장음표시 사용
81쪽
a. in orat C. 4. lib. 8. in procem.. mala malis cu
men dare' Non decet gravissimos homines e rum auctoritate moveri, qui eum statuissent elo- η quendi virtutem in oratore supra ceteras em in 're, non eum inventorem, non compositorem.
sed eloquentem appellarunt. Quid non Iudum paperiunt ' Quid tamdiu suam illam doctrinam
nobis invident i Quid dubitant exire, veteresque magistros, mutatis S rebus, & rerum nominibus. docendi gloria diseipulisque spoliare ' O te beatum, J. Caesar, si tales vel Romae praeceptores, vel Athenis invenire potuisses. Profecto non scri- .:psisses, verborum delectum origiηem esse eloquentia. x Miseret me tui, M. Tulli, qui tibi perluades , Iae litteris mandas, inventionem ac risipossionem e pudentis hamians esse, eloquentiam oratoris. Non a phos audire potuisti arcana doctrina viros. Τu l. quoque, M. Fabi, doctore indiges, cujus ea vox stest, elocutionis rationem partem operis discissimam sesse . idque inter omnes oratores convenire. Falleris; inon convenit inter nostros. Ego quidem, Audi- itoreS, eum diu multumque cogitassem, unde tan- ii tum effet quibusdam hominibus eloquendi fasti- dium, mallemque ratione aliqua excusare, quam istultitiae tribuere, illud unum inveniebam, quod i λογοδαιδαλοι nescio qui, omissa rerum cura, verbis Ise totos dedant, quaestionesque gravissimas molli i& effeminato dieendi genere sine ulla verecundia ttractent. Peecant hi quoque eX parte altera, igravissime peceant, quod debeat esse aliquid, ut i in rebus omnibus, ita 'in elocutione satis r sed itamen turpissimum est, quod Graeci dicunt, ' κα- ,
κα κακοῖς ἰασηαι, eoque ornamento oratoriam ar- ltem spoliare, quo ferme uno ab aliis distinguitur s
82쪽
tur, dc in suo quodam genere eolloeatur. Qui
nimius est in ornando, quamvis non ita bonus, tamen orator est; nee sane alia re ulla, nisi verborum copia & elegantia in Oratorum numerust pervenisse curionem, Oratorum Prineeps judica' Brut cis.
vit. Qui vero invenire potest, sed ornare non 8c 66. potest, is disputator est, Dialecticus est, quidvis est potius quam orator: ut si quaeras a M. ih ς, Tullio de Pisistrato, de Solone, de Clisthene, deque aliis omnibus, qui Athenis dixerunt ant/Perielem & Τhucydidem, neget oratores fuisse Mnon quod civitati omnium bonarum artium parenti per tot annos defuerit ingenium, sed quia defuit ingenium ad eloquendum. Poterant illi quidem, quemadmodum Romae M. Scaurus, P. Rutilius, res optimas invenire, apteque loeare, . - verumtamen sui ipsius Ciceronis verbis utar,
non refert videre, quid dicendum sit, nisi id solute ct suaviter dicere . Est enim alia quaedam dicendi ratio, disserendi alia; nec debent Rhetorica, & Dialectica iisdem terminis eoncludi, una que definiri facultate, quae αντις Φοι ab Aristois 8bς tele dictae sunt. Idem est utrique propositum, ut 'x' quid unaquaeque res sit, definiendo explicet; ut separet ab ambiguis; ut in suas partes tribuat,
ut genera, ut species, ut quae antecedunt. quaeisque consequuntur, notare possit, & singula singulis eonferendo dijudicare. Utraque interrogatae re ondet, probat & improbat, impugnatae defendit: sed altera anguste & exiliter, altera copiose & ornate; illa disputatione , nostra . 'haec oratione. Quod eum Zeno Stoicorum Prin- ceps ostendere Vellet, manus similitudine utebatur s
83쪽
' batur, eamdemque contractam dieebat esse Dia- llecticam, explicatam esse Rhetoricam. Quam ego linultos putissimos Dialecticos arguere possem, qui iolim hae ipsa in urbe habiti sunt Oratores, non iquidem a vobis, qui recte sapitis , sed a multis iramen non infimi ordinis hominibus, quod am tbiguas quaestiones ad Sepstra asserentes aeute subti- , i, literque dissererent. Sed nolo in eam invidiam ireeidere , quae tum mihi conflata est, quod eos ii oratores non putarem. Prodeat in medium Bru- itus ille, cui tantum tribuere solebat M. Tullius, i ut libros de hae arte pulcherrimos eius maxime leaussa scripserit, di ad eum institueris: ille. ille . , inquam, prodeat in medium, qui ab omni peri apta cie. culo invidiae tutus affirmare non dubitabit, Stob. , in Biut. eos fere omnes & suae eivitatis, & Graeeos prin icia a. dentissimos fuisse in disputando, sed eosdem tra- iductos a disputando ad dicendum inopes esse lpertos. tiane igitur sapientissmi viri cum de re - :rum humanarum eontemtia dicerent, de magno tudine animi, de modo, de gravitate, de 'indo lentia, deque aliis hujusmodi ue eumque tam mul, ii elent, omnesque ea viderent, quae in re qua
