장음표시 사용
81쪽
IT TENvIORE Aut eos. IVirtus coepta est,atque hominem religionis socium seruitute premere impium existimatum,veris mile est, ut infimi initio homines mercedula adducti eum facere quaestum ceperint,Vt opulentioribus Seruorum vice ministrarent: deinde Verore paulatim in morem indum honesti quoq; homines eum ipsum quaestum non sint aspernati. Verum sero viguit hic quidem mos ,eo scilicet demum tempore,cum si e medio sublati sunt, qui ei rei nomen cudere,&tamquam fabricari poterant. Itaque in renoua vetus vocabulum quod stirpemus , nisi quid me sorte fallit, non est nouare autem nobis quidem non licet: is enim haec tractare conamur vocibus, quae multis antea s culis prope conticue runt, quam haec inuenta communio sit. Sed nos eo redeamus, unde digresi sumus . Tenuiores igitur amicos ad samulatum usque qui deprimunt quotus autem quisque est, qui id non conetur efficere 'hii non modo inhumaniter sacrant, atque inclementer, sed etiam iniuste, ac plane tyrannice. Cuius enim est dominatus, in xysto multas horas quotidie ambulantem amicos adesse ad unum iubeare, eosque apertis capitibus dextra, sinistra stantos ne respicere quidem Regibus igitur haec, atque huiusinodi imperia relinquantur qui vero parem illis praestantiam assecuti non sunt,desinant eorum speciem affectare ne suis odiosi, invisique sint, arrideantur ab alienis. Nihiloque clementius illud est, cum leui quaq; de causa contumeliis, conuicioque, clamoribus honestos sepe homines consedi,ntur: idque palam in publico. Quid vos seruis sacerctis titenim sit impotentium amicorum serre omnia,vestrum certe est, quantum eos oneretis, videro. Nam qui eousque Irotervi sunt, atque effrenati, Ut manus etiam hominibus iberis asserant, eos tamquam desperatos aliquos coercendos censemus, non admonendos. Negat Aristoteles illum esse officium, quod in seruum, quia quidem seruus sit, tueri dominus debeat sed quia homines tamen serati sunt, aduersiis eos quoq; humanitatis leges inuiolatas seruari censet oportere. Nec vero illud incommode, quod falsus ille G Sauria
82쪽
Sauria, quamquam seruus, quidem nequam , homini Ebero respondit in iurgio. Tum eos homo sium , quam tu Ati ne liberos quidem homines putant, quorum etiam durior est, quam bestiarum quarundam, apud eos causi et nim quibus equis ipsi velat consueuerunt, eos curari diligenter student, neo uelabore nimio defatigari, festasq; r creari, conquieu ere volunt hominibus vero quando aut quisquam parcit, aut medetur, aut ulla in re consulit aut quodnam Rome genus est iam omni indignitate, atq; iniquitate exercitum, quam potentium tenues amici sunt haec non modo Christianae caritati, atque humilitati repugnantia, sed ab humanitate quoque hac communi, longe, longeque abhorrent. Ne igitur humanitatem fortuna obruat, neque opes, potentia libertatem coerceant. Dissicile est autem omnibus in rebus modum non selum tenere, sed etiam, qui sit, cogitatione inuestigantes statuere: variantur enim osticia personis, temporibus, aetatibus, rerum natura. ominum moribus, locorum consuetudine,
rebus ali)s prope innumerabilibus quam quidem varieta tem via aspectu intueri, compraehendere,hominis est acute celeriterque dispicientis. Nos neque acrius cernere Nos quicquam putamus, neque ad magnopere nunc quidem necesse esse arbitramur fatisfieri enim huic loco posse statuimus, si precipiemus t ea, qu e superius memorata sunt, retinere Vesant. Sunt autem duo unum,Vt amicorum
