장음표시 사용
61쪽
Joannes Fernelius 4 Scipio Capicius. Gastar Contarenus . Nonius Pintianus. Reginaedus Polus. Paulus Jovius. Roberius Stephanus. Joannes de Casa . Joannes Brouus. Antonius Goveanus. Petrus Victorius. Hieroti 'mus Vidas. Adrianus Rumebus. Francisicus Robortellus Diony ius Lambinus Paullus Manutius. Francisius Lui'us.
Guillelmus Canterus. Petrus Ciacconius . Carolus Sigonius. M. antonius Muratus . Fulvius inmus. Barnabas Brissonius. Henricus stephanus. , Laevinus Torrentius.
Joannes Passeratius. Uberius Gifanius. Matthaeus Raderus.
62쪽
Petrus Perpinianus . Andreas Schonus. Jovita Rapicius. Jo. Petrus Mapheyus. Bartholomaeas Latomiasis M. Antonius Majora sus Marius Nidolius. Gregorius Corisus. Andreaa Maurocenus, O
63쪽
' Pueris ad Latinam eloquentiam informandis noculibrorum copia.
i Grammaticorum insidias hoc ipso ex lo-co deprehendere praeterito anno conatus sum , di si recte sentio, deprehendi ' non satis videor commissae nobis juventuti cooruluisse, nisi ad Humanitatis studia progredientem manu veluti ducam. numquam ab ejus latere, nisi universo eonfecto eurriculo, discessurus. Quamvis autem ingens praestantissimorum hominum numerus, qui optime docent, di scribunt optima, nihil reliqui fecerit, quod ad alendos puerorum animos perti. neret; suus tamen est & copiae morbus, nec tam saepe animal humorum inopia, quam nimia quadam redundantia conficitur. Neque vero mihi tantum tribuo, ut putem posse me, qui nihil ferme possum, utra peccetur in parte, remedium adhibere; sed tamen siquid eli a nobis in eo mune scholarum bonum conferendum, quemadmodum suscepti muneris ratio non postulat modo. sed etiam flagitat, multo quidem mihi videtur es se facilius detrahere inventis super aeanea, quam addere necessaria. Nam serere arbores, disponere , laetificare non est nisi agricolae peritissimi; stolones amputare, & inutilem fruticationem cohibere hominis est in re rustica vel mediocriter exercitati. Ut igitur de Grammaticis cum agerem, satius daexi pro virium mearum infirmitate ablegare praecepta multa, quam nova excogitare, ita
64쪽
Ηumanitati non quid adjiciam, hodierna luce la boro, sed quid potissimum inani prῬagatione subortum sine invidia praecidam. Goniam vero delicatissimis hujus aetatis auribus nihil libere di-eendum est, nihil ex vetere illo Romani sermonis ingenio, quod a principis terrarum populi gravitate profectum, tum denique in hane barba, riem de eneravit, eum ad blanditias 3c adulationes traductum est, ea nomina tacebo lubens, quae jamdiu tacito animi sensu devovi, & in ultimas barbarorum oras amandavi. Non est tuis tum , Auditores, mihi credite, non est tutum
quibusdam scriptoribus diem dieere, & si qua peccarunt, ne multis noceant, fortiter eonfianterque patefacere. Nemo est eorum tam lutulentus, nemo tam desertus & abjectus , quin plebem aliquam. plebisque Tribunum inveniat, cujus voce ac paene armis per summam legum & actoris injuriam judicio eripiatur . Fruantur, per me licet , fortuna sua ; regnent in scholis; imponant. discipulis ac magistris; legantur, recitentur, de- . seribantui: non est ut hominum benevolentiam' amittere velim, simultatesque gravissimas tam im' vi de eaussa subire. Quod unum arbitror sine periculo seri posse, dicam in universum, acriterque contendam , pueris ad Latinam eloquentiam in-sormandis librorum copiam in primis oscere: proinde non esse conditione ulla permittendum, ut extra principes Latinitatis Auctores evagentur. Utinam Patavinis parentibus eam prolem Superidonent, quae vel a teneris librorum studio teneatur , quod omen est in reliquas aetates sane prae elarum sed utinam etiam magistris omnibus eam
65쪽
, mentem injiciant, ut pueris ad instituendum sibi litraditis librorum multitudinem mature laudent. isero eoncedant. Id ego nostris solemni more quo a annis denunciabo, si modo a vobis in praesens hobtinete potuero, quemadmodum spero, ut quae lex animo dico , & confirmare aggredior, suffra- ί gio vestro eomprobetis. si quid ego mihi non brevissimi tempqtis e. perientia comparavi , ut de primae aetatis studiis judicare possim, in duo ferme genera distribuo: primum est eorum, qui Grammaticae cursum vix emensi, ae litterarum veluti dulcedine praegustata libros undique impense conquitunt, iisque se totos dedunt ἰ alterum eorum , qui invita Minerva nati, librorum genus omne, non secus atque ovis lupum, aversantur. Medium enim aetas illa prudentia omni destituta nihil agnoscit. Utrumque sane vitium est: sed alterum illud, quod ex Musarum odio nascitur, insanabile; primum vero etiam optandum, modo adsit peritissimus docendi artifex, qui frenos adhibeat, qualis fuit Isocra-cie. de tes in Theopobapi eoncitatione temperanda.Quoa Orat. c.9. si quis ex istis librorum amatoribus in eum magistrum incidat, qui pet se eurienti stimulos addat, eujusimodi sunt ubique multi, pejore futurus est eonditione, quam qui in ipso Grammaticae limine libros omnes ejuravit. Sandoquidem hiesibi uni detrimenro est; ille multos mortales in ficiet, & in erroris communionem doctrinae fama perducet. Si enim, ut Callimachus ajebat, thenaeum--εν quid illum ex mul- I. a. c. i. ris, magnisque libris colligere putatis, Auditores,
