Quintilianum eloquentiae fontem

221쪽

ne dicet quidem salse quotiens poterit : 6c dic tum potius aliquando

perdet: q minuet auctoritatem nec accusatorem aut atroci i causa: nec patronum 1n miserab1li iocantem feret qui R. Sunt etiam iudices qdri tristiores: q ut risum libenter patiantur. Solet interim accidere ut id quod in aduersarium dicimus:auti Iud1cem conuemair aut nostrum

quoq; litigatore: Qq aliqui reperiuntur: qui ne id quidem quod 1 ipsos recidere possit: euitent. Quod fecit longus Sulpitius: qcu ipse foedisssemus ess&:ad eum contra quem iudicio liberali aderat: nefacie qu1dem haberi l1beri hominis: cu1 respondes Domitius afer: tu iquit eX anIm1 sententia longe:qui malam faciem habet: liber non est. Vitandu et1ane petulas me superbus: ne loco: ne tempore alienum me praeparatum: ne δomo allatum uideatur: quod dicimus. Nam aduersus miseros si cut supra d1xeram inhumanus est iocus. Sed qu1dam fra sunt receptae aues ocitatis Zc notae uerecundiae: Ut nocitura fit in eos dictai petulana.

Nam de amicis iam praeceptum est. Illud non ad orandi fere cosilium: sed ad omnes pertinetuacessat hoc modo quem laedere fit periculosti:

ne aut in micitiae graues insequatur: aut turpis facis fac 1o. Male etiam dicitur quod in plures conuenit: si aut nationes totae Incessantiar: aut ordines aut condicio: aut stud1a multorum. Ea quae dicit uir bonus ocisal a dignitate ac uerecundia decent: n1mium enimnsus preclum est: si probitatis compendio constat. Unde autem concilietur risus:&qbus

ex locis peti soleat: difficillimum est dicere. Nam si species oes psequi

uelimus mec modu reperiemus: dc frustra laborabimus: neqr numerosi minus sunt loci: ex quibus haec dueta: q illi ex quibus eas quas setetias vocamus:ducuntur: neq; alii: nam hic quoq: est inuent1o dc elocutio: atque ipsius elocution1s uis alia in uerbis: alia in figuris. Risus ig1tur Oriuntur aut in corpore citis in quem dICimus: aut ex animo q factis ab eo dicti': colligitur:aut ex iis quae sunt eaetra posita. Intra haec enie ola uituperatio: quae se grauius posita sit: seuera sit: si leuius ridicula. Hec aut ostenduntur aut narrantur: aut dies o notantur. Raru e aute Culis subiicere contingat: ut fecit. C. Iulius: qui cum Helio mancipitanius obstrepenti sib1 diceret: Etiam ostedam qual1s ssis: 1sque Plane instaret interrogatione: qualem se tamen ostes urus esta digito demo strauit imaginem galli in scuto cimbrico pictam: cui manceps tum sise millimus est uisus tabernae autem erat citra foru:ac scutum 1llu signi

grata a positum. Narrare quae sal assinti primis est subtile & oratorici: ut C1cero pro Cluencio narrat de Cepasio atque Fabritio: aut Marcus Caelius de illa. C. Laelii collegaeq; eius i prouincia festinit1u contetiHe. Sess in his omnibus cum elegans Sc uenusta exigitur tota expositior tu

222쪽

1d fest1uissimu quod adiicit orator. Nam 8c a Cicerone sic est Fabric11 fuga illa credita. Itaq= cu callidi:s1ine se putaret d1cere S cum illa uerba grauissia ex irimo artificio depr6psisset: respicite 1qt horum fortuna: respic1te Caii Fabricii senectute.cu hoc respicite omadae olonis ca saepe dixisset: Respexit ipse Fabricius:a subselliis demisso cap1te discesserat: dc caetera quae adiecit. Na e notus locus cum re hoc soluesset Fabriciua iusicio recessisse. Et Cael1us cu oia uenustiss1e fixit: tu illud ultimu sic subsecatus: qtio trafierit utrurate an piscatorio nauigio nemo sciebat S1culi qde ut fui lasciui ct dicaces:aiebat 1 delfino sedisse: S sic laqatio/na trasue mi. In narrado autem Cicero consistere tacecias putat: dicaci tate in faciendo. mire fuit in hoc genere uenustus Afer Domitius: cuius orationibus c6plures huiusmod1 narrationes insertae reperiuntur: sed

