Epistolarum Pauli Manutii libri 8 tribus nuper additis. Eiusdem quae Praefationes appellantur

571쪽

ferendum: propterea quod non totum in partibus, sed partes includuntur in toto. Ergo , cum gerit u No

s myoc sis, accidere ct posse', ct solere , ut ph G

losophiae cognitio utilitatem asserat, ignoratio detrimentum: dubium non est, qu:n ea uideatur esse cum rerum actione coniungenda. Sed ηdem co iungi posse negante quo argumento j aiunt eas dissimili in genere versari, alteram in otio, alteram in negoti s: itaque se non uidere, qui possit in utraque unus excellere. Hic ego, Ceruin puraenantis

me, meam memorιam non excutiant, ut ea, quae

legerim , aut audiuerim, remniscar. non eri co lium , quae cd istos redarguendos faciant, ueterum e scriptis eruere volo, ut exemplo tuo rebellantur. mae uruis, et uixisti multos iam annos. numquam G rei omnino tua uirtus tam illustri loco latuit: sed po- Reaquam te Pausim i l i. incredibili Pontifex non modo sapientia, sied b initate etiam ornatus, in altiore die nitatis gradu collocatum, suorum ο--mnium consiliorum participem . adiutorem esse uoluit; tum uero clarissime sese ostendit lumen animi , in lenis . tui; ut nullus esset honor tantus, qui, in te coliatus , non ιKderetur et, qui contulisset, magnam esse iudicii laudem allaturus. itaque paullo post Cardinalis fastu ses , ct factus tanto bonorum applausι tanta . laetitiae quantam manimis hominum recte seistientium summa d.gnitas uirtuti tributa potuit excitato. quo toto tempo . re ualde tu quidem suisι, atque es etiam nunc , d

572쪽

18 UλvLI. M ANvTIrfridius a negotijs, maximeq. ab ijs, quae O ad ρ mora dandus Christianorum Principum discordias , ' ad restituendam Religioni dignitatem pertinent: sed te tamen apbiloyophiaestudio nulla res umquam Is re inpotuit diuestere . sic ct animo , O corpori suis utrim que muneribus apte diuributis, quotidie fere modo a cognitione ad res agendas, modo a rebus age

dis ad c nitionem traductus, teq. ipse in hoc quasi circulo identidem reuoluens, effecisti quod ab iis, de quibus inint dixi, feri pose negatur, ut O intractandis negotijs in considerandis rerum humanarum diuinarumq. caussis occupatus, dispari in Hudio, pari tamen cum laude uerseris. ex quo

intelligitur, ab iis, qui rerum amori st dedunt, O' ' percipi philosophiam, ct tradiari posse: debere au-

tem oriendimus: es igitur eorum, qui aliter existimant,sententia omnis explodenda. Vos quidemo nostra sponte commoti, ct tuo exemplo impul-y, quotidie magis philosophiam admirantes, in eius cognitione cupimus acquiescere I ad eamque, magnis defatigati laboribus, O molestiis, tamquam ad iucundissimum diuersorium properamus. quos peruenero , vel potius cum peruenero; ccur enim . meam ipse cupiditatem ominibus optimis non prosequar tum ego quidem multo , quam nunc, facilius tua in me merita uel tuebor, uel etiam illustrabo. interea non sumus otiolutinam potius aliquam

. to minus occupari . prouinci m cepimus duram,at

573쪽

PRAEFATION Esdum nolimus. omnino in hoc onere sustinendo vati de sudamus : sed animus , tuarum cohortationum memoria confirmatus , manet in vicio, manebitque, dum id , quod instituimus, absoluatur . nunc edimus

Ciceronis libros de philosiopbia , sane multis a mendis , potissmum ex antiquo Bernardini dirasset, qui te maxime obseruat, iuuenis eloquentissmi, libro uindicatos . qui cum ita digesti essent, ut in duas partes tributi legerentur; cumq. ego ex ijs partibus eam maxime uellem tibi inscriptam emittere, quae tuae persionae, dignitatiq. aptissma uideretur: feci, ut eam deligerem, in qua de natura deorum eleganter O acute di lutatui: ut, quoniam ualde tibi pro tua ueteri erga me uoluntate, proq. summis viciis deberi fiuctus indu Diae meae uidentur; us dum ad maturitatem peruenirent, his te interim quasi for

bus oblectares.