qui simul aetate, simul judicio infirmus nondum satis ' ρ
66쪽
tis aera lupinis distinguit Z Ipsa profecto memoria, qua solet pueritia valere plurimum, ipsa, inquam, memoria facile omnia sine ordine aesine dele6u recipiendo nocebit: si modo non scitulum blateronem, sed oratorem instituimus
Cum enim hominis animus ex earum terum contemplatione , quae in memoria reconduntur, du-
ei fere soleat ad parienda similia, nonne ille coninfusa pariat ac i perturbata necesse est, cujus memoria non thesaurus, ut a Tullio dicitur, sed tale quiddam sit, quale Poetae finxere chaos Z Sit ora- tio sublimis & exasgerata, siti vera, sit gravis, si callida, sit verborum ac sententiarum floribus refertissima; si caret peripleuitate, quae prima est di-ςendi virtus, Μς in animos h'minum penetiabit , nec artiscio e piet, nee rationibus vineet . nec affectibus promovebit. Atque ego perinde loquor, quasi puer multa legendo, multa di attum bona, tum mala , quod nequeat ex imbecillitate judicii delectum adhibere. Nimis equidem
egi liberaliter, nimio plus coneessi, quam oporteret . Pejora undique arripiet, probabit, exscribet, memoriae mandabit, S ut in vacua rebus mente altissime infixa, quamdiu vivet, retinebit . Amat enim aetas illa convenientia sibi, vana, levia, ludicra, in verbis novitatem, in sententiis fucum, in tota oratione tumorent & audaciam .
Iacet cicero, si eum Seneca eompares; serpit Virgilius, si conseras eum Statio; friget Catullus, si Martiali opponas: uno verbo non rem dc veritatem, sed colores S pigmenta consectatur. Quid vero si in fabulas illas forte incurrat,
quas vulgo Romanenses appellant i quid si in
67쪽
quadrata quaedam earmina, eubiea, retrograda quid si ἰn elogia, anagrammata, acroslieha, sum. I . ma eum Latini sermonis verecundia non multis isthine saeculis in Latium importata Z Valeat, in- ῖ quiet, omnis antiquitas se ida, metieulosa , sine animis, sine spiritu, sine fruge: perierat Latina . lingua. nisi cum Romanis periisset: nune demuin trevixit venusta, florida, elegans, par famae ac no- ἰ mini tanto. Ignorabant veteres illi, quantum li- ieeret hyperbolae, metaphorae, allegoria r non ita lfeeundi erant, ut decem antitheta uno spiritu . ifunderente non norant quid esset argute dicere , . quid subtiliter, quid magni ce. Quid autem no- rani3 si qui unus ad saeculi huius elegantiam a cedere maxime visus est, Seneeam dioe, ejus i lucubrationes Quinctilianus nescio quis corruptas i. in eloquendo, perniciosissimas, di dulcibus vitiis tredundantes judicavit. molite, quaeso, existima- tre, Auditores, ad caussam ista eonfingi. Audivi ego, audivi nobilissimum adolescentem, qui lcum multa ex Barclajo recitasset pluribus ante tannis memoriae tiadita, & in sui perniciem aris ictissime custodita, quaerenti mihi, utrum aliquid i ex cleerone didicisset, subiratus respondit, artis sdam illam cictionis Latinitatem obsolevisse. Main sgna haec illius, magna multorum calamitas, non stamen paullo attentius consideranti valde mira . suuemadmodum enim pueri ex picturis maxime novas & eoloratas, ex gemmis rubentes S pel- slucidas, ex nummis fulgidos & elegantissime cu- ssos; ita ex hoe litterario quasi thes auro non so- ilida S gravia, sed fucata S sonantia sibi decerpunt. Hine morbus in omnes aetates consequen-
68쪽
tes et nullo umquam remedio, vel ferro atque igni depellendus. At enim est, qui in magna. librorum multitudine nullum habeat nisi optimum. Gratulor ego illi, qui optima multa in rebus humanis invenire potuit. Est quod ad oraculum Delphicum referamus. Esto, sint optimi, sint probatissimi omnese ipsa enimvero multitudine sua, copia ipsa rerum optimarum legenti nocebunt. Neque enim tam multa capit angu- 'stissimus pueri animus; non impletur hoc modo, sed obruitur; respula omnia, nisi sensim immittas. Quod siquis eximia natura praeditus, laboris, que & vigiliarum praeter ejus aetatis morem insigniter patiens euntia recipiat. quantum inde utilitatis ad eloquentiam redundabiti quantum scilicet ad valetudinem ex optimorum ciborum intemperantia. Non . satis est ad morbos vitandos comedere saluberrima, nisi opportune, ac tempe- ranter comedas . Porro sicut insitus stomacho ignis immodico cibo opprimitur, aut etiam e tinguitur, ita ingenium nequit, ut ita dicam,
nimis multa concoquere, sed quasi oppressum otiatur, vel cruda & indigesta in malos humores eonvertit. Inde strigosus ille dieendi modus, i constans, salebrosus, involutus, ut nihil intellis gas sine interprete ; inde illa historiarum, fabula.
