Noui herbarii

51쪽

Acorus, corum

52쪽

S II C I v Μ Pharma

Acoro flores aureos Aroceosin attribuunt radi coelestes:& uocatur fine te ina Venerea;uel radix Nautica Gladiol'.

A COR 1 descriptio ex Dioscor. libro Primo. A α CORVS talia Iridis habet, angustiora tame. Radices non diis

similes complicatas no in rectum sed obliquum tendentes,& summo cetpire marias, geniculiis interceptas, albicantes,gustu acreS Odore non in malas.Optimum est denis candidum, plenum non exesum, odoratu.

cuiusmodi Colchidicum,&Galaticum:quod A leuon dicunt. A C O R V M. Plinianum lib. u. cap. 13- Acorus Iridis talia habet, angustiora tamen' longiore pediculo ra εdices ni rus,minus 3 uenenosas,caetero & haS similes Iridis, gustu acres odore no in ratas, ructafaciles. Opumar Ponticae, dein Galaticae, mox Creticae Sed prime in Colchide iuxta Phasin amne,&ubicunc in aquosis R enabus uir.s maius 4uam uetustis Cretice candidiores PonticiS-Si a r utribus in umbra digitalibus frustis. Necno inueniuntur qui Oxvmyrsinae radicem Acoron uocaci ideoq; quidam hanc Acoron agrion locare malant. Uis ei ad calfaciendu extenuandum cI3 esticaX, corura suffusiones & caligines oculo i succo eiusdem poto,contra serPentes .

. 1 s & Iuuamenta ex DIolcoriae. Radici uis calfactoria. Dec Iam potu urinam cit. Prodest lateris doloribus. 8c iocineris,aim pectoris. Item torminibus,uulsis,ruptis. Laenem absumit. Vrinae stillicidio. 8c serpentum ictibus auxiliatur. Ad muliebres insessus Iridis modo utiliter imponitur. Oculorum caligines succo discutit.

Fortasse alia Antidotis radix magno usu com miscetur. minimauit Ex A P V D E T O.

hodi Ne apes examinent & diffugiant, herbam Venerea in uase apum sus

in omnibus pensam habeto,& nunquam seducentur. Haec herba raro inuenitur: nec PMusimhVβα eam :requis poterit,msi cum flosculum emiserit. illa non tam Ad dysenteriam 8c stranguriam, herbae Ueneres radicem ex aqua de inuen rix. coctam ad tertias dabis bibere per triduum,mirifice urinam deducet.

53쪽

corum ae o M V s Secundus.

PII genera apud Dioscor. sunt Eleoselinon, Oreoselinon,Peo troselinoia,Olus atrum, & Smyrmum:quae omnia quid reipsa snt, apud Dioscor. uidere te malim:proinde&1ocum indico,qui est apud eundem l1b. 3.cap.76. Ruellianae editionis. Nam quaedam in hiis etiam parum coperta nobis sunt. 8c dissimulare maluimus quod nescimus,qua impuden is , ter nostram ignorantiam prostituere . Quamquam si Pandectario credi: ophidimus, tot erunt illius species quot uulgati Apij. & floris et cauliu similit dines. Nam illi etiam Ceri liu, et Nasturcium, ex Apioru genere sunt.

De errore Medicorum in Aphs, ct Petroselino, uide infra Annotationem Nicolai Leoniceni,& huic respondentem Pandulphi Collinulij alteram non minus eruditam .Item Ioannis mainardi unam & alteram super eadem re.

De SE LINI Temperamento ex Gataib.s. Selinon .i. Apium usq;adeo calidum est,ut et urinam 8c menses cieat.

Flatus quo discutit,&magis quo semen quam herba ipsa Sed & reoselini,& Hipposelini similis uis est: uerum Hipposelinon imbecillius

est, Oreoselinon ualentius. Ex eodem,lib. Alimentorum. 2.

