장음표시 사용
71쪽
are, an medioque ponere. Neq; vero exquisitam quanam ad rationem exigi haec a nobis debebunt quoniam nec Omnibus aeque in rebus subtilitas quaerenda est, nec vero Dostulandum, ut pressitus agatur, quam ipsarum, qu subiectae sunt, rerum vis& natura patiatur. Ac locupletes
quidem ita sere sunt morati, ut super bia, Iastidio efferantur: perinde enim affecti vivunt, quasi bonis omnibus asi fudit & quoniam, quanti numquodque si aestimari sere nummis bleat, eaq; ratione argento Ven ire omnia, quia eo ipsi abundent,omnium penes se rerum pretium esse opinantur itaq; beati sibi videntur. Ad hoc accedit, quod homines magnam partem in re facienda, atque exaggeranda occupato , diuiti)sque inhiantes vident. Quare illarum possessione, tamquam excellenti inter homines bono quodam , quod unum expetant, quodque admirentur omnes, ipsi gloriantur reliquos autem despiciunt, nec homines putant: quq quidem arrogantia inselentiaque ea quoq; re augetur plurimum,' neque adeo immerito, quod multos multa locupletem rogare necesse est tum arbitrantur sese dignos esse dominatu propter copias enim, quibus ipsi aD satim praeditissent, dominationem, regnumque expeti putant. Gloriosae itaque, atque insolentes diuiti sunt eae 'dena petulantiam habent, sit perbiae comitem difficile est enim, nisi si sorte ratio adsit, prudentiaq;.secundo fortunae cursu non auferri. Eorundem est diffluere luxuria nam
ωdelicati, mollesque simi, copiarum ostentation elea 'ti videri volunt. Ad summam stulta pecunia est, sed sortii
nata, felix Praeterea autem multo haec sunt eadem no luis in diui ij deteriora, quam in veteribus vitia repente e inim diuites facti sunt, abundandi, ut ita dixerim, imperioti; ut plerique Romς in quo si qui fortasse fuerint, qui detrahisbia nobis querantur ij meminis e debebunt, non hunc nobis de hominibus,sed ipsa de re institutum fles r-
monem. Potentium autem mores partim cum locupletum natura,&consuetudine congruunt, partim aliquanto sunt etiam probiores nam&honorum studium in his
72쪽
est, ani natis virilis, atque ad agendum promptus prebet enim potentia facultatem, &propter dignitatem grauitas quedam inest. Ac de locupletum quidem, ac potentium moribus hactenus. In paupertate vero atque inopia Omnia i)s contraria reperientur. Sic igitur an inlati erga potentes& pecunioses tenues amici csse debebunt, ut illorum incommoda, contumelias, iniurias, ineptias non modori cile perserant, sed amanter etiam tegant cosque, quo ad
scri possit, diligant: colant quidem certe omnibus locis, atque observent diligi enim volunt, propterea quod existimant, a quibus amentur , ijsdem se se probari. Itaque cum omnia sibi diuites arrogent, amicorum obsequiis, atque obseruantia magnopere delectantur tui enim de se iudiciihabere eos ascriptores putant. Dissicile est autem diligere eum, quem non probes nihiloque factu facilius sic moratos, quemadmodum dictum est, probare verumtamen, ut ait Tiresias ille, Quandopaupmem miliis ambagibus horres deuoranda hec sunt, ferendumque quo animo, quod co
rigere nequeas praesertim cum non virtute, probitate hec necessitudo contineatur, sed emolumentis, fructu. Stulte igitur faciunt, atque inutiliter, qui, tamquam Horatianus Davus, decembri in dominos abutuntur libertate:
Tu, cumsis, quod o omissis nequis, pernitiosi e
mira hec sunt, prestatim aduersus potentiam Juperbiamq; - Quare non modo dici, proferrique' sc non expedit, sed ne cogitari quid cm sine detrimento possunt retrahunt enim nos ab obsequio,&cultu potentis amici,sne quo contineri nece sisitudo haec diutius non potest. Nonnesinus cst autem eorum Vitium damnum certe idem, qui desuperioribus amaei sua omni sermone absentibus etialiunt, eosq&quos reuereri,&colere non modo decet, sed tiam fructuosum est, ledunt. Itaque dupliciter accusandi sunt,&quod ab officio recedunt. quod eorum cum factis minime conprobant. Superbi etiam, atq; arroganzes monendi sunt,atquea
