장음표시 사용
61쪽
sed templum AESCULAP io sacrum, aegrortim expositione et oraculis vatum, et morborum curatione celeberrimum. Hic quippe natalis habebatur Dei locus hinc omnium maxime celebratus, maxima religione
cultus fuit donec ipsum idolum saeuiente peste Romano delatum ibidem sedem figeret, templo in insula Tiberina constituto id. Livius Epit. Lib. l.
VIII. Prima tondenda arti fundauinita iecit . Urι fortuitiιs a. naturalis infinLIus atque . Mentus quid praeuifrι. his εριπειρια sinistis nititur primo. Prima condendae arti uni virnta iecit i ta ius fori tuitus. Vidimus medicinam, perinde ac alias artes, tenuem quondam habuisse originem, ac valde simplicem fuisse primam illam Aegyptiorum et Graecorum medicinam. Ea periodus velut infantia artis haberi potest ipsa vero necessitas coegit mortales ad sin quia sollicite attendere, noxia a salubribus secernere notare quaeque , ex quibus aliqua posset in corpus humanum
redundare utilitas Quum vero nec vire remediorum, nec plani morborum naturam a priori Oznouerint,
multa hinc fortuito solum casu, vel natural nstinctu vel denique euentu haud praeviso, discere debuerunt. Dicitur autem casu fortuitus esse ' us talis , qui omnium animos percellit et cuius causa nulla ratione cognosci potest. Talis casus fortuitus erat, cum C Ri4 saflius a natiuitate mutus, viso milite in patrem armata manu irruente, subito loquela recuperata exclamaret: liomo ' ne patrem occidas. Tales casus fortuiti in
morbis non raro contigerunt Una aegrorum salute.
ita epilepsia, terribilis ille morbus, casu fortuito curata
62쪽
Iegitur per vulnera et ambustiones capitis. Eiusmodi
lii loria exstit apud MARCE 1. LV DONATUM L. I
c.' V. de nobili Gallo, qui epilepsia laborans, ut taliam proficiscebat ut primarios ibi medicos consuleret; verum a latronibus in via spoliatus, praeter alia vulnera ingentem Naaam in fronte susceperat, cum insigniostis deperditione. Ab hoc postea vulnere post lon-oum satis tempus curatus , simul ab epilepsia, quae sui Gulis mensibus illum inuadere solebat, liber euasit. Puella epileptica, dum corripitur paroxysmo, corruit suora carbones accensos faciem et sinciput miserrime amburit fluente postea ex ambusta plaga sint ac pure morbo libera manet, quamdiu hic nuxus durat eo cessante reuertitur morbus. . Iair patho Grebr. c. III Eiusmodi casus fortuiti salute aegrorum excepti, effecerunt, ut ipsi medici talia tentare auderent hinc incisiones capitis, inustiones usque ad ipsam cranii tabulam, scarificationes, setacea in hoc morbo a medicis tentata. Phrenitidus furibundus lecto exsilit, inter exsiliendum cadit , nasum fortiter pauimento impingit prorumpit sanguis largo ex naribus rivo et sanatur. Deres ortuitus casus est, instruens tamen homines etiam non medicos de salubritate haemorrhagiae narium in hoc morbo. Hinc veteres medici etiam volebant, ut hoc in morbo, uatur sibi non sussiciente, nares irritarentur asperis corporibus, via hierarentur intrusis festucis, quo sanguis profluat in salutem aegrotantis. Casus habentur curatorum hydropicorum, rupto forte umbilico, aut rupta cute alicubi allis corpore, ducia omnis, qua data porta effugeret aqua, vasa distenta collabe entur, ac tonum suum paullatria rectaperarent Hic ea sus fortuitus docuit medicos instituere paracentes; et, via por artem facta, deductis aquis, leuare hydropicOS.
63쪽
INsT 1 TvΤIONE MEDICas. 43 Casus fortuitus, dum suppurato pulmon et pleurae
accreto, pus sponte viam sibi pararet extrorsum perrosis intercostalibus musculis et cute, casus, inquam, iste
docuit medicos, per artem tentare viam et puracentes pus ex cauo pectoris foras prolicere , t curetur empyema.
