장음표시 사용
231쪽
22 poterat. Τransgressi flumen eas quoque, Pias in Castris minoribus habuerant, copias suis adiungunt: atque ita instructa acie, in dextro cornu id erat
flumini propius romanos equites Iocant, deinde Pediles : laevum cornu extremi equites sociorum 4, intra pedites rad medium iuncti legionibus romanis tenuerunt: iaculatores cum ceteris levium armorum auxiliis prima acies facta. Consules cornua tenuerunt;
Terentius laevum , Aemilius dextrum. Gemino Servilio media pugnia tuenda data.
XLVI. Hannibal luce prima, Baliaribus levique alia
armatura Ρraemissa, tranSgressus flumen, ut quos
que traduxerat, ita in acie locabat. Gallos Ilispan6sque equites prope ripam laeVO in Cornu adversus romanum equitatum: dextrum cornu Numidis equitibus datum, media acie peditibus firmata; ita ut ΛDδ-rum utraque Cornua essent, interponerentur his me
dii Galli atque Hispani. Alios romanam magna ex parte crederes aciem; ita armati erante , armis et ad
4. Atque sea instrista acie, in dex- . tro eo u etc. Cf. do acie et universa Pugna cannensi Polyh. III, is 3 sq.; Appiantina, Beli. Hannib. cap. I9 sq.; GiasMartia in Ddm ures militatres , tom. I, cap. 48. Mox Domanos equites locant, medios pedites , vel meriti milites , scit . erant, vel medium ρedites . . . tenue uni Suspicari possis cum I. Fr. Gronov. Coll. Polyh. III, i 13. Sed bene monet Iac. Gron. . mirram non esse, nihil dimete dici de media aete ut nec X, extr. , quum eiure Pateat ex seqq. , hos pedites usque ad medium aciei patuisse , donec iunge- .rentur peditibus sociorum, a quihu Slaeva pars aciei inci p. hat.
5. Me m cornu ea tremi equites sociorum. h. e. in extrema eius parte, post pedites, locati, intra, in interiore eius parte, Pedites sociorum , ad me diram, Versu mediam aciem, et in ea, itineti leg onibus rnmanis , tenuerunt: iaculatores cum ceteris ex emend. Dra,.. pro viil '. tenverunt is latores'. ex ceteris erium armorum auxiliis r ima acies saeta; cons. ad cap. 37, n. a. Ia latores et eetera I. a. auxiliaconi. Grori. - Gemino SerMilio; vid. ad III, i, D.
CAP. XLV l. r. RaIiaribus Ieoique alia arratura ; vid. ad librum XXI ,
2. Ita armati erant, Afri ut Romani ete. Cons. ad haec et seqq. PoIIb. IlI, ri4. - Gallis remanisque scuta eiusdem formae erant, Aetl. vasta qMidem et longa . sed Plana , et Parum
232쪽
Trebiam, ceterum magna ex parte ad Trasimenum captis. Gallis Hispanisque scuta eiusdem sormae scrocrant: dispares ac dissimiles gladii: Gallis praelongi,
ac sine mucronibus Hispano, punctim magis, quam caesim, assueto petere hostem, brevitate habiles, otcum mucronibus. Sane et alius habitus phntium ha rum tum magnitudine corporum, tum specie terribilis orat. Galli super umbilicum erant nudi: Hispani linteis praetextis Purpura tunicis, candore mim fulgentibus, Constiterant. Numerus Omnium Peditum, qui tum steterunt in acie, millium suit quadraginta, decem equitum. Duces Cornibus praeerant; sinistro Hi rubal, dextro Maharbal Α: mediam aciem Han- libal ipse cum fratre Magono tenuit. Sol, seu de industria ita locatis, seu quod sorte ita starent, Peropportune utrique parti obliquus erat, Romanis in meridiem, Poenis in septemtrionum versis. Ventus Vulturnum incolae, regionis vocant , adustus uS RO-manis coortus, multo pulvere in ipsa Ora volvendo Prospectum ademit.
lula, adeoqire uou is gentia corpus s
vide ad XXXVIII. 17 et 2i; Polyb.
