장음표시 사용
231쪽
C Via est Zuecharum alau.Proinde errant Avicenns expositores,Gentilis Herculanus,& sq,pest salem Indum Zaccham Candi intelligentes. nam preter hoc quod non est narurale,sed factitari ieriam colore non est album, veru potius subluteum. Candum autem naturale,antiquis Saccha rum nominatum,inscctici Arabia, ut diximus, S India tantu in harundinibus,maioribus Du- stis maiori duricia,Oh uehementiores radios solis, aptioram ad id tolerandum harundinu sci ilia coactulatur. Est uero Sacchariam hoc antiquorum a Tuccharo nostro diuersum. Nam rea sZuccharum . Zueeliarum a nostris dicta, nihil aliud est, quam succus a proprij generis planta bene contrita in ressas,calore igniS plus minusue excoctas ,coactus ac d scatus, in Tuccharu tanto candi didius &clarius euadens, quanto plus concoctionis defscationisin toleraverit. Et ut Iohanneam maraus,aeerrimi iudicii uir,in suarum Epistolarum medicinalium libro secundo,se a Luta lianis Se Siculis cogno visscte scribit,planta, a qua Tuccham exprimitur,humectis locis proprio ssemine seritur, exteriore quidem specie arundini magnae similis,interiore substantia ualde dissimilis. Palposa enim est,grauis,mollis,&succi plena: quum arundo e contrario sit leuis, dura, suacua alareti ista cum antiquorum Saccharo contuleris, nihil quod eidem conueniat, depre hendes. Nam curia antiqui omnes Saccharum suum , ut paulo ante diximus, mellis materiam iac rore esse fateantur,certe ab eo tam differt Z acchari materia,qua planta differt ab aqua. Fo madentis quain illi adscribunt, minime huic nostro congruit. A Dioscoride enim salibus,quoad consistentia concretionemve simile,ac dentibus Jalis instar, perfringi dicit,& a Plinio gum mi modo candidum. Nostru uero, priusquam coquatur, colore potius nigricas,& subruffum, quam candidum inuenies: nec dentibus fragile,sed per suctum, non per dentium attritionem de utiendum. Elsciens quo nostri primum est forma ipsa Plantae: secundum artifex calore i- ignis eo queas & desecans:& dema in hanc, qua videmus meis formam in ligneis quibusda uas sculis deducens Antiquorum aute Saccham noctis primo frigus adglutinat,dehinc superueni ens solis calor obdurat Nostrum etiam plantae pulpa in Siciliae & Canariae insulis continet, essit io te taesum arundini similis. Illud supra arundinis uerae folia in India foeticio Arabia, & monte D Libano teste Galeno libro tertio de alimentis,cap. ιs. 5 Alexandro Aphros leo, coagulatum inuenitur. Nostrum guis proceribus suauissimas dapes ministrat illud ad medicinae tantum usum Plinio seribente uenit:& ut docet Dioscorides,εVs ωαχον,id est, uentriculo bonum existi Nostrum potius pectori quam uentriculo utile eπperimur. Illud postremum non siticulosum, teste Paulo sicut mela nostru uero non minore sitim quam mel facit. Quis est iam,qui Saccharum antiquorum ,& Zaccharum nostrum esse res diuersaS ambigat quando forma , materia, efficient loco,uiribus longe euarient.
Amicenna.ε. Can. eap. ix.de Laudano sic scribit: Laudanum est humiditas pendens in pi stis caprarum pascentium,& barbis earum,cum pascunt plantam, quae nominatur Cusus. hus sane uerbis Avicenna innuit Laudanu esse speciem Cusi,id quod&cap. 1'. manifestius in. :dieat,dum inquit Et una quide specierum eius est, quae nominatur Laudanum. Cusum aute sAvicenna corrupto uocabulo pro Cissum posuit. Hiscuit aurem & hoe capite Avicenna He- lderae uires cum alterius herbae,quae Ladanum fer uiribus,id quod perspicuum erit, hoc caput de Cuso conferenti cum capite de Cistho apud Dioscoridem. Serapio quo haud aliter quam Avicenna de Laudacio scribit,dicens: Laudanum colligitur ex una specie Ciis. Ex quibus erili luerbis manifesto deprehendimus,eundem perinde ac Avicen nam Hederae naturam, quae Grae lcis vi sόν dicitur, non satis cognouisse: nec enim a Cio,hoc est, Hedera,Cisthon herbam Lada- lniferam secernere poruerunt sed nominis uicinitate decepit,quae Cistho debentur, una tantum mutata litem,ad Cisson transtulerunt. Nam pingue illud, quod a Lada herba quae Graecis etiae latiσσοσdicitur, adanum nuncupatu barbis hircorum adherescit,non de Cisso siue Hedera sed lde Cistho, quemadmodum Dioscorides,Galenus, Paulius, Salii ueteres uno consensu tradunt colligitur.Dioscorides enim libro primo,cap. .iiς.de eo in hunc modum scribit.Est Sc alterum
genus Cisti, quod Ladon a quibusdam dicitur,frutex Cistho similiter nascens,longiora tantia nigrioram folia haberiquibus per uer pinguitudo quaedam,quae adstringendo sit, inhaeret, mnibus quibus &Cisthus accomodata. Fit ex eo Ladanum,solia eius pascentes hirci caprael spinguitudinem barbis Se femoribus,quoniam uiscosa sit,inhaerentem reportant,quam dem- lctentes per colu liquant,seruanti in offas conformatam. Galenus etia lib. '. simpliciu medica mentora cap.1'. ita de Cistho scribit: Cisthos in calidioribus quide locis generat. Fit aute ex eo Ladana medicamentia. Accedit Paulus Aeginet qui non aliter qua praedicti de Ladano disse rit,cuius h sunt uerba Ladanu ex Cistho qua Ladona uocant fit . est uero in Cypro. Iam coa isyderanda,quo pacto fieri posset ut ex Hedera colligeretur, fieretveLadanu,quando in Cypro i
232쪽
insula,si Theophrasto grauissimo autori credimus nec Hedera quidem nascatur. Est igitur Ci- - asthos uel Lada, siue Ledon, non autemCissos, id est, Hedera,cuius flore depasto, Ladanum hircorum barbis adhaerescit. In hoc equide errore, quemadmodu in multiS alijs,fuit autor Pande etarum, qui uolens forte Avicennam tueri, Hederae nomen aliquanto eriam,quam caeteri fusitis accepit, adeo ut omnem herba,qua caprae libenter uescerentur,ab edendo Hederam appellari posse, non tam docte qua stulte arbitratus sit. In eunde errore incidit & Plinius utrius emhistoriam confundam haec Cissio tribuisiqus Cistho Dioscoridis ac reliquorum probatissimo rum testimoriris conueniunt. Plura ea de re offendes apud Nicolaum Leonicenum, nunquam audatae eruditionis hominem,in eo libro.quem de Rinit erroribus aedidit.
