장음표시 사용
31쪽
INsTITUTIONES MEDICAS. IImodum fuere simplicia, utpote qui solis sere fructibu
arborum, cerealibus, lacte et aqua contenti vixerint VerUnitamen optimum etiam et simplicissimum alimentum, quod nulla peccet qualitate, si modo copia maiore asiumatur, nocere ea potest. Quot enim non oriuntur morbi ex nimia solum ciborum licet bonorum, ingurgitationes Vomitus, di arrhoeae, cholerae febres varii generis quam saepe huic soli causae suam debent originem fotuerunt ergo et inde aegrotare aliquando primaevi mortales, etsi caeterum victu simplici terentur. Quid si etiam simplicium alimentorum vires ignorarint et experiundo debuerint discere
et propriis sapere periculis ' Videtur id docere historia
se, qui Genes X. v. et r. bibens vinum, inebriatus est, nudatus iacebat in tabernaculo suo , quod certo in virum sanes una non caderet, nisi eum vires vini latuissent opponi quidem potest alius sic ri codicis extus , Genes II. v. 16. quo dicitur Deus praecepisso Adamo: ex omni ligno paradisi comede se adeoque scire potuisse primae uos, quid utile esset esse, quibusque sidere possent alimentis. Verum id erat in statu innocentiae, quo sublato, primae coeperunt hominum miseriae, et terra, a Deo maledicta tribulos et spinas ferre iussa est. Genes III, 18. Sed neque his argumentis opus est. Utique res etiam innocentissimae et alias salubres, solo incongruo usu, incongruo tempore sim itae, morbos corpori pessimos inferre possunt. Quid aqua pura frigida ad restinguendam sitim salubrius, quid1nnocentius' At si eadem valde aestuanti corpori subito et magna copia ingerit Vr, quoties non lethales inde pleurati de oriuntur ' Et qui as erere audebit, primaeuos homines ab eiusmodi casibus immunes vix sse, qui hodie luna in tanta rerum salubrium et insalubrium notitia saepissime obueniunt.
32쪽
Corporan irruentium vis. Inde origo morborum chirurgicorum lapsus, ictus fracturae vulnera, luxationes ex casibus fortuitis, saxorum arborumque ruinis tempestatibus, inundationibus, ventorum in uriis,
rixis ipsorum hominum et has quidem non diu abfuisse, vel ex nefando Caini fratricidio colligere
licet. Maxime vero huc pertinet, quod sylvestrem degentes vitam, iniuriis ferarum erant expositi, id quod eleganter expressit , C ME IN S l. V. 98O. dum ait:
Sed magis illud erat curae, isod faecla ferarum iii Nam miseris faciebant faem quietent:
Ethesipι domo fugiebati saxea tecta&tigeri suis aduentu validique Donis, Atque intempesta cedebant nocte patientes Hospitibiι saeuis infra a tribilia fronde. Ne nimia tam plus quam tιue mortalia saecla Dulcia in tiebant labentis lumina vitae. Unus enim trini quisque ogis deprensus ori Fabida viva feris praebebat dentibus haustus; Et nemora ac montes gemitu fisasque repkbat,
Viva videns vitio sepeliri viscera biisto. At quos jugium servarat, corpore de se,
Posthrius tremulas super ulcera tetra tenentes Palmas, horriferis accibant votibus reum, Donicum eos vita priuarunt vermina saeua:
Experiri opis, ignaros quid volnera vellent. Actiones vitae Ipsae enim hae actiones, quae iniusti et alterno fluidorum ac solidor una motu consistunt, se ipsas perpetuo destruunt solida continuo de
teruntur, fluida deprauantur, et, nisi continuo reficere tu corpus , breui fatisceret. Ipsa actiones vitales uetae morbum faciunt acutuna, tanto plus liabentem
peliculi, quo magis auctae sunt Per easdem actiones
33쪽
ultimo semper et ineuitabili essectu inducitur corpori nostro rigiditas, vasorum resistentia maior sensim oritur, ut disti culter per haec moueantur huida, ac tandem etiam vasa sua obstruant et cum propriis canalibus concrescant, vix superstites, nisi per vasa maiora circulatione humorum. Sic inducitur corpori, ceterum sano ab ipsis actionibus vitae protractis fatalis senectus
quae ipsa morbus priscis sapientibus adpellata est et