73쪽
que, ut ab hoc studio desistant, hortandi nam nihil obs
quio, atque obseruantiae tam est aduersarium, quam arrogantia: obseruamusenim&colimus, quos ins gni aliquare antecellere nobis putamus omnia autem sibi qui arrogant, ne illi longe abcst ut cuiquam obsequi vclint. Ac sunt omnino quidam nulla de re tam selliciti, quam ut ne cuiquam staccumbere, aut quicquam cuiquam concedere videantur ij sese inferiores appellari mortis instar putant, pauperiores tantum dici volunt austeri, tristes, duri, omnia summo iure, seuere agentes, atque acerbe qui si appellentur modo, continuo ad calculos abeant, confestim sita, atque aliena digitis metiantur lationcm subducant, aqua ne punctum quidem cuius luam causa decedere ius es.se arbitrentur: i), ut antea diruim est, ad aliud studium traducendi sunt, ne statem sella cate anxieque degant,&, ea xacta, frustra, quod nihil processerit, fortunam, quod facere lent, accusent, cum ipsi in culpa sint. Nobis autem le
ni homine opus est, molli flexibilique ingenio pr dito, qui
de suo iure decedere didicerit,d parere fortunae: idque animo hilari, aut certesquo facere positi, ut non appareat coactum obsequi nemo enim, quem colit, illi inuitus obtemperat. Quoniam igitur superbiae occurrendum est, ni hil est autem ad eam molliendam, ac demulcendam Valentius obseruantia, atque obsequio, in eo exiles, atque inop cs amici elaborare debebunt, ut in superiores omne ossi. cium, omnemque cultum conserant id partim in dictis a lparebit, partim insectis. In sermone igitur,&congressio nibus non modo comitas, suauitas adhibenda est sed quedam etiam reuerentia assentatio autem, de qua mox dicetur, procul amouenda. Permultum vero id refert nam neque quicquam est, quod tam crebro incidat, quam ut loquamur;&ad conciliandos hominum animos summa in oratione vis est illa igitur primum cautio adhibeatur in verbis, vi summissa, Vt humilia snt, ut prope abiecta blandum enim in saeculum incidimus, cuius in errore nihil est cur versari nos cum reliquis pudeat contumax est non mo
74쪽
domonere, sed etiam consilium dat e rep hendere vero non serendum. Longum est autem singula persequi. Quare genus ipsum indicasse sit, opinor, satis. Deinde re pugnandum, si qua in re sorte fuerit, ut pedetemptim timideque fiat, dotam end raro, non nis necessario neque enim est obsequentis aduersari sepe autem in congressionibus, aut in conuiui)s disputationes inducuntur incertis, aut subtilibus de rebus, in ovo docti quidam homines, ingeniosi sacere sane imprudenter selent arripiunt enim ipsi tamquam suo iure sermonem, obloquuntur, interturbant, pertinaciter resistunt, redarguunt denio ue,idque acerbe, atque acriter: non sunt haec obseruantiae, aut
obsequijsgna. At non mea, inquiunt, culpa est, quod
homo rudis,atque illitteratus,&fortasse hebes,de rebus obscuris atquemuolutis balbutiens me lacessat, irritet, in contentionem vocet, praesertim eam ipsam artem,ad quam disputatio pertineat, professum sed parcendum tamen est, quasique cum amico lucteris, non cum aduersario, non est motis utendum: scitum est enim in loco cedere, aut se tus illud 3καδμεια At difficile est, inquiunt, pressertimeoncalefactis iam altercatione animis tum in eo ipso . profiteamur, cuiquam nos cedere videri pati non Ai-
MR ix 'Πς0, xque denuntio, inutile id illis este rit, ne etiam pernitiosum. Quare superbiam excudiat T aum molliant, aut amicitiam sese gerere ne ei es diligente etiam caueant, ne quanto committant v
75쪽