Vicenna secundo libro sui uasti Canon. cap. sis.ait: Semperuiua est Sucurum.Et cap: i. dicitur,quod Sucutum est Semperuicia,&dicieur,quod est species seminis mandragor & di citur aliud. Ex quibus satis constat,ignorata Avicenna, quid esses Suculum . nam uarias de eo sententias afferrens, uni prae atris non taliaerer,sed solum refert alios existimasse,quod esset Semperuiu alios Μandragorae cuiusdam semen,esios aliam rem , nihil rame interim certi in re tam dubia pronuncians. Id quod fecit quom n. ra, . Canone. s. Tractar. 4. caP.ε.de sputi sanguinis curatione in hanc sententiam scribens: Sucum est Samperuiua:& scripsit uir quidam insuis a gregationibus esse calamenti speciem, nascentem inter lapides. Quiri,quaeso, ni ex ambigua illa descriptione uenetur medicae professionis studiosus Ah resipiscarar randem, qui Avicenna In Ausemnasibi tanquam idolum erexerunt, quil ab eo dimentire , piaculum ducura cognoscant non solum in hoc autore omnia dubitationibus esse plena,sed Sc omnes eius libros , secundum praesertim in quo de simplicibus medicinis tracta innumeris scatere erroribus, quorum magna par tem hoc libro attingimus.Sucutu uero ne est Semperuiua,neq; semeret Mandragorae,ne species calamenti,sed est Dioscoridis ae aliorum ueteru Symphytu,id quod dilucidu admodu erit, si quis Avicennae caput de Sumto,cu G ite Diosco de Symphyto com uerit. Avicennanan Sueum in hunc modu describie: Sucuri duae sunt species, unapetraea dicta,alia non pe- Sumtum
traea. In ipsa est humiditas calida temperata,& tenuitas,habens odore & dulcCdine quanda, cuius aqua saliua attrahit,& conglutinat partes camis in uase. Diosc.uero lib. . . io. haec de Sym B phyro verba. Symphyron cognomento petraeu,nascis in petris,ramulos habet Origano simiales graciles,folia,capitula ut rhymi, wω est lignosum &odoratu,dulce gustu,5 saliua pro uocans .Radice habet longa,subrustam,digildi crassitudine. Carnes etia cum coquunt, constipat. Haud aliter Plinius lib.αν. p. s.Symphyton depingit. Alum,inquit,nos vocamus. Grasci Symphyton petraeum,simile cunilae bubulae,solijS paruis,ramis tribus aur quatuor a radice, cacuminibus Thymi,surculosum,odoratu,gustu dulce,saliua ciens,longa radice,rutila:nas tur in petris,ideo petraeum cognominatu. Radix cames,cum coquuntur, conglutinaraddita- Existis iam luce meridiana clarius est, Sucutu cum Symphyto idem esse: utriu enim descripiaones conueniunt. adeo errasse Avicenna, cerm est,eo quod Sucu tu ide quod Semperuiuu esse diκi quando Suculi descriptio nihil commune habeat cu Semperuiui descriptione, ut confiat cap. si. lib. .Dioscor. de AiZOO,seu Sedo maiorelegenti: uerum singula eius descriptionis Symphyto magis, quam Consolida uulgo uocant,conueniunt,quam uel Semperuiuo, Μandragorae, aut Calamento,ut ex eorunde descriptionibus,quas consulto praeterimus, elucescet.
Rim et omniv,ut errore hunc probe conuincamus, Arabum descriptiones more nostro p mittamus,ex quibus liquido monstrabimus,eosdem toto cccio errata. Inter Arabes autem Avicenna lib.1. cap. εν. de Hezereon in h unc modu scribit: Μmereon est lacticiniu magnum,
quod estduorum modor unu eorum est,magna habens folia & spissa,& hoe est deterius -- horum:&quod nigrum est, perniciosum existit. melius moereon est,in quo sunt folia plurima & similia folijs olius,& subtiliora. Est acutum excoriaci u & eius acrimonia est uehemens. Hesue uero in suo de simplicibus medicam.libro ita tradit. Μmereon est planta , uocata apud Persas rapiens uuam,cuius folia sunt similia foliis olivae,sed maiora. Est& planta lactieiniorit maiorum,cuius species sunt plures. Est enim queda magna habens folia,&subcilia. Est 3c pamtia habens fosia sicut folia olius, 3c spissa nimis:& est solia habens crispa & asperar& incis alitia est eolorem habens uiridem, Sc aliud habens colorem subnigrum. Serapioni per omniaferme curia praedictis conuenit, nisi quod ex genere lactariarum herbarum non facit. Eta quihus colli ge primum plantam, quae ab Arabibus moereon nominatur Graecis esse eam,quam Chamae
iram uocainqui constar,conserenti caput ipsum de Chamsea apud Dioscoridem descriptum L
233쪽
C eum ii qus de 'Gereon ex Arabusententia iam retulimus.Dioscoridis enim lib. 4. cap. isi.
de Chamaelea haec sunt uerba. Chamaelea dodrantales habet ramulos, fruteae surculosus,M- ita habet oleae similia, tenuiora ramen re frequentia,amara, gustum erodentia, &scarificantia fauces. Haec omnia Arabes suo adscribunt Hezereon,adeo ut nullus,nisi talpa caecior sit, non i uideat Hezereon Arabum, esse Graecorum Chamaeleam.Quae ideo hoc nomen apud Graecos : sortita est, quia habet folia similia oliuis. Secundo ex Arabum descriptionibus collige, Avicenia i nam ct Hesium in duplicem incidisse errorem. Primus est,quod Hezereon inter lactaria connumerant. Secundus,quia Chamaeleonem herbam cum Chamaelea sive Mezereon confundunt quarum tamen non modo nominum, sed etiam naturae ratio diuersa est . Non esse autem He'zereon inter lactarias herbas collocandum,ex Dioscoride in primis manifestu fit, qui sus Cha- lmaelaes nihil tale tribuit. Praeterea fi herba esset ex habentibus t Galiquam ein speciem Tith, malorum consequeretur, aut aliam quandam laetariam herbam, quorum tamen neutrum re
cte dici potest,ut constat ex Dioscoride, singulas Tithymalorum species, ac herbas reliquas lactarias describente.Quod uero multa ΜGereon seu Chamaeleae tribuerint Arabes,quae magis Chamaeleoni conveniant,probari potest ex his,quas ipsi suo Mezereon adscribunt propriet ribus.Nam quod prima plures eiusdem faciunt species, album aliquod esse dicentes, aliquod i rem nigrum, hoc nihil ad Hezereon attinet.Nigrum enim &album non sunt Hezereonis, id iest, Chamaeles fruticis differentiae, sed Chamfleonis herbe aculeatae,cuius duo quidem genera, atterum albi,alterum nigri discrimine non modo a Dioscoride, sed etiam a Plinio distinguitur: ipso quot Serapione, qui postea in alio loco de capite diuerso de Chamaeleone alboere nigro eadem fere scribit, quae de ambobus Dioscorides: nem tamen meminit se de eisdem her shis,capite de Hezereon fecisse mentionem,cuius tamen simplex species est secundum Diosco Plinium ac Paulum, qui omnes Chamaeleonem album & nigrum sui generis herbas fecerunt,
a Chamaelea, id est, Hezereon differentes.Hunc eunde errorem repetens Avicenna.x. Canon .c .ιτν. Chamaeleon,inquit, est species de meetereon nigra, mortifera. Idem insuper Avicenna in . . Opi vi Hezereon, proprietates eius enarrans, in halia scribit sententiam . Omnes species a V Prietates ministrantur ad morphaeam,&albaras,&ad lentigines.linitae exterius , Sc quandom admisce n. turei sulphur. Colluituros cum decoctione eius,&proprie decoctionis nigri, &sedatur dolor iυ dentis. Quae singulae proprietates a Dioscoride libro tertio,capite decimo non Chamflea', sed lChamcleoni nigro tribuuntur. Eius enim de Chamgeone haec niuerba.Potest concisa radix, i addito exiguo atramento sutorio, Gedrino' oleo, & ungia cabies exterere. Abstergit de limperiones admixtis sulphure S asphalto,in aereo cocta Scinuncta. Colluuntur decocto eius lutiliter in dolore dentes. Subiungit Avicenna,quod omnes species Hezereon administrantur ad impetiginem & ulcera sordida cum melle, & eradicant cortices. Hoc quo dictum, ut praecedens,falsum est, quia ista proprietas purgandi ulcera sordida, & quae Eschara habent cum melle, non est Chameseonis albi nes nigri,quos eodem capite Avicenna falso innuit esse species mzereon,Led Chamaeleae tantum, ut habetur ex Dioscoride,cuius haec de Chamaelea verba. Re PuNant cum melle concisa folia,sordida,& quae crustas contraxerunt, ulcera. Quae deinde se quantur apud Auicennam,in Chamaeleoni albo conueniunt: sicut est educere lumbricos , a
ferre hydropisi, Sc reliqua. Testis est Dioscorides,qui haec omnia Chamaeleoni albo adscribit, inquiens. Radix Chamaeleonis albi acetabuli pondere pota,latos uentris lumbricos pellit. Datur &contra cutem subeuntes aquas utiliter drachmae pondere cum uino: extenuat enim ac mi
Imremedi quae Chamaeleoni nigro, radici uenenatae a Paulo Aegineta assignantur, ipse ad mezereon,id est,Chamaeleam transfert. Neceius etroris expers fuit meiae: is enim non alizerquam Avicenna,cuius simia existit, Hezereon adscribit, quς debentur Chamaeleoni: scribit enim interficere lumbricos,mllutionem. eius ex aceto conferre dolori dentium, & fieri ex eo unguentum bonum ad scabiem:quae singula a Dioscor. Chamaeleoni albo & nigro tribuun tur. NihiI vero horum conuenire Hezereon, siue Chamaeleae, ex Dioscoride liquet, qui unrue ias eius proprietates breuissime his uerbis complexus est. Purgant per inferna taliaetus pitui - ebilem, minime si deglutienda dantur,uni foliorum parci duabus absinthn mixtis: con-1Ormantur autem aqua mulsa in pillulas.Non conficiuntur in stomacho, sed qualia sumpta faerunt,eaecemuntur.lam arbitror, ad taedium uis ostensum est,aberrata in Haetereon descripti ne Arabes,commodum ira 3 ut ad alia festinemus.
