Cremonensium orationes 3. Aduersus Papienses in controuersia principatus

121쪽

- aquod incredibile uidetur. raro mentiuntur, cum ta-Men Eudoxus in Molrologia facile princeps dic rur scriptum reliquisse, Chaldaeis in pdictione ,

notatione ex natali die minime ese credentisi. Taurum hoc studitim nostris hominibus menti insedit, ut quemadmodum de Geometricis memorauimus, catera omnia tam publica q priuata in i s solis o upati negligant, inter illos ego aliquos quoque sum admiratus, quinundab ullo, neq; Grace, neque L tine didicerint,sed penitus grammatica nescientes, o omnino literarum expertes, tamen abundantia

ingenη, natur ipsius habitu prope diuino, per sc

psos artis abdita, atque recondita hausere, eaq; optime callere iudicantur, cum in hominum couentibus,

ct circulis cum doctis is ustris consiuerint de docillimis Oionibus quotidie disputare, barbaris quidem uerbis, ac uti aribus, sed exquisitissmis ronibus, cicunq; dicunt probant, ac frmant, recte , ex arte constanter semper loqui iudicati sunt. Quod miti quidem uidetur contrarium illi qΗ0d de Arato dicitur. ille siquidem ignarus Astrologiae scripsit Horsu ne dum apte sed eleganter de Astrologia. binero scriptionis omnis expertes, ct ignari ad artis abditissima accedunt plus intclligentia, ac cogniti0- ne assecuti V lingua, aut calamo. ritcunq; r, qua cunque industria id faciunt, illis relinquo. mibi certς non potes non mirum uideri, quod non modo tem

122쪽

pestates, O temporum uarietates, calis mutariones ueris prognostiuis multo ante pilicant , eueniant, cum hum modi uariae corii species nonsemp certo aliquo gno comoueantur, sed interdum obscura etiam ex aliqua calisa concitentur, alia j quandoquest tempestas Cremon alia Placentiae .pdicunt*sepe, me aisdiente, Iccllas, i upestatcs, naufragia, ruinas, incendia, bclla , ct pestilentias, annonae

suoque futuram, aut utilitatem, aut caritatem, oe q-cunq; cuiq; et esuras int, raro j in suis plictionibus .

mentii tur, ut aliquis credat eos pstius ariolari quadam diuina 'sensione, coclesis mentis instinctu,q aliqua certa ex causa deprendere ea, q pmonent. Caeterum etiam in iis artibus, q ad augendam rem familiarem inreentae sunt, habet nossera ciuitas semper i habuit egregios artisces. In pictoribus, et ijs, qui signa fabricant, quanta solertia, ne dicam pri dentia ' quanta dignita J De Aribitectis uero quid dicam ' quorum industriam facile quiuis cognoscere put tam ex templis, pAblicis .ibus, si ex pris torum domibus recentissime in urbe nostra exaed caris.risq; adeo omnia in iis exacte quadrant, suisque numeris respondent oia, ut nihil hactenus a quoquadeprensum sit, in quo peccatum fuisse argui post .

P ec Cremonae iamcn angustiis eorum laus circun-

scribitur, sed latissime tenditur p totam Italia diss/,sa. L icun I ii iam in scia magnifica moliuntur,

123쪽

eos coseulunt, eoruq; industriam, et arte expetunt, . atq; aduocant. porro incredibile est quanta magnitudinis, aut ponderis moles nulla neque opa, neque impensa, sed exquisita quadam ratione mouear, c in- gentes colunas apposta machina facillime in altum tollant, substructionibusq; apponant. Age uero caeteris in artibus quantast nostroru I flantia. Aurisces, oe qui argentariam faciunt . caelat0res, Masculari , ct quisu fortam exercent nam de nauis aratoribus, agricultoribusque dixi heri, cum de optimi soli ubertate agerem molliter, et affabre excudendo, Jormando, poliendo. ac collustrando ad antiquorum laudem tuenere. Quid, qui fidibus, ct tibi' canui ' Citharoedi, Aulaedi, SImphoniaci, caeteris musicorum istudiosi ' qui furarinam instituunt, qui