que enim est obedientis, doloris sui poenas persequi quo autem cuiquam berius erit ingenium, atque acutius, Odifficilius is praestare hoc poterit multa enim occurrent salsa, quae vix reticebit Estque omnino haud quaquam modiocris patientiae, cum pe vapules telum autem semper teneas, numquam referire sed iracundia tamen perquam diligenter cohibenda est, neq; cum superiore, ne iusta quidem de causa, concertandum isam victi oderunt,&pares cum discedunt, tamen vinci se putant. Itaque alio sele conuertunt, eos, quorum tractata semel laesit asperitas, in posterum non attingunt. Quo autem modo iucunda consiletudine, asii duisque sermonibus . comitate superbia mollitur, ita silentio, seueritate, tristitia recrude-lcit tum stultum est, quorum contumelias perpeti necesse habeas, eorum non serre iocos, Quare ita se se tenues comparare amici debebunt, ut potentis vel immoderatam in iocando licentiam, non modo bonam in partem accipiant, sed etiam, quo familiarius tractentur, habere se gratiam significent. Reliqua vero iniit consuetudine ea moderatio adhibeatur, ut in sermone plurimum hilaritatis plurimum festiuitatis insit, non estus es, sed ad voluntatem nutumque diuitis amici omnis oratio temperetur tristitia vero, iaciturnitas absit, quae minime amabiles, plerumque inuice, suspectarque sunt quos enim tristes animaduertunt, ijs se suspicantur non satisfacere. Praecidatur etiam loquacitas est enim reuerentis adhibere modum ne
que vero sermonem ipsi priores inducant, nisi si sorte iusii sint aliquid in medium, consumendi otii causa, ut fit, proponere adsit periores enim pertinet iudicare, qua potissimum de re velint audire; neque immerito is arguitur , qui praefestinet, ubi herus adsit, pr loqui. Quod autem dictum a me est, procul ex hac consuetudine amouendam assentationem esse, Videamus, quam vim habeat non sum enim nescius decus a plerisque selere praecipi: qui cum adulationem unam omnium rerum fructuossiimam esse contendant, facile permultos nominant haud magni pretii homines,
76쪽
38 Dr pr I cII INTER POTENTIOR Esmines, qui una astentatione adiuti , non modo diuitias pararunt, sed adsummos etiam dignitatis gradus irrepserunt; sed, quamquam ab utilitate prosecta haec ratio est, non debebunt honestatis,&iustitiae obliuisci. Itaque, ne quid
turpitudinis, lucri cause,contrahatur operam dabunt, tu bunturque iustitiam, si non siimmam illam bonorum , at hanc popularem saltem vulgi: etenim unum pecuniae fructum sequi si volumus, neque honestatem audimus, eos ipse se periores amicos spoliemus licet, aut aduersari; prodamus. Cauendum est agitur, quamquam ab utilitate prosem hec ratio est, ne longius si progressi erimus, iustiti.s-nes transgrediamur. Quid est autem, quod ab honestate longius absit, quam assentatio,&blandici quarum cura& nutrimentis hominum educentur, epe etiam Signare tu &procreentur Vitia Metuet igitur, Scum antis peciem praebere profestus amicum. Finitima est autem obsequi blandicia tum in unaquaquere difficile est statuere quatenus fiunt enim vitia cum ii tutibus prope continentia,aut ita certe inter se coniuncta, vix ut appareat commissura sed quaedam tamen est regula, qua uti qui Volent, neque a probitate discedent, istilitati tamen consulent. Est igitur in congressionibus sermonis qusdam temperatio, modus, quam quidem virtutem cum ea vocabulo carere videretur, ab amicitia mutuati, φιλιαν Pcripatetici nominauerunt quod, eius compotes qui sint, talem ad omnem congressum humanitatem, affabilitatemq; adhibeant, qualem adhibere inter se amici consueuerint. In eo autem posita est, ut neque omnia ad voluntatem loquamur,4 petulantia tamen absit, tristitia austeritasque vitetur. Ad eam autem mediocrem retinendam per magni refert, qui cum loquare, quique ipsi sis id quale sit, ut pleraque omnia, inci; animaduerti Ixime potest, qui Gongo quodam interiecto tamquam interuallo, inter se distant, vim parentibus,&liberis, ut in priuatis &ios, qui sunt in magno aliquo imperio: Cue enariam Driuatum commode dicta existimantur, eadem in magistratum