X hoe errore deprehendent, manifestet agnoscent ueritatis amatores, quanta in calimne uerienturhi,qui mordicus tenent Avicennam, uniuersael medicinae principem statuuntraco annia quaeidem scripῆt fiae uilo rationis examine, pro uero admittunt: adeo ut non immeris
quis sortem humanam deplorare posset, quod rotieculis mirum in modum sub Auleenns pla-
234쪽
placitis periclitata M. Certum enim est, Avicennam nihil eorum quae scripssit, explorata Rex enim fuit,& curandis mfirmiS operam non dedit , transscriptorcp tanta Aliabatis aeristi alio rum 2 fuit.Proinde ubi suis uelis rumigare tentauit, mox nauem impegit, ita ut recte admoduAmbrosius Leo Nolanus, non obesae naris uir, de eodem sic pronuntiauerit.Avicenna dum res naturales ingenio Proprio tractare aggressus est,u adeo argutule disputaui ut pro spera I hloria , mali philosophi nomen adeptus sit. Et haec uera esse, sentient omnes,qui ea quae de Cicuta & Napello scribit, eXacto iudicio trutinauerint. Animaduertendum itain, Succaram e cu Cic ta: eosdem sit idem S caram tribuit effectus, quos Cicutae Dioscorides. Libro enim secundo, cap. 5m. Succaram in hunc modum describit.Crus huius plantae est,sicut crus ferulae, & habetflorem album, & semen sicut Anisum.Dioscor. ue m lib. .caP.τ . Ut tam Ira depingit. Cicuta geniculatum Prosericaulem, foeniculi modo. &
las habet,storem subalbidii,semen simile Aniso,sed candidiuS. Quis est iam.Qui colIIatis utro vim descriptionibus, Succaram esse eandem cum Cicuta non uideat VerumAvicenna tan
etiam nunc Euphorbium, nunc Alpharphas j dc nonnunquam Hyoscyamum nigrum uocarNam Fen. cap. . Tract.r. cap.2. Ubi de uenenis agit, Cicutam non Succaram,sed Alpharphas appellat,existimat esse Napellum,aut uenenum interficiens hominem, & non interficiens turdoS. Quod Sc.x. Canon. cap. ue o a. de Napello facit:coturnices tame pro turdis nominat dicens
dica. distin . . p.i non Napello & turdis,sed Cicutae S sturnis adscribit, cuius haee quide uerha sunt. Cicuta hominem sane inter Rob meatuum latitudinem, S Aloris abundantiam aepropter magnam quam habent arteris in attrahendo uim,pollens adhuc pertinait ad cori non exanimat uero sturnos eae contrarRS caussis.In eandem quo sententiam scribit Galenus libiae alimentis, cap. . dicenS.Cicutasturno nutrimentum est, homini uenenum. Quamuis ut o Diter dicam antiquus interpres perpera semper pro sturnis , turdis uerterit. Id quod&Alexancier Aphrodisiaeus in prooemio suorii problemam indicat,inquiens. Veratro coturnices Cicu in sturni uescuntu quae toxica hominibus esse certu est. Videmus itaq; manifestissime, Avicenna Napello tribuisse, qu ex autoritate omniu uerem debent Cicutae , quc ecia nostri seculi me dici imitantes,de Napello constanter assirmat,quod nulla eXperientia habent compertu Ouod autem Eleut1 oscyamunigm nominat, id manifestu fit eκ capite Fen. s.canon. tractat 11umma.ι.vhi omnia signa que scribuntur ab Avicenna in eo,qui hausit Hyoscyamum m in ac contra idem uenenu remedia non sunt alia,qua quae in Cicura Dioscorides notauit Auleen 'na nan' ita ait: Accidui eae eo praefocatio &frigus extremitatu,&tensio uehemensfresecans ex tenebro utas uisus,&forsitan non uider aliquid, & destruit imaginatione,&infri dat extrema,deinde spasmat & praefocat Sc interficit Cura. Administra in primis clysseria&uomitu &Dentris solutione:deinde da in potu de uino puro aliquid post aliquid: quonia est ma niuiuua menticum eo quod bibit S absynthiu: S: detur in potu piper cum uino, similiter castoreum &ruta, c. Dioscor. uero libro sexto,cap.ri. in hunc modum. Caligine uertiginesta oculis tantas Cicutspotus affert, ut nec minimum uidere liceat. Singultus itidem, mentis alienationem & extremarum corporis partium perfrictiones. Postremo conuulsione strangulantur, cetante amotu omni in arterris spiritu. A principio igitur,quemadmodum in aths decretum est,uomitioniatius eam educemus :mox exinanitione hac facta, delapsam in intestina eius parte pur bimus tunc ueluti Messicacissimum remedium, Heracas uini potiones transibimusteAnterualla dantes, & in interuallis his asininu bubulumve lac, uel absynthium cum pipere castoreo .aut Tutam,&c. Csterum no cognouisse Avicenna, Napellum,ex multis colligi potest. Primo.Quia ab Avicenna ponuntur, in eo qui hausit Napellum,sant eadem hs,quae a Dioscor. Icribuntur in iis,qui toxicum biberunt: id quod dilucide eorundem uerba monstrabunt. Aut μήenna enim Fen .s.lib. . capite primo,ita de Napello docet. Napellus est ex deterioribus S ac cidit potanti ipsum,ut apostement labia ipsius, S lingua eius, de frequentes fiunt super ipsum uertigo σ1yncopis, S ex eo raro evadunt,ex eiusq; succo tingunt sagittae. Quae omnia Diosc. capite. O. non Aconito,quod idem cum Napello est,ut diximus supra sed toxico ad 1cribi inquiens.Toxicum creditur ideo appellari,quod barbari sagittas tela sua eo inficiunt. Qequitur potantes linguae labrorum' inflammatio,insaniain, quae coerceri non possit, uarias εmmittens imagines:quo fit,ut dissicillima curatione sanentur, raro incolumes evadant hauri entes. Hoc aute ueneni genus Avicenna, oblitus quod antea dem scripserit,mox infra cap. ρ. corrupto uocabulo,pro toxico Tussim uocat, cuius se nem natura, neqr curam nosse fatetore G
Avicenna In doctus S rhapsodus.