rextri nam 1aciunt, qui tonstrinam exercent, o ut eos attingam omnis, quorrim non tam opae. 4 artes emuntur, tropcdrin, Unarii, phrygiones fabrise raris, ligna AEgnarη. nauium indiscat0res, cementarii figuli, nuti elegantius nusq mollius, et exactsus horum opapsciuntur. Pene oblitus fueram , dum ad maiora propero comemorare. ut late a Fusast nostrorum hominum mercatura , qui rem suam bonis, ct honestis rationibus augent, non fordida quidem, aut tenuis, sed magna , copiosa. ideoque yclara, ct quodammodo generosa 4n magnitudine qui illas, rcrum, quibus abundat, copiam. Inh0c industria

124쪽

indusiriae genere nulli fere Italiae ciuitati σ3 opstire, o facultatibus secunda est nostra ciuitas, cum ire terit eos uiros, qui in ijs studijs, ct negotiationibus foris nomen suum nobilitarunt, tum n comercium, qu u habent cum regibus, o principibus uiris, qui ab eis persepe grandem pecunia summam mi tuam sumunt, tum n amicitias, quas ubici gentium cum multis negotiando contrahunt. TU diffitebitur Caesar bellum, quod in Germania noui sine maximum

consecit aliqua in parte sustentatim fuisse a merca toribus Cremonensibus, qui in ciuitatibus septentrionalibus negotiantur, ne δε hic noster Ferdinandus , qui eo tempore summam belli administrabat, disi iamulabit eosdem sibi etiam in re priuata, ac famili ri alicui usuisuisse. Illiberales uero qβAs,opas, atq; seruitia alijs ciuitatibus relinquo, liberaliterq, conm

cedo. qui a mercatoribus mercantur, quod natim

vendant, quiue in sella quotidie sedent ad solitum pinum, es .n. in illis ipsa merces seruitus, tabernarios omnis, aquarios,baiulus ad deferenda onera ualentissimos, ct omnem illam fecem ciuitatum . hi etiam habeam artis, q ministrae sunt uoluptatum,

cerarios, lanios, cocos, pistores, fartores, dulciar os, ut ille enumerat, omnes best las, addo istis unguentarios, saltatores, aleatores, ludoque talario deditos, ct id genus nugarum. Has ego iudices inferioris ordinis artes ad uitae humanae conr0dita tem

125쪽

iriuentas, q longiorem orationem de derabam bre- Ajter, summatimque Icurrens artisces ipsos genera--n potius sigillatim laudam. quoniam isero est in manu o facultate cuiusuis oratoris hac ratione amisi care quodlibet, uri contemptissamum oppidulu, , Omniaque mentiri, ct temporis causa fingere, o mone uolitare. I sertim, se apud eos dicat qui rei limitiam nullam habent , ne me eum qΤὸ arbitremi ni, qui de artificibus agens non θ ppria sint nostrae

Iuuitatis ornamenta .pprie, o uere memorauerim,

sod collegerim cia .pmiscue, ut qu que in mentem ueniebant. q summae, remaeq; cuilibet metropoli conincnire possnt, cum longum esset, bisque ol sa ligulos spantissmos uiros in quasi arte recensere, compendio Hudens Mepretium duxi unum tantum Hsem , quιm bcne n sis nobis .pponere, ut si quoddam quospecimen, quod in uno de reliquis omnib'sdem facere possit. 2 n uos sterit Patres Opriadem in hac ipsa regia urbe uestra nutu huius nostri condagin datum ese negotium cuidam Cremonens in arte fabrili omnium rerum praestantia excellenti vit Cresari horologium admirandi nusitati, incredjbilisque artifc-Iubricet, uod non modo Solis ab tu ad occasum commeantis cursum quotidie dimetiatur, diemi in, XXIIII horas aequabilibus1 a- tijs diuidat machinationibus, utq; occultat aut pomiaram impulentii bautferreae lamina uiolenter