3. Gallis 'raelongi, ac sine milcro innibus gladii , quibus caesiui taritum
Polyb. II, 3o, 33; IlI, ii έ. Itibuιs ut Iacιtis , qui facile regi. traelati et siligi potest. Contra inhabilis dicitur XXlv. 34. n. 3, et XXXm 3D. CL
233쪽
l. IB. XXII, CAP. 4' 23 IXLVH. Clamore sublato , procursum ab auxiliis ;ct pugna levibus primum armis commissu deinde equitum gallorum hispanorumque Iaevum cornu cum dextro romano concurrit, minime equestris move pugnae. Frontibus enim adversis Concurrendus a erat,
quia, nullo circa ad evagandum relicto spatio, hinc amnis, hinc peditum acies claudebant in directum
utrinque nitentes. Stantibus aC Consertis postremo turba equis, vir virum amplexus detrahebat equo. Pedestre magna iam eX parte Certamen factum erat:
acrius tamen, quam diutius, pugnatum est; pulsique romani equites terga vertunt. Sub equestris finem Certaminis coorta est peditum pugna. Primo et viribus et animis pares constabant ordines Gallis Hispanisque: tandem Romani, diu ac saepe Connisi, aequa frontea acieque densa impulere hostium cuneum nimis tenuem, eoque parum Validum, a cetera Prominentem acie. Impulsis deinde ac trepide reserentibus pedem insistere; ac tenore uno, per praeceps pavore fugientium agmen in mediam primum aciem illati, Postremo, nullo resistente, ad subsidia Afrorum
CAν. XLVI l. r. Minime equestrismo e Pt gnae. quippe quae alias vaga, nee eonsertis ordinibus, sed ali aliis a fronte, ab aliis a latere committehatur ; Strolli. Vide ad Tae. Ani . . 35 . n. 3. et conser ad liaee et seqq. Polyh. lib. Ill. ΟΡ. I S. 2. Stantatis. iam immobilitriis, ac
minentem , cui frons aequis, Leti re in opponitur mox institere malebat Gr . novius.
ime , in utroque cornu . reductas alis longius remoti a roman. acie, media Galloriam res vinorumquo rom. acie in modum cunet, vel lunu
234쪽
peruenerunt; qui utrinque reductis alis constiterant, media, qua Galli Hispanique steterant, aliquantum prominente acie: qui cuneus ut pulsus aequavit Don-lcm primum , deinde nitendo etiam sinum in medio dedit F, Asri circa iam cornua fecerant; irruentibusque incaute in medium Romanis, circumdedere alas: mOX, Cornua extendendo, clausere et ab tergo hostes. Hinc Romani, defuncti ne quidquam proelio uno I , omissis Gallis II ispanisque, quorum terga ceciderant, et adversus Asros integram pugnam ineunt, non tantum eo iniquum, quod inclusi adversus circumsusOS, sed etiam quod sessi cum recentibus ac vegetis Pugnabant. XLVIII. Iam et sinistro cornu Romanis , ubi sociorum equites adversus Numidas steterant, ConSertum Proelium erat, segne Primo, et a punica Coe
ptum fraudo. Quingenti sermo Numidae η, praeter
Deinde nitendo etiam sinum in medio dedit etineus , id est. Romanis omni virium nisu instantibus; Dolir. Nitentibus Romanis . nisu imiri lsus nil versor est quasi hypiatage, ut npudVirg. Georg. III, 2ib, urit Midendo
eum Gallis Hisiuinis lue. Mox et pro vulg. etiam e quod modo praecessit . et mox sequitur ex optimis 3ISS a quibus etiam τὸ integram abest rei'osui. etsi plane delere malim.
Cap. XLVlII. i. Iam et sinistro eornu Romanis ex optimis 3ISS. re-- voeavi pro vulg. Iam et in sinistro
a. Quingenti Ierme Numidiae etc.. quos alii dienni sexcentos . alii quadringentos, et Appian. Beli. Hannih. XX , 22, Celtiheros fuisse. Cf. Front. Strat. II. 5. 27; Valer. Max. VII, 4 , a. et Sil. X. t 8b sq. Nihil de ea re
apud Polybium. Nox Praeter consueta . arma edd. aute Grou. Praeterita armaoi, timi MSS., unde praeter iuxta arma edi lit G nov. et ρν eteD s alitia arma DraL. ex etnend. Heins. au Vellei. II, II l, n. 2, et PeriE. α Numidas equites
Livius XXXV . it, et Clatidian. Bul. Gild. 43b, tantum iaculis iustructos,
cetera inermes suisse traducit. Quaestitit ergo iusta aut solita arma eorum
praeter tela it ips. Milit. roin. III. 8.a Livio XX lua as, etiam. numidas
rii lites armatos memorari observat,
et ex horum genere suisse eos. de quihus hic agit Livius, suspicatur. v Du ker. Immo telaque dixit pro id est,tola; vide acl li, 42, n, 7.