235쪽
A paulo antea ipsemet Avicenna in Napello asignarat, adeo nihil penitus eorum,que scribi me lminit: ita ut deierare quis posse nomine Omni cerebro ac memoria caruisse, quod tam pugnari ;tia non animaduerterit. Secundo, non cognouisse Avicennam Napellu, & ex eo colligi potest, lcum Napellus barbaris nihil aliud fit, si quod Aconitu Graecis Sc Latinis: hoc duplex est,au- s
dis Pantheris sic dictum. Aliud λυκωμον, quod lupos interficia ita appellatu. Avicenna deqs duobus generibus Aconiti eosdem secutus, Fen.5. lib. .de uenenis, sub nomine strangulatoris i ip id est, lupi & strangulatoris leopardi seorsum a Napello,tanquam re diuersa egit:quod nullo pacto fieri potuisset, siNapellum cognitum habuisset Iam uideant medici iuniores, quo pacto suum idolam, Avicenna tueantur, quem existimant concinno quoda ordine vastu illum suum Canone texuisse, Sc si Drjs place uniuersam medicinam per compendiu tradidisse posteris. Si em diligenter ea,que de Nipello ac Cicuta, ac multa alia,que de curandi ratione conseri Psit, quoru parte in secundo Tomo prosequemur,examinassient, non ordinem Sc luce,sed Cimmerias tenebras,ac confusum chaos offendissent. verum,ueritatis studiosi facile ex uno errore , aestimabunt, quantum in aljs sit fidendum Avicennae,quem etiam, nisi iudicium accedat ac de ilectus, consultius est perpetuo non attigis..
Vicenna Fen.5.Canon. . summa. i. cap. 3. de Visco sub nomine Aldibic,ita em Arabice lappellatur, tanqua ueneno Ioquic: eidem enim eadem fere signa atq; remedia attribuit, quae Dio scor. in talae ueneni potione recenser, ad cp deceptus nomina propinquitate,ἰIA,id est, uiscum pro 'istio ueneno deseripsit. In que ecia errore Plinius incidit,idq; genus ueneni quod Graeci ἰ sis ivocant, non semel, sed idem at iterum Viscuappellauit. Quare inter iuniores quom nonnulli sfalsi,putant tam Avicenna,quam Plinium loqui de Visco,quo aues decipiuntur. At fieri non
potuit, ut aut Avicenna, aut Plinius Viscum aucupum inter uenena connumerarit. Avicenna lsiquide lib., cap. 'dis. de Visco tanqua salubri medicina haud aliter qua Diosc.lib. a. cap. 9ς. Plu irima scribit, nullsi dans in eo ueneni mortiferi notam . Non minus Plinius ibi. 15.cap. 44.accum ltissime deuarqs Visci generibus scribens, tin abest, Ut viscuuenenu esse dicar, ut in roboream lbore natum,certa ramen religione decerptu, secundu Druidu opinione, contra omnia uenena lB esse remedio astruat. Quare fateri oportet, utrosq; abusos esse uocabulo,Ι- pro Iria accipien- ltes. Etsi hoc nomine possint a calumnia uindicari, non est tamen,quod reliqui Avicennae erro res quibus in Itala multipliciter implicat,queant tollerari. Inter quos is primus est, quod eos es :fectus Thephisiae tribuit, quos Dioscor. Ixiae ueneno,quum tamen ab Ixia sit diuersa. verba lauLe Avicennae Fen. S.Canon. 4.summa. Σ.tracta. 1.cap. 13. deThephisia haec sunt. Haec est gum imi rutae montanae,&quandoq; sentitur in sapore eius sicut sapor Albedarungi, S est calida, Scaecidit illi qui bibit eam, retentio eorum omnia qus currunt eae utriis uris,& apostematur lin - ilaia. gna,&accidunt rugitus Sc instatio Has notas uniuersas Diosc. lib. s. cap.ri. Ixiae ueneno adseri bit,in hanc sententia disserens. talas, qui&VIophonos dicitur, simile quiddam dum hibitur Ocymo in gustu& odore refert. Facirgraue linguae inflammatione, insaniam . Cuncta corpo
ris excrementa compescit cum defectu animae intestinorum strepitus ac inflationes excita nec quicqua tamen excernit. Ex praedictis aut Avicennae uerbis iteru ites colligunt errores V inus est quod falso Thephisiam gummi rutae sylvestris interpretaturud quod no solum hoc Io ico fecisse consta . sed etia.Σ. Canon. p. mo. Ubi inquit. Thephisia est gummi rutae agrestis. Que errore deinde secuti iuniores omnes, Thephisiam passctim ita exposuerunt. Veru si caput hoc secundi Canon. deThephisia exactius examinassen ac cum cap. de Thapsia apud Diosc. contulissensi proculdubio intellexissent hoc nomen Thephisiam esse apud Auicenna deprauatum,& , pro Thapsia scriptu esse Thephisiam. Vnde ex errore scripturae falsa etia expositio habuit ori- stagnarum pe ginem. Potuissent autem ex eodem Dioscoride discere, Thapsiam alio nomine non rulli sylve- iritia medico stre sed ferula potius sylvestre appellari. Vide iam,quantu linguam inscitia ad intelligenda auia
necessaria. torii scripta Obsit, adeo certe, ut non modo delyrent hi, verveciam insaniant, qui linguarum cognitione medico non esse necessariam contendant. Insuper, dc si erroris ex falsa uocabuli tantir iscriptura promanauerit, necessariu tamen erat,ut hunc indicaremus: quando non pauci sint us adeo morosi, qui uetere hanc Avicennae transsatione caeteris omnibus praestare putent, citi
usq; mori eligant,quam ab ista quicqua disssentire. Alter error qui ex praedictis colligitur, prio ribus multo grauior est, quod sibi, psi Avicenna in Thephisia contradicit. Nam in . L. Canone. lde Thephisia scribit quod in radice eius S corticisus ipsius & lachryma eius est solutio, hic uero de ea inter uenen tractans, ait. Et accidit ei qui bibit eam retentio eoru Omnia, quae currunt lex utris': uris. Quare cum solutio de retentio superfluitatu seu excrementoru, sint effectus con
traj,liquet manifestinime sibiipsi conrradixisse Avicennam.Dioscor. autem lib. s.cap. T
236쪽
ptam inter ea enumerat, quae salutis quidem caussa dantur, non tamen minora aliis uenenis pericula afferunt . Strangulationes facientes , aut ultra quam opus est purgantes. Non esti in ut Avicenna quis ab errato uindicet, quin apertissimam in eius uerbis esse contradictione dicat. Tertius error est,qui ex superioribus colligitur,quonia bis sede una eadem re scripsisse sub diuersis nominibus non animaduertit. Nam cum paulo antea de Thephitia tanqua de Ixia scripsisse iteru eode lib.de eadem lata sub Aldibic nomine tractat, eosdemq; effectus quos su pra Thephisiae tribuerat,iam Aldibic,id est,uisco adscribit,id quod mox deprehendent,qui Mhi utriusi capitis uerba contulerint. Intelligent & ex isto errore medicae professionis candidari, si passim ambigua scribat Avicena,de quo certe nihil mirandu: transscriptor enim tantummodo aliorum fui omniam utcunq; sese obtulerunt, citra iudicium at delectum in unu corrasi non aliud studens,nisi ut hoc pacto Canone suu adium uoluminis magnitudine deduceret, n5 curans utcunm confarcinati Centones sibi responderent, tanquam sua caecis esset obtrusurus .