Casus fortuiti docuerunt, morbo grauissimos vi , que medicamentis tollendos , paralysin , podagram, melancholiam, maniam, quandoque sortis limis animi affectibus e vestigio sublatos fuisse et similia cum iud cio his in cassibus posse tentari. Casus fortuitus docuit vim scordii antis epticam putredisti aduersam , cum forte aduerteretur , cadauera militum in acie caesorum, quae proxime scordium iacebant, minus longe putruisse, quam alia. Sed non sacile finem inueniremus, si omnia, quae casus fortuitus ad medicinam contulit, persequeremUT. et Alterum artis medicae fundamentum praebuit tu- sinctus natiιralis, tum corporeus ille, qui motus automaticus, tum mentalis, qui appetitus spontaneus appel-Mur, de quibus iam lU. et . dictum fuit. Observati enim inde effectus modo salutares, modo noxii, docuerunt homines saepe repetitis casibus, sub quibus conditionibus iuuaret, sub quibus noceret, ius in flumnaturalem sequi. Ita tandem certis obseruationibus deprehensum, aquam frigidam in morbis nilammatoriis certo noxiam, in febribus ardentibus non raro salutarem esse. 3. Euentis harι jr-ιfus , qui est effeci us hominum opinioni contrarius, dum scilicet quidquam ex consilio et proposito sit, alius tamen, quam sperabatur, effectus subsequitur; . g. dum dato purgante, vomitus oritur' dum , dato medicamento optato, ad inducias morbi obtinendas, ipse interim morbus augetur etc. Hue
64쪽
Huc pertinent idio syncrasiae aegrotanti uni seu particulares et indiuiduae ho ininum constitutiones huc etiam pertinent ipsi medicorum errores , siue in diagno sit morbi siue in medicamentorum selees ii commissi hinc et hodie luna tales euentus haud praeui si non adeo rari sunt maxime dum pertinaciter praeconceptae semel opinioni inhaeret medicus nec ad naturae ductum flexilis est. Optandum sane foret, ut Omne medici ad exemplum HIPPOCRAT is et SYDEN HAΜIcandide suos errores et euentus non praeviso faterentur; sic enim alios ab errore tutiore praestarent et forent fetitiores posteri, quos aliena pericula cautiores fecissent, dum alioquin sine hoc adminiculo in eosdem scopulos incident. Addi posset obseruatus in brutis animantibus naturalis instin flus , qui nonnihil ad medicinam contulit. Ita vim hellebori a capris didicit, Et Aini v s. Ita hodiedum medicamentum in lithisi proficuum, licet sibi arcanum, inuenit medicus Heluetus DANIELI cou Ab s, quod ab ovibus se didicis ipse profitetur. Ita vim graminis soluentem in obstructionibus viscerum, in calculis biliosis ex animalibus didicimus, quae, dum hiemali tempore sicco foeno in stabulis
pascuntur infarcta plerumque et calculosa lanionibus viscera extat bent recenti vero gramine liberis in pascuis nutrita viscera sanissima recuperant. Quam In rem mento se PLINIV pronunc auit: pudendumque rur-
sus omnia animalia, quae sint salutaria ipsis ii te
f praeter hominem se Quin si huic auctori fides, etiam venaesectionem et clysmatum usum ab animantibus edoctos esse homines discas. Ait enim L. Vil I. 26 Hippopotamus in quadam medendi parte etiam masister exstitit Assidua namque satietate obesus exit in littus recentes arundinum caesuras speculatus:
atque ubi acutissimam videt stirpem, impi maens cor-
65쪽
pus venam tiandam in crure vulnerat, atque ita pro--lluuio sanguinis morbidum alias corpus exonerat et septaoam limo rursus obducit. Et cap. a . de ibideaue, quae Mysmatibus saciendis instituerit homines, sic habet: Simile quiddam et volucris in Aegypto mon--strauit, quae vocatur ibis rostri aduncitate per eam partem se perluens, qua reddi ciborum onera maxime salubre est . , Nunc si etiam isthaec L 1 Ni ANA vera non essent, lassiciunt tamen eae empla iam recensita et nimis certum est, odi edum medicos quaedam ad remediorum vires spectantia discere posse ex Alpi- colis pastoribus, quibus naturam atque ingenium animantium accuratius nosse datum est. His enipiria impli nititit primo Quum sola experientia, sola simplici obseruatione esse filium n teretur primorum temporum medicina, et adhue laodie, qui empirici sunt, non alia habeant fundamenta quibus possint confidere, quam casus fortuitos instinc via naturalem euentus haud praevisos, hinc empirica haec appellatur medicina Empiria enim experientiam significat, ab omni ratiocinio vacuam, simplicem nimirum esse fluum obseruationem, absque si causarum cognitione. Quae quidem etsi basis est medicinae, vi nemo negat sola tamen ad formandum bonum medicum insufficiens es , cum plerisque in casibus et causarum cognitio, et ratio, quae in dubio contrarias obseruationes dirimat, necessario requiratur.