235쪽
solita arma telaque, gladios occultos sub Ioricis habentes , specie transfugarum quum ab suis , parmus post terga habentes, 'adequitassent, repente ex equis aesiliunt; parmisque et iaculis ante pedes hostium Proiectis , in mediam aciem accepti, ductique ad id- timos , considere ab tergo iubentur; ac, dum proelium ab otiani parte conseritur, quieti manserunt. Postquam omnium animoS oculosque Occupaverat Certamen , tum, arreptis scutis, quae passim interacemos caeSorum corporum Stratu erant, ave amadoriuntur romanam aciem; tergaque serienteS, ac poplites caedentes ), stragem ingentem, ac maiorem aliquanto pavorem ac tumultum, secerunt. Quum
alibi terror ac fuga, alibi pertinax in mala iam spe proinum esset, Hasdrubal, qui ea parte praeerat 5ubductos ex media acie Numidas, quia segnis eorum cum adVersis pugna erat, ad persequendos passim fugientes mittit: Hispanos et Gallos pedites, iam Afris prope fessis caede= magis quam pugna, adiungit. XLIX. Parte altera pugnae Paulus, quamquam Pri-rno statim proelio sunda graviter ictus fuerat, tamen
3. Terga serientes , ac poplites caedentes, succidentes. ut eap. 5 . Terga et poplites liostis, vel aversi, vel su gientis, maxime Petuntiir. Cons. Hor. Od. II l. a. 16, et ad Sil. iv, 3έ t. In mia iam ve, quamvis nil boni iam sperarent ἔ ut in mala spe poterat: sed magis Livianum fuerit ut en mala iam Ue; Baue . . Has ἐν bal, qui ea Parte Praeerat; sed praefuit sinistro cornu Poenorum vide eap. 46 , et hoe e. έ8 delinistro cornu Rom. agitur. Gron. coli. ca'. 46 , et Polyh. III, tis . documl, ne ita ei nendat: Hasdrubal, qua Porte Praeerat, υicior. Iamum quoque Roman. Ornu adortus Pari Iortum , numidas , quia segnis . mittit: his anos et gallos equites iam fris etc. Et Periet. Hasdrubal . qui Mietor tideam Partem Peneer erat , subduci sex acie Numidas etc. Sigonius eoni. Iaeμα pro ea I et Strolli. qua parte eum Gronovio legit. At Bauer. Putal, Hasdrubalem nunc hic imperasse , nune illic. ut intelligere licent a tumea Parte Praeerat. Cons. ad VII. ib.
breviug dietum pro proelio, Pera Praeliandi, quae caedes esset magis, veriu , quam Pugua ; eaedendo, non pugnando; BqueruS.
236쪽
ot occurrit saepo Cum consertis Hannibali, et aliquot locis proelium restituit, Protogentibus eum equitibus romanis *; Omi Ssis postremo equis, quia consulem et ad regendum equum viros dosiciebant. Tum denuntianti cuidam, iussisse consulem ad pedes descendereoquites, dixisse Hannibalem serunt: u Quam mallem,n vinctos mihi traderet'. Equitum pedestre Proe
lium , quale iam haud dubia hostium victoria, fuit;
quum victi mori in vestigio, mallent, quam sugere; victores, morantibus victoriam irati, trucidarent, suos pellere non poterant. Pepulerunt tamen . iam l aucos SuperanteS, et labore uC vulneribus sessos. Inde dissipati omnes sunt, equosque ad fugam, qui 'poterant, repetebant. Cn. Lentulus, tribunus militum, quum, Praetervehens equo , sedentem in saxo cruore Oppletum consulem vidisset: L. Aemili, inquit, quemn unum insontem culpae cladis hodiernae dii 'respi- Cere debent, cape hunc equum. Dum et tibi viviumn aliquid superest, comes ego te tollere POSSum ne ' Protegere: ne lanestam hanc pugnam morte Con-n sulis seceris ; etiam sine hocsi lacrymarum satis iiD
CAp. XLl c. t. Cum e sertis, Cum
densa manu. a. Protegentibus euna equitibus ron .