is ter tenebras nihil offundant Arabes , facile uidebunt,qui ea , quae de Uaride scri' - pserunt diligenti iudicio perpenderint.Isatide uero herba, quam nostra aetas Guam appellat, esse ea qua Arabes Nil,sive Nilech nominant,ostendunt ea,quae de Nilech scripsit Serapio. nam ea fere omnia de Italide satiua &sylvestri a Diosc. tradunt. Serapionis aut de Nilech hsc sunt uerba.Est & Nilech domesticus,&sylvestris.Domestic, est ille, quo tinctores utunt,cuius foliu est simile solio plantaginis, nisi quia est magis uiscosum, &lamoris nigredinis, & ha het stipite longitudinis brachii unius. Sed agrestis assimiliatur domestico , nisi quia folium eius
est magis simile solio lactucae,& habet ramulos longos , plures,graciles,m multas ramusculiS , quoru color tendit ad rubedinem,&in summitatibus ramoru sunt uaginulae mulis similes linguis. Et estin eis semen, &habet florem paruu,subtilem. Haec omnia Diosc.lib.1.cap. .de Isaride quoin scribit, inquiens.Isatis domestica,qua lanarum infectores seu tinctores utuntur, sol lium habet plantagini simile, pinguius tamen*nigrius, caulem duobus cubitis altiorem.Isatis uero sylvestris satiuae similis existit,folia tantu minora habe ad lactucae folia accedentia, caules graciliores,diuisiones multas habentes, rubescentes, in summo ueluti follieulos linguarum
figura multos pendulosin habentes, in quibus semen est: flore fert Iutheu S gracile. Adde quod BIsatide Grscomesse Nil Arabum,colligitur etiam Avicenna.η. Canon.cap. ος.ubi eidem hos tribuit effectus, quos Diosc.suae Isacidi. Eius inquir,aliud est domesticum, aliud uero sylvestre, cuius operatio est operatio domestici.Est stipticu, & prohibetfluxu sanguinis detumescere facit apostemata , & confert exituris malis in membris duris,conuenit Erysipilae,bonu est ulceribus putridis.Dioscorides singulos hos effectus Isaridi adscribit, dicens. Possunt Italidis folia illita omnes tumores, tubercula discutere,cruenta uulnera glutinare sanguinis eruptiones sistere, Phagedaenica comedentiaue 3c serpentia,sacros ignes & exedentia fanare. Caeterii etsi ex Dio scor.sententia Nil seu Nilecti Serapio atq; Avicena descripserint,tamen id non cognouisse, eae eo arguunt,qd ancipites in eade depingenda fuerunt. Serapio nan praedicta notificatione nocontentus,affert etiam alioru autoria sententias, quorum aliqui Nilech habere flore Coriandri, aliqui folio phaseolora constare dixerunt. Quas equide opiniones facile improbare potuisset, si herba ipsam non tam ex alioru scriptis,quam ex seipso cognita at perspecta habuisset Et nequis meu esse commentu pure ecce Serapionis uerba subhcia quom haec est sententia. Nilecti
est arbustu pulverulentum,eleuatur cum stipite suo longitudine unius brachii, & habet ger mina ramora. In summitate sua est flos,sicut flos Coriandri. Et iterum. Est planta habens foliuionm,plusquam foliu faticis,&assimilarur foliis laseoli coloris aurei. Avicenna quo etsi ea dem de Nil scripserit, quae de Isacide Dioscor. ut paulo supra patuit, quonia eodem modo diui dit in satiuam atq; sylvestrem, easdemq fere uires huic tribuit,quas Dioscor.Isaudi,cum tamen ipse etia de ea tribus in locis sub Nil uocabulo scribat, merito suspicionem affert, se etiam titu-hanat fuisse ancipitem,quidnam Isatis esset. Nam . x. Canon. p.xw.ita scribit. Gutamen est foliu Nil in ipso est stiplicitas & abstersio,cingit capillos. Quae uniuersa quo paulo post in capite de Nil de eode folio scribit,ob id reprehensione carere non potest quod frustra de eadem re in diuersis capitibus tractat. Plurimu praeterea a Dioscor. ac ueritate discrepant,que ide Aui Cenna cap. os.de grano Nil in hunc moduscribit.Granu Nil est Cartamuladu. Item Iurio ne educit humores crassos,multas. alias Oprietates subinfert,quae nihil ad Isatidem pertinent, Pro qua Nil cap. ns.retulerat. Quae irem suspicione augent, Avicenna Ilaude non cognouisse. Non praeterire ualeo hic crassum Pandectarq errore, apud quem in eisdem rebus nominibus mira est colluvio. Nam falsum admodu est, quod docet Nigel Arabice didi um, a Graecis Ne me a Latinis autem Indicii appellari. Netae enim aeque ut Nigel barbam est uocabulu, Indicu uero tam Graecoru quam Latinorum aliud multo ab Isacide est,ut uidere licet apud Dioscorideae Plinium.Dioscor . enim libro f. P.6i. inter lapides connumerans Indicum, ita de eo tradit.