libet optima sunt, & ad persuadendum aptissimas
nemo tamen unus ex iis aut eloqui potuit, aut sine eloeutione placere Θ Nihil existimo afferri posse clarius, nihil certius, ut non istum intelligatis, sed oculis prope ipsis videatis, tantam illam oratoriae artis magnitudinem ae difficultatem, qua ta efiicere potuit, ut ex omni memoria temporum ae populorum Vetera repetentes nihil rarius, quam praestantes oratores inveniamus, in una propemodum esse elocutione. Haee oratores facit; haec
84쪽
haee illos a ceteris, ipsosque inter se per varia genera, variosque, ut ita dicam, colores vel sola, vel paene sela distinguit. Etenim cum dicimus orationis genus aliud esse sublime, aliud medium, aliud intimum; cumque in his ipsis generibus Asianos oratores a Laconicis . & Atticos ab utrisque distinguimus, non de iis quae dicuntur, cogitamus, sed de modo dicendi; non de rebus, sed de stilo. qui unus est in magna similitudine rerum pro cujusque natura & exerciatatione diversus. At enim stili nomine non ve ha solum, sed sententiae quoque significantur. Ita videlicet: sed nulla tamen sententia illustris est, nulla oratore digna sine apta comprehensione i 4 verborum. Tuae stat omnes, M. Tulli, singula- ω cap. res, exquisitae, ne prope divinae sententiae: ipsae 6 iam tamen illae & cum dicerentur, ingenti populi
Romani admiratione exceptae, Sc eum scriptae ΑΦ sunt, totius Orbis omniumque aetatum consensione probatae, si dura & inquinata aut Apuleji. aut Tereulliani, aut MarceIlim dictione laedentur non secus ac pulcherrimae matronae obsoletis sordidisque vel ibus indutae, pulchritudinem omnem ac dignitatem amittent. Contra vero nulla est tam minuta sententia, tam nulla Vulgaris, quae Tulliana periodo comprehenti, Tullianis floribus ornata, Tulliano colore picta, non in aliam statim naturam migret. auresquehominum & novitate capiat, & suavitate detineat. Hoc vero non oratoribus proprium, sed etiam poetis esse commune , cum ipsa probat artis utriusque cognatio. tum vir acutissimi ingenii T. Tassus animadvertit; qui de Italico casae epigrammate cum disse-
85쪽
reret, ostenderetque praecipua ejus lumina esse verborum, sine ulla dubitatione assirmavit, communes tritasque sententias, elocutionis splendore iblustratas, reconditis atque eximiis, sed luce carentibus & ornatu, longissime antecellere. Vetum de poetis nihil ad nos: oratores quidem certe nisi huc labores omnes cogitationesque conferant, ut quae invenerint, concinne & eleganter efferant, nihil invenisse, nihil tenere videbuntur, vacuisque subselliis verba facient. Sin autem mirabili hae augendarum rerum & ornandarum virtute valuerint, nihil tam modicum de administranda Rep. dicent, nihil de rerum natura, nihil
de juris legumque scientia , quin plura & majora scire, quam illi ipsi, qui haec tractant, judicentur. Est enim composita & expolita oratio instrumentis illis non valde dissimilis. quae oculis
admota ex una quidem parte res minimas in immensam magnitudinem augeant; ex altera Veso maximas ita contrahendo minuunt, ut vix esse in rerum natura videantur. Tale sibi quippiam, nisi fallor, Isbcrates proponebat animo, qui oratoriam artem cum definiret, hoc totum volebat esse, facere de 'parvis magna, de magnis Parva: quod eum diceret, perspicuis sane verbis ornandi copiam & varietatem significabat. Quae enim re ipsa parva sunt, omniumque experientia & cqnfessione parva, non aliter fieri magna possunt, quamvi multiplici ratione explicata, &per varia figurarum genera fusa ita pingantur,
ita colorentur, ut auditorum animos mentesque
praestringant. Hae sunt praestigiae illae, a quibus sibi suisque civibus cavebat cito, qui Carnea , dein
86쪽
dem Atheniensium Legatum cum audisset ita pro justitia dicentem, ut nemo non assentiretur, eum demque rursus ita, quae dixerat, impugnantem, ut omnes sententiam mutarent; ejicite, inquit,
hunc hominem, cui nihil persuadere dissicile est. In quo ego catonem . si hominis mores damnavit, non reprehendo; si eloquentiam, Catonem in Catone requiro. Huc spectabant LeontiusGorgias, Trasymachus chalcedonius, Protagoras Abderites, Prodicus Chius, Hippias Eleus, eum doeere se pro fiebantur, quemadmodum caussa inferior cie. indicendo feri