Cremonensium orationes 3. Aduersus Papienses in controuersia principatus

141쪽

ugho, grauitate, constantia, animique magnitudi superauit, ad anitatemque reduxit, atq; recta de religione, o de diuis immortalibus sentire assuefecit.

imperatis obsidibus, quot satis bi uis sunt, illis

duca,leges, agros, o pristinam libertatem reliquienibit eis pler iniuriae licentiam eripuit. Ita hanc rempub hocsacrosans tum imperi,urbes,ncyras,

templa, sedes diuum immortalium , fortunasque ,

. o omnium liberos dimicatione, et periculo uiae suae conseruarsit, aras, sacra , se ceremonias rest ruit. .ps rebus ad primum nuntium tantae aiioriae ei ipseMigri Italiae, ut mihi uidebantur, gratias agere gestiebant. Intelligitis Papienses A ub 'vem, copiosam ii materiam vobis apponam, quantabccasio uobis 1 beatur,ostendendi quantast dicendi facultas, uis, copia uesrorum homini , qui se

Inscribendo oercuerunt. nullus in Germania i kus, quin ΥGentibus tanti mperatoris uictorijs ,rromius, ac monimentis illas ratus sit. Si poetae ab cui, diserto,atq, facundo, cui sint nerui, o uirere hanc prouinciam mandabitis, q iucundis ille digres sonibus, quantis tu minibus, poema ornare p0terit, ac colluHrure ' Videre Mideor illam inducere imς 'agros, ipsas Bluas , io Hac montes mutos ravi .rumnosi imperatoris tot incommoda prius comiserari, post uictoriam uero, uel ipsas urbium sedes δ' - -qHac templorum parieteν liberatori suo a

142쪽

sas agere, ut quocunq; ille uenerit, eo lux quaedamo satur uenisse omnibus uideatur. plurimis deinde nominibus eum in coelum multarum gentium uictorem feret estabitur in primis eum omnia sua stimdia, omnem operam, industriam, cogitationem,mentem denis omnem in Christi nomine, religione que, ac pietate .ppaganda defixisse. intercurrent saepius ioci, quos etiam ipse artifex elicere poterit , sese ips non sua sponte dabunt, ubi detur opportune Vulares, atq; diuinas tanti imperatoris laudes cumulare explicare, animumque illius excelsum, oe altum , ac uirtutibus exaggeratum posteritati tradere, ideIl eum suis laudibus ornare, uirtutesque eius singulares in animis, o quasi in oculis hominum orati

ne figere, tum pter belli diuinam quandam, in credibilem scientiam, felicitatem quoque, 9 gloria

eius admirari, consilium, moderationem abntinentiam, tolerantiam Jumque penitus Dis coloribus depictum posteris comonstrare, sedatum grauem, a que humana animo I mentem, ac prater unam glaviam omnia despicientem. Diutius iudices si ncces se fuit, hunc locum urgeo, serius fate0r qua sporrebat, intellexi, cum neminem, aut certe perpauci si mos Papienses habeant, qui, non dico, tantM Jujucis snt idonei, sed qui in his Hudiis ut in aliquo literatorum numero . usque adeo ad nihil literarum redacti sunt ut eis opusjuerit hanc ipsam causam ad

143쪽

i exterum hominem, oe alienigenam deferre, cuin uerbis, ac scripto in nos declamantes inueherentur neque illi in hac re calamitates temporum .ppter diuturnum bellum causari alunt. quod nobis etiam cum illis commune fuit. nullam. aetate aliquem suorum huc adducere possunt, qui quisuis, aut aliorum scriptis in re Iiteraria nobilitatus alicuius nominis fuerit. Dicturo autem de nostris, qui hac aetate non modo in literis se exercent, sed etiam ad summam laudem gloriamque contendunt, opus esset mihi cu Poe a nobili ordiri Ελ σω τί νυν μοι μουσα - Hic ideo