237쪽
. B Indici nominati lapidis duo sunt genera. Altem quide sponte sua nascitur in harundinibus Inia idicis spume modo erumpens. Alterum, quod infectivum uocanc, ueluti illas purpurs aereis cor itinis supernatans,quem despumanteS infectores, siccant. Plinh aurer Dioscoridem imitantis, ilib. 33. cap. s.cle Indico haec sunt uerba. Ab hoc maxima aut ritaSIndico. Ex India uenit harunia idinum spuma adhaerescente limo,cum teritur nigrum. Ar in diluendo mixturam purpurae coe
ruleio mirabilem reddit. Altem genus eius est in purpurariis ossicinis innatans cortinis .Ex istis isatis apparet,quantu Indicu ab Isaride differat. Insuper idem Pandectarius alio in loco , in litera findelicetβ, Ofacide uel potius Isaiidem & B orith Gr e, Arabice aute Agis , Latine uero Sataponariam, uel herbam fullonu, eandem herbam esse docet, at mendacissime. Nam Isatim,qua sipse uitiose Osatum uocat, non esse herbam, quam Graeci Struthion, Latini radicula siue lanata :riam herbam,eo quod fullones ea in purgandis Ianis utuntur, appellant,satis constat ex Diota l r.qui de eisde in diuersis capitibus, tanqua natura S uiribus distantibus tractat. At nihil mi- sri uim hunc tam ab rda scripsisse, qn fere ubiq; mendacissimus reperiatur. Iam satis super monstratu est, stalide non satis perspecta fuisse Arabis,ideo ne in re satis aperta plus aequo im Nic. Leonice moremur, hic de Italide finem faciemus. Plura si legere anhelat animus, uide quae scribat Nico - ni eruditio. laus Leoni c. diligentissimae lectionis, &exquisiti iudicri uir,in epistola ad Angelu Politianu , ex iquo certe, ut ingenue fateor, non pauca toto hoc uolumine mutuatus sum. Quem ob id etiam impiu duxerim sualaude frustrari,quod is ferme primus fuerir, qui medicina a barbaroru servibus,innumeri erroribus uindicaueri dignus hoc nomine, ut docti eundem certatim multis ilaudibus euehanta '
Vicenna. MCanon. cap. 1ss.Calamenta hunc in modum describit: GaIamentu aliud est fili Diale, & aliud montanum, simile hyssopo in sapore, & similiter folia eius sunt ei similia. Et est alia species eius,quae nominat Alliauiu.Et est quaeda species eius,qus uocatur Calamentu hirci. Et montanu est fortius fluuiali.Ex his Avicenns uerbis nemo no, nisi talpa caecior sit,cernit eundem errasse, quando sub Calamenti nomine de omnibus Origani speciebus pertracter,id quod sole clarius monstrabit Diosc. qui lib.a. cap. 3o. Origanu,& non Calaminthen ad Avicennae prae C scriptum depingit. uerba eius haec sunt. Origanum Heracleoticu,sunt qui Cunilam uocant, solium Hyssopo simile habe non tamen umbella rotae figura,sed multifidam, & ueluti diuisam. Semen illi in summis uirgis non densum durum est. Qus uero Onitis dicitur, candidior foliis est &Hyssopo magis similis,habet semen confertoria corymboru modo. Tragoriganus autefrutex est exiguus, Origano, SerpitIoue agresti foliis & ramuIis similis. In eum modu quom describit origanum Plinius lib.Lo.cap.χν. dicens. Origanum,quod in sapore Cunilam fmulatur, plura genera in medicina habet, & Onitin uel Prasion appellant, non dissimile Hysiopo. Tragoriganon simile est Se illo sylvestri. Quod autem Avicenna utrius , hoc e Galamenti & Origani, uires miscueri facile deprehendent, qui eiusdem de Calamento capur,cum ηS quae Di scor. de utris scripsit,contulerint. At ne ueritatis cupidi quid desyderen ecce nonnulla conse remus,ad quoruexemplar reliqua dijudicabunt. Avicenna inter caetera de Calamenti uiribus sie scribit. Fit balneatio ex decoctione montani ad pruritu & scabiem, & quando separat icte ritia: & confert hydropisi, quando comeditur cv m ficubus. Et solutione educit cholera nigra , ct confert ulceribus oris S extrahitsuperfluitates ex utrist naribus. Haec singula Dioscor. testamonio n5 Calamento,sed Origino debentur. De Origano enim scribens, sic inquit. Calefacit Origanus,prodest ad conuulsa rupta , &cute subeuntes aquas cum fico comesta. Ribit eadesiccata acetabuli mensura cu mulsa aqua nigram bile per inferna trahens. Prurigines itide, scabiss, &suffusos felle emendat decoctir eius his, qui eo lauantur. Succus etiam uirentiS,mnsitas , columellamq; Soris uIcera sanar, & cum Irino oleo infusus naribus pereas purgat. Sunt & prexer has proprietates alia quas Avicenna Calamento adscribit, que tamen Diosc. Tragorigano olbui qualia sunt l,sc, Sedare nauseam,extenuare lienem, conferre stomachi doloribus & conparbation sicut animaduertet is,qui Dioscor.de Tragorigano scribentem legerit. Prs terea sunt
non pauca etiam,quae uerae Calaminthi,quam Romani Nepeta uocant,conuem uni. sicut invita. Quando bibitur, aut ex eo fit emplasti, confert puncture vermium uenenosum, eius decoctio prouocat urina, confertapasmo, & dilatationi anhelitus,dolori pungitiuo uentris,& chOlericae passioni & rigori. Et quando praemittit & bibitur cu uino,expellit uenena mortalia,incerficit uermes: & quado comedit & bibit post ipsum aqua easei diebus continuis, confert elepha DA &c. Has em uites singulas ex ordine Diosc. lib. . cap. xs.Calamiuth i adscribit, dicens.Cala minete succurrit pota aut emplastri modo imposita serpentium morsibus. Urinam pessit pota eius decocta, opitulat ruptis , conuulsss, in spiritus dissicultate Sc non nisi recta ceruice spiran
tibus, torminibus,talis proiluuio, & sebrium algori,Contra istalia vcnena praepota cum uino
238쪽
Desirestituit suffusos selle, uentris Iumbricos eum sale & melle pota necat, elixa crudach trita , Aprodest & elephanths. Proinde non est,quod quouis pacto Avicennaab errore uindicari que at. neqr enim de solo Calamento hoe capite scripsisiquando multa sint in eodem,quae Origano conueniant: neq; in nomine tantu peecatu est: puta, quod Calamentum pro Origano scriptum
interpretis incuria Tui siet. suntem non pauca, ut demonstrauimus,quae ex Dioscor. auro are
alaminth i debentur. Sed quid multa r solent fere omnia Avicenns esse dubitationibus plena.
Ιfferre non solum natura,sed & figura quatuor has herbas,ostendit non solum Dioscor.
ό ό enu. ar Ριinius, qui singuli seorsum istas depingunt: quod equide non fecissen*si ea ciem figura aut natura non distare perspectu habuissent.Hoc non animaduertens Avicen ea dem Can. i. cap. 1s. bAuriculae muris nomine confundit. Nec potest ab errore uindicari Aui-cenna,quod Alfine & Μyossitis,quae proprie auricula muris dicitur, ac Anagallis, quia foliis muriuauribus similibus constant, merito auriculae muris nomine nuncupari posuerint. Nam hoc utcuno de tribus ris dici possi de Helxine certe,quae Conuoluolu, ob id quod omnibus in quas inciderit, plantis circumuoluat,latine appellari potest: cuius folia,autore Diosco. lib. cap. χκα. hecterae follis sunt similia,dici nequaqua potest. Quod aut Anagallis si diuersa ab auricula muris,latetur met ipse Avicenna,seorsum deinde sub proprio nomine de ea tractans oblitus qd antea eius proprietates in auricula muris assignauerat. At ne uidear per calumnia falso reprehendere Avicenna, eiusdem uerba ex. i. de Simpliciti. medica.libro in mediu afferemus. Auricula,inquit,muris est herba,cuius uirtus secundu Galenum est propinqua uirtuti herbae ctua uitru absitergit. His uerbis proculdubio Aisinen innuit, quam Galenus & Dioscor. testan similes habere uires. Galenus enim lib. s. de Simplicib.medica. cap.Σς.de Alsine in hunc modustribit. Haec est herba parua,& eius uirtus est similis uirtuti herbae, qua uitrum abstergitur, hoc est, Helxini, quam nostri Parietariam nominant. Diosc. uero lib. .cap.χἱ 3. de Alfine ita tradita Et in uniuersum eadem Helκine potest. Ita Plinius quoq; Isb.