BENE audire , qui eri recte factorumctus, omnes fere uolumus , ampli e ac praesan tissime F ainuti: ipsum quidem recte facere, unde illud quasi ex fonte deducitur, paucorum hominum semper suis. est enim tum persectae naturae,itim do

574쪽

arinae singularis, ut tamen natura De doctrinacile possit ad laudem peruenire, doctrina ine natifra lai 'abilis numquam, turpis etiam Des fit. ita see uel in agris inculto homines ingemo uirtutem ramen coluere: dominis autem eruditi uiri, quae ad bene agendum esse in trumenta debuerant, iis ad perniciem suarum ciuitatum sunt abusi . quid de Pisi strato graecae historiae loquuntur e quid nostrae de Caesarej doctum utrumque, eloquentem fuisse, ijs tamen utrumque sensibus,ut, exempla maiorum , o legum functissima iura contemnentes , libertatem suis ciuibus eripere praeclarum dux irint. ergo prima laus bonitatis est; quae nihil, nisi

stipsum, spectat, ipsa sibi nis est: altera doctrinae:

quae nisi ad bonitatem referatur, laudabilis non es; ideoque, ut laudetur, Mem sequitur se ipsa prae- flantiorem . quod si quis est, qui alterum cum altero coniunxerit; ut O bonus sit, o idem doctrianis institutus ; neque rectum ideo solum cupiat, quia sit ipse ad rectum natura propensus ,sed quia, quod rectum non est, id esse turpismum intelligat :hic es, quem invita humana divina bona consecutum putemus. praeclara res, sed exemplo minus nota: id autem, ut ego opinor , ob eam caussam ,

quod unusquisque inuitam Princi pis , tamquam in speculum , intuens , ad illius similitudinem se inbi Mit , O format . ideoq. viri sapientes alterutrum recte cupiuerunt , ut aut reges philosopharemur , aut regnarent philosophantes et utrum esset a

575쪽

Iisit ullum tempus , cum homines rationes o cogitationes omnes suas in philosophia conmtuerent orum profecto coepit esse, cum auus thus ad Christianae Reipublicae, nimium magno perichio ctua tis , gubernacula Dei iussu a cestius, sedit in sede pontificia Pontifex dignissimus, ea praeditus nonΡ- tam auctoritate , sed etiam Dp entia , ut hic hos in tantis rempenatibus seruui e solus a nasotio possit. cumcl. laudandus es maxime , quoa o

ptime ipse sentit, optimis simper in nudi s , consili sq. defixus: tum, quod optimos uiros ad cinis bi is consiliarios, ct suae stoluntatis administros in quo ego tantum soleo ponere ; ut, si nahi ad alterutrum eligendum optio detur , non bonum Trin

cipem malim cum bonis administris , quam boηhmeum sui dissimilibus.sed bene, quod habemus liti um-cue; o Pontificem, qualem respos cbat, O COI-legium tali Pontifice digitissmum . itaque hunc emergit uirtus : honsum reuocature desertae per multos annos litterae patronos habent, diuque , ut auguror , habebunt. tu Rathuri , stater . ilius, duo clari a Italiae lumina, uterque Cardinalis, o Cardinalis uterque optivius, praeclaram i cnsu tudinem tenebitis ab auo traditam. certe enim nouideo te Patauijper tot annos Duna doctores erudierum, ut ea, quae tantis vigilijs quaerebas, conse cutus negligeres. amabis eadem, fovebis: thsemq.ςrit proprium sudium non solum coicndae aut ut is,