uos oratos volo iudices, ne ex mea tenuitare, aut dicendi mediocritate Cremonenses oratores metiamini in principio actionis attuli causam quare praeteritis, atque relictis summis oratoribus, ac doctissimis id vis, quibus abundat ciuitas nostra, ipse ego unus, que ingenio, neque auctoritate, neque facultate par huic cause electus fuerim. Habet ut etiam semper ha- ibuit Cremona in omni literarum genere tam Graecae a Latine eruditissimos uiros, quos omnis bi hic' eηumerare uellem, tempus hercule me potius, θ ρ'

ratio deficeret, neq; ine existimetis laqui de diis, literas primis labiis degustarunt, sed desis totum clio, quorum laus sta es excelso, o illustri Ioco ,

' quorum sempitereis monimentis non tantum patria

nostra illustratur, sed etiam haec aetas amplissimam gloriam es consecuta. bi.n.sunt ampi issimi in prir

144쪽

mis uari alta quadam mente praediti, qui ut apud' se essent, ct ex natura umerent, se asubselliis, ides

ab omni ambitione in ocium cotulerunt multarum, eiq; optimarum artium scientia praeclari ct in omnibus rebus praestantes uiri, in primis honorati, cirprincipes in ciuitate, in octo cum dignitate uersa res remoti ab inuidiae .pcellis, quos omnis ciuitas sedit, omnis aetas, omnies ordines consulunt. tantae aurem sunt eruditionis, ut nis essent temperatissimi , ac modestissimi, d fieri possent se scire omnia quae

sunt mandata literis ad omnem humanitatem, laviora, atq, ornamenta huius seculi. ex iis autem Uunae enim non pauci aliqui multa, ac uaria lectione infructi. sunt sola rerum cognitione contenti, nequo admodum eloquentiam, neq; agendo, neq; scribe do exercent, rerum, exemplorum, oe omnis uetua latis periti. alii uero ad hunc forensem usum is torum institutionibus perpoliti omnibusque, o natura, ct doctrinae praesidiis ad dicendum parati, ut de quacunq; re ad cinionem, ex tempore non m0Dcopisse ,Merumetiam ornate dicere possint, in quib mireris tam amplitudinem Platonis, q Aristote hs admirabilem quandam mentiam et copiam. Hic sane aliquem non est necesse nominare,quoniam ad huc uiuunt. sed retus sum uestra prudentia iudices, scio.n. plerisq; ucsrrim eos esse notissimos. qui uero se adhinoriam fribendam contulerunt, non modo

145쪽

obierint, relinquo orbis terrae iudicio natuendum , um ea praesertim perfecerint, ediderintque, ci de ipsi Caroli V rebus praeclarissime gestis moliuntur. Poetas autem habemus, non tantum suaves num Fos, fabellasq;, er omnem antiquitatem tenentes, sed caetera quoque doctos, ct sapientes, graues sanσuiros, et bonorΦ'- amplificatos, qui interiores, o reconditas literas penitus crurati sunt, en ad Meterum poetarum laudem puenere. Vix hic queo ηue continere, quin tantorum uirorum nomen iam diu ubis pragatum, nobiliratumque prodam . praesertim eorum qui extra aleam, supraque omnem inu diam iam sunt collocati . sed in hoc insuluehementius, neque insolentius oratione uolitabo, tum instinui mei memor, ne quem ex ijs, qui adhuc uiuunt, uel honoris causa nominem, tum quod ijdem ipse cum cremona huc . sciscerer, mihi id omnino interdixere, contenti sua laude, hominum conscientia. sunt nimirum prudentia, ct temperantia moderati, ac continentes. quamuis laudibus in tota Europa floreant, atque hominu ubiq; ore laudentur, magna tamen laudis contemptione insignes