omnino pro successitio vitae in mortem traialitu haberi potes f. Vtcunque iam longaeu vixerint primaevi mortales seneci utis tamen vitia effugere non potuerunt, ex quibus incultabilis mors senilis paulatim s. ibi equitur, etsi ceterum aliis morbis corpus non fuerit vexatum. Praeterea si etiam quam optime pera patitur unc tiones vitae, vi aeri solet in sanissimis, non ideo illi perietilo vacant, sed eo ipso magis etiam morbis obnoxii sunt quod recte iam olim aduertiti 1ΡΡOCRATEs, dum ait Corpora athletice valentia suspectam habere dc bent sanitatem suam; neque enim in melius prosicere possunt, nec in eodem statu diu valde perseuerare, superest ut in deterius mant. Ex quibus Omnibus patet ipsas vitae actiones merito inter causas morborum numerari et eam, quam villimus, vitam esse, quae noscer- tam in mortem, serius aut citius, praecipitet. Fabri a mi ite compagis ultronae. Enimuero tam fluxilis haec est tamque delicata , ut, qui penitiorem eius cognitionem habent, non mirentur brevem hominis vitam esse, quin potius mirentur, eam tamdiu illaesam posse subsistere. hi id aliud in ori. gine sua homo, quam mucus est An non omnes animalis corporis patete , siue liquidae, sui firmae sibi relicta , suapte natura in putredinem abeunt et corrumpunt ni ' hiam stupenda vasorum in animalibus et homine multitudo, ordo, dispositio, exilitas, teneritudo δ
34쪽
tud, vi missiones certe eorum sint, quae quidem ratio suadet ala esse, licet praestantiis imam oculorum aciem, optimis etiam armatam micros copiis eius prit. Atqui plerique morbi haerent in vasis hisce aut minimi S, aut certe valde exiguis, quae ob teneritudinem suam adeo destructu facilia sunt, et a quibus vel manime vitae acrianitatis integritas pendet. Sed et ita in re
fabrefacta est alacliina humana, ut, una eius parte a Lfecta, saepenumero aliae plurimae in consensum trahantur, et una aegrotante laborent omnes. Digitorum
phalanges extimae nihil habent quod ad vitam peculiariter saceret; et tamen laesis, contus cap tidem phalangum neruis febres validissimae accenduntur in praesentaneum vitae periculi nn in mort m p am quandoque coniicitur homo. Est igitur fabrica ipsa corporis humani adeo delicata, si non es iciens faltem occasior oblis multorum morborum causa ; etsi vero simile videatur, primaeuos ob maiorem compagis suae si naitatem ex hac causa non adeo frequent bus, uti nos hodie morbis obnoxios esse potuisse et forte ob eandemiationem vici usque simplicitatem, bruta animantia ceteris paribus homine saniora esse.
Addi etiam his generali laus morborum causis non ab re possunt, omisi in textu Antini of α qui pariter a vita humana inseparabiles sunt et qui fuere, quamdiu exstitere homines. Ab his vero pathematibus, si modum excedant grauissimos quosque morbos oriri pos e experientia docemur quoties enim non e valida ira apoplexiae, phrenitides, alii morbi im annuatorii, ex subito crrore epilepsiae, conuulsiones, palpitationes cordis animi deliquia, ex tristitia morbi pectoris chronici oriuntur Amor quoties non in amentiam rapit homines Ipsum gaudium inopinatum et ingens mortem subitam attulisse legitur Atque istiusmodi
35쪽
INSTITUTIONE MEDICAS. IImodi affectibus primaevi mortales etiam magis, quam nos, stibiecti fuisse videntur sylvestres quippe crudiet inexculti, cum nos quoque multum exciali ratione,
philosophiae principiis imbuti legibus insuper coerciti,
aegre his posiva ius ressistere.
Morbi itidem ni miti impassu terio, et an Iomatici , cogit corpus i mi ad cpplicationem est xilii, ceterum ignoti id obfertia citenta confer riplatio fieri in hominibus pariter , et in animantibus ratio is carentibus; licet initiligentia humana imodisin assequatis aerιtiqet:am: in solo qrtin instituto Aruoris naturae errim causam reperiens.