iusso, hoc est, congrue ter utantur; alterum,ut ipsi minime sint amari, minimeque difficiles ac moros . I muneribus litur assignandis andisquciderit, vilissirino cuique mandetur neque per homines no
83쪽
. ET TENUIORE AMI eos querentur. Nec enim Homerus Phoenicem Achillis iussu pocula ministrantem facit, hominem senem &grauem, sed adolescentem, aequalemque suum Patroclum. Illud etiam praestent, ut nihil omnino cuiquam maioris aut oneris imponatur, aut laboris, aut contentionis, nis necessario, aut certe magna de causa prqcipit enim humanitas, ut ne ali ni ilicitudine, iura, praesertim qu grauior si tamquam animi causa, abutamur. Nam ij quoque, qui serui plane sunt, ferre haec grauiter, egreque pati solent. Haec heri immodestia cogit me, cui hoc nodiis a portu inpatis excitauit: Non ne idem hoc luci me mitterepotuit 'Ferramenta. Vectes, reliquumque instrumentum animale habuisse Dedalus dicitur num igitur eum censemus, aut que serrae essent opera, coelo mandare solitum, aut eam ipsam, cum moliendum tamen nihil esset, vetuisse quiescere Hunc igitur imitentur, sitque imperium in amicos iustum, clemens Qui vero acerbe ab amicis operas exigunt, qui semel atque iterum cessantibus suscensent atrociter, qui sese implacabiles, atque inexorabiles prebent,prqterquam quod iniuriam faciunt, non amicorum cateruisse se stipatos esse cogitare debent, sed hostium. Atque etiam est in sermone, conuictu superiorum comitas quaedam, vel severitas potius, sed humanitate, iucunditate condita, qua praedit qui suerint, eos domestici amici, quasi parentes verebuntur,non autem Vt tyrannos, metuent, eoq;
etiam diligent. Omnes enim, quem metuunt, eundem derunt. Verum plerique familiaritatem nimiam vitare dum volunt, quod apud eos, qui in consiletudinem se se penitus immerserint, retinere se dignitatem vix putant posta, contumaces sunt, atque inhumani. Ac suit omnino Deloces quidam Medus, Vir sapiens inprimis, qui cum propter iustitiam, ut est apud Herodotum, rex es se constitu tus, cum alia multa dicitur habuis e salutariter instituta, tum illud in primis, quod ad maiestatem pertinet quaecum B
84쪽
s DB oppIC INTER POTENT . cumque enim inciderent, transegisse per interpretem dicitur, ut Medorum audia et ipse neminem , neq; cuiquam
aspiciendi sui potestatem faceret Metuebat scilicet vir magnus inuidiam aegreque laturos sentiebat ciues suos, qui cum pari dignitate tam multos annos vixissent, eum ipsum tanto sibi honore pr serri. Huic igitur malo occurri ea ratione putauit posse, si sese non similiaritati modo, sed etiam oculis ciuium subtraxistet sero enim, ut paulatim ab ea, quam de se cogitationem habere selities ent, desues acti, maius quiddam animo conciperent mente sic est nim omnino: nam quae incognita, intractataq; habemus ea maiora plerumq; animo nobis singimus,4 suspicamureste. Neque vero ego is sum, qui superioribus id praecipiam, ut sede inferioris ordinis amicis, quas germanis fratribus, patefaciant ac nudent sit hoc simplicis sinceraeq; amicitia proprium sed, ut hoc non probarim , ita austeros, tristesque, duros es se eos nolim. Recte autem Deloces, ut in Barbaris quidem, dominationeque noua quamquam multa eum secuta esse incommoda neces se est, in primis';
illud, quod aequalium, quod suorum , quod ciuium deni
