장음표시 사용
551쪽
oama fratribus tuis, maximeq. ab eo, quia Pauialo I a a. ita en in Cardinalium Collegium cooptatus, ut ei summus Pontifex amplismam dignitatem non
quasi optatam conce1gisse, sed quasi debitam persol
visse. videatur j cui quidem uiro cum ad summam gloriam nihil desit; cumq. item tibi eae res abunde adsint, quibus homines hominitas antecellere uidentur: tamen fit uestra bonitate sapientia, At uicissim tu in illius dignitate, atque amplitudine ille in ingenio, atque in uirtute conquiescat tua. uterque uero magna. apud segem prudenti simum, o summo iudicio praeditum auctoritate, vagno eBis ud omnes nomine, O gloria. 8am tu quidem, quis en tam longinquus, cui notissimus non sis hon ex praesenti corporis forma, quamquamultas prouincias segis legatus objHio sed ex imagine ingeni tui; quam verissimis eloquentiae coloribus eapressam in tuis scriptis licet intueri. in baccu ct naturae tuae bonitas, uirtutis eximia praestantia cernatur: sequitur , ut, ex ea qui te norunt, tydem ament. quorum ego in numero cum ita essem , ut nemini concederem : tamen non eri credibile ,
quantum ad istam ipsam animi e a te mei uoluntatem addiderit Gulielmi Pelliceris, oratoris in hac urbe regi', homini praeriantissimi, praedicatio . cuius multi, O egregii de tua laude fermones me iam
antea commotum impulerunt, ut ex orationibus Ciceronis , cuius tu libros e manibus dimittere non
soles , alteram partem cum tui nominis inscriptiones diuula -
552쪽
diuulgarem . qua in parte ab erroribus, ct mendis vindicanda quantum operae, Hudi,q. posiverim.mia hi ipse sum testis; quantum autem profecerim , O tu, altitudicabunt. tibi quidem , si consequar, ut nostra diligentia probetur; sane meos labores non exiguo compensatos esse fructu existimabo. ii '
BENE mereri de litteris, etiamsi utilitas praeterea consequatur nulla, tamen praeclarum in primis, atque egregium esse semper duxi: quamquam, utilitatemi spectare si uolumus, ea demum summa est , quae ex hoc genere percipitur. fractus enim in posteritatis memoria, praedicatione positus est , quem nemo umquam sapiens non praestantissimum iudicauit. sed haec bene merendi ratio duplex uidetur esse . nam ct qui aliquid ipsi scripserunt, O
qui alios uel cohortatione, uel praemio, ut scrib rent, impulerunt, litteris opem tulisse existimantur. quae duae res eiusmodi sunt, ut,qui alterutram commode faciat, riscilicet astudiosis omnibusgr etiae sint agendae; qui utramque, ne haberi quidem satis posint. .Atque hanc laudem , ne apud ueteres quidem saepe accidit, ut unus consequeretur: propterea quod qui ea uirtute, atque sortuna fuerunt o
553쪽
ut O ingenio posteris prodesse possent, ct opibus ,
ut idem facerent, multos adducere; alterum facile fecerunt, ut eos, qui doctrina, ct eloquentia ualerent, adiuuanda litterarum studia excitarent , alterum facere, ut ipsi monumentum aliquod indu-sriae suae relinquerent, propter rerum gerendarum curam non ita potuerunt. quod item nostris tempo-' ribus usu videmus euenire. nam neque multi sunt,
qui praestare utrumque polisnt; ct, qui possunt , ijs
fere, cum uelint, non conceditur . cuius generis e