Posteaquam demonstratum fuit, morbos ab omni tempore hominibus coaevos fuisse, non longe petenda erit orio medicinae. Ipsa nimirum necessitas dura coegit miseros , ut quaererent aliquod, qualecunque demum, malorum leuamen. Quin imo prouidentissimus ac benigni stimus Creator talem nobis corporis fabricam imperii uit ut haec ipsa saepe sola sibi sufficeret absque medico, absque omni medicina extrinseca, nisi demum vis mali maior foret viribus naturae. Quotiescunque enim corpus nostrum male adficitur, miri sta tim oriuntur in machina nostra motus independentes ab omni mentis arbitrio , quibus motibus natura id ipsum, quod eam lacessit, auertere et enervare, strata que integritatem 4bnseruare contendit. Hos motus
Automaticos, quia ex sola fabrica corporis ita structi oriuntur, neque voluntas ullum in hos imperium habet, nec mens nostra impedire illos, nec siissere, nec mutare pro lubitu potest Automa enim est
36쪽
iiDachina corporea, quaevi structurae suae determinatos motus peragit sponte sua , non aliam agnoscentes causam quam ipsam machina fabricam et vim semotextrinsecus impressam Ita . . torologium porta- ille automa est Fatendum nil ilominus est, multam omnino diifferentiam esse inter motum automatisculu, dum mechanici et eo , qui a labrica animali oriuntur et qui certe ex legibus mechanicis explicari nulla tenus possunt. Nulla enim imachina mechanica sensillis 6st nulla irritabilis isti vero motus, qui in animali corpore obueniunt, imprimis ab irritabilitate e t sensti tale partuam dependent; his imminutis et ipsi hi motus evanes Unt.
Tales autem motus automaticos, qui filubri consis in lanitatem tuendam conspirent, in corpore no- sies existere, plurimis exemplis probari posset, sed unum alterumυe interea sussiciat illapsa intra palpebras arenula asperitate sita mechanica moleste assidit seni dissimam oculi tunicam adnatam et hanc etiam excoriaret, diutius ibi relicta. Mox conuellitur or u-laris palpebrarum musculus , clauduntur palpebrae ne solum clauduntur, sed etiam arctius oculi Dibo
adorimuntur. Ita quidem augetur irritatio et dolor
Sed ea ipsa dolorifica irritatio remedio ei . Nam cum palpobrarum et lacrymalis glandulae nerui communes sini stimulatis illis etiam ii per comensum iliciuntur au etur protinus humoris lacrymalis secretio, ma 1 t rymarum copia intra conuexam oculi concauamque palpebrae superficiem proslu:t eluatur hoc vel ut an ne renula atque expellitur, cella molestia. Sie atura se iuuat, sic sinit in casu naturam unitatur prudens lauius minister medicus. Arsenicum quis, aut ali id aere venenum assumsit, pereundum est misero, si vis eius in sanguinem rene-
37쪽
INSTITVrIONE MEDICAS. tret, aut viscera erodat. Sed mox ad praesentἰam acrinaoniae berrima in toto ventriculo fit humorum secretio, diluitur largiter affusis humoribus acrimonia neque hoc alis etiam fibrae musculares ventriculi convelluntur, rapiuntur in consensum et diaphra mae abdominales musculi, oritur nausea vomitus equitur , expellitur id omne, quod relictum in corpore certam mortem attulisset. Sic naturae benignitate
saepe id omne praestatur solo motu automatico, quod sapientissimus medicus agere potuisset. Feruidum quoddam aroma caryophyllum aut ariradicem ore volue , exuret linguam et inflammabit igneo fere stimul, sed prouida mox opitulatur natura; affluit ingens illico saliuae copia, qua rens ille stimultis diluatur mitigetUrque. Irruat subito lux viuidior in oculum, vehementius assicitur tenerrima retinae fabrica, timenda est neruides fructio sed iam inscio homine arctatur pupilla, et connivendo nimiam radiorum lupidorum copiam ab interiore oculo arcet, excludit, tenerrimam nerui pulpam defendit. Per arteriae asperae rimam micula panis illabitur irritantur sentitistima spiritalis fistulae latera, eχcitat natura per sidcles custodes neruos tus in violentissimam, nec quiescit haec, donec id ipsum peregrinum corpusculum eadem denuo, qua illapsum est via, excutiatur. Applicetur cutis alicui parti acre quoddam venenum, quale euphorbii vel cantharidum est. Male se habent nerui utanei, dolent vehementer, nec ferre possunt urentem illum stimulum. Ergo natura eam in partem cutis ex omni vicinia frequentem lympham diluentem deducit, qua non solum fit ut caussica illa acrimonia quadantenus mitigetur; sed et ipsa epider-
38쪽
mis a cute substrati, interfundente se lympha, leuatur stimulus ille a cute altius remouetur, ut minus iam laedere possit neruos culaneOS.Crises demum morborum, per quas natura sese a morbis liberat, quid aliud sunt, quam eiusmodi motus automatici quibus natura, medico saepe prudentior materiam morbi per certa corporis loca evacuat, aegrum periculo absoluit Horum motuum iunestam in conseruanda sanitate
conspirationem, naturam vocauit Hai P AE R A TAE S, et
cum vidisset multis in casibus hosce motus solos malo depellendo sufficere, naturas morborum medicatrices, et ingeniose et verissime pronunciauit. Ac profecto sine ea vi automatica langueret omnino natura humana, neque ipsa medicamenta qu;dquam emcerent, uti reapse etiam nihil iam prosunt, dum isti motus automatici in morbis aboleri incipiunt; 1inc letale signum in morbis , vesicantia non amplius operentur, si pupilla ad lucem admotam non constringatur, etc.