que consuetudine,&conspectu caruit. Dignitatem igitur potentes retineant, sed bono modo;audiantque, nego ti)s curisque vacui,domesticos amicos, quidem humaniter, benigneque respondeant interdum etiam ultro ipsi appellent, familiariter auoque garriant, dentque se se ad lenitatem: ut intelligant homines tenues non tamen seruilitersie tractari. Est enim hominis natura minime dominationis patiens quo magis seruitutis, ac famulatus species, uevim suis appareat, deindustria quidam efficere solent, occultanda est,atque opprimenda. Sed est etiam in nonnultis malitia qu dam simulata comitas, qui, quo diutius amicorum operis struantur, gratis homines miseros, atque abie
a pellatione compensentur. Tollatur igitur meretricius
hic mos; malitiaque, traus non ex hac consuetudine so '
85쪽
Ε ΥΕNvIORE AMI cos. 7lum, sed e tota vita pellatur nec, pecunia fraudare quem piam si turpe putamus, vitae,atque tatis alienae fructus in tercipere, frustrariq; per bonitatis speciem homines vel amicos, vel certe familiares, tenues quidem atque inop ς , rectum, honestum quo censeamus Callida est etiam, malitiosaque eorum interpretatio, qui, quod tenuibus amicis non iniuste, aut grauiter imperarint, quodque in eos ingenio, leni . clementi sint, vigilias, labores, curas, pericula, damna omnia distoluta illis esse existiment, affatimque satisfactum autument quas vero id initio spectatumst, ut obsequium obsequio, ac non pecuniae si uetit,atque emolumentis compensaretur. Neque enim citharoedum,in epulis Qui caneret, isdem si conduxerint, atque is ubi postridie mercedem exigat, assidere hominem iubeant, audireque se vicissim vel modulatius canentes non iniusti sint non enim commodata oblectatio est , eandem ut reponere quum sit, sed quasi vendita. Quomodo autem superiorum incommoda,&contumelias inopes perpeti decet, neq; id
patienter solum, sed etiam demisse, ita vicissim, si quid L sensium ab inferioribus sorte sit, si quid repertum vel in natura est, vel in moribus viti), aequo animo, tolerabiliterque serre id superiores debent. Quam enim dissicile sit ad alienum arbitrium, sensumque umentem, ut cum dicta , tum
facta, tum ipse mediusfidius motus, gestusque ad alienam voluntatem dirigatur, nihil offendere,nusquam incurrere, ex eo intelligere licet, quod ne , ad nostrum quidem iudicium,ad libidinemq; cum vivimus, facile nobismetipsis satisfacere lemus. Provideant igitur,ne, si quid aut quotidiano in ministerio mimis apte, minusve eleganter sorte ceciderit, aut, in rebus mandatis gerendis, non exquisitam quandarisbllertiam, industriam, diligentiam, celeritatem praestiterint tenues amici, continuo exscandescant,atq; efferanturi-racundia quod faciunt quidam, &sane furenter, &sepe. Nihil est enim sacilius, quam per alium efficero, quod velis, qua id ratione commodissime fieri possit, optantem coiagitatione designare sed facientes multa impediunt, multa,
86쪽
8 dg ory I cII INTER OTENTIO Rr sinterturbant, ,etrahunt. Quamobrem cum indulgere potentes inopum peccatis quum est, tum sese ipse excutere perscrutarique decet; ne, siquid sorte in animo mendi latuerit, quam ipsi culpam sustinere debent , eam amicis attribuant f pe enim ulu venit, ut superiorum inconstantia, peruersitate, festinatione, iracundia, leuitate bene ac
prudenter institutae, procurat queres, accurateque, ac diligenter administratae conturbentur, secusque cadant: Ex quo illud e vetere comoedia:
Quum arduum , dii boni, negotium est.