emplum; ne id, quod abest, aliunde quaeramus ἔconcede quaeso, Caesarine praestantissime, ut a te sumam; sine me hoc impetrare a modenia tua, ut ea, quae sentio, de te dicam. certe enim, qui maiorem aut iuris ciuilis, aut facrarum litterarum cognitionem sit consecutus, neminem esse constat. ne que tamen haecstudia, quae humaniora appellatur, quae nos adhuc secuti sumus, contempsicli; in quibus etiam diligenter uersatus es , ut illa superiora, quae quibusdam ipsa per se nimis borrida uidentur , eloquentiae pigmentis , cum uelles , atque etiam 'quantum uelles, illi rare posses. est igitur in te ipso, unde potieritas adiuuetur . nec, ut arbitror,uoluntas deest: sed otium eripiunt maximarum rerum occupationes . nam, quia tua virtus non humili, neque obscuro loco latet, sed quasi,u specula quadam excelsa, atque illustri posita est, unde opem of
tentare bonis omnibus uidetur; iccirco homines a currunt ad te uelut consilium, uel etiam ut auxi-
554쪽
lium petant. itaque negoths a Vitterarum tractatione diu ractus, ex duabus rationibus, quibus initio bonas artes adiuuari posse dixi, alteram inuitus omittis, cum ipse nihil scribas; alteram Iludiose amplecteris , cum ijs , quos industria uides excellere , nulla re desiis . quamobrem Hieronymus Ferrarius , qui se iampridem tibi addixit, homo ct inge-nj. iudicis laude praestantiissimus, cum alia, quae
a te habet, praedicare solitus est, tum illud uel maxime, quod, domi tuae uiuens, te permittente, atque adeo libente, totum diem in litteris ponit , otio fruitur tanto, quantum deserta in re one vix esset . cuius ex ingenio qui sectus percipiuntur , qui certe maximi sunt, ij sane tuae liberalitati ref
runtur accepti. a te habemus, quae Ferrarius in ueterum scriptis uel correctione renituit, uel explicatione illuurat . a te emendationes in Philippicas Ciceronis orationes, quas ille plurimas, atque optimas ad me misit, quae iamiamq. edentur, a te inquam omnes sunt. itaque etiam eas ipsas orationes , ut a Ferrario, ides a te, restitutas, ct quae praeter ea in hoc tertio uolumine continentur, in quibus ipsi, quae male assecta erant, multa sanavimus, tibi inscriptas, atque dicatas emittimus i ut, quod beneficium habemus maximum, eius benefic' auctο- rem agnoscamus, ct huic libro summum orname tum , Caesarini nomen, apponatur quare etiam id,
quod iampridem optaui, fortasse consequar , ut, quam praeclare ego de te sentiam, cum intelligas ,
555쪽
PRAEFATIONE, etitu me eum existimes, quo in amicitiam, uel potius in clientelam tuam accepto , non pessime sensisse
CHRISTIANISSIMI. REGIS CONSILIARIUM EIUSDEM EA PVD.VENETAM. REM P. ORATOREM IN . CICERONI S.ORATORIO S. LIBROS
- o D te non fugit, 3 Ionluci sapientissime , praeflare omnes ceteris hominibus, sed alius alia reuult. non enim uniusmodi sunt nonrae uoluntates; sed, quoniam ex animo, qui varie vicitur , tamquam ex typo es untur,ipsae quoque variae int, e r multiformes, necesse est. ergo non eadem omnibus prima sunt. Quoniam uero ex js , quae appe-rqntur , necesse es atquid excellat, ut de multis optabilibus unum optabile maxime sit: quid sit id, quod ego ceteris praestare putem, si de me quaeratur; dicam, id, quod qui assequuntur, eorum in potestate sensus omnium, animiq. sunt. id autem sine dubio Eloquentia es: quae tantum p det dignitatis, ut infra uel eorum fortunae, quorum imperium prouinciae nutumq. sequuntur , me quidem iudice constituantur: cum ita accidat, ut ab hac quamclimque in partem uolentes ducamur, illis inuiti saepς areamus. Sed, quoniam, quo loco posita laus cs, i B 3 eum
556쪽
eum locum maximis diocultatibus Vatura ei cum saepsit, ut perueniendi facultatem paucissmis