dulorum quot ab eorum urbane sunt editi libit. Illud quoq; genus epositu n6 1 hac ueluti iaculatione uerboru oc inclusa breuiter urbaitare: sed 1n quodam longiore aectu: quod de Crasso contra Brutum. Cicero is eclido de oratore libro:& alus quibusda locis narrat. Nam cu Brutus in accusatione Ca 11 Planc1 ex duobus lecto oribus ostendisset contraria: Lucium Crassu patronum eius i oratione quam de colonia narbonesi habuerat: fuassisse nis quae de lege seruilia dixerit: tres excitauit:& ipse lectores : hisq; patris eius dialogos dedit legendos: quorsi cum in pri

uernati unus: alteri albano: e. tiu sin taburti sermonem habitum come

plecterepur: requ1rebat ubi est nc eae possessiones. Omnis autem illas Brutus uendiderat: S cum paterna manciparet praedia: turpis habebat.

Similis i apologis quoq; dc quibus da etiam interes historiis exponiai gratia coni equi solet. Sed acutior est illa atq; uelocior in urbanitate breuitas . Cuius quide duplex est forma dicendi ac respondendi: sed ratio c6mums 1 parte . nihil enim quod in lacessendo dici potest: non

etia in repcuciendo. At .ppria quaedam sunt respondencium. Illa etiaira concitati afferre solent. Haec plerun l: in altercatione: aut1 rogandiStellibus requiruntur. Cum sint aute loci plures: ex ous dicta ridicula ducantur: repetendum est mihi non omnis eos oratoribus conuenire. In primis autem ex amphibologia ineque illa obscura quae Allelamae more captent: nec qual1a uulgo iactantur uilissimo: quoq; conuersa 1

maledictit fere abiguitate : ne 1lla quidem quae Ciceroni aliquado sed non in agendo exciderunt ut dixlacum 1s candidatus: qui Coci filius habebat': coram eo suffragium ab eo peteret. Ego quoq; tibi favebo: non quia excludenda sint omn1no uerba duos sensus significantia: sed quia raro bello respondeant. nisi cum prorsus rebus ipsis adiuuantur. quare no hoc modo pene de ipsum scurrile Ciceronis est in eundem de

223쪽

qtio supra dixi Isauricu: miror quid sit: ' pater tuus h5 c6slatissimus

te nobis uatium reliqu1t. Sed illud ex eodem genere praeclarum: cum ob11ceret M1lom accusator in argumentum factarum Clodio insidia': quod bovillas ate horam nonam diuertis soc: ut expectaret: du Clodius a uilla sua exiret: θc idetide 1nterrogaret: quo tempore Clodius occisus

effoc: respondit sero: quod uel solum sufficit: ut hoc genus non totum repudietur. Nec plura modo significari solent: sed etiam d1uersa: ut Nero de seruo pessimo dixit. Nulli apud se plus fidei haberi: nihil ei neq; clusum neq; ssignatum esse. Peruenit res usqr ad enigma quae est