576쪽

q1 PAVLI. MANVTII sed etiam ornandae. refer animum ad eos, qui, mutitis ante saeculis eastin ti, tamen in laude uiuunt romnes reperies, his gradibus adscendentes, ad

mortalitatem peruenisse. quorum tu quia facta i-Mitaris, non dubito, quin eorum semper forentibus nominibus ita tuum nomen inseras, ut numquam exarsat. Materiem habes ad gloriam, Anconitanam provinciam; quam nunc ita regis adolesiens ,

ut ea praestes, quae saepe desideramus in Ieribus. quae quamquam ad eos Dium, quibus cum pqtesta

te praees, pertinere uideantur: ramen illa tuae ditionis terminisinoni continentur . his . consuetudinem

famae. illa nos per ora hominum sublimes uebit: benefacta simul O niglefacta aeque circumfert.sed benefacta laudibus excipiuntur , malefacta conuiciis exploduntur. itaque.noli putare, te Picentibus solis esse continentem, es tu Rum, esse beneficum. Ticentes haec iιident, longinqui audiunt, ct praedia carit. te aiunt esse, ad quem aditus omnibus pateat; cui sit iustitiae, sit pietatis antiquissima cura; cuius potestatu timeatur, cum omnia possis; O bon tas diligatur, cum idem non plus licere tibi uelis quam quantum leges praestribant. macte adolesiens

laudibus eximie, imitator aut maiorumq. tuorum.

recte cogitasti, in imperio laudem non esse , nisi Gm is, qui imperat, imperio dignus en . quod qaia

tibi sime a natura , siue a disciplina ,siise, ut ego arbitror, ab utra e simul contigit e quod ad natu-rsim attinet, referimus ad Deum: dedisi lina, te.

577쪽

ν RTA; p A T Id N E s 'in laudaraus, qui ad haec praeclara i litaueris idi O amamus, quia sunt amabiles virtute praediti. me quidem O multis abhinc annis, cum lymae te uidissem, atque astocutus essem, in tui obseruantiam voluntas inclinauit , iam tum de tua indole exspectantem ea, quae consecuta sunt; O 'postea P tavi', cum in studiis optimarum artium totus esses , iudicium impulit. haec tua Picentina legatio quasi .

operis perpolitio fuit:in qua thesauros philosophiae

multorum annorumstudio congestos, explicas , cum prouincia communicas. itaque, cum ego multo ante, quam istam ι ibi administrationem summus Pontifex demandasset, eos commentarios , quἰbus

epistolas ad Atticum illustrare sum conatus, in tuo nomine emittere statuissem ; polea simul cum tuis

laudibus creuit uoluntas mea. Eos igitur nunc emitto , serius omnino, quam nonnulli e pectaverant; sed meam tarditatem opus ipsum excusat. epistolas ad Atticum interpretanti properandum non

fuit . altys in rebuspossum esse quantumuisserenuus: in hae qui possum esse non tardus f ptimum multa di*cilia, deinde non iisdem cavis omnia, sed alia

propter breuitatem, alia propter historias, alia propter mores. Huc adde, quod mihi quibusdam in locis non satis fuit explicare ea,quae aperta non erat; sed, tentaui, num etiam paullo floridius possem, quam nostri grammatici solent. eque tamensum nescius, fore multos, qui me in his commcntariu ut hebetem, quia nonnulla minus acute uid

578쪽

η4 P A v L I . M A v.T I Irim, uel fortasse etiam ut caecum, quia prorsus non uiderim, reprehendant. qui si mihi, cur id faciant, caussas asserant probabiles; no committam,ut isdem me etiam ut perrinacem possint reprehende e . amoenim ue)itatem, neque eam in meipso mugis, quam in alio ς itaque complectar , sicubi eam uidero. Tibi nero , clarissime flainuti, quod in has ciceronis epi- solas laboris impendi , maxime ob eam caussam pio probari , ut , si qui uere iudicare aut propter m- scitiam non possunt, aut propter malevolentiam nΦ-lunt, eos a consilio detrabendi tua deterreat auctoritas. Venetise, M DXLII X.