Hi potius esse uolent. θ alijs uideri, dicunt n. bisaris esse secum fruit benefactorum recordatione, quicquid agunt in js Hudijs, quicquid moliuntur, nulam ad bonestandum nomen suum, immortalitatiso si com

146쪽

commendandum, qui de communi hominum uita,'

praesertim de re chriniana, ut religiosi, ct pientissi, mi optime mereantum, omne.nstudiumsuum, omnem curam fixerunt in ornanda religione commentitia disiungentes a fabula, ut q ab antiquis Poetiis macta, atq; illibata usque ad haec tempora relicta fuerant, ipsi uersibus latinis illudrata Mos coni- mendarent, a quibus quoniam christiana pietas, a que omnis sanctitas omnino abhorrere uidebatur , neque cum eis aliquid commercij habere, ipsi magno labore, atq; inductria ejecere, ut aliquis locus esset reconciliatae gratue, ct quae ipsis Musis clausa, atq; inaccessa hactenus fuere .puia ipsi fecerunt, atq; parentia, haec δε negent Papienses, quod minime reor eos esse facturos, regiones mutas implorabo, o sola

terrarum ultima, maria, portus, littora ct insulas,' qu*.n.ora, q Aedes, aut locus, quo non iam peruaserint poetarrim nonrorum n0n tantum fama, uerum etiam ipsa poemata, ac monimenta, tot ubiq; exemplaribus propagata, atq; dissasa. ubiq; gentium leguntur, cdiscunturque, o imitanda a pceptorib' doctissimis uiris iuuentuti in scholis .pponuntur. Quid tiero etiam cum ea Glauerint, q recentissime ei borarunt, sed adbuc tenent compresa, ut postea emendatiorauimatioraq; edantur, poemata sane inusitata, ct incredibilia de abditis, reconditisq; re

147쪽

aetate a nonris poetis ad summa inaccessarum rupium iugap asperrima montium molli admodum,et plano tramite adductae sunt Mase, ipse tamen ma-

de Ilisme fatentur se sperare alios quoseam post se

futuros, qui uiam quam ipsipramperunt . molliorem ac faciliorem reddere possint Musis omnibus appro bantibus. bi satis esse quod aditum patefecerint, o tantae rei aliquod qua specimen posteris commonstrarint. Non committam , ut pler eam duas pclari as uirgines ciues nostiras, quarum altera, o Graecis, ρο Latinis literis apprime erudita, de quacunque re opus fuerit, o uersu, ct soluta orati ne non tantum docte, o copiose, sed etiam eleganter, o apposite dicit, ac scribit maxima cum audientium, o legentim admiratione, altera inter egregios pictores noriri temporis merito connumerari potest, multis aliis artibus, ac uirtutibus utraesue insignes, utreque bonis parentibus ortae. Multos habet ciuitas nostra, qui, in innuimus, Graece luculenter sciunt, sed neque etiam desunt, qui haebreorum ἐinguam optime caueant uiri insignes, o bone Ito Ioco nati , alii quoq; Aeg3ptiorum literas, o Chaιddestrum Phoenicumque attigerunt, Haec satis snt dicta de literatis nostris, qui adhuc sunt supernites , in qua re est facile Papiensibas nos pilare, cum e erum, quoi addisi ere queant, norim adhuc nomine

148쪽

ea propter neque item ero multus in recensendisa nquioribus Cremonensibus illariribus inris de re I reraria optime meritu, cum nostra ciuitas in omni aetate amplissimos semper genuerit , Amisimus si perioribus annis duos literis, atq; doctrina Graece , Latine praestantes uiros, Benedictium Lampridium Alphenum, di Hieronymum Fundulum, quorum morte sane immatura nostra ciuitas, una cum tota re literaria, ubiq; magnam iacturam fecit. Oth mibi non admodum multa dicere est necesse, cuillorum adhuc sit adeo recens memoria, ut in aurumis voris eorum nominis impressa esse uestigia certosciam. id alijs probabunt eorum luculentissima scripta, q ab haeredibus propediem, ut audio, edentur. ido et rIe, quo primum literae, ac bonae artes post deuastaram a barbaris Italiam, sublata quae omnem humanitatem, reuiuiscere, ct qgasii postl minio restituta redire coeperunt, nostra ciuitas tu tit Baptistam Platinam in scribendis Mortis interoessin temporis qualescunque iduxit aetas illa, a modum pinantem. Agnos imus et inter nostros Ιοannem Balistarium clarum testimonio illius auctoris qui de Italia illustrata scribit historiam , cum etiam se in literis p eum I ecim fateatur Sed, ne iudices

uos diutius teneam in talibus recensentis, revoco 'itos tandem ad illustrias felicissima tempora, in quibus literae, oe bonae artes ad Iummum fastigium

149쪽

peraenerant, cum summi esent poetae, siummiq; lratores, caeterique rerum scriptores omni ex parte in suo quisque genere, omnis' numeris absoluti, atque ecti. Inter lectissmos poetas fuit noster Quintilius Varus, carus Virgilio, Tibullo, Horatio, caeteris poetis I stantis is il lius aetatis, ut Horatius ipse sepe in uersibus sivis attestatur. Eius iuri iudicio, censuraesua poemata corrigenda, castigandaq; non tantum inferioris ordinis poetae subiiciebant veri etiam ipse Virgilius admonenti, o quodamodo D

scribenti obtempauit. omittendum et mihi arbitror M. Furium Bibaculum, ut temporib' Lucreei Cari floruit, D sse cremonensem, ut ι omprobe, quod dixisupius Cremonam olbus aetatibus habuisse

uiros in omni literarum genere pclaros, qui orbem terrarum implerunt nominis Cremonensis gloria. poetae nonnussu uersus etiam usque ad nostra tempora pueneriori, licet'aetatem duriusculi.ujxin.es .e latini poeticam attigerant, qua paulopost ad elegantem cultum deduxere. Caeterum, quoniam dixi superius omnem pstantiam ingeniorum in nostris hominibus euenire cum qdam ui coeli occulta, solique natura, tum optimis ciuitatis institutis, o legibus, id .pbare posumus, non tantum in i i , qu ocium negotio ytulere, o ad studia literarum se contulerunt . ueruetiam in illis orbus, qui uersati sutia ira pis. quorum uirtus, iustitia, o antegritas θ ctata

150쪽

sata fuit omni aetati magno theatro, ut intelligatur Cremonenses I ferendos esse Papiensebus, quod prinfantiores illis uiros semper habuimus, non modo sptimarum artium scientia. uerumetiam maximarum rerum gloria, quocunq; .n animum, ingeniumque in

tenderint, nostri homines ibi summi sunt, o quadam praestantia excellentes. V plerunq; nostrorue iurum ea patientia, ea uirtus, atq; frugalitasn πrima ciuitatis instituta, quibus .phibetur licentia cupiditatum ut nulla desidia, nulla luxuria, ab icio, o a rectissma uiuendi ratione reuocentur, contra uero omnib' summus labor in publicis, priuatisque robus, summa item pasmonia, summa dfligentia . His adminiculis adiuti,qui ex civibus nostris repus. administrarunt, id summa laude semper fecerunt, ct cum quadam omnium admiratione. quod nostris remporibus uidimus in Andrea Burgio, qui carus prius Maximiliano Imperatori , 'mox Ferdinando

eius nepoti Romanorum regi, multa et magna negotia in Italia, in Germania, Gallia, o Hispanis gessit, mulitis, o magnis legationibus functus, ira quibus se omnibus probauit, ne mihist magnoperpmecesse ab inseris excitare tot antiqui mos uiros ciues nostros, quorum conflio, uirtute, rebus gestii , maxima gloria ciuitati nostra parta es. qisod. .hic me recensere posse arbitramini pares Marchiseno