Ciceronis impletorium Fontes 1 accusatorem: cu1us matrem dix1t dum

iuxiss& ludum: postq mortua ess&: magistros habuisse. dicebant autedum uixit infames foeminae: ad eam contienire solitae: post morte e1us bona uenibat: qq hic ludus per transsatione dctis e: nagri pabiglaitate. In metalepsim quoq; cadit racio dicto' . Ut Fabius maximus incusas auguste congiariorum : quae amicis dabantur eχ1guitatem heminaria esse dixit. Nam congiarium comm Une liberalitatas atque mens Urae: amensura ducta in minutionem rerum & tam frigida q est nominum fictio adiecit is detrastis mutaris litteris. ut acisculu: quia ess& paelius pacisculum: dc placidum nomine: quia is acerbus natura esloc Aculum de Tullium: cum fur esset: Tollium dictos iuenio. Sed haec eade genera commodius in rebus Q in nominibus respondent. Afer enim uenuste Manlium suram multum 1n agendo discursantem: tal1entem: manusia, talem: togam deuesente dc reponentem: non agere dixit sed fatagere. Est enim dies tim per se urbanum satagere: etiam se nulla subsit alterius uerbi similitudo: fiunt dic detracta 8c adiecta aspiratione:& binis con 1 unetis uerbis : similiter saepius frigida: aliquando tamen recipienda: eademqr conditio est in iis quae a nominibus trahuntur. multa ex hoc Cicero in Verrem: sed ut ab aliis dicta modo futuriim ut Oia uerteret: cum diceretur ei Verres: modo Herculem ei queeYpilauerat molestiore apro em mitio fuisse: modo malum sacerdotem: qui tam neq Verrem reliquisset: quia sacerdos Verri successerat. Praebet tamen al1quando occasionem quaedam foeticitas: hoc quoq; genere bene utendi: Ut pro Cecinna Cicero i testem Sex. Clodium Phormionem: nec m1nUS niger inquit: nec minus confidens Q est ille terentianus Phormio. Acciora igitur sunt de elegantiora quae trahuntur ex ui rerum . In his maxime

ualet similitudo: si tamen ad aliqu1d inferius icu usq: referatur: quaeia uereres 1lli iocabantur qui Lentulti spinthere 6c Scipione synacione esse dixerunt. Sed ea non ab homin 1bus modo petitur: uerum etiam ab atalibus: ut nobis pueris Iunius bassus homo in primis dicax asinus

224쪽

albus uocabatur: dc Sarmetus seu Publius Blessus Iunium hominem nig' Sc mac' 6c pandia fibula ferrea dixit: quod nucrisus petui genus frequentissimum est. Adhibetur autem simTlitudo intera palanterim serio solet parabolae: cuius e genetis 1d Augusti :q militi libellii tim1de porrigenti: noli inquit dubitare tanq assem elephanto des. Sut quaedaetiam uerissimilia. Unde Vatin1us dixit hoc dictum: cum reus agente 1 eii Ciluo cadido frore sudario tergeret: idq; ipsin accusator in inta Idsa uocaret: quis reUS sum inquit: θc pane didum edo. adhuc esublatior illa sim1li translatio: cu quod 1 s1a re fieri solet: 1 aliam mutuamur: ea dicatur sane flectio: ut Chrysippus cu in tr1umpho Caesaris eburnea

opp1da esset translata: sc post dies paucos Fab1i Maximi lignea thetas eise oppido' Caesaris dixit. Et Empedocles de Mirmillone q retiarium

consequebatur nec feriebat: Uiuum inquit capere uult. Itagiriar amphi

bologiae similitudo: ut. A. L. Galba qui pilam negligenter petenti: sic inquit: peris tanq Caesaris candidatus: nam 1llud petis ambiguum es t : curatas similis: qtiod hactenus ostedisse fatis est. Caeterii frequerissia aliorum generum CVm alHS mixtura est: eaq optima quae ex pluribus constat: eadem dis imitrum rario est. Hinc eques romanus ad quem ispectaculis bibetem: cum missisi Sc Augustus q ei diceret: ego si pria reuolo: domum eo. tu enim inquit no times: ne locum perdas: ec6trario

no una species: neq; enim eodem modo dixit Augustus praefecto. que ignominia mittebat: sub1nde interponenti precibus: quid respondebo patri meo: dic me tibi displicuisse: quo Galba penula roganti no possucommodare: domi maneo: cum coena ulum eius perplueret. Tertium

adhuc illud siquidem ut ne auctorem ponam uereciid1a ipsiuS facit:

libidinosior es q ullus spado: quod stine dubio oc opimo decipitur. Sed

ex contrario dc hoc ex eodem loco est: sed nulli priorum simile: quod diY1t Marcus Vestinius: cum e1 nuciatu ess& aliquado desinet putere. Onerabo librum exemplis: similemq; iis qui risus gratia componune efficiam: 1 persequi uoluero singula ueterum. Ex Oibus argumerorum locis eadem occasio est: na dc finit Se usus est Augustas de Patomimis duobus: qu1 alternis gestibus contendebat: cum eo' alteF fallatorem dixit: alterum interpellatorem partitione Galba cu penula roganti respondit: non pluit: non est opus tibi si pluit ipse utar. prQide genere: spe: propriis: differetibus: iugaris: ad1uctis: c5sequetibus: atecedetibus: repugnantibus: causis: effect is: comparatione: parium: ma 1OF:mino rsimilis materia praebetur. Sicut In tropos quoq; Omnes cadunt. An noplurima dicuntur: quae refert Cicero de homine prae longo: caput eum

ad fornice Fabiuossedisse. Et quod . P. Oppius dixit de genere Letulo :

225쪽

cii assidue minores parentibus liberi essent in nascendo Antera utruq:. Qit1d iroma : nonne etiam quae sit uerissime loci prope genus est: qurbane usus est Afer cu Didio gallo: q prouicia abitiosissi e petierat.

deinde impetrata ea tanq coactus quaerebatur: age inquit aliquid: de rei. p. causa elabora: quaqr Cicero usus sit. Cii Vatinii morte nuciatat cui HS parum certus dicebatur auctor. Interim inquit usura fruar. Ide per allegoriam Marcum Caeliti melius obiiciente crimina qdefendere: bona dextram: mala sinistram habere dicebat. Emphasia Iulius dixit ferrum latium incidisse: figuras quoq: mentis quae dicunt: res eade regi Dit Ois: in quas n5nulli diuisertit spem dicto'. na 8c iterrogamus: dubitamus: & amrmamus & minamur:& optamus: quaedam ut miserantes:& quaedam ut irascentes d1cimus.

Ridiculum est autem omne quod aperte fingitur: stulta reprehendere facillimum est: nam per se sunt ridicula. Sed rem urbana facit aliqua ex nobis abiectio. Stulte 1 terrogauerat exeuntem de theatro Capatium Curius Manius an spectass&: fac1t Cipatius dubitatione eius stulciore dicedo. Sed in orchestra pila lusi. Refutatiocii siti negandori arguedo:

defendendo: eleuando ridiciale ne auit Mannius Curius. Nam & cum eius accusator in Sipario omnibus loris r aut nudUm clam i neruor aut ab amicis redemptum: ex alea Dinxisso. Ergo ego inquit nunq talo. Re d ar imus 1 terim aperte: ut Cicero Iubium Curcium multu de ann1sat asis suae mentientem. Tum ergo clam Una declamabamus : non eras

natus. Interim ut simulata asDnon : ut idem Fabiae: Dolabellae diceti: triginta se annos habere. Verum est inquit. Nam hoc iam uigiti annIS audio. Belle interim subiicitur pro eo: quod neges aliud mordacius: ut Iunius Bassus: ouaerete Domitia Passam1: ' 1cutas eius sordes calceos eam taeteres d1ceret uendere solere. Non me hercules inquit hoc unqd1xi: sed diri emere te solere. Defensione imitatus est eques romanu S: qui obiicieti Augusto : ' patrimonium comedistis meum 1 qt platalli. Eleuandi ratio est duplex ut aut ueniam quis aut lac tantiam minitat. Qiiemadmodum. C. Cesar Pomponio ostendeti uulnus Ore eYCepilam

in seditione sulpiciana: ' ipse se passu P Caesare pugnante: gloriabat:

nunq fugiens respexeris inquit: aut crimen obiectum: Ut C1cero obiuregantibus: l sexagenarius pupillam uirginem duxi sis: Cras mulier erit inquit: hoc genus disti: consequens uocant quidam: atque 1lli simile: ' Cicero Curionem semper ab excusatione aetatis incipientem: facilius quotidie prooemium habere dixit: quia ista natura sequi: dc cohaerere uideantur. Sed eleuandi genus est etiam causarum relatio: quia Cicero est usus in Vatinium .Qui pedibus aeger cum uellet uidemc5modioris