iitimum iusto militiae sinio more inrquis, Gron. ; post emo omissis equis
tes peditam legerent, q min, cousulis xi mplum aeqituti, ud pedes descen-εIissent. - Denuntiariti . nuntianti.
d et eox, quam ruinc, dum ad illii- i um lλedibus pugnant, truci laudos Stroili ius. Quam mallem, id est, itot mallem, vel quam parum inultem, uouq intuere: perinde est, ac si vinctos
4. Mori in Destigio . in loco , quo
starent; Doer. 5. PF derunt lamen victores, Poetii, Romatios, iam Paucos sui erantes , quum iam purici eorum sui erus ent; oron.-Praeter Mehens equo Pro P a teri retus. quod noluit dicere, ut in re velut nimis praesenti; Bducr. . 6. Siam sine hoc, siue morte t in Diser. Abrae hac etini. Grotiov. ct Pnulo ante ins tem et lya. - Macte Dircule esto; vide ad II, I 2, M. I .
237쪽
. Corneli, macte virtute esto; sed cave, sirustra mi- is serando exiguum tempus e manibus hostium eva-
is dendi absumas. Abi, nuntia publice Patribus, urn bem romanam muniant, ac prius , quam hostis viis ctor adveniat, pPaesidiis sirment; privatim pie Q. is Fabio, L. Aemilium praeceptorum eius memor mi, et vixisse, et adhuc mori 7. Me in hac strage milis tum meorum Patere e XSPirare, ne aut reus iterum n e consulatu sim, aut accuSator Collegae exsistam , n ut alieno crimine innocentiam meam Protegam. nIIaec exigentes prius turba fugientium civium, de inde hostes, oppreSsere: Consulem, ignorantes quis esset, Obruere telis; Lentulum inter tumultum abripuit equus: tum inde est use sugiunt. Septem millia hominum in minora castra, decem in maiora, duo serme in vicum ipsum Cannas perfugerunt: qui extemplo a Carthalone atque equitibus, nullo munimento tegente vicum, Circumventi sunt. Consul alter, seu sorte , seu consilio, nulli fugientium insertus agmini s, cum septuaginta sere equitibus Venusiam peri
fugit Q. Quadraginta quinque millia peditum, duo
. Ea adhuc mori , nunc . quum maxime, in eo esse , ut sic memor eius in moriatur' Baver. - Valchitis. Emend. P. 9o, Bauero non aisentitur explicanti adhue Per nunc maaime . quod exemplis probatum vellet, ne Visue tamen cum Vossio deleret particulam: adhue idem est atque insul er; conser Horat. ΕΡ. I, II, v. 15; e. An - i nl. I, II; Cicer. de Amie. ap. 9: Plin. XXlli, a , et al. LEM. - aut reus
Cie. ad Div. X, 24 . agentes sermone, colloquentes, erηγουμενους , Eme t. Loquentes, iliter se quasi expostulantes , certantes anxice; Batior. . s. Nulli Iugientium insertus agmi ni, nulli e trihus, modo memorati . Disertiιs,quod etiani Bauero placvisse video . reposui Pro vulg. in sitis , quod ineptum est. Inseritis coni. Ρerizota. Immitems Gron. quod reeepit Stroth. , et ingestus Burm. De numer sugientium, captorum et caesorum es.