Apium, Equapium,Sium,Smyrnium,quod Romani Olusatrum uocant omniabaeeuvi Briae ciendae potestatem habent. Apium inter caetera familiarissimum est,& ori,stomachoqi gratissimum, Equapium,et Sium insuaviora.Nam Smymium insuavitate caret.Ideo Romspia rimum uenditur,acrius , longem calidius quam Apium . Quin dc aliquam odoris uim hahet. Quapropter Sc Apio,Sio efficacius urina mouet Ad haec mulieribus menses prouocat. Veris tempore caule producit,qui crudus edendo est,haud aliter quam sollia,quaesola per hyeme, circa caulem retinet, sicut & Apium.Tandem uero caule accedente, to in planta iucundior redditur,siue crudaiue cocta edatur siue ex oleo & garo, siue uinum, siue acetum libeat adiicere. Nonnulli cum acero S garo tantum edun ueluti Apium:alii paululum affundunt olei. Sium&Equapium no nisi cocta sumuntur. Vtrumq; enim insuaue,si crudum edatur,apparet. Sunt Meroetiam qui Apium,Smyrnium Lactucae iungentes solijs,ita intent.Etenim cum Laetum insipida,& fatua quaedam res fit,praeterea frigidi succi,grarius,commodiuis cum acrium ali quo sumitur.Hac ergo de cauta,quidam etiam Erucae, Porri folia ipsi admiscent.Sunt qui de Ocymi.Quod porro nos Smyrniu,Roms nunc Passim ab omnibus,no hoc nomine sed Olusanu appellat. Et fortasse quispiam omnino ne numerandu quidem inter alimenta ipsum cense at uti, nec Stum,nec Equapium:cum sint huiusmodi omnium ciborii obsonia duntaxat: que admodum S caepa,et allium, S porru, Se ampeloprassium,& simpliciter omnia acria . Ad hoc genus pertinent Ruta, Hyssopum, Origanum, eniculum,Coriandrum,de quibus incommentariis obsonatoriis tractatur,qui ad medicos quodammodo et cocos comuniter quide illi spectant:proprius tamen utril finis est,ac propositu.Siquidonos ut prosint cibi in primis noti ut delectent curamus: & uoluptatem si quando quaerimus,utiliinti eam cogimus seruire. Nam in nonnullis magnum ad cruditatem momentum affert edendi insuauiras. Ideo. modice talia condire satius fuerit. Cocorum uero lauticias, at cupedias prauis apparatibus instructas, ut uulgo passim utuntur,crudios magis quam laudabilis concoctio excipere consueuit.

Selinon intantum cateiacit, ut S urinam moueat,& menses. Quin & flatus quo discutit

maxime uero semen. - -

Vires eius re Iuuamenta ex Dioscor. lib.3. Satiuum Apium ad eadem quae Corianum conuenit. Insammationishus oculorum cum pane,aut polenta illinitur . Aestuantem stomachum mulcet.Μammaru duriciam reprimit. Urinam cieqsiue crudum, sue coθ

54쪽

Aluum cohibet Semen uehementius urinam pellit. Contra serpentium uenena, aut epotam argenti spumam, auXIliatur. Inflationes discutit. - Ammiscetur medicamentis quae dolorum leuameta pristant, Ι neria acis quo ac tussis remedijs.

De Petroselino. 8c quomodo Petroselinon nostrum sit

boli ab Herbariis uocatur, caetera tamen dissim lia:an eius quoddam go inus sit,seue aliud quiddam. ex probatis scriptoribus affirmare non ualeo, .nem quibus aths nomenclaturis appelleturmisi quod in Barbarorum coci ;D inentariis lego, . orsum diaboli dictum, eo quod praemoriam inferne ra s dicem gerit, quam a cacodaemone fabulantur, extemplo ubi nasci coeperit, uel fodi praecerpiriae in usum ueniat uitae humanae. Quod perinde uerum esse credo ut illud quod de fibri snis testibus nugantur, testes ab ipsis euelli, et ab se abiici, qaum uenatu urgeantur, uidelicetne

hominibus remedio sincqd tame Dio scor . credi debere, dicit esse no Guissimum . Caetera infra lege apud Hieronymum Herbarium.

55쪽

corum

T O M V S Secundus

De GLADIOL O quae hodie celebratur in ossicinis pro Spatula foetida, uu o ZΦxomlin.

RHAPSO DIA

Iphion,aliqui Anactorion, ali j Phasganon,alii Machaeromon, alii Arion uocant Romani Gladiolum, quidam Genitalem. Nomen inde accspit, quod solium gladβ praebeat speciem .bidi simile erat,

nisi minus 8c angustius videretur,& gladη modo mucronatum, nermos sum . In caulem exit cubitalem, iii quo purpurei flores in ordinem digesti,inter se distant . Rotundo semine, radicibus geminis una bulborum modo super alteram insidente.Quarum inferior gracilis est, superna uberior.Nascitur in aruis. Pars superior radicis cum thure illita, admisto ui α spicula & aculeos e corpore extrahit. Panos cum lolii farina Sc hydro vire, &Iuua melite discutit.Qua de re huiusmodi emplastris inseri solet.Menses impo inemabG bs sita trali it. Superiori radice ex uino pota, Venerem stimulari,& inferiore sumpta sterilescere tradunt. Superiorem quoq; utiliter infantium enterocelis, cum aqua potui dari praecipiunt. Ex BARBARI C O R o L L.