226쪽

ualitudinis saetiis:& diceret se iam bina milia passuum ambulare. dies

enim inquit long1Ores sunt. Et Augustiis nunciatibus terracones ibus: palmi in ara eius enatam apparet inquit: Q saepe accendatis. Trastulit crurien Cassius Seuerias. Nam cum obiurgaretur a praetore: laduocatiems . L. Varro Ep1cureo Caesaris amico conu1tium fecissentiesc1o 1qt:

Q conuitiati sint:& puto stoicos fuisse. Repercuti edi multa fui genera uetsis 1 sima: quod est si militudine aliq uerbi adiuuat: ut tracallatus Dicenti Suellio: 1 hoc ita estris in exilium. si non est ita: redis 1nquit. Elii it Cassius Seuerus: obiiciente quodam: q, ei domo sua Proculeius interdixisita: respondendo: nunquid ergo 1lluc accedo: sic eluditur: dccidi culti: ridiculo: ut Ditius Augustius: cu ei Galli torquem aureis cetiapodo dedissent:& Dolobella per iocum tentans: tamen ioci sui euetuὰixtis 5 imperator. Torque me dona malo te iquit ciuica donare. Medacium quoq; mendacio: ut Galba dicente quadam uictoria esse uno in ficilia quinq; pedes longam murenam emisse: nihil inquit mi'. naibi ta longae nascuntur: ut h1s piscatores pro testibus cingant. traria est neganti confessionis simulatio. Sed ipsa quoq; multum habet Ur bani raris. Sic Afer egerat contra libertu Claudia Caesaris. Et ex diuerso quidam cond1tionis eiusdem civium erat lit1gatus exclamasse fertur. Praeterea tu semper in libertos Caesaris dicis: nec mehercule inquit qcq proficio: ciam uitium est: non negare quod obiicitur: cum Jc 1a palam

falsum est. Et inde miteria bene respondendi datur: ut Catulus diceti Philippo: quid latras furem uideo inquit: in se d1cere non est fere: nisset curraria: dc i oratore utiq; minime probabile: quod fieri totide modis: quot in alios potest deo hoc quis frequens sit transeo. Illud uero et1asi ridiculti est: 1d1gnti tamen est homini tolerabili: quod aut turpitera it impotenter dicitur Quod fecisse quenda scio: qui humiliori l1bere aduersus se loquenti colophum iquit cib1 ducam: oc formulam scribo P caput durum habeas. hic en1m dubium esst: utrum ridere audientes an indignari debuerint. Superest genus decipiendi opinione: aut duota aliter intelligendi: quae sunt 1n omn1 hac materia uel uenustissima

Inopinatu & a lacessere pon1 solet quale est quod refert Cicero. Quid

huic abest: msi res δc uirtus : aut illud Afri. Homo in agendis caussis prime uestitus:& in occurredoriit Cicero. Audita falsa Vatinii morte cum Ouinium libertum eius 1nterrogass&: recte ne omnia diceri: reste mortuus est inquit. Plurimus autem circa simulationem risus e: quae sunt uicina: dc prope eadem. Sed simulatio est certam opinione animi

fui imi tantis : dissimulatio aliena pam se intelligere figetis. Simulauit Afer cum in causa subinde d1cetibus: celsinam dacere cognouiss&:quae