relinqueret: non e i, quare nobis in mentem veniat mirari, cur neque diuturna, neque in multis perfectae fuerit species eloquentiae . illud uideo, cum in hanc cogitationem mentis aciem intendi, bene di- εcendi gloriam duabus rebus ali maxime, otio, o libertate . itaque in urbe R'ma, quae bonorum ora, torum quasi secunda genitrix partus edidit uberrimos, neque ante Iccundum Punicum bellum, ne-
que post Caesaris dominationem magnopere fuit , quod in hoc genere probares. Hannibale uicto, ho- sis Italiae terribilis nemo siuit . tum in urbe securitas, tum summa tranquillitas ortae tum seditiosorum hominum ingenia popularibus concionibus a- lcuit ambitio. conciones, inquam, eloquentiam p pererunt: nisi quid me fallit ratiocinantem: ratiocinor autem sic, o per hos quasi gradus interrogationis a cendo. Eloquentiae quod summum fuit propositum praemium ' consulatus: qui summus honor fuit. confiulatum quis mandavit F populus. populum quis tenuit j contionator optimus. ergo a con- icionibus exstitit orator. idemque, sublatis concionibus, nullus fuit. cum enim ciuilibus armis oppres D rs. iaceret; vetus consuetudo periisset; a populo , cuius potestas uniuersi translata ad unum 'esset,non iam magistratus,non praefecturae peterentur: eloquentiae, quae populigratiam bonorum spe quaesierat, inanis omnis o superuacanea fuit e
557쪽
ercitatio. sic oratoria facultas, summorum homi num fludi's exercitationibusq. culta, cum a duo bus Gracchis ad C. Caesaris aetatem, hoces per annos centum fere ita uiguisset , ut nihil umquam susrit illustrius; non essugit rerum humanarum commune fatum: quas ubi ad summum siue industria, siue natMra perduxit , retro fere praecipiti lapsu reuoluuntur. Imperatores deinde multi rem Romaxam exceperunt: quorum aetatibus uestigium ueteris eloquentiae nullum agnosceres. quid post' multo minus. nam, imperi, sede in Graeciam translata , crebrae uastationes Italiae consecutae; cum in entes barbararum nationum copias reprimeret nemo .
tum non eloquentia modo ,sed ipsa paene litterarum memoria funditus deleta, nec suus en bonis disciplinis honor , nisi multis post saeculis , restitutus. patrum denique, aut auorum non roris memoria, cum exteros mores Italici cacti temperies aliquando ad humanitatem deduisset, paulluluia oculos litterae sustulerunt . doctrina primum, serius enituit eloquentia r nec mirum: doctrinam enim sine eloquentia laudamus; eloquentem sine doctrina recte intelligens nemo duxit . nunc in oratorum nomine, quod eximium semper fuit, nihilo minor, atque haud scio an etiam maior , quam priscis illis temporibus, dignitas, O amplitudo es . mittuntura Regibus ad Reges, aut ad liberas ciuitates, qui non destillicidiis agant, non de iure fundi; quarum
558쪽
:2 V Ι . M A N V T TIrunt , scimus olim habitos esse eloquentes ; sed ea tractent, quae prudenter dil lata, oriumgentibus connituere, dignitatem imperi, conservare, terminos proferre possunt. hoc qui praeflat, eum ego ueteribus oratoribus non comparo solum, sed etiam . ante ono. illi caussas agebant primum nud iudi- ces sorte ductos, deinde apud eos iudices, quibus de alienare , non de sua iudicantibus pers sadere orator siue hoc , siue istud haud magno negotio posset nunc agitur in consilio lectissimorum uirorum: agi- tur pys de rebus , unde ad eos ipsos, qui iudicant. maximum potest siue emolimentum , siue damnum redundare; cum oe de publica re iudicent , est in publica, extra quam nihil est , priuata cuiusque contineatur. his probare quae uelis, eo maioris ingeni uidetur esse, quo di*cilius ab artificio capitur prudentia. itaque, cum hoc multi voluerint, magnum decus , atque ornamentum eu eorlim, quibus contigit , ut possent; qui sane parici sunt: maximum vero, si cui tantum aut natura dedit, aut exercitatio doctrinae, ut inter hos ipsos emineret . qualem siquis te iudicet, I Uonluci clari me, hunci ego recte iiudicare mihi persuadeam . nam, se consideremur, primum a quo missus orator sis, deinde ad quos , lium quibus de rebus missus: ita reperiemus , mij sum ab eo Rege, qui omnes Reges sapientia vice . 