XIphion,a Theodoro dicitur Pugio.Floret uere,cum Viola nigra. Falso plaerim arbitrant Xiphion eandem esse, quae&Lonchitis. Sed illa in siccanei haec in humidis nascitur. Sunt Scalia discrimina, quae notari possint uolentibus. Habet haec de radicem ad nucis auellanae simili tudinem fimbriatam, qua effodi ante messes oportet, & in umbra siccari. videtur haec dc Phataganon,&Hachsronion,hoc est, Ensis uocari: radice,ut Theophrastus inquir,dulci,decoeta S comendata panificῆs, si trita farinae admisceatur. Vnde Machaeronti pastilli fortasse ortu habu

o - Pastillimia ere,quos tertio Glendas Octobres uulgus esitar Item roth ida,& sine corrice capillara fibriS,ut choreonn. Gethyum. Scolopendrae in herba eam frequentes conueniunt. Est &compositionis cuiuscia in medicina uiridis nomen machaerion,ad morbos articulares,&Ischiada Habet &Xiphias pincis,quem Gladiolu interpretantur,duo,ut inquit Aristoteles habes rostra,sed dentibus carens

EX M. V E R G. C O M M. Haec est Gladiolus illa, cultellato solio herba cui a principio statim Iridis solia hic compa

rauit:princeps in hoc foliorum genere,& quae prima huiuscemodi similitudinis notam caeteris dederit: ideo tot gladiorum appellationibus diuerta locis indicata. Florere hanc uere cum Oenanthe,rugraviola,Helychryso, Limonia, Anemone,& Hyacintho Theoph.ait. Vocat Sipse Xiphion Plinius multis locis Gladiolum: quo in loco ex piassio de ea agit.ας .uolum capite.ti .Xiphion,&Phasganon graecis nominibus eam appellat. Nec de folio eius aliud tradit,. cum primum ex terra prodit glad' ostendere speciem. Hic ultra addidit,Iridi simile esse, breuius tame & angustius Mam,f. quo uidendum est,an in mucronem desinens di cendum sit,an decurtati mucronis: quales cultelli aliquando in incidendi tm usum fabricantur. Vtra enim ακοἱ significare ex diuersa propositionis eius ut Potest &quod αποἱυ, a. i.in acutum derasum est, Sc cui ex acumine suo ablatum alio fuerit:ut αποἱ ἔν Thucissides ait, & in graecis multa alia inueniuntur pro duabus deinde radicibus eius reuocanda legentibus in hunc locum erunt,quae in Testiculis duabus plantis superiore uolumine dicta a nobis fuerunt. Nec aliter in Gladiolo hac duas inueniri radices, in in bulbosis plaeri alqs,in quibus preteriti alii bulbus 8c radiκ inferior semper est: genital ex se alia cedit ipsa , donec tertio,aut quarto anno tota pereat. Auellanis Plinius eas comparauit:hic naturae notas magis secutus, bulbulos paruos uocauit.Discrepant in natalibus eius Dioscorides Sc Plinius magnopere. Hic in aruis, ille in humidis rester in genere αρουι-ων, quae qualia sunt superiore libro dictum a nobis est, posuit: alterinaquosis &palustribus. Potest tamen uterin quod veru sit dixisse:nam possunt arua humida esse.Diosc.praeterea in arvis maxime nasci dices, no negauit penitus posse etia in aquosis nasci .

56쪽

Fullonum 4.

As uulgarib. her

barijs inscribit herba Fullonu,uel herba Saponaria, ea uideli scet,qus in prophetis nominatur herba Borith . Aliis aut Isiatis, aut qumdam eius species iudicastur. Quamquam neu trum horum mihi pro εhatur. Verum in Synoσnymis de hac plura . New em in animo es crupulosius omnia hic persequu

57쪽

ser frame YIlaniel. Herba uulneraria . cui no σme fecit Pede leonis, & Leo topodion Hieronyms herbarius. Uera Dioscor. descri optioni non re spondet.

59쪽

corum T O M V S Secundus.

Huic flori nomen indita a graphso

accepimuS cu pingeret,nec plura rimari licuit herba alioqui passim crescens npratiS precipue,

60쪽

Sanct Iacobo blum. Latinum nomen nos :fugit. Experientia tamen id ididicimus , fistulas cura re, 8c ne ultra serpant pro illibere, tunsa&impossita . . Vulneribus item mirio ifice medetur, & ad quael interanea prodest.