장음표시 사용
241쪽
is qui et vosmet ipsos et rem publicam salvam vultis. Huaec ubi dicta dedit 4, stringit gladium , cuneoque facto per medios vadit hostes: ct critum in Iatus dextrum, quod patebat, Numidae iacuIarentur, translatis
in dextrum scutis, in maiora castra ad SeXcentos evaserunt; atque inde Protenus, alio magno agmine adiuncto, Canusium incolumes perveniunt. Haec apud victos magis impetu animorum, quem ingenium suum cuique aut sors dabat, qHnm ox Consilio ipsorum, aut imperio cuiusquam , agebantia T.
LI. Hannibali victori quum ceteri circumsusi grati larentur, sunderentque , ut, tanto ΡErfunctus bello, diei quod reliquum esset, noctisque in Sequentis. quietem et ipse sibi sum oro t. et sessis daret militibus; Maharbal, praesectus equitum, minime CeSSandum ratus, uΙmmo, ut, quid hac Pugna sit actum,n scias, dic quinto, inquit, victor in Capitolio opu-M laberis. Sequere: cum equit , ut PriuS Veni SSE.D quam Venturum, Sciant, praecedam. is Hannibali nimis laeta res cst visa, maiorque, quam ut eam Stu-tim Capere animo posset. Itaque, Dolantalem se lauda
re Maharbalis, ait; ad consilium Pensandum temPoris
3. meo ubi dicia dedit etc., hexa- merer integeret dimidi . Lintus dex-imm . quod aiebat, expositum Mil. ietui . heu vulneri, ut XXXI, Zs. tibi etiam eodem sensu apertum diei turi vide ad XXV, x6. n. 12. Mox au excenti leg. cum lae. Groiiovio. CLad Iib. IV, e. Ss, n. 4. Deinde Prole reus scripsi Pru protinus vide ad Iliis venal. III. O; XII, 3oa , et ι eiuraraim rum , quem e quibusdam MSS. et omni biis init L edd. ante Ironovium rentii ha Pro r. a. , quod , et i restag. Gron. qui hoc relativit in T. Lιec re
spiceae Pi lat: quo ι , ex illis cousiliis. Possis et quos legere: quod iam
monuit Bii uerus. CAp. LI. r. Diei quod relιquum esset . noctisque inseqtientis, quietem ἔ V. nd v, is n. ,-Mahariatii eadem tribuit Valer. Nax. lx , 5 extr. 4; sed Adherbali sorte per errorem lihra
riorum Florus II, 6, Magoni Sil. X.
375 sq. et a nieis priora, at illa innuere scis Hannibial ς Mictoria uti nescis Barineae Plutarch. iii Fab. p. 184. A. Cons. Guli. X , a 4 , et, qui eum descripsit,
242쪽
opus esse . Tum Maharbal, re Non omnia nimirum eidem
is dii dedere. Vincere scis, Hannibal; victoria uti nescis. is Mora eius diei satis creditur saluti suisse urbi atque imperio. Postero die ubi primum illuxit, ad spolia Iegenda, foedamque etiam hostibus spectandam
stragem insistunt. Iacebant tot Romanorum millia, pedites passim equitesque, ut quem cuique sors aut pugna iunxerat aut fuga. Assurgentes quidam ex Strago media cruenti, quos stricta matutino frigoDe excitaverant vulnera, ab hoste oppressi sunt. Quosdam et iacentes vivos succisis seminibus poplitibusque invenerunt, nudant S cervicem iugulumque , et reliquum sanguinem iubentes haurire. Inventi sunt quidam mersis in essbssam terram capitibus, quos sibi
ipsos secisse seveas, obruentesque ora Superiecta humo interclusisse Spiritum apparebat. Praecipue convertit omnes 3 substratus Numida mortuo superincu-hunti Romano vivus, naso auribusque lacerati S, quum,
manibus ad capiendum telum inutilibus, in rabiem ira versus. Ianiando dentibus hostem exspirasset.
LII. Spoliis ad multum diei lectis, Hannibal ad
Substratias Numittit visus , quum ad huc vivus esset ; nisi haec vox abaliena mauit est illuta : certe Mima tioniuventiis est Numida, quia statim subiungitur: quum exspiscisset, Naa au ribusque Romani iaceratis ἔ Doer. Sed unde tum constabat, Numidam Aoum fuisse substratum Roman , ' nee com Iu de verba naso auribus,tuc ad Ro- nauum, ut reliqua ad Numidaui reseruntur. Praeterea Silios VI, 4r sq. et Valer. Nax. III. a , ri, traduut, Romanum mires msumque Numidae la- illaudo dentibus exspiras,e: idemquuLivius narrabit, motio pro hostem rein Posneris hostia, scd. Romanus, sorte et g. eum, h. e. quod, seri quum eum. Pro quum. Ceterum vocem Misus -- spectcim reddit Silius, qui iitrumque caranimem digit; nisi forte vivus est iuvetitus Numida, et ivox ipse et laine EsPiravit. - Inutilιbus . detruncatisuempe . vel mutilatis; r. -- G-ntando hostem exspirasset , laniato hoste , quum euin latitasse
C. P. LII. I. Ad multum diei , ut
243쪽
.utque equos traderent, in capita PO in ana trecenis nummis quadrigatis 4, in socios ducenis, in servos centeni S, et ut, eo pretio persoluto, Cum singulis abirent vestimontis, in castra hostes acceperunt; traditique in custodiam Omnes sunt, SCOPSum CiVES SO-ciique. Dum ibi tempus teritur, interea quum eX Inuioribus castris, quibus satis virium aut animi suit, ad
quatuor millia hominum, et ducenti equites, alii agmine, alii paluti Passim Per agros, quod haud mi-
-s tutum erat. Canusium Perfugissent, castra ipsa ab sauciis timidisque eadem Conditione, qua altera, tradita hosti. PPaeda ingens Parta est: Et, Praeter Equos virosque, et si quid argenti quod plurimum in phaleris equorum erat; nam ad xescendia in sucto Perexiguo, utique militantes, utebantur), Omnis ce-XXIII, 27, D. 3. et in multum diei XXVII, D. 5, nimita dies et nox III. et XXXV, 4; ad multum diem apini Cicer. ad Λ t. XIII , 9. uticit. vid. aci I, 23 , 4. 2. IIraehio obieelo vide nci IV , 9, n. eos excludit, ut e. 59, viqva et aquatione ) arcere , vel ut interetiadere I. 27 ; Πl, , IV . ol. - Piaeti Romani, quum Pacisceudo
Promisis,ent se in eVita V m. , Pro singulo liuoque Romano , P lium 3oo uultiiDoruin daturos esse Dain Piacisci ci aliquid et aliqua re dieitur , ea coirili lione, ut arma atque eos Dis derent . in castru fitia accπν runc hoste , h. c. Poetios; Doer. Ego Potius transpositis verbis legendum credideritii: alma vi que eos
traderent .ettit, Freato Persoluto , iracvita rom. Decenis ... centenis . cum singulis abirent Mestimentis. 3. Trecen. niam. quadrigalis, argenteis, seli denariis i Stroth. Τρεις μvM habet Polyh. VI, 58. S. Nota argenti fere biguoatque quadrigoe, et inde M. gati iit XX lΙΙ. ia, et arctentiam biga tum XXXIlI, 23, 3 ;XXXVI, 39. 4oal. quadrigatique dicti, Plin. XXX lli, 3. seu i 3. Coiis ad XXIII, i S. D. S. 4. Et si quid argenti erat, quodylurimum in phaleris equorum vide ad IX , 46 . n. 16 3 erat: nam au --
scendiam Iaero argento. supellectile lucusarin, EX argento facta, Perexiguo tum homilios, saltem , vel l rae
244쪽
tera praeda diripienda data est. Tum sepeliendi causa
conserri in unum corpora suorum iussit: ad octo millia: suisse dicuntur sortissimorum Virorum. Consulem quoque romanum conquisitum Sepultumque, quidam auctores sunt. Eos, qui Canusium perlagm.rant, mulier Apula, nomine Busa, genero Clara nc . divitiis, moenibus tantum tectisque a Canusinis acceptos , frumento, Veste, viatico etiam iuvit: pro qua ei muniscentia postea, bello persecto, ab senatu hinnores habiti sunt. LIII. Ceteriim, quum ibi tribuni militum quatuor essent, Fabius Maximus de legione prima, cuius Puter priore anno dictator suerat, et de legione secunda L. Publicius Bibulus et P. Cornelius Scipio, et de legione tertia Ap. Claudius Pulcher, qui proxime aedilis fuerat; omnium consensu ad P. Scipionem , admodum adolescentem, et ad Ap. Claudium summa imper; delata est. Quibus consultantibus inter paucos de summa rerum, nuntiat P. Furius Philus con
sularis viri silius: Nequi uiam eos Perdisam spem f-
pere e deveratam complora Gmque rem esse Publicam . Nobiles iupenes quosiam, quorum Princ*em L. Caecilium Metellum 4, mare ac nauea vectare, ut, deSσω Datia, ad regem aliquem tmnsfugiunt. Quod malum, praeterquam atrox, super tot cludes etiam novum , quum Suipore ac miraculo torpidos des xisset , et,
245쪽
qui aderant, consilium advocandum do eo censerent; negat consilii rem esse Scipio iuvenis, satalis dux si
huiusce belli. Auciendum vique agendum, non ConSubtandum, ait, in tanto malo esse. Irent Secum extemρlo armati, qui remPublicam Salaam Detiunt. Nullo verius, quam Mi ea cogitentur si , hostium castra esse. Pergit
ire, sequentibus paucis, in hospitium Metelli; et,
quum concilium ibi iuvenum, de quibus allatum erat, invenisset, stricto super capita consultantium gladio, is Ex mei animi sententia , inquit, ut ego rempu-D blicam populi romani non deseram, neque alium a Civem romanum deserere patiar. Si sciens salion tu me, Iupiter optime maxime, domum , familiam, remque meam pessimo leto assicias si In haec verba, . L. Caecili, iures, postulo, ceterique, qui adestis et is qui non iuraverit, in se hunc gladium strictum es- D se sciat. is Haud secus pavidi, quam si victorem Hannibalem cernerent, iurant omnes; custodiendosque semet ipsos Scipioni tradunt. LIV. Eo tempore, quo haec Canusii agebantur, Venusiam ad consulem ad quatuor millia peditum
pillos les xisset; vide ad III, 47, n. s. Nos ro consilium et consilii al. eoncilium et eoniatii; vici. I, 5έ, n. s. S. I tulis dux huiusce belli; vide ad V, is , n. 3. Mox nullo se. Ioco omnes sere MSS. Nusquam edd. ante Gmnovium. Hoc glossam redolet: sed illud nemo. quod sciam, ita dixit. Iinmo leg. nuuia, quod et monuit Hai er. I etsi Sellacia r. adversatar, qui putat, ipsam lectiouis variutatem urguere, nullo a Livii manu prosectum
6. Quam tibi ea emicentur; vide ad II, 29, u. 6.
iuro. quod in edd. aniti, non in NM. addi, et in formulis iuraudi saepe omitti d et Gron. Obss. IV, xέ. Sed ita displicet is ut post iureta, et sorte desendum. Cons. XLIII, is exu.8. Si sciens satio, tu me etc., ex ψNSS. recepi, suadente Iae. Gronov. qui etiam I, 3a , ex I. ab. XXI, 4b, ea aliis locis emendandum putabat. Ini iurisque MSS. luna et Q eiat. Neutrum improbat DraLentiorellius; illud vero itim deseudutit Duker. ad I, 24 , 8. et Fabret t. in Inscr. P. 67έ. s. Remqtie meam familiarem Pessimo leto essectas , interitu, ut aP. Virg. V, .sia.
246쪽
eqilitumque, qui sparsi fuga per agros fuerant, pe Venere. Eos Omnes Venusini Per familias benigne accipiendos curandosque quum divisissent, in singulos equites togas, et tunicas et quadrigatos nummos quinos vicenos, et peditibus denos, et arma , quibus deerant, dederunt: ceteraque Publice ac privatim hospitaliter facta; certatumque, ne a muliere Canusina populus venusinus ossiciis vinceretur: sed gravius onus Busae multitudo iaciebat, et iam ad decem millia hominum erant. Appiusque et Scipio postquam incolumem esse alterum consulem acceperunt, nuntium extemplo mittunt, quantae secum peditum equitumque Copiae essent: sciscitatumque simul, utrum Venusiam adduci exercitum, an manere iuberct Canusii 2 Varro ipso Canusium copias traduxit rot iam aliqua species consularis exercitus erat; moenibusque se certe, si non armis, ab hoste videbantu defensuri. Romam, ne has quidem reliquias superesse civium sociorumque, sed occidione occisos cum duobus exercitibus consules, deletasque omnes Copias, allatum fuerat. Numquam, salva urbe, tantum PaVin vis tumultusque intra moenia vomana fuit. Itaque succumbam oneri neque aggrediar narrare, quactodissertando minora vero secero. Consule exercituque T. LIVII
A. C. 216. V. C. 536. CAP. Llv. I. Togas et eun. Hine, et
ex aliis Livii loeis XXIX. 3 et 36 .
XLIV, is, probandum videtur togas etiam a tui litati lilius gestatas. At Primo, ut observat Creverius, intelligetidi sunt tosis usi suis se nou in acie, sed in hibernia, aut in otio castrorum.
Deinde quum hie de solis equitibustilentio fiat, et in duobus locis supra
memoratis ii timerufi togaruiu quae
inittuntur ad exercitus, b,ugo inii orsit tuuicariim numeria, uec busticiuuti profecto nil totum exercitum, itine
eolligit Aldus Mati . lib. Iu de Quaes.
Per ep. l. togas honestioribus tantum iu risu sui se . pula equilibus, centurionibus etc. LEM. - uitiaragatos num Da ς v. s a Pris ud cap. 52, ra. 3. a. A nudiere canusina , Busa; vid. ea P. Sa ear.
247쪽
ad Trasimenum priore anno amisso, non vulnus Super vulnus sod multiplex clades, Cum duobus comsidibus duo consulares exercitus amissi nuntiabantur: Nec ulla iam castra romana nec ducem, nec militem esse: Hannibalis Apuliam Samnium ac iam prope totam Italiam iactam. Nulla profecto alia gens tanta mole cladis non obruta esset. Compares cladem ad Aegates insulas 7 Carthaginiensium, Proelio navali acceptam, qua fracti Sicilia ac Sardinia cessere, hinc vectigales ac sti
pendiarios' fieri se passi sunt; aut pugnam adversam in Africa s, cui postea hic ipse Hannibal succubuit: nulla ex parte' comparandae sunt, nisi quod minore
LV. P. Furius Philus et M'. Pomponius praetores senatum in curiam Hostiliam vocaverunt, tit de urbis custodia Consulerent. Neque enim dubitabant, deletis execcitibus, hostem ad oppugnandam Romam, quod unum opus belli restaret, venturum. Quum in malis, sicut ingentibus, ita ignotis, ne consilium quidem sutis expedircnt, obstreperetque clamor lamentantium mulierum, et, nondum Palam iacto η , vivi mortuique per omnes paene domos promiscue Complorarentur; tum Q. Fabius Maximus censuit,
S. Non PtιInus avrr minus, non ina simplexque nune clades, quae ad illi io, ad Trasimenum acceP am . . cesserit, sed multiplex clades, mmduobus consulibus duo insulares ex Pincitur amissi ete. 6. Hannibalis Apuliam .. .sactam;
vide XXI, 3o. n. 5. Nox Compares ex optimis 3ISS. recepi pro vulg.
Comyarem, et interpunctionem mutavi.
. Cladem ad Aegates ins. . . qua faeti Sirilia ae Sardinia cessere ad XXI, et n. 6, et XX l. lo,n. 8. 8. ylaetigales ae stipendiarior; vide ad v, io,n. 1.2. Pugnam adseersam in Africa ad
CAP. LV. I. In euriam Hostiliam: .ide afl l , 3o, n. 3. 2. Nondum palam facio. quum et
quumvis nondum p. lam saetum esset, qui vivi, qui mortui es erit, tamen Disi mortuiqua et . ; Doer. - CDm- Plorarentur; eous. ad V, 39, n. 3.
Equites expeditos vide V. t 6. n. γ . pia et Latina Mia; vide II, 3s , n. 3, et IX, 23, v. s.
248쪽
uises e eduos et Amia et Latina via mittendos, qui obolos percunctando Gliquos Profecto ex fuga passim dissipatos fore δ referant, quae fortuna consulum M-que exercituum sit; et, si quid dii immortatis, miserat imperii, reliquum romano nomini fecerint, ubi eae copiae smi: quo se Hannibal Post Proelium contulerit rquid Paret, quid agat, acturusque sit. Haec e lorandunoscendaque Per impigros iuuenes esse. Illud Aer Hires
ipsos agendum, quoniam magistratuum Parum sit, ut tumultum ac tre taruionem in urbe tolla ni, mas naspublico arceant', continerique intra suum quamque limen co rit; comploratus familianum 'coerceant; silentium per urbem faciant; nuntios rertim omnium ad Praetores deducendos curent; suae quisque fortunae domi auctorem ex ectent, custodesque Praeterea ad portas ponans, qui Prohibeant quwmquam Wredi urbem; cogantque homines nullam, nisi urbe ac moenibus salvis, salutem verare. Vbi conticuerit tuBrullus, recte tum in curiam Patres reuocandos, consulendumque de urbis
LVI. Quum in hanc sententiam pedibus omnes issent k, submotaque soro per magistratus turba, patres diversi ad sedandos tumultus discessissent; tum din
mum literae a Terentio consule allatae sunt: L. Aemilium consulem exercitumque cacsum; sese Canusii
3. Aliquos profecto exsiga passim dissipatos fore emen . Iae. Groi O . quam prohavit Den cub., ei recepitiam Stroth. Cons. cap. 7 med. Vulgo
inepte legitur, qui ObMios Petvunctando, abqιιos profectos ex , Passim dissipatos forte reserant. Bauer. Paene malit proMectos legere. alit Verbum lioe pro glossemate in lucere. 'mano nomini; vide ad I, Io , n. a. 4. Macronas publico a meant, ut contra intra avum limen , h. e. nedes. CL ad Il . 24. - a fortiariae auctorem p vide ad II, b8, n. I. C p. LI l. r. In hano sententiam redibtis issent; vicie ad I , 32 . t . 13. - Patres ilioersi discessissent; vid. ad
m, ΚΟ. n. l. -- Consulem exercitiiminutie caesum, Cum magna caede ne cla
de fugatum; vid. Ern. et Oudend. ad Suet. V P. 4.
249쪽
esse, reliquias tantae cladis Delut ex na rvio coli gentem : ad decem militia militum ferme esse incomρο- suorum inordinviorumque: Poenum sedere ad Cannas 3 in cutisorum pretiis Praedaque alia; nec νictoris animo, nec magni ducis more, nundinantem. Tum Privatae quoque per domos clades vulgatae sunt: adeoque totam urbem opplevit luctus, ut sacrum anniversarium Poris intermissum sit ε; quia nec Iugentibus id sacere est fas, nec ulla. in illa tempestate matrona expers luctus suerat. Itaque, ne ob eandem Causam
alia quoque sacra publica aut privata desererentur, senatusconsulto diebus triginta luctus est finitus. Ceterum quum, sedato urbis tumultu, revocati in curiam Patres essent, aliac insuper ex Sicilia literao allatae sunt ab T. Octacilio propraetore , Regnum Horonis classe Punica uastari: Cui quum opem i Dransi ferre oellet, nuntiatum sibi esse, aliam classem ad Aegates insulas stare, ratam instructamquc ἰ ut, ubi se uersum ad tuenm. racusanam oram Poeni sensissent, Libbaeum extemplo prouinciumque aliam βromanam aggrederentur. Itaque Classe opus erae, si re
gem socium Siciliamque tueri uellent.
a. Reliquias tantiae eladis; vide ad IV, 27, n. I. Mox ad XI millia militiam eoni. Gronov. . quia X millia iam fuerint Cauusii antequam Varro eum IV millibus eo venerit vide e. 5έ. Sed Matthiae vide ad cap. 36, n. a monet Supra eap. 54. X millia homia
Manlii cap. so. a Drahenb. lat data. haberetis hodie XXmiltia armatorum Cannali. non lavere linie eouiecturae, quumX millia suerint apudVarronem, et . 22- in duobus castris se hosti tradiderint. 3. Poenum sedere ad Cannas; vide ad VII, 3 , n. 4. - Nundinaruem Iobversata nostro videntur verba Enniis p. Cie. Oss. I, IE, Non eratum rura bellam, sed belligerantes. Doer. 4. Saerum annisersarium Cereris intermisstim ob luctum cons. Ovid. Fast. IV, 389 sq. , 6ts sq.; Alex. Oh Alex. VI, I9; Rosin. Ant. rom. IV, 8; V, I 4 , et senatusconstulo diebus triginta Itietus est initus; es. ad librum
250쪽
LVII. Literis consulis propraetorisque lectis, Censuerunt M. Claudium , qui classi ad Ostiam stanti praeesset, Canusium ad exercitum mittendum , scribendiamque consuli, ut, quum praetori exercitum tradidisset, primo quoque tempore , quantum Percommodum reipublicae fieri posset Romam veniret. Territi etiam super tantas clades, quum Ceteris prodigiis . tum quod duae Vestales eo anno, Opimia atque Floronia, stupri compertae, et altera sub terra,rat mos est. nil portam Collinam necata suerat, altera sibimet ipsa mortem consciverat. L. Cantilius, scriba pontisicis, quos nunc minores pontifices appellant
CAP. LVII. I. censuerunt, M. Claudium IIarcellii tu etc., ile quo mox Plura. Censuerunt in E MSS. legitur in altero tamen post mittendum . et in tertio eensent. Hos se litu lux cum Str. inserui verbum illiid , ut commo-ιIa saltem corrupti loei sententia exoriretur; et si et licie et alia verba sei licet literis e. P. Deetis glossatori potius tribuenda et ex ptiugetida, quam plura a librariis omissa et inserenda , qti tiGmuovius su picatur. crediderim. Iuplerisque uri S. literis eouttilis Praetorisque h. Claudium , in multis Iton nisi Praetoris quem AP. Claudium. Hi ne sorte Ieg. Praetorem itaque Utatim aut placitum se. Patrihus est in II. vel . Claudium etc. Ira solo est IIaretam Claudium , in ceteris MSS. . Clavditim. a. Quantum per comminium DeiP. fieri 'osset; vide nil V, ta , n. 6 , et XX lI, I 2, n. 8. - Duae Vestates, stupri compertae vid. ad Vll, 4, n. 2 , et altera sub terra . tit mos est, ad Portam Collinam necata fuerat; videtid II, 42. n. xx. Sub terram ei licet demissa alii, ut et mox qitida in libri: in Ibi o boario sub terram Misi demissi sunt in I iam saxo Cous*tum, improbante Duhero, qui tui gil in loeum sub terra, h. e. Lubterraneum. Coia sertamen et ad VIII, ab . n. s. 3. L. Cantilitis, serita pontist , quoa nunc mino Dei Ponti Foes ri reuant: es. Dii Lerum nil hunc locum , et Noris Celio ph. Pis. Diss. I. cap. 5, qui
tuor sitisse plebeios, quos supra X, . 6 . totidem patriciis udditos legimus quod statuit Guther. iur. Pontis. I . 7, 2 a , neque et inni septem Potiti fi ces, a Stilla illis adi Petos, sed plane non pertinuisse ad collegium politi si- eum, quod Proprie dicatur. Ex nostro loco hic eolligit, seribas pontificiam Livii temporibus Ponti ices m ιnores
appellatos Dile vero, olim unum tali tum talem scribam potiti sicem litosuisse. Posteaque nuctum numer Im, et tres munio rari n Cicerone de HarusP. resp. c. 6 iii loco autem Capitol. in Opil. Macrino, c. 7, quum scriba Pontisicum es ri, quos hodie politisces
minores Nocant, Ruspectum Eme V .
hodie. CL Matrob. Sat. I, 15, ubi Pontifex minsr iam striscis temporibusque liaec provincia tribuitur, ut novae