Ex omnibus hi se clarum est, inditum ab optimo
Creatore fuisse machinae nostrae vim talem ut haec vi fabricae suae motus certos excitare, iisdemque integritatem suam, nisi vis morbi valde exsuperet, tueri et possit et debeat. Hoeisero sanitatis praesidium a sola fabrica corpore pendere inde intelligitur, quod nullum in hos motus anima imperium habet et aeque fieri cernuntur in adulto ac in tenello puero, aeque in ignaro rustico, ac in sapientissimo philosopho Hinc etiani recte in textu dicitur, quod corpus nostrum togatur ad eiusmodi motus excitandos imo docet attenta obseruatio fieri haecce moli1nina perinde etiam in au nutibit ratione carentibus ne in nomine; nec mirum, cum in illis ea-
39쪽
IMsTITVTIONE MEDICA s. 9dem fere sit corporis structura et natura, perinde ac homini, sensilis, irritabilis. Liet intelligentia humana modum a sequatisi neuti-qusim etc. Recte quidem, si de ultima causa sermo sit Imo nec eximitibus mechanices legibus explicari possunt. At hodie tamen ex principio irritabilitatis et sensilitatis modum, quo hi motus autoanatici peraguntur, utcunque ratione assequi et explicare postumus. Cum vero eiusmodi motus automatici saepe soli sussiderent ad morbi propulsandum impetum factum hinc est, ut, perceptis salubribus et Tectibus, edocti homines per artem naturam aut iuuare , aut imitari coeperint in morbis. Atque hac ratione primam medicinae originem ex his motibus repeti poste, sponte elucescit. At non suffecerant soli semper hi motus et passim non sufficeres docent omnes malae morbornm cris es, docet ipsa medicina , qua opus utique non fuit set, nisi saepissime vis morbi superior esset vi naturae autOmatica. Ergo ex alio adhuc fonte nata medicina est.
Ipsa vero moti ita perceptio impediti in membris quia
busdam moltis; ut formentum doloris laesam quanicvngite partem exagitantis angorisu animum opprimentis impulit mentem , viqisuerat, et applicet, apta his toLIendis iremedia, me vago experimento, tu appetitu Dom
Nimirum ipsa molesta morbi perceptio, aut dolor
intolerabilis, aut anxietas illa ingens, quae multos morbos concomitatur, etiam impellere debuit miseros mortales, ut remedia aduocarent in sum et quacunque demum ratione malorum leuamqn quaererent Mole-
40쪽
istia enim dolor et anxietas perpetui sunt naorborum conlites, etsi non semper omnia haec in eodem morbo confundia sunt cum dentur morbi alii solo dolore
alii sola anxietate stipati alii et dolorifici et anxii sed molestia profecto a nulla aegritudine abest. Sic autem
facti sumus, ut , praeter motus illos automaticos, oui nobis inuitis peraguntur et quorum magistri non sumus quiduis dealta opera tentemus, quo molestam talem perceptionem a nobis auertere possimus Id docent omnes historiae et omnes aegr; Videmus in dolore lateris hominem omnes quaerere situs possibiles, donec aliquem temere et fortuito inueniat, in quo minus intolerabilia patiatur; et sic in aliis omnibus morbis res e liabet. Mens enim ipsa non linit quietum esse corpus, sed illud cogit ad applicationem auxilii cuiuscunque, et unde demum cunque petiti, siue vago experitumio, is appetitu spontaneo. Dicitur autem vagum experimentum, quod nullo certo consilio, nulla causarum praeuia cognitione, nulla futtiri euentus praenotione, suscipitur, ut, cum aeger doloris impatiens sine consilio, sine ratiocinio, obuia quaeque arripit, et in auxilium, incertus futuri adhibet, fortuito solum tentans, an non lioc illo ue modo liberare se possit. Appetitus autem spontanei nomine hic intelligimus non spurium illum appetitum, ubi quis ex multis
oblatis id eligit quhil alioquin libentius edit; sed insatiabilem illum sponte natum appetitum, quem sola morborum obseruatio docuit, dum scilicet aegri vellementiissimo desiderio rem aliquam praecis appetunt ita, ut eam solam velint prae omnibus aliis licet huius
desidori causam ipsi ignorent. Talisque appetitus
rectillima saepe via ducit ad sinitatem, et ob hanc rationem monuere ab omni tempore prudentiores me-