ANTONII. MARCHIONIS MONTIS BELLI. F. IN. SVos . C OM M E N T A R IosCICERONIS. EPISTO l. ARUM A D. Q . FRATREM, S I suo quaeque res merito pende etur, Also se Carasa ; hominum esset in uirtute vigilantium praeclara condicio; contraque , quos auersa ratione uoluntas ad malas artes,ct flagitiosa consilia tradi cit, cum ijs.psme semper ageretur; eorumq- dicti exemplo , japientius deinde alii non modo suis, verum etiam publicis rationibus consederem . itidem enim , ut e corruptis seminibus uitioste si es , sic a malis eaemptii improbasuta,a laudabilibus c optima

579쪽

ν R A E F A T r o N E s os optima nascuntur. uerum hoc totum secus e R. quippe non modo ad reprehendendum, quae reprehendi iure possunt, procliuiores, quam ad laudandum , quae laude digna sunt, omnes fere sumus, nec satis

aequa lance turpe oe honestum examinamus; quo debemus pariter, alterum odisse, alterum diligere e sed etiam saepe facimus, ut eas res, easq. actiones, quarum cauisas ignoramus, quaeq. recte ne an secus fiant, dijudicare non possimus, accusemus t

Uen, acerrimaq. uituperatione, quae interdum esforri laudibus oporteret, ea deprimamus. Ac, ne

me putes, Assio e clari lime, huius initium sermonis temere detulisse ; ego nunc, si nescis , meam,

meam dico ' immo uero communem utriusque n Brum caussam ago. aut enim uterque agimus Ur gie; aut uterque similiter peccamus. Audisne tu nuces in latinae linguae nomen irrumpentes, homianum obtrectantium, qui rei pulcherrimae sientiam reprehendant; qui nos derideant, ludosq. faciant, atque etiam, si dirue placet, odio dignos exi liment,

quod operae tantum ac temporis in hoc tam nobili studio collocemus j tu fortasse non audis, totus in litteras abditus , multorum a consuetudine seiu dius: aut , si audis, negligis , opinor, magnis noutam fortunae . in qua tamen ipsa multum inest , quam rerum omnium laudabilium praesidiis ad o- vnta munitus. me uero, humilis hominem loci, bac a tibi Romani sermonis cupiditate parem, ceteris rebus omnibus ιnferiorem, inafane,quae ferius

aures

580쪽

q6 PAvLI. MANVTII aures meas, uehementer commouent: non quod ea,

quibus utuntur , argumenta firma sint; quae se dam esse inaniae sed quod, ut eam quisque uirginem cuius amore flagret, intactam ab iniuria, puram a bomni labe uelit, sic ego, quasi lutosis maculis ad- Dersam, ac foedatum eloquentiam, quam semper dilexerim, cum adspicio, sensibus intimis victor , sc , ut ferre non posm . Obiiciunt illud primum equatenus aliquid cognosci post, eatenus an eo ia-borandum e latinam linguam obsolevisse iam , Oexstinctam paene totam esse e quam enim hodie nationem, ut omnes animo perlustrentur , latina loquis quod uero ex ea supersit in libris , minimum

id esse , tamquam aliquod inane simulacrum corporis exanimis e quocirca neque sciri perfecte , cum exiguam partem libri contineant, neque pronunciari decenter, cum sermonis usus euanuerit , a ἡο- bis posse. Secundo loco natuunt: ut absolute perciapi , quod negant , Latina lingua post; mirari se tamen etiam atque etiam, cur in uriam in ea perdiscenda tam diuturnam ponamus: uitio quidem id seri uoluntatis , O iudici : dignitatem in re tantam non esse, ut haerere per tot annos in hoc nudis debeamus . Concludunt poItremo: ut de perfecita cognitione, de dignitate, ac praestantia concedatur ;tamen esse, cum , ea pulsa, successerit alia, minime necessariam. Haec illi: quae specie aliquid Midentur peto, re nihil esse, si quando me praesente disputantur , ostendo. conuenit inter nos, esse aliquid in omnibus