227쪽

erat potens Demina: qtris est inquit iste: Celsinam enim uideri sibi uis'

finxit Dissimulauit Cicero cum . Sex.analis testis reu in istaret

identidem accusator ei: dic Marce Tulli inquit: potes de . sex. annali uerius tunc dicere coepit de libro Ennii annali sexto: Qui potis ingetis causas euoluere belli: cui sine dubio frequentissimam dat occasionem ambiguitas: ut Cascello qui consultatori diceti nauem diuidere uolo: perdes iquit. Sed auerti itellectus: & al1ter solet: cu ab asperioribus adleu1ora inde flectitur: ut qui interrogatus : qu1d sentiret de eo qui in adulterio deprehensus ess&: tardia fuisse respondit. Et confine e quod dicitur per suspicionem: quale illud apud Ciceronem: quaerenti l UXOrsua e fico se sus pediss&: rogo des mihi surculum ex illa arbore Ut amem. Intelligitur enim quod non dicitur. Et hercle omnis false dicedi racio In eo est: ut aliter q est redi tam uerumq; dicatur: quod fit totu figedis: aut nostris aut alienis persuasionibus : aut dicena o quod fieri no pot: aliena finxit tuba: qui qtiaerenti: s ab equo suo etsis aspersus: quid tu Inquit: me hippocentauF putas Sua. C. Cassitis qui militi sine gladio decurrenti heus comilito pugno bene uteris inqt. Et Galba de piscibus qui cum pridie ex parte adusti dc uersati postero die appositi essent: festinemus:alu subcoenat squit Tertiu illud Cicerois ut dixi aduersus

Curium : fieri enim certe rid poterat: utcu declamaret: natus no es Di .E t illa ex Iron1a fietio qtia usus e. C. Caesar. Na cum testis dicereta reo foemina sua ferro petita: Et esset facilius resp5sio cur illa pocissi mum partem corporis uulnerare uolu1sta : Quia enim faceret inquit cum tu galeam loricani haberes . Vel optima est simulatio contra simulantem: qualis illa Domitii Afri fuit. Vetus habebat testamentur

5 Unus ex amIcis recentioribus sperans aliquid ex mutata Se tabularii: filsam fabulam intulerat: consulens eum: an primipilaris ei testator suaderet ord nare suprema iudicia: nol1 iquit facere: offendis 1llum. Iucundissima sunt autem oc ex his omnibus leuia: S ut sic dixera boni stomachi: ut aperiam de ingrato litigatori conspectram eius uitanti in foro per nomenculatorem missum ad eum. Amas me inquit: 9, non te uidi dc dispensatori : qui cum reliqua non responderet: dicebat sub1nde

non comedi panem 5c aquam bibo: pasce& redde quod debes: quae uocant: est gratus locus: qui minus exprobrat q potest: ut idem diceti: candidato semper domum tuam colui : cum possct palanegare: credo inquit & uerum est. Interim de se dicere ridiculum est: quod in alium si absentem diceret: urbanum non erat: quoniam Ipsi pala exprobratur. Mouet risum quale Augusti e: cu ab eo miles nescio quid improbe peteret: veniret contra Marcianus: que suspicabatur: δί

228쪽

i sum aliquid iniuste rogaturum. Non magis inquit faciam comitato

quae petas: q quod Martianns a me petitus est. adiuuant urbanitatem: oc uersus comode positi: seu tot ut sunt: quod adeo facile e. ut Ouicuus eae thetas rico macri carmine l1brum in malos poetas c6posuit: quod fit gracius: siqua etiam ambiguitate conditur: ut Cicero in Martium hom1nem call1dum uersutum: cum is in quadam causa suspectus e sic misi qua Ulixes interuasset lentius: seu uerbis ex parte mutatIS: ut in eum: qui cu antea stultissimus eis et habitus post accepta haereditate primus sentetiam rogabatur: cu1us haereditas esset: qua uocat sapiet1a: pro illo fac1l1tas est: seu fietis notis uersibus similes: quod dicitur: oc prouerbia opportune aptata: ut homine in aqua lapso:5 ut allevaretur roganti: tollat te qui non nouit. Ex historia etiam docere