77쪽
tum collata clulantiae habentur non serendq. Ac parentes quidem obiurgare flagitium est, magistratum nefas, parem vero non dedecet. Hanc in sermone mediocritatem
retinere hic noster vel mordicus debcbit lubxicus enim locus est,ut neque ad assentationem delabatur, minimeq; sit amarus, aut agrestis . Id autem , nisi quid me fallit, ea ratione efficere non incommode poterit, si, quesii periorem et mico probanda erunt, ea sto loco, pleniore etiam ah quanto, ut dicitur, Ore laudabit, peccata vero non attinget Omnino ad pares enim amicos monitio,atque obiurgatio, non ad inferiores pertinet. Qui vero ea laudant, quq non probant, improbi hominis sunguntur osacio, vani, ac fallacis, i audulenti. Omnis autem sermo verecundiae plenus esse debebit: non modo quia sic omnino bene moratos decet, si lo uia securitatem etiam petulantia praeseserre videtur Absiit igitur obscenitas tetre etiam, immundar.ue res ne appellentur , singulisque cum dicitis, tum factis significatio quedam insit non negligere tenuem amicum, quid de se superior sentiat. Provideant etiam, vigestus, motus, incessus, status, si ssio, accubatio, manus,oculi, vox non ineptiis modo Vacent est enim id alius cuius dam disi iplinae praecipere, sed ut reuerentiam quandam ei ga potentem amicum, cultumque indicent. Remoueantur igitur cachinni,&clamores,d palaestrici quidam motus tum oscitatio frequens, atque excreatio, reliquaque id genus, que si luti, liberique sunt animi, ad amicorum arquabiles congressiones reseruentur Vestitus etiam ratio habeatur, ut elegans, ut mundus, ut aptus si volunt enim ostentatione diuitiarum, quemadmodum dictum est, beati videri tum ad luxuriam pertinet, quorum tantur ministerio cos non agrestes, nec sardidatos habere, sed elegantes, ornatos. Qitamquam autem in sermone plurimum cultus obseruantiaq; elucet permultum tamen cliam in faetis
apparet. Quamobrem superioribus inferiores praesto sint,
obsequantur, obtemperent,ncque re tantum ipsa, sed etiam significatione quadam, specie nihil enim neces. est
78쪽
est tantas amicorum cateruas domi alere ad sp cciem comparantur, 'Ompam. Quare ne haec quidem negligant: adsint, astent, sectentur, assiduitatem pr stent, molestiam caueant neque sic cogitent,non laasce sibi datas esse partis, sed certum quoddam munus assignatum lint enim communes inferiorum omnium amicorum. Qui vero cunctantur, qui tergiversantur,4 cessant, pernitiosum genus in hanc communionem inducunt parce enim, ac restricte munus ipsi situm cum exequuntur, potentem amicum pro Ie admonent, Vt benignitatem ipse quoque suam contra-at, ac minutatim, exigueque prsbeat omnia. In rebus autem gerendis, curandisque mandatis, primum fides, integritasque prsstanda est, non modo quia decet, rectumque est, sed quia fructuosum est etiam riuos enim fideles experti sunt, ij se se totos committunt, tradunt, eoque bene etiam si facere coguntur. Deinde cura, diligentia, sollertia, quasi in re propria adhibeatur, maior etiam si fi ri positi quo difficilior est cura rerum alienarum. Sed ii ccommunia societatum omnium:illud huius coniunctionis est Droprium. Neque enim, quod commodissilinum, aptissimumque quaque in re suerit, spectare debebunt, sed illud modo attendere, quod maxime potenti amico probetur: id quod una in re notatum ad reliqua omnia trans se
ri poterit. Qui igitur ullo sere in gradu dignitatis locati
lunt, homines eruditos, atque in scribendo exercitatos seorsum parant, qui de omnibus rebus, quaecumque inciderint,epistolas componant,Vt ii superiorum amicorum nomme reddantur ij persaepe ali scepta seruantes,quo magno labore didicerunt, hominibus illitteratis, a politaque accurata oratione abhorrentibus suas lucubrationes non probant: optima quaeque, aptisisimaque inducuntur χ-mnia peruertuntur retexuntur omnia. Quid igitur est