Σα. cap.4 .de eadem scribit, Alsine qua quidam myosoton appellant,nascit in lucis,unde S Alsine dicta est. Vsus eius ad collecti ones inflammationes . Quin emendat omnia quae HelXine,sed infirmius. Subiungit Avicen na.Et hoc nomen concessium est duabus herbis,quaru unaefi,qua nominar GaIenus. Haec quidem Avicennae uerba uera sunt. non enim soli huic herbae,quae proprie Myosotis dicit, auriculae muris nomen conceditur,sed etiam Alsini, ut ex Plinio iam patuit & indieat Dioscor' ita scribens. Alfinen muris auricula aliqui dixerunt,quod murium auribus similia solia habet. Quod autem addit Avicenna,quod atrem quam nominauit Dioscor. sit similis Volubili, nisi quia hahet minora folia,hoc per omnia falsum est. Nam nem de ea quae proprie Auricula muris uocatur, neq; de altera,qus Alsine nuncuparur,dici potest:quando nuIla earum sit Volubili similis, nec in foliis, nec flore. Scribit tamen hoc de elAine, quae & Cissampesos dicitur, quod habeat folia Hederae similia, minora tamen.Estem dupleXHeliane. Vna mercurialis herbae sotras ct Helisne duhirsutis quae a nostris dicta est Parietaria. Altera hederAm uinetis nascens, ideo Cissampelos dilex. Mocata, S est Convolvola. Esse autem duas HelXines,dissimiles natuta inter se note ostendunt f& post naturam aliquiores Graeci praesertim Diosc. Paulus Aeginetarqui priuatim seorsum Q his uerbis utram in sexto egir. Heirine sunt,qui Perdicium, qui Parthenium, qui Sideritim qui Heracleam uocent. Vis eius est abstergenS,& cum frigida humiditate aliqua sensim leniter adstringens. Post haec idem Paulus ait. Heixin quae Cissam pelos dicitur,discutiendi uim hahet. Primam describit Diosc.lib. . cap. s. Et PliniuS lib. 12. cap. χτ. Secundu Uero idem Dioscor. libro eodem,cap. χ κ α depingit. Post uerba paulo ante dicta, Avicena ita ait. Et est herba expansa super faciem terrae, paruos habenS stipites,& azulinos flores. Qus uti Avicennae uerba noconueniunt auriculae muris,sed alteri Anagallidis generi: id quod testatur Dioscorides libro. Lcap. is'. de Anagallide in hunc moduscribens.Dupleκ diuerso floris colore Ana allidis oenus est. Haberem altera caeruleos,quae famina est,altera quae mascula, puniceos flores. Breues sunt frutices in terra iacentes foliis in quadrangulo caule paruis, S modice rotundis, Metrines fi mra,semen habet circinatu. Nec dimentit Galenus libro de simplicib. medica. ad Paternianum cap. L . dicens. Anagallidis duae specim. Vna cceruleo flore, altera quasi puniceo,uerum ambae in altis sibi similes. Sicut aute frutice humiles latris mollibus iv pusillis,& subrotundis. Plinius quo lib. iς. p.ti. nihil a superioribus quod diuersum sit,scribit,inquiens. Duo genera eius . Has flore phoeniceo, foemina cceruleo,non altiores palmo,frutice tenero, liis pusillis, tundis, in terra iacentibus: nascunt in hortis & aquosis. Porro effectus,qui deinde ab Avicenna adnotansilii Anagallidis proprii sunr,quemadmodudum ait.Illa , qua nominauit Dioscorides , '
239쪽
B extrahit spinag&surculos,& facit adhaerere plagas. Hi enim a Dioscor. quoq; tribuuntur Ana
gallidi dum in eam sententiam scribit . Leniendi utS utri est, instammationes arcent, surculos extrahunt. Easdem etiam proprietateS Avicenna ipse,cum seorsum de utroq; Anagallidis genere,cap .n.sub proprio tractat nomine, Anagallidi adscribit. Adricu tamen Avicenna superiori iahas aliam quandam proprietate eX sententia musathach cuiusdam, quod scilicet eius iuvamentum est iuvamentum absynthst: quae certe non est Anagallidis, sed refertur a Paulo Aeginera de ea herba, quae proprie Myosoris,id est, Auricula muris dicitur a graecis,qui eam ad occidendo uermes adhibet. Ideo clarum admodum esse arbitror, Avicenna in uno eodem capite quata tuor herbas natura Se figura differentes,miscuisse,primum referens ea quae Alsini, secundo qui Heliunt, tertio quae Anagallidi, &postremum quae Auriculae Muris conueniunt.
E De P EDE CORVINO. Caput . XXII.
- Emo miretur me Avicennam erroneae medicinae magistria principem statuisse. eur enim eo nomine no dignus sit,qui reliquis tot errandi occasioneS in re medica praestiterit, non uideo. Vtinam uero non tantae aliquando forent,ut istis uita humana periclitaretur. ita em connivendi nonnunqua subesset ansa. Proinde cum illa errandi occasio,qua medicis iunioribus in herba Pedis corvini praebuit,tanta sit, ut sine uitae humanae ultimo discrimine tolerari no queat, merito &hic inter reliqua eius errata loca habebit. Nihil aut e mirum,alrjs errandi occasione dedisse Avicenna, cum ipse, quid esset Pes corvinus,ignoanrit:id quod no modo ambigua, ueruetiam Contraria, quae de hac ipsa herba scribit, indicant. Canone enim. z. cap.σεν.de Pede corvino in
hunc modum differit.Pes corvinus Radix huius herbe cum decoquitur, confert solutioni uen-mS antiquae.Et dixerunt, Paulus,&atri,quod conseri colicae, & efficit Operationem hermoda Mylorum absq; nocumento. Quid per Apollinem obtestor, istis uerbis obscurius quid denim
magis pugnans c Si em radix Pedis corvini solutioni antiquae prodest, certe hermodactylorum Peration qui sunt satis in soluendo potentes, facere non potest. Idem insuper Avicenna Fenzz. Cau.3. tracta. 2. P. S.Pedem corvinu non colicae,sed podagrae potius, ex eiusdem Pauli sen renita prodeste docet,ita scribens. Et dixerunt quida, quod Pedi corvino inest operatio hermo dactylorum,& non est eius, nocere stomacho. Vtrobiq; tame male Paulus super hac medicinaia quae facit operatione hermodactylorum ab Avicenna citatur. Neq; em usqua Paulus Coruina Pedem hermodactylis comparat in iuuando podagricos, sed compositionem, quae nominatur' apud Graecos per inde Coruinu,alteri praefert, quae apud eosdem Graecos istἰ Ἀμοδακ λον,id est, C Per hermodactylos nominia sicut uidere licet apud Paulu in septimo. Itaq; ex ambigua ista atq; falsa Avicennae descriptione nihil certi uenari potest. Hinc est,quod tam uaria eiusdem interpret de eadem herba pronunciauerint. Quod si uero praedicti expositores, ac tota etia iuniorum medicorum schola,cognouimentalia esse herbam,a priscae aetatis medicis Pede corvina appellatam,aliamin a nostris, nunquam tam uaria, tam dubia de ea scripsissent.Ridiculum enim ferme es Purare herbam,qua nostri temporis herbarit Pedem corvinu nominant,esse illam, quam Ueteres Medici,Dioscor. Galenus,Plinius &Paulus sub eode nomine celebrarunt, quasi sit ne cessarium,ut quae nunc sunt nomina herbarum,etiam priori seculo fuerint.Et utrem clarius de pes Corulas . monstremus,annotanda,quod antiquorum Pes corvinus,Coronopus est dicta: hancq; descriCoronopus . his Dioscor. libro secundo cap.ii'. in hunc modum. Coronopus oblonga herbula est per te ram strata, Sc folia incisuris diuisa habet Estur olerum modo decocta. Radicem habet gracilem 1n cibo adstringentem,ideo coeliacis utilem. Nec aliter describunt Galenus libro septimo, de simplicibus medi camentis cap. .Et Plinius lib. 1i. capite decimon no inquienS. Coronopus oblonga herba est cum fissuris. Seritur interim: quoniam radix praeclare facit coeliacis in cinere tosta. Est autem dubio procul herba illa, quam uulgo Capriolam, aut Sanguinariam,quodnaeribus apposita sanguinem eliciat: aut Pedem Galli nominant. Quam etiam sub galli cruris nomine describit Apuleius Madaurensis in libro de herbarum uirtutibuS, cap. 4. In eum modi Nasci amat herba Galli crus locis folidis,&circa uias eius cacumen instar pedis galli. Non esse uero herbam hanc diuersam a Coronopode ueterum, testatur Dioscor. qui consimiliter admodumCoronopode describit.Nascitur locis incultis,aggeribus Sc uris. Iuniorum autem Medicorta Pes cominus longe alia a priori existit herba:ea enim exulcerandi uim habet,& non ad n gendi,quemadmodum antiquom,ati adeo extrinsecus apposita, rodit, ampullasq; excitat: eaq; Dioscoridi S reliquis Graecis βατραχον, Latinis uero Ranunculus uocat quoniam raniS her haeci; in eodem elemento natales sint,aut quod inter eius frutices frequentes inueniantur ranae , medici uero iuniores non solu Pedem corvinum, sed etiam aptu raninia & sylvestre nominant. Sunt ecia,qui Risus apium adhuc appellant gemIs-noxam eius indicantes. Nam ea in Sardi nia plurima nascitur:que sim cibo potuve sumit, mentis alienatione, dccum labrorum contra.