126쪽

accuruatae , axique circinuolutae, et semp ob ferri naturalem rigorem ob nitentis, ct se eu0luere conantis, ut etiam fit in uulgaribus horologi s , sed totius coeli natum, mundiq; naturam , o formam continenter se mouendo imitetur,uit inde so pn0scere.

possmus, in quo natust coelum, que ex lat, eius furma, atqnon modo in quo signo, sed etiam in quota eius parte sit tam sol caeterorum luminum dux, ct princeps etiam qq; Hella, oe omnium Agnorum

Ortus, atq; obitus certo, atq; immutabili ordine, Roquusq; tempore pescere, foIllitia item, et brumas, sole ulterius non praegrediente, o curriculum conuertente, initium quoqi ueris, ct reliquarum anni

partium diuerstates insup dierum, ac noctium, tam coeli commeantis flexu, quam diuersitate regionum terrae ipsius, tum medium noctis quot anni ipe, meridiem, tum fan um dies, rara eorum si Solis, quam qui Lunae cursum sequuntur, quos mobiles a 'pellamus, Solis quoq;. ct Lunae accessus, ct decessus eorumque Marios defectus, quo etiam rpe quaeq; Hella nobis oriatur, occidat. Arbitror patres

neminem uestrum esse, qui non uiderit opus illud admirandum, inusitatum quodammod0 portent0- sum, iam ectam, expletumq; omnibus suis partib' et numeris cin quo egregius artifex eximio ingenio, Rudroq; ad inuectigandum incitato aemullatus fuit Dei ipsius diuinum, inenarrabile, immemorabile, et

antehac

127쪽

antehac non imitabile opificium in mundi uniuersit, atque in totius naturae fabricatione , ita omnia caeli, m9menta, cunctosque Orbium coelestium motus, qui bus ipsipsum conficitur. IDlerti, ac subtili aeris ,

ferri Jabrica est assecutus. uidi sis si fabre exprcserit ostra ora tum fixa rem errantia, ipsi0rum errantium cursus imitatur. Igresonesque, et reuersones, oes item Hellarum irate ectiones, ut singulas, immutabilibus si alijs ab ortu ad occasum cumeare faciat, At uarios annos unius astri reditio conficiar Agnis omnibus, caeterisqi astris ad idem principium p circulos suos reuocatis, ut Quoru ortur, ρο obitus semnent semp eundem ordinem, ut errante Hellas, ut qu que citima est aut extima , faciat suos cursus aequabili .pportione tenere multum inter se, aut atris tudine, aut humilitate distantes, ut celeriter sempLuna, ct citima est, cursum suum, ac currIculum consciat, Saturnus uero, qui est ultimus, semp annis saturetur. Quis ρου non admiretur in tanti opis fabrica, cum uideat, At mirabili rearietate, atque ordine. incredibili neuem orbabus , uel si magis placet globis connexa sint omnia, e quilf oclauus in partis XII. quas Mna uocant, distributus omnes interiores alios arcens, ct continens coplectatur, ut in illo inmxi sint illi qui uoluuntur, Hellarum cursus sempiterni, ut eidem subiecti sint septem globi illi, qui retrsuersantur contrario motu atque coetu, visua unicisiq;

128쪽

rella haereat. o siti ut in coelo, ita quoque hic pariter rare credas, ut inter eas moderator orum sol sicut mediam regionem ita quoq; principatum obtineat, cunctaque lustrare uideatur, ct luce sua coplere . ea

iscio circunferiri fecit, o usque ad brumale signum accedere, nec ultra digredi. sed Harim referri, drsensim ascendere in diuersam parte atq; V. diebus, Lxque, ct CCC, addita quarta fere diei parιe convcrsonem annuam conficere, ρο ut vere coeli fictor aemulatus illum aeternum mundi fabricatorem, γelfectorem deum, cum ipso sole facit caetera aLira penetrare. Non ignoro patres complures alios fabros uobis posse totam phaeramsemes inuenta, attintroductam ab alijs, omnesque mundi orbes, aut globos fabricari, tam ex solidis, e ex planis seruata p-