tui consilit illud scilicet Euripidis de Phoenissiis:
Potentium stultitia perserenda est:
Et quamquam disiicile factu est
Una cum insipientibus desipiendum. Vnam
79쪽
riam igitur habebunt non scriptorum modo sed etiam a
ctionum omnium regulam, potentis amici voluntatem,ac iudicium: ad eam se formabunt, eaque metientur dicti, saetaque omnia neque vero perpendent,quam recta si aut praua, sed tantum elaborabunt, ut eam bene cognitam, ob 1eruandoque notatam habeant: dabuntque operam, non ut recte, siquid mandatum est, curent, sed ad voluntatem superioris amici apte, atq; accommodate. Itaque inferior amicus imperium herile discat,' ut quod frons velit, oculi sciant. Ηqc sere sunt inferiorum partes,atque ossicia amicorum, vel stirpes potius quaedam atque initia e quibus ea orta,ac prosecta sunt expositis enim generibus, singulas tamen secare, ac persequi partes cum infinitum duximus, tum vero etiam minime necestarium. Locupletibus vero factiosis multo, ne errent, huiuscemodi praeceptiones attentius audiendae , retinendaeque sunt est enim potentia, nisi siquis artem, hoc est, rationem adhibeat, ipsa per se licentior. Itaque selutam eam, ac liberam paulo si diutius si ueris, ubi se corroborauit, exultat, effrenateque effertur, ac ruit. Quid enim mereat quis, ut non nullorum, quos significari a me, quam nominari est quius, immanem, ac barbaram se perbiam ferre velit qui quidem eo usq; sunt odio digni, nihil ut mirum sit, si abiectissimi quoque homines egestatem,vel summam perpeti malint, quam eos non modo serre, sed ne aspicere quidem. At tenues,atque inopes, satis ab ipsa necesiitate, quod sui sit officij, admonentur : squid tamen peccent, sane haud deesse corrector potest. Statuant igitur diuites se quoque legem tenere quando patrium etiam ius quibusdam quasi cancellis natura circumscripsit, quos transire nefas, impiumquest nec quos sextunabatque opibus anteeunt, eos tamquam desertos omnino, ac neglectos pro iuihilo habeant nec vero abieci issimum quoddam obseruanti genus, cultumquestruitio proximum omnes ab omnibus requirant dilataniatur enim interualla,contrahunturq; quibus alij alios praecurrunt . Ad eorum igitur magnitudinem, es alium te-
80쪽
nutum ossicia amicorum reserantur: neque enim par est sit periorum omnium prestantia. Itaque deum plurimum enim inter se distantibus in rebus id, quod monstrare volumus, apparebit maxime deum igitur Veneramur, colimus homo autem paulo locupletior sacrificium sibi quoque ad aram fieri ab inopi amico si postulet, insaniat nec claros quidem,atq; illustres ciues pari obseruantia colimus, ac Persarum regem. Ut igitur inferioris partes sunt, obsequium ut prestet non grauate, sed libenter, nec semper monitus, sed sepe ultro ita superioris contra est ossicium, corum sedulitate nec abuti, nec acerbe obseciuium exigere: sicque cogitare, amicorum Uti sese opera, si non gratuita, at voluntaria, at certe libera, non autem seruis unperitares:
liberi enim sunt, nec lege tantum iam id quidem perspi
cuum est sed etiam natura si quidem is natura seruus est cuius unum est,aut certe praecipuum,in corporis, membrorumque si positum munus quique ita rationis est particeps, illam visensu percipiat, non ea ipse vi pr. editus sit uautem, quos iandudum inferiores amicos appello, non ut operarii quidam , ac baiuli membrorum robore, ac laeertis, sed potius industria,&ingenio, rerum usu, ani
Ini denique vilibus, non corporis commendantur Libe-rragitur sunt verum consuetudo, atque dicendi mos famulatum, ut antea quoque dictum est, tristi sane vel bo, coniunctionis huius necessitudinem nominauit sad idem ta-
eos, quos diligunt, quamquam tenues sunt,sieruitutem sed lentiae id, obsieruantiaeq; nota, non servitiivocabulum su