stione eas conuulsiones facit, ut risus specie uidentibus praebeat. Ab eoq; effectu tristi & amaro
240쪽
nimis dicterio Sardonius risus inter homines quondam iactabatur. Huius herbae, quam uete- Δ
res rana, cuiuS effigiem reprssentat,nominarun omneS quaruor faciunt speciesreo 'rumq; folia Sc caule, ii apponantur humano corpori,uim mulcerandi habere,&eschara facere docent.Id quod facit Diosc. lib.1. cap. 16;. de ea in hanc sententia scribens.Batrachion, sunt qui Apia agreste nominat. Huius plura su ni genera. Vna in omniu uis acris, Sc in exuIcerando esticacissima.Habet omniu folia Sc caules teneri impositi exulceradi, urendiqr ignis modo, uim cudolore. Subscribit Gal. Iib. s. de Simpli. Medic. in σε. ita disseres Genera huius Planrs quatuor. Virtus omniu est acris, fortis in tantu, ut si extrinsecus apponanc exulceratione faciant cu do lore.Ne dissentit Plinius lib. 15. cap.1 .ita scribens. Ranunculu vocamus,quem Graeci Batrachion genera eius quatuor: omnibus uis caustica, si cruda folia imponant, pustulas ut ignis faciunt. Cogitent ita ueritatis studiosi, quid detrimenti ex diuersitate ista duaru herbarii eiusdem appellationis non animaduersa acciderit. Arbitrati suns enim quidam cum Pedem eoru num apud Auicennam ad podagricos dolores prodesse legissent,hanc nostram quae Ranunculus dicitur,intellexisse adeoq; ignorantes esse uenenum,in catapoisjS deuorandu exhibuerunt. Quemadmodu Leonicenus, uir nunqua sine honoris titulo nominandus, scribit se nouisse Hedicum,qui ex radice Pedis corvini,quibusdam alijs adiunctis, Pillulas conficiebat,eas pod gra laborantibus Propinabar,non sine magno quorundam, qui eas accepere,periculo: donec tandem per eum sui erroris admonitus,a tam periculoso medicamento abstinuit.Quodsi meta dicus ille cognouisset, Coronopoda Graecorum esse diuersam a nostra, nunquam in animum
induxisset,liac aut in catapotiis,aut alio quouis modo intuS sine periculo adhibere posse. Quare tu quisquis es, qui solidam medicinam eae animo sitis, disce aliorum Periculo,delectum lGgendis autoribus adhibe.
1 Vicenna secundo Canonis,cap. V . Carabe historia ex professo tractansscribit esse gummi arboris cuiusda, quae Nuae Romana uocatur, quam cap. si .esio nomine murum appellata Nam gummi,inqui quae eae hac arbore Romana est,Carabe est. Μanifestum uero, Arabes per
Haurum Romi seu Romanu intelligi Popula nigram: id quod proercaetera indicant Avicenne
uerba, quae in capite Hauri Romam scribit in hunc modum. Nominatur Achimis. Quae senecctio corrupta est, quando Aegiros Pro ea scribendum erat. Graecis aurem αιμινο , Dulu nim
significat.Quantu aute deceptus sit Auicemiavum plures alii cum eo,ostendunt ea quae scribit Plinius libro naturalis historiae.ιτ. cap. 2. IS enim fabulosum hunc errore explodens,ita ait Phetetontis fulmine icti sorores fletu mutatas in arbores Populos, lachrymis electrum omnibus annis fundere iuxta Eridanum amnem, quem Padu vocamus .Et Electrum appellatum,quoniam Electrum sol uocitatus sit elector, plurimi Pocte dixere, primi ut arbitror, Aeschylus, Philoaemus Ni cander, Euripides, Satyrus. Quod esse falsum, Italiae testimonio patet. Ita fabulosa etia secutus pro argumento operis Ouidius, lib. x. Metamorphoseos,inquirande fluunt lachryma sitillata- sole rigescunt. De ramis electra nouis. Capite uero tertio eiusdem libri Plinius post uarias de Succino opiniones,eius ortum certiuS describens, ita ait. Certum est gigni in insulis Septentrionalis Oceani, & a Germanis appellari Glessiim: itaq;&a nostris unam insulam ob id Glesiari appellatam, Germanico Caesare ibi cIassibus rem gerente, Austrauiam a Barbaris dicta. Nascit aute defluente medulla Pinei generis arboribus,ut gummi in cerasis,resina pineis. Erumpit humoris abundantia.Densatur rigore uel tepore autumniati Cum intumescens mus rapuit ex Insulis certe in littora expellit: ita uolubile, ut pendere uideat,atq; considere in vado: quod arboris succum prisci nostri credidere, ob id Succina appellantes. Nec probatur etiam a Dioscor . ea
fama ac opinio,quae ex Populi arboris resina Succinu durari adstruit id qd indicat Iib. primo . cap. 1οι dum ait. Fertur utriusq; populi lachryma circa Eridanu fluuiu in destillando densari fieri,quod Electru uocant. Eo enim quod ait, fertur,insinuat se id commentu non probare. Acce dit ris omnibus, quod re ipsa iam hic error etia explosus sit. Vem ad hunc errore connivendis fuisset, quando Sc inter autores non pauci adhuc hodie cu Avicena sentiant, nisi quo pugnatalia sibi in Carabe scriberet Avicenna. Capite nanq;. 3 . asserit Carahe esse calidum Parumper: id quod Se facit in libello de uiribus cordis,calida in primo, &siccamin secundo dicens: mox in men subdit. Opinio tamen est, quod sit frigida. Capite aute. t. . hoc gummi calidissimum esse scribit: quod &. cap. ςio. confirmat, inquiens.Eius gummi est ultimum in calefaciendo. Hic it rum cogitent ueritatis studiosi,quanto in periculo uersent, qui Auici sibi in uniuersum imitan du proposuerunt. Quod equide magna medicoru pars facit,&hi maxime, qui uulgo celebria ores doctioresti; habentur: qui etia per compita&fora non uerent praedicare, se mallecu Aui
Arabi aliis, quora uerba oraculis instar haberierrare . curis,a medicina a Graecia hauriunt.