equa .pportisene spatiorum, ut terra media ad un neo coeli coplexum quasi puncti instar obtineat, uti si nouem orbes, ac globi inter se iuxta mundi rationem distent. fabricabunt etiam axes, erpolas, ct quas absidas, uocant, notabunt item signa

omnia uentorum qlioque regiones, orbem lacteu, angue φ, ct quinque Unas mundi, oesq; coeli dimen- sones, inclinationesque, quas An ματα Mocant, d

uisiones inset signorum, atq interualla, o gradus, graduremque minutissimas, prope infinitas particulas, omnia demum, lut se habent in sphaera,fabr li industria

129쪽

tiam deribus ornatam apte excudent, neq; 'n. st

.adeo exquisita industriae ea, q aliquis prius adi ς. iit semeis confecit, imitatione alium assequi, otistiam inuentis aliquid addere. At hic noster nourantum ea omnia aere, ferro magis assabre, cle gantius φHil caeteri omnes fabricatus e . ut nihil ia vostrum, tam compactum, tam coagmentatu in Meniri qat, uerum etiam, quod nemo adhuc inuestia gare posuit, ad unius octaui circuli motum oes alios interisres orbes, totamque illam machinam ad mim .di ipsius numeros, ct rationem moueri, ct inppe trium contorqueri fecit, tam uarib, tam inaequabilirbus, tam vagis, tam dontaneis, tam interdAm cou rariis motibus, nunc .pnis, nancsupinis crrculis, nunc rectis , nunc chliquis, sepe et transu Os in Wbem tame come antibus, ut nihil moris coeti ipsus,

ac mundi far, qJbic quoque non representer Ar, titiηq tarditate, . celeritate dissimillimos motus una

egat conuersio, cuius nutui omnes abj mctus obreperent, oes frit in oscio, inter se concinentes, atq; concordes, o munus, isque suim, obeant , cum id opus minuatum patres c oni e plor, desino admodum admirari mundum illam, que tanto Ie , rantam ginuidentia in Timaeo id cari fecit Plato, cum pri

us mihi nihil eo descriptius, nihil dispositius uiderem ruri Oil ljicto ab bomini, ingenio, solertiaue id in O is terius

130쪽

rerius expectare posumus, nisi sorte velimus, ut ad amulationem illius aeterna opiscis tonet etiam , sui .guret, Iulminet, nubes congreget, Irides Marias inducat, pluat, ninguat grandinem, ct pruinam, r remque creet, variosque uentorum flatus, procellas, rurbines, conciat, atque tam turbidas tempenates, serenitates, terraemotusci, interdumsubditos elyci, at, rerum insup inferiorum ortus,' interitus mo-:liatur, q 1μπ unnu re non omnium ppstentis , Dei. Rogatus ego olim ab eius amicis, quonam no- vinae tanti opis fabrica apte appellari posset, ut Caesari no ne nomine dono detur, nequeo in eam sera , Tentiam descendere, ut mundi aut mulacrum, aut instar , exemplarue dicatur, cum omnis huiusmodi vulgaris fabrica etiam motibus carens isto nomino recte dici possi. Quoniam uero is alter mundus uideri possit, ramipetuis motib ρ totius coeli descriptione, cum tamen coparatione sit admodum exiguus placet potii s uocari paruum mundum melius fortasse, o conrodius Graece uno uerbo μικροκοσμιον. I lia sunt iudices ciuium meorum ingenia, tales artifices nihil uobis assero nisi egregium, nis exquisitim, singulare, in redibile. atqi diuinum, quodq; pro m raculo, ostento habeatur, ut nemo credere clatralia a mortali feri, aut inuestigari potuisse, nis co i ii aliquo mentis instinctu. id. n.esi diuina ad homines transferre, et quasi cum natura ipsa certare,