Dementi hero cum seruitute eruias. Caueant igitur hoc quoque neque in amicos stomachum erumpant, cum irati sibimet ipsis esse debeant. Quoniam autem non beneuolentia, neque caritate adducti, sed premiorum illecti spe, quemadmodum antea quoque dictum est, ad hanc coniunctionem accedunt, procurandum est, ut, qui suas partes diligenter, accurateque peregerint, qui Obseruantiam, sedulitatem, fidemque,&Qllertiam prestiterint, ne laborum suorum premio , ac mercede si audentur. Ac quomodo ad inferiorum quidem ossicium pertinet, Vt nequicquam acerbius exigere Videantur, neq; potentem amicum flagitent, neue urgeant ted tantum admoneant,&rogent, idque verecunde longe enim ab obsequio, atq; obseruantia recedit, qui ad summam illam rationem, ac veritatem ius suum persequitur, eamq; ob causam indigne parentes ferre solent, cum a liberis in iudicium vocantur exaequari enim cum i)s se nolunt sic hesitantis est, atque adeo iniuriam cogitantis cunctari, expectareq;,dum admonearis, ut, quod debeas, dissoluas . Est enim plane debitum, ne sorte errent, ut, quorum vita in nostris commodis consumitur, eos remuneremus. Non igitur beneficium se se dare arbitrentur, neque in gratifloco potentes,a que opulenti ponant, cum bene de se meritos tenues amicos facultatibus augent, ac locupletant sed ita existiment,
obsequi; si atque obseruanti praemium soluere, iustum quidem ac debitum quaque ipsi mensura operas, indu striamque
87쪽
striamque ab illis exegerunt, eadem retribuant mercedem, imitenturque terrae, agrorumque consuetudinem, qui, a quibus diligentius coluntur ac laboriosus, iis uberiores fructus serunt: praeterquam enim, quod officio facient satis, utilitati etiam consulent grati enim habebuntur ac benefici atque ea re omnium erga se voluntates, studiaque amicorum excitabunt, ut summa alacritate, sium ma que contentione adsint, obsequantur, obtemperent. Illud etiam summopere vitandum est in quod plerique selent incurrere, ut domesticis familiaribusque amicis malene sit, neve cibaria restricte nimium dent, ne vilissima quaeque,& contemplisiima consectentu ne algeant, ne esuriant nam id quo-Cue in mercedis, non ingratiae loco ponendum est, ut illi,
sua quisque pro dignitate , alantur. Qui vero aut demensum quasi seruis, exigue serdideque praebent aut, siquis quid commiserit, siquis spiam cessauerit, id cibod potione subducenda vindicant, dupliciter reprehendendi siint; quod illorum in secum odia, tum etiam voces irritant, a quibus diligi,colique velint; quod per quos lautitiam, magnificentiamque ostentari, elucereque volunt nullam enim aliam ob causam tantos suscipiunt sumptus per eosdem illorum Sordes , auaritiaque detegitur, atque effertur. Huc accedit, quod aspere auareque tractati, de potentis amici benignitate cum semel desperarunt, in posterum quoque eum contemnunt. Itaque neque dant operam, ut illius sibi gratiam concilient, &, si quam etiam collactam habent, dilabi ficile patiuntur neque enim gratis diligere, ac ne diligi quidem, nisi ex ea re ad se utilitas redeat, volunt. Itaque aut nulli, aut vilissimus quisque in ossicio est utilitas enim, quae huiusnodi necessitudinem consti tuit, eadem tollit. Quomobrem sua quoque intereste potentes statuere debent, Vt, quoad fieri possit , alacres, speique bonae plenos inferiores amicos habeant, amantesque sui, ultroque ac libenter obsequentes id assequentur, si leniter, si humaniter utentur imperio, I bene, benigneque merentibus secerint Nunc vero imitantur plerique H ciuita
88쪽
ciuitatum quarundam leges, non apientissimas illas quidem, qu poenae jupplicijq; metu deterrere ini probos ab iniustitia tantum conantur, satisque habent, si illud praestit rint, ut facinoros inutile sit peccare, aut plane etiam crumnosum . Rectius autem est eas sequi, quae regis Xeno phonte appellantur eae enim ossiciunt non modo , Ut peccare inutile, pernitiosum .st, sed etiam, ut recte facere sit fructuosum, cum pi qmia bonis, sortibus' proponant btudeant igitur potentes, ut voluntario amicorum obsequio tantur: ita enim demum potentia iucunda est, si in volentes eam exerceas in invitos autem, ac repugnantes,imperium i)s dedisse mihi deus videtur, quos dignos iudicauit, qui ita adfecti viverent, quemadmodum Tantalus, quem apud inferos serunt