rum, perpetua & inordinata congeries in exordio, in confirmatione, in peroratione, nulla rerum, nulla temporis, nulla loci ratione habita, quae omnia vulgus pulcherrimas eruditiones appellat, sapientes viri pulcherrima 'monstra. Est enim, ut aliarum rerum, ita eruditionis modus Auidam, ut definiendo, probando,
69쪽
amplificando erudita identidem fundas ad delectationem, non effundas ad satietatem; tamquam ornamenta pulcherrimae domus, non cumulata, sed explicata. Verum sibi temperare nequit, ut maxime nitatur, qui coepit ab infantia lectitare, Sμινγ μονώγματα conficere. Proponitur huie aliquid ad dicendum, sive in templo, sive in Academia . Ιtur statim ad adversaria. Quid tum Z Non inclusum, aut cogitantem videas, sed magna corporis animique eontentione hac atque illae discurrentem, parantem undique libros, bibliothecas paene ipsas sedibus convellentem. M. Tulli, quid praebes ex Tusculanis, quid ex Offieiis Z cave diligenter, Q Plini, iam est im Historia tua.
Plato, Laerti, Plutarche, praeelπε vobiseum agi, tur, si indice caretis, sin minus, eonferte symbolam. Iam processit opus; versiculos numerat; non satis est: haeret, rodit ungues. Instauretur - , librorum acies ; sueeedant sacri, Biblia, Coneilia, Interpretes, Graret omnes Latinique Patres; ne mini pareendum est. Quid expectatis, Audisores Z Exit, non oratio, sed Polyanthea. Verum enimvero non novit ingenia, nec artem novit, qui ab hoc genere hominum aliter postulat. Cum enim lectioni a pueritia deditissimi, numquam asesueverint eogitare ac promere sua, eoguntur deinceps in omni vita aut rostris abstinere, aut . aliena temere eompacta profundere. Careat stilo necesse est, careat dieendi genere sibi proprio,. qui qua aetate maxime formandum erat, legendo 'tempus trivit, sive, ut ex ejus sensu loquar, eruditioni parandae operam dedit. Sed quae, malum, est ista eruditio vel frustra, vel intempest,
70쪽
ve ab oratore quaesita 8 Numquid non satis ad erudiendas vel Musas ipsas. numquid non satis adfatigandas ingentia illa Gruteriana S Graeviana
volumina, nisi oratiuncula quaelibet ad eruditionem traducaturi Convenere homines iudicaturi, sive suadeas, sive dissuadeas, sive laudes, sive vituperes. sive aecuses, sive defendas; teque tuamque cautam, non si erudita, sed si vera dicas , aut Vera dicere videaris, secuturi. Nolo hie dis. simulare, Auditores, S esse, di me ipsum vidisse nonnullos ita laboris patientes, naturaque secundos , ut cum multa quotidie legant, scribere tamen non supersedeant; S utramque conjungant exercitationem. Horum ego stilum non nego esse aliquem, sed nego esse probabilem, qui optime norim non ad unius hominis, aut aetatis imitationem, sed ex omnibus promiscue Latinae linguae saeculis, S ex omni scriptorum genere conflatum esse; ut eum dicunt, non uno ore, sed prope multiplici dicere videantur. Non enim 'Potest esse unus, non constans, non aequabilis stilus ille, qui multorum librorum lectione trahitur in diversa; nec oratorem sapit, quod poetica multa, nec poetam, quod oratoria contineat. Hoc vitium eli elocutionis maximum, in quod vel sapientissimi viri necessitate quadam labuntur; hic κοπισμος, quem evitare ne ille quidem potuit summus in hac civitate patrum nostrorum memoria litterarum arbiter Octavius Ferrarius, quem
tamen accepimus S pro sua prudentia se probe novisse, di pro ingenuitate saepe dixisse, Humanitatem se, non Eloquentiam profiteri. Quippe intelligebat vir immortalitate dignissimus. lice D a docen-