numen, cui Parent omnia, frangere nequeat. Potest igitur Deus mortuos ex inseris in vitam revocare. - CL, quae I Sam 2 6 declarantur, Movam et intersicere et vivos facere, deducere ad inferos et educere de cujus loci sententia noli cum Thenio,
qui s. 30, 3. 4. compararit), aliquid detrahere, quippe quae iis, quae I Reg. 17, 2 sq. 2 Reg. 4, 32 sq. narrata sunt, plane eonfirmetur '.
quae Hoseae dicto eontinetur sententia, eandem expressam
reperimus apud Ezechielem e. 37 in celeberrima illa ossium
mortuorum et reviviscentium visione. Populus Israeliticus in ex- allii miseria de salute desperans comparatur cum Ossibus aridis, quae in vitam restitutum iri nemo crediderit. Sed quemadmodum propheta jussu Iehovae et vi spiritus divini ossa eam obducta et reviviscentia cernit, ita Iehova populum emortuum ad novam vitam suscitabit et in patriam eum restituet quae visionis sententia quum v I evadenter indicata sit, erraverunt, . hoc loco promissum censebant, ipsos mortuo lsraelitas ex re in vitam terrestrem revocatum iri. Noli tamen opinari, meram allegoriam hic propositam esse ''); sed ita uti propheta populum ratiocinari quum Deo potestas sit emortua ossa in vitam revocandi, Pro erto habendum est, eundem non carere vi ac potestate, Israelem, quam is ultima miseria pressum in meliorem statum restituendi. Ita hoc quoque loco affirmatur, Deum mor-89 Verba annae repetuntur Sap. 16, 13 ,συ ζωῆς καὶ θανατου
ἐξουσιαν ἔχεις, καὶ καταγεις εἰς πυλα αδ αα αναγεις ubi ex . 14 cemitur, sententiam proprie intelligendam esse.
nes ea tam a Misas nota Misimiseres nil unereritabareres grachianen, n seine Fassummisas nota ferne 9 uchi eri n. cl. quae Tertullianus in libro de resurr carn. c. 30 de loco nostro disserit , e vacuo similitudo non competit de nullo parabola non cono a te. Sed idem errat, imaginem, qua, quod Deus sacere possit, significatur, ita interpretans, quasi indicet, quid Deus lactur
60쪽
tuos in vitam revoeare posse eundem autem mortuos ex ins eis in vitam revocare velle et aliquando revera revoeat reum esse, haec scientia alia via excitata est et confirmata. D.
I Beato illo aevo, in cujus laetam descriptionem omnis fere prophetia decurrit, quum omnia, quibuscum regno divino Meditandum erat, hostilia prostrata jacebunt, tum, qua unque mala hominum vitam ullo modo conturbare possunt, ex eivitate Dei eum peceat erunt sublata. Id ad mortem quoque, quod est
maiorum summum, pertinere necesse est; nam quomodo fieri poterit, ut alia quidem, quae a Peccato orta sunt, ex rerum
tura deleantur vid. e. g. Ies II, 5- coli. Gen. 3, 15), mora ipsa autem, quae est peccati poena I, 3, inter expiatos homines dominari non desinat. Exstat quidem ea. 65, 17 sq. illius futurae aetatis adumbratio, in qua subitae tantum et immaturae mortis abolitio a vitae longitudinis, qualis patriarcharum fuerat, restitutio promittitur. Inter eos, qui novae civitati Dei aser tisint, ait propheta v. 20 sq. non re rium iri infantem post pam
rum -- vitam absumtum, neque mem, quijustam vitae memmiam non compleveri Qui entesimum annum veris mortuus sit,
pro adolescentia habitum iri, et cria ut i robo Med eum 'erie,
sum centum ann-um aetatem assecurum esse arborum instar Llorum hominum vitam aurat ram ess sic. cf. Sach. 8, 4 . Sed hae promissione satis non est factum spei futurae salutis, ut quae, nisi morte funditus exstincta, omnibus numeris absoluta haberi non possit. Id vero declaratum est Ies. 25, 8. ubi promittitur, venturae salutis tempore Deum mortem in perpetuum exstincturum et lacrymas ab omni facie M--rum esse 'λ . 2 Hanc autem promissiouem etiam ad mortuos pios timiNlitas pertinere necesse est, ut firmum ratumque maneat, quod universum et Testamentum de divina pietatis remuneratione
sanxit. Ut enim legemosaisa declaratur, austos justitiae fruetum
Pereepturos esse, ita prophetae etiam atque etiam affirmant, inter si Perperam nonnulli iudieaverunt, prophetam hoc loco lanium- modo vel de aedium a bellorum sine vel de vitae hominum illo tempore natorum diutumitate loqui.