urbanitatem erudrtum: ut Cicero fecit: cum ei testem in iud1cio Verris

roganti dixiss& Hortensius: nditelligo haec enigmata. atqui debes 1 qt: cum spingem domi habeas. Acceperat autem ille a Verre spinge aenea: magnae pecuniae. Subabsurda illa costant stultissim1 imitatione:d. quaenisti tingantur stulta sunt: ut qui mirantibus: humile candelabrum einisset pransorium erat inquit, sed illa similia absurdis sunt acria: quae tanq sine ratioe dicta feruntur: ut Seruus Dolabellae: cum 1 terrogarer: an dominus eius auctionem proposuissic: domum inquit uendidit. Deprehensi interim pudorem suum ridiculo aliquo explicant: ut qui teste dicentem se a reo uulneratum iterrogauerat: an cicatrices haberet: cum ille ingentem 1 foemore ostmdili Sc latus: inquit opportunius. IIS quoq: uti belle datur: ut Hispo obiicieti bis ardore crimia accusatori: metiris iquit. Et Fulvius propinquus legato interroganti: an I tabuliSquas proferebat chyrographus ess&:S uerus iquit domine. Has aut ac cepi species: aut inuem frequentissimas: ex quibus ridicula duceretur.

Sed repetam necesse eit: infinitas esse tam false dicendi Q seuere: quas praestat persona: locus: lepus: casus deniq; qui est maxime uarius. Itaq; naec ne omisisse itiderer attigi. ira aut quae de usu ipso oc modo iocadico plexus sum: adeo 1ffirma: sed plane necessaria. his adducit Domitius Marsus qui de urbanitate diligentissime scripsit: quaedam no ridicula: sed cuil1bet seuerissimae oration1 conuenientia eleganter dicta:&Pprio quodam lepore iucunda: quae sunt quidem urbana: sed risum tamcnnon habent. Neq; enim ei de risu sed de urbanitate est opus institutu . quam propriam esse nostrae ciuitatis dic sero sic 1telligi: ceptam postqurbis appellationem etiam si nomen proprium no adiiceretur Roma: tamen accipi sit receptum: emi sic G1t. Urbanitas e uirtus quaedam in breue dictum coacta: oc apta ad delectoandos: mouendost homines

229쪽

m omnem assectum maYime idonea ad resistendum uel lacessendum: prout quaeque res ac persona desiderat: imi si breuitatis exceptionem

detraxeris: Omnis Orat1ola Virtutes complexa sit. Nam sicut 1sta rebusta personis: quod in utrisque oporteat dicere perfectae eloquentiae est. Cur autem breuem eam esse uoluerit nescio quidem. At quam in eodelibro dicat fuisse: S in multis narrandi urbanitate paulo post ita finit:

Catonis ut ait opinionem sequutus: Vrbanus homo erit: u1us multa bene dicta responsaque erunt. Et i in sermonabus: circulis: conuiu1is: Item in concionibus: omni denique loco ridicule commodeque d1cet. Risus erunt quicunque haec faciet Orator: qua 1 recipimus finitiones:

quicqu1d bene dicetur: 5 Urbane icti nomen accip1et. Caeterum illi qhoc proposuerat: consentanea fuit illa diuissio: ut dictorum urbanoru: alia socia alia iocosa: alia med1a faceret. Nam eadem est omniti benedici orum. Verum mihi etiam 1ocosa qUaedam uidentur posse no satis Urbane reserri. Nam meo quidem iudicio illa est urbanitas: 1 qua nihil absonum:nihil agreste: nihil inconditum: nihil peregrinum neq) sesu: neque Verbis: neque ore: gestu ue possit deprehendia ut non tam fit in singulis dies 1s:q in toto colore dicendi: qualis apud graecos atticismos: ille reddens athenarum proprium saporem. Ne tamen iudiciti Marsi hominis erudicissimi subtraha: Seria partitur 1 tria genera: bonoantichi: contumel1osum: medium. Et honorifici ponit exemplUm Ciceronis:

quoqr P Ligario apud Caesarem: qui nihil soles obl1uisci: n1 1 in1ucas: Sc contumel1osi quod Attico scrapsit de Pompeio oc Caesare habeo quo fugiam: quem seqtiar non habeo medii quod

uocat: 8c est ita cu d1xerit: neque grauem mortem accidere forti uiro posse: neque immaturam consulari: neque miseram sapienti: quae omnia sunt optime dicta Sed cur proprie nome urbanitatis accipiat:

non uideo: q, si non totus ut mihi uide ur oration1s color meret: sed

etiam singulis dristis tribuendum est: illa pocius urbana esse dixer1m: quae fiant generis eiusdem: quaer1 iacula dicuntur:& tamen ridiculano sunt. De Pollione Asinio: seri1s locisque pariter accommodato dierum est esse eum omnium horarum. Et de actore facile dicente ex temporet ne enium Cum in amerato habere: eriam Pompe11: quod refert Marsus in Ciceronem diffidctem part1bus transi ad Caesarem me timebis. Erat enim se de re minore: aut alio animo: aut denique 1am ab 1pso dictum

fuiss&. Quod poss& inter ridicula numerari. Etiam illud quod Cicero

Coteliae fcripsit: reddes ratione: cur illa. C. Caesaris tempora ta patieter toleraret. HEc aut animo Catonis feressa fiat:aut Ciceron1s stomacho:

stomachus enim ille habet aliquid ioco simile. PHaec quae mouebant;

230쪽

dissimulanda mih1 non si ierunt: in quibus ut errauerim: legetes ta monon decep1 indicata diuersa opinione: quam sequi magis probantibus liberum est. DE Altercatione.

ALtercationis praecepta poterant uideri tunc incohanda:cu omnia

quae ad continuam orationem pertinent: peregissem. na est usus eius ord1ne ultimus: sed cum sit posita in sola inuentione: neq; haberedi positione possit: nec elocutionis ornamenta magnopere desideret: aut circa memoriam 8c pronunciationem laboret: priusque secundam quaqr partium: hanc quae tota ex prima pendet: ira staturus no alieno loco uideor: quam scriptores ideo fortasse alii reliquerunt: qu1a fatis taeteris praeceptis in hanc quoq; uidebatur esse perfectum. Costat en1m aut stentione aut depulsione: de quibus fatis traditum est: qa qcquid In aes ione perpetua circa probationes utile est: 1dem in hac breui atq; concisa prosit: necesse est. neq; alia dictitur in altercatione : sed aliter:

aut interrogando aut respondendo. Cuius rei fere omnis obseruatio in

illo testiu loco excussa nobis est. Tamen quia latius hoc opus aggressi sumus: neque perfectus orator fine hac uirtute dic1 potest . Paululumini Rendamus huic quoq; peculiaris opere: quae quidem in quibusdacausis ad uictoriam uel plurimum ualet. Na ut in qualitate generuli In qua recte ne taetrum quid: an contra sit quaeritur : perpem a donatur oratio: oc quaestionem finitionis actionis plerunque fatis explicat. Et omnia pene in quibus de facto constat: aut coniectura artificial1 rone itur. Ita in his causis: quae sunt artem probationibus: uel mixtis continetur: asperrima in hac parte di micatio es mec alibi dixeras magis mucrone pugnari. Na dc si 1ssia quaeqr memoriae iudicis inculcanda sunt: etiam pnaei andum quicquid in aestione promisimus & refellenda mendacia. Nusu est denique qui

cognoscit intentior: nec immemto qUidam: qq1n arcendo mediocres: Hac tamen altercandi Draestantia meruersit nomen patrono'. At qda

litigatoribus Umultu modo ambit1osii declamandi sudore praestitisse conteriri: cum turba laudantium destituunt subsellia: pugnamqi illa decertoriam imperitis ac Lepe puellatae turbae reliquunt. Iraqr uideas alios plerunq; insidiis prmatis ad actiones uocari: alios ad probarione. Quae si diuidenda sunt o i1cia: hoc certe magis necessariu e: pudeduq; dictu: si plus litigantibus prosunt m1nores . In publicis certe iudici1silox illas preconis praeter patronos ipsum qui egerit citat. Opus e igitin primis ingenio ueloci ac mobili animo praesenti 5c acri. Non enim

cogitandum: sed dicendum statim est : 3c prope sub conatu aduersarii

manuS exigenda. Quare cum in omni parte huiusce officii 'lurimum frequetissimae: quae uel solis extra