o. Cum festivaginta Jere equitibtis
238쪽
millia septingenti equites, et tanta prope Civium SO-ciorumque 3 pars, caesi dicuntur: in his ambo con sulum quaestores L. Atilius et L. Furius Bibaculus ;unus et viginti tribuni militum ; consulares quidam , praetoriique, et aedilicii: inter cos Cn. Servilium Ge
minum et M. Minucium numerant, qui magister equitum priore anno δ, ali PIOt ante Consul fuerat: Octoginta praeterea aut senatores, aut qui eos magistratus gessissent unde in senatum legi deberent, quum
musiam vid. ad cap. 13 pr. Per- gistratus gessissent , tinde, e qilibris .fait : ita et Polyh. Cons. XXV, 6. h. e. quibus in senatum legii uox quinque post quadraginta inscrui deberent, sc. magistratus eurules: nam ex melioribus εIuiae. 59 et εο, tu locum Seuatorum demortuorum vel
millia; et XXV , 6. ylus L mima senatu motorii in lii a eensoribus primi 'memorantur , et ita certe magis sibi et prae ceteris Iegi solebant debebant. constat Livius. Quae loca nisi obsta- que, delude alii, qui minores inagi- reui. pro miIlia, clitan Strothio striatiis gerebant aut gesserant; vide suspicari possis quoniam inis. XXIII , 23. Festi verba sunt :Polyb. LXX millia liabet, et Livius a Qui post lustrum condituam ex iii
modo dixerat . 19-o est ugisse, supra uioribus magistratum cepere, tu se vero, cap. 36, in castris roni. 872oo natu sententiam dicunt, nou tamethsuisse. Ceterum 77ooo interiisse scri- Senatores vocantur ante, quam in se.
43boo Eutr. III, io, et ΑΑocio Oros. darios senatores aΡ'ellatos, qui sen IV. r6. Lentiam in se tu uoia verbis dicerent. xx. Et tu his tanta prvise elotum sed tu alienatu seutentiam Pedibuso torramgrie Pars , neque magna, par. irent. Quid igitur, quum senatuscou-Ita latine diei dubitabat Ditheriis; sed stillum per discessionem fiebat, nonne BaueFus mouet, το que, vel et Pro mi iversi senatores sententiam pedibus quam, ac Positum esse, et tanta et serebant' - Inimo pedarii dicti, qui,
Pro tanta quantia, ut gracee ιτος και nondum a te usoribus in senatum te . Pro ως , verbi gratia , apud ThiitId. eti, senatores quidem non eraut, Sed, I, lέ, ιτα καὶ ἐκίται inias. Gmnov. i ita honorihus populi usi erant, tu Coni. tanta PD. cist. quanta foeλιvum senatum veniebant, et seulentiae ius Pors. Possis et g ua pro lianta. Sed habebaut: nam et curulibus magistru-ue utrum prohabile. tibiis stinet', qui ncimiunx a censoribus a. II. Minucium, quι mag. eqtiit. in senatum lecti erant, senatore1 non Priore anno vid. cap. 8. a seq. . er int; et, quia in Po,tremis scri PtiGlι ιot avitis ante consul fuerat, scit. erant, uon rog..hantur sententias, sed,
an. Vib. S3 t. quas principe di x crant, tu eas disce 13. Aut senatorus , aut qui eos ni a- debant. IIoc rignifieant verba edicti,
239쪽
sua voluntate milites in legionibus lacti essent. Capta eo proelio tria millia peditum, et equites trecenti di
L. Haec est pugna Cannensis, Alliensi cladi nobilitate par: ceterum ut illis, quae post pugnam accidere , levior, quia ab hoste cessatum est; sic strage excpcitus gravior laediorque. Fuga namque ad Alliam sicut urbem prodidit
quo nune quoque consules, quum se-i intores tu curiam voeant, ut tiritur :
CET. . Cf. ad I. 32, n. t 3 ; XXIII. 32, n. 1, XXVI, 3 pr. XXVlI, 3έ, D. 3 qui locus huc refertur a Sigonio , sed de M. Livio agit, qui ob dolorem
potius et iram ignominiae aceeptae Seuatoris partes agere recusavit, donec cognati eum hominis causa stantem coegit in senatu sententiam dicere , et XXVIlI, 4b, n. 3 ubi vox
senator a mullis M M. abest proh . Gronovio, quia in senutum v eueri ut Plures , pluresqne sententiam dixerint , quam senatores ; Manut. deSCII. rom. P. 1 , P. yO6, tu Thes. GraeU CAP. L. t. Fuga namque ad Allium