semper secundomortis metu torqueri. Callidum est etiam quorundam, Versutumque consilium, qui domesticos inferiores amicos inter se congruentes metuunt, eoque in distoi dij dissidijsq; in familia commouendis,odijsq; fouendis,atq; alendis sunt occupati conspiraturam enim in patremfamilias consentientem domum aiunt; disiidentcm autem inter se cum eo conuenturam qui si in improbos inciderunt atque infideles amicos, quid est, cur cauere eos, quam coercere, aut omnino iis carere malint 'Sin probos, integrosque nacti stini, metuere nihil attinet: qui autem esse potest discrepantium inter se amicorum v sus Addiscant igitur imperij gerendi rationem nequeenim facilis quedam res est, aut peruulgataci ac, si verum qu qrimus, ne humanitatis quidem usquequaque, sed magna ex parte diuinitatis verum ea doctrina ab alia quadam arte petenda est, quam qui tenebunt, nae illi facile praestabunt, ut ab iis qui inter se vel fraterne diligant, colantur ipsi, atq; amentur plurimum ea tamen illud habet praeceptum saluberrimum, quo iubentur, qui cum aliquo imperio sunt, eorum quibus dominentur, voluntates, beneuolentiamque collectam. comparatam habere: nam dominatio tutior est ac munitior, obtemperantium usus tum fructuo-tior, tum longe multumque iucundior. Quo magis accu
89쪽
sandi sunt, qui ternum cum similia sua bellum suscperunt, qui non modo suorum patrocinium non suscipiunt, sed etiam ipsi oppugnant, 'uas aduersariis atque inimicis,
quibus possunt locis, incommodant, ac, quo quemq; in dustriorem, fidelioremque experti sunt, eo deprimunt magis, veriti scilicet, ne, si semel emerserint, vel ad alium se conserant, vel rem sitam agere Velint rectius autern erat, qUomodo vetere essiciebant, te seruis sibi l1bertos habcrent, eos, qui liberaliter seruirent, sic hos a mercenaria,&seruiali, ad gratuitam, di beralem amicitiam 1llos euocare: neq; vero rectius tantum, sed etiam utilius. Quod est enim prodium, quaeve posssessio tam opima tamque omniurn ruinctuum ferax,&fertilis, quam amicus est Quantum vero interes e putamus, pergratuitos ne amicos res Dostra nci que ipsi curemur, an per hosce, in quibus amicitiars mulachra vix illa quidem apparent famicitia vero ipsa plane longe abest. Etenim, qui vitet sitae,volui inaram,iocant, i), fieri non potest, quin laborum mercedulam, spemq; dubiam utilitatis spectent,se seque respiciant,deque se unis anxiis ollicitique tint. Itaque, qu0modo coloni, qui non suos,sed
de dominis conductos, sundos colunt, nec arbores serere, nec sun dum instruere, nec vero villam aedificare ornarove volunt, sed eam modo culturam adhibent, quae pretesentes
fruges, quam minimo seri positi impendio quam uberrimas habeat: sic ij, quamdiu quidem, tamquam operari aliqui, deseruiunt, nulla re augeri, aut amplificari superiores amicos student,neque dant operam, illi ne nudi,inanesque sint, sed,ipsi ut quam breuisiimo temporis spatio quam plurimum auferant, in eo laborant. Vbi vero a quaestu ad caritatem,atque amicitiam ingenuam illam, ac gratuitam traductisint,iam, quasi agrorum domini, non illud modo attendunt, quantum ex ea coniunctione uno illis, aut altero anno reficiatur,quantumq; e ea re capiant, sed,Vti nos o natos,beneque cultos habeant, id Vero curant, atque enituntur. Itaque, amore ac beneuolentia complexi nos,omnem laborem suscipere,omneq; adire periculum gestiunt H a nostra
90쪽
nostra causa non secus quidem ac suam cc iam defatigantur, aut conquiescunt,aut separatim sibi Cuicquam a nobis prospiciunt: quae quidem amicitia, nisi superbia humanitatem obterat, nisi hominis ponamus naturam immanitatem autem bella arum induamus, sua ipsa sponte oriatur, atque alescat: nihil est enim, quod homini accidere iucundius possit, quam hominis consuetudo, praesertim congruentis ut sapientem quoq; qui haec tractant, in selitudine beatum serencgent. Nihil est autem procliuius, quam, quorum iucunditate oblectemur maxime, ea diligamus,a que amemus plurimum Magna pr terea est conuictus,&contuberni), ad hominum animos beneuolentia implica dos, uis . nam bestiarum quoque nonnullarum animaduertere desiderium licet,cum ab ij eas.distrahas, quibus cum pasci consueuerint ut, qui eum, cuius fidem experti sint,industriam probant,mores laudant, cuiusque beneuolentiam, atque amorem erga