Intreme)itum deinde dabat . mentoria experimensorum, quae obtukron praegressa a defcripti morbi ,emedii et uices m in cohιnmis, abalis, et parietibus, templorum I. Aegrorum in triviir, et inforo, exposuetio, ut transeruates de morbo compestarent, reviedia, si
66쪽
hiu obserarati , de indu stria , rebit videnis ut rata Tun ex his εμar ιρια Ata Phrfectior, anisu soli praeIerito, et pra cati, cogno crud idoneu ratiotinium ex comparatioue obseruat0rum tua praesentibit; et stititris; rιae ναλογία oppellatur. Iucrementum deinde dabo I memoria experimentoruin quae obtri ornu praegresso. Duin scilicet notarentea in thistria, quae ex casu fortuito, instinctu naturali et
euentu non praeuis didicerant quid salubre, quid noxium effet, et sub quibus conditionibus quid iuuaret aut noceret ut iisce sinplicibus obseruatis in calu dato certius ac felicius uti possent., Uscriptio 1 rbi, remodii et uetessus in coisv-nis, abruelis et parietibi; templo ruat 3 Aegrorum utriuiis et soro expositio etc. De expositione illa aegrorum in foris et iis urbium publicis, quae antiquisl misA93riis c Aegyptiis usitata erat, iam supra f. VII dictum fuit. . 'osteaqua in vero Tomines medicinae laude clariores in Deorum numerum referri, templisque exstrudiis diuisae coli coeperunt, otiana in templa Deorumi 1edicinae praesidum aegri transportabantur remedii potendi causa iacebant in templo , hoc vocabant incubare, seu incubationem et inde orta locutio inerib re D. o. Id fiebat in templis in s C VI A risi praeprimis, Athenis, Pergami, maxime vero incubationibus celebre erat V pidaurium. Erat etiam sanum AESCULAPI I 1 in1ula Co et Triccae, et alia per Graeciam aliorum numinum tetrapta, incubatione clara, veluti temptuiri
que aegros desperatos in templo A EI FG A 'I I berino depositos fuisse, ET ON i constat. Non vero ad ros ipsos tantummodo, sed et sacerdotes pro
67쪽
negrotantibus incubuisse ex mo in discimus. Incubaturi, ut Deos sibi propitio redderent, per dies aliquot a cibo et potu abstinebant, sacra etiam faciebant immolando et ex aqua marina lauabantur. Medicinam
vero per somnia petebant vel ipsi aegri, vel pro his sacerdotes et codicillis obsignatis, quibus petitiones in- . scriptae erant, suppositis incubabant et somnia apiebant. Tum porro incubantibus in somnio vel res ipsae
euenturae repraesentabantur, vel solum rerum quaedam imagines et symbola, vel Deo ipsos percipiebant,
oracula per somnum edentes Variae hae species re praesentationum variis nominibus insigniebantur. Post reparatam vero' ab incubatione sanitatem oportebat, ut Diis gratias agerent et dona offerrent, donaria die a praecipue vero eos, qui oraculi consilio restituti fuerant,
aurum et argentum signatiam dedisse, ex in rara mi Astitur, Alii gratiarum referendarum modi erant per tabulas, templi parietibus, columnis, vel aliis odis appensas pictas, vel scriptas, vel trasque vel et columnis inscribebant et morbum et curationem. In pictis
vero tabuli relereDant memor antea aegroti, nunc a
Deo refecti figuram, vel et ipsis curatorum in agines. Scriptarum tabularum variae erant species, vel insignitae nomine Dei Deaeue, adiecit pratiarum actione, vel otadiecto morbi noni me, es et adpositis conualescen tum nominibus, et morbi historia, et remedio eiusdem imo et alius modus erat, dum nempe conualescentes Diis ipsa membrorum, quae morbo laborauerunt, simulacra, ex
varia materie conse Ia dedicarent. Nec soli1m simpli ci medicamenta, sed et variae plurium remediorum compostiones et instrumenta quoque chirurgica, descripta in templis Deorum reperiebantur. Ita in templo VUI CANI prope emplaim inuentum mpiastrum, cui nomen ab isti impositum, et aliud cmplastrum, saerum di in in eodem sano iuuentum. Praecipue
68쪽
autem mos iste a Graecis obseruatus est, qui si quid priuatim profuisset, mox plum medicamentum Diis intemplis dedicarunt, e quo omnes pro iacerent. Ita