Vide V . 38 Vrbem prodidit ; vide
ad II, 43 . n. 5. - Alterius morientis δ' Pe totus ea emitiis suil, h. e. eum in moriendo, vel eius moriendi eonsilium equiitus est; ita ut verbi mori Wis ex Parti c. morientis repetatur ad verbum fuit: nam scripsit ita Livius, ut membra sibi aptius responderent, et Passim esse alicuitis dixit Pro sequi aliquem ἔ Stroth. Cous ad III. 36, n. 4et XXI. xl, n. I. Eodem sere modo Lipsius linee verba interpretatus est . emilio morienti prope omnis exerci ius eo inmoritur. ontra morientis esse
non latino dies posse iro commori
mouet Gronovius. At D L. et Crev. uolant, esse alicuius morientis nouper se quidem dici pro alie ui commori, sed tamen pro morienti favere. adhaerere, sequi, imitari, comitari, et hoc pro cum eo perire. Gronovius emend. allerius mortem prope loltis exercitus Dit, ut sensus, sit, illos Paulum recta suadeutem, praedicentcm, deterrentem, et unum insontem cui Meladis vide cap. 49 , non audivisse. sed, Varroni vano credulos . traxisse in id perieulum, quo simul Perierint, adeo lue mortem eius. crimen suum, morte consimili luisse. Sie eadem sere exprimitur sententia: re Sed tu optuni Lipsit aeuieu ; Grono vianti tu vero poeticum plane, immo sophisticum . aut nugatorium, salsum quoque videtur. Cur cnim exercitus romanus lueret mortem constitis' uiane le- triete pugnasse ut Nugae. Forte innuit Livius, maximam cladem tulisse alteriim exercitum, vel coruu Aemilii, I tu in Plures tamen ex alter . Varro ais, coruu evaserint. Nec sic quidem Placet, nee verum satis est. I simul Dioque uou morientis, seriberen ii id,
ia, sume legerimus'is Baiier. ΗOchga in pleris iue libris exstat , sed non
auagis h. l. aptum est. Eoi te leg. ciam es I i o totus et quis 3 NIS u Passim com smortis et tri metitis dicitur.
240쪽
ad Cannas fugientem consulem vix septuaginta se Diuti sunt; alterius morientis Prope totus exercitus fuit. Binis in castris quum multitudo semiermis sine ducibus osset. nuntium, qui in maioribus erant, mittunt;
dum proelio, deinde ex laetitia ePulis fatigatos quies
nocturna hostes Premeret, ut ad se transirent: uno iamine Canusium abisuros esse. Eum sententiam alii lotam asperna A: Cur enim illos, qui se incessant,
sos non Penire, quum aeque coniungi Possent ' quia Oidelices plena Uostium Omnis A medio essent, et aliorum , quam Sua, CorPora tanto Periculo mallent obiicere. filiis non tam sentcntia displicere, quam animus do- esse. P. Sempronius Tuditunus, tribunus militum,n Capi ergo mavultis, inquit, ab avarissimo et cru- is dolissimo hoste, aestimarique capitu VeStra, et ex is quiri pretia ab interrogantibus, vomanus civis Sis, is an latinus socius ut ex tua contumelia et miserian alteri honos quaeratur Non tu: si quidem L. Ae- is milii consulis, qui se bene mori, quam turpiteris vivere, maluit, et tot sortissimorum irorum, quiis Circa eum cumia Inti iacent, cives estis. Sed ante,
Μ quam opprimit lux, maioraque hostium agminais obsediunt iter. per hos, qui inordinati atque in- is compositi obstrepunt Portis , crum Pamus. Ferrois atque audacia Via sit, quamvis per Consertos hostos. D Cunco quidem hoc laxum inique solutum agmen , is ut si nihil obstet, transibimus. Itaque ite mecum.
2. Romanus eisis ais . an latinus antatis: nam verendum erat, ne I au-
Mit,al. ut olim vid. e. 7 . Romanos, pretio redimendos, in vincula daret, et latini nomitiis socios sine pretio dimitteret ; Dosir. - Non tu , Mil. ita acies, hoe committes; Str. AtlκτDιως dicium , et culicelui eonis. sentanea. Cons. ad I. r. n. έ, XXII, 3s, v. 8; Gron. OhM. IV . 2o. - isa bene mori, quam tu iter in ere maluit, Pleonasmus Pronominis pers se , ut apud Cic. eat. I. a, cu 1io me clementem esse ; Batier. Cous. supra