'rit , quoniam quidem omnium unus , quid coum Fortunam uirtus posset , maxime declarauit: ad eam sempublicam , quae nisi sapientissimorum cis
559쪽
situm copia floreret, semperq. floruisset, prosita
neque tanta nunc esset , cum olim minima fuerit neque tam diu flaret, cum ceterae respublicae βο-rum ciuium temeritate conciderint: ijs autem de re. bus esse missum, quarum quae magnitudo sit, ex eorum , ad quos pertinent, opibus apparet; quae tantae sunt, ut paucorum imperiis distributus terrarum orbis teneatur. Et, cum haec legatio tibi perhonorifica fuit; tum illud ad tui nominis celebrit tem longe maximum accesit; quod, cum a Principe Turcarum Solymano pacem defessa bellis Ear pa per optaret , eaq. me Christianissimi Regis intercessone desperaretur; unus electus qui tantum m neris obires, acceptis a Rege mandatis, aestate media, summis caloribus in Graeciam nauigasti. pacem ut componeres, optabatur: compisistit hieme summa, discillimis itineribus , per dispositos equos in Galliam recurrini. Exceptus alia cura, eum de sedandis inter segem tuum, Regemq. Briatannum magni momenti controuersiis ageretur , praefuisti. re consulente, agente, ultro citroq. cvrsante, abiectis armis pax inter eos firmissmo foedere corsituta. Habes hoc omnino, Monluci, non dico a Fortuna, quam casus temeritas regit, sed a te ipso , qui ad consilium O rationem omnia resers , ut in tuis actionibus felix usquequaque sis . nimi rum Sors, quam in rebus humanis dominari quia dam sunt opinati, non omnium eri aeque commu- sui ; sed ipsasbi uirtuspropriam fortunam archite- . diatΗr .
560쪽
26 PA EI MANvTr Ictatur. no erras, quia non est errare sapientis: et quia sapienter agis,omnia procedunt. bonus etiam oratores,quia bonus uiroingenium enim probitas comendat nec minus mouet is,qui dicit,quam ea,quae diculur .
Quod nisi latinum sermonem in Italia peregrinitas mutasset ,nae tu nobis longo interuallo Crassisi, o Antonios retulisses.sed quonia ea lingua utimur. , quam multis coeuntibus linguis generatam ccrrupta consuetudo peperit:ueteribus η'manis oratione dif.
similis, ingenio simillimus, non tu quidem loqueris utissi,sed ut illi tamen O sapis, O persuades. Quare nosuit ab re, cum ego eos libros, in quibus perfecti formam oratoris a Cicerone videmus expressam, mendis antea deformatos, nunc mea correctione expolitos emitterem; non fuit inquam ab re, tuo nomisu' dicatos emittere , ut, quae de perfecto oratore traduntur, ea per siecti item oratoris titulo cubonestarentur. hoc cum ita exi limassem, quia uidebatur esse aptissmum , feci , ct feci eo libentius, quod, cum tu mihi O multa iam summae humanitatis oscia tribuisses, is esses, qui tribuere etiam maiora poseses; ego,nisi aliquis, praesertim ubi daretur occasio,
retribuerem, verebar , ne, ex duobus maxime insignibus uitujs, alterutrius infamiam non essugerem, ut uel ea viderer, quae a te accepissem, minus me- Minisse, quod a consuetudine naturaq. mea alieni
inlim , vel ea, quae sperari possent,negligere quod quia superbi esset, abeii non modo a fortuna mea , sed etiam a uoi taleplurimum . Venetijs ,1Iqο.