teste Do aurifaber compositionem collyrii cuiusdam eximio su comperti, templo pl1eso testa-inent reliquit; et ipse rex A N VLO C H theriacam suam teste mam im , in templo Es CVLAPii versibus dedicauit. lumbum odontagogum siue instrumentum, dentibus euellendis idoneum, ex plumbo factum , ERASISTRATI tempore in templo Delphici Apoeci 1N s publice ostensiam est. In iis itaque templorum monumentis habebantur primae quasi pandectae medicae et collectio non exigua casuum practicorum, licet ordine, selectu dogmatibus, carentium. Tun ex his empiria nata perfectior, tam ii soli praeterito et praesenti coguo fontis idonea. Cum scilicet ex pluribus casibus selectus esset facilior et in iisdem remediis per repetita experimenta vis salutifera inmorbis magis confirmaretur. Sed plus omnino ad amplificandam medicinam contulit η. Malagia quae est ratiocinium ex comparationestatus praeteriti cum praesente ad futurum elicitum. Haec tunc ab hominibus coepit adhiberi, cum plusculae iam obseruationes medicae adnotatae exstitissent, pluriumque remediorum vires iam exploratae liaberentur. Sic nim naturaliter ratiocinari debuerant, id, quod olim in hoc illo ue casu profuisse visum est et repetita experientia comprobatum, nunc etiam profuturum, si ad eundem morbum applicetur in alio aegro. Et omnino satis sidere possumus analogiae, si cautelae necessariae obferuentur his autem praeterna illis nihil mavis errori obnoxium est. Oportet enim ut conditiones status praeteriti ci praesentis qui inter se comparantur, omnino aequales sint tunc enim certa erit
69쪽
INsΤi TVTIONES ME Di CAs. 49 conclusio inde ad futuriam deduci a sine ioc erit falsis sinua et aegro periculosa. . . si quis ex eo, quod obseruatum sit, frigidae iratistum in febribus ardentibus quandoque salutarem futile, si quis, inquam, laomini febre nilammatolia laboranti aquam frigidam concederet, is profecto pessime erraret et aegrum in discrimen coniiceret; quoniam analogia tota erronea est et circumstantiae aliqua tantum, non omni e parte, aequales uni. Aut si quis ex eo, quod obseruatum sit, vomitum ex corrupta bile oriundum optime curari dato vomitorio, in vomitu, ex inhammatione ventriculi oriundo propinaret Vomitorium facile trucidaret aegrum. Non enina pares sunt ex omni parte circumstantiae; hinc analogia erronea, ac perniciosa. Ex 1is non perinde bene ab omnibus animaduersis aestum est, ut medicinae certitudini non par an derogaretur , ipso praeeunte CEL O, dum sic de illa pronunciare non dubitauit: Ese enim haec ars conie--cturalis, neque respondet ei plerumque non solum coniectura, sed etiam experientia se . pag. i Praef. Verum enimuero non ideo conieci uralis mere dicenda medicina esst, quod praeter intentionem medicorum
aliqua subinde in morbis eueniant. Non est in medicina error, sed in medicis, qui analogiae te ibus non salis caute tuntur et pro iisdem morbos habent diuer-s jmos. Exemplum sit in peris neumonia putrida et infaminatoria, quyrum singula diuersam postulat curandi methodiam, bene distines ani a Cei. isso aeo; si confunduntur inter se morbi diuersae species, non medicinae, sed medici culpa est, qui analogia exacta nescit uti, nec, an omnes circumstantiae aequales sint, pro necessitate rei satis expendit. yraetcrea si etiam omnibus circumsantiis iisdem positis, tamen non sequatur speratus essectus, non ideo D tamen
70쪽
tamen medicina coniecturalis d1cenda est. Sunt enim interdum peculiares corporum quorundam constitutiones, idiosyncrassias medici vocant, quas nec medicus,
ne ulla ratio humana praeuidere potes f. i. g. certuni est, habarbarum esse purgans sidissimum et maxime innocuum si medicus Petro exhibeat rha barbarum dos debita eo sine vi ille purgetur; si tamen ille inde non purgetur, sed vomat, talpa non est in medico, nec in medicina, sed causa huius phaenomen in se fuliari di olyncrassi , soli Petro propria latet ita
Illustris C. A i s. IEI EN aegro cuidam praescripsit lapides calicrorum, remedium certe innocentissimum; ille vero, sumto medicamento, confra omnem rationem intumuit toto corpore et, cum audiuisset, lapides cancrorum sibi exhibitos esse dixit, se praedicere potuisse
hunc euentum, si remedium praetcriptum antea nouisset Ita sunt, qui ex diosyncrasi aversantur feles, vinum, caseum Cancros, caput vitulinum feminam, quae ne quidem tres guttas vini, integra aquae ampliora permixtas ferre poterat, nouit Pater meus Uerum
exempla istiusmodi rarissima sunt, neque in millesimo obueniunt adeoque non faciunt Xceptionem multam a regula generali, nec ideo coniecturalis medicina dici debet. Quin ipse CEL sus, qui hanc talem appellaverat paulo postea sententiam suam limitauit, dum prudenter omnino hunc in modum decernit , s quia
igitur vix in millesimo corpore aliquando decipit, id
notam non habet, cum per innumerabiles homines, respondeat. Est itaque medicinae fides, quae multo saepius , perque multo plures aegros prodest. Quare etiam peculiaria ista pilaenomen ad calus fortuitos referenda sunt, quos nemo certe praeuidere potest, nisi qui naturalem idiosyncrasiam hominis cuiu dam praeui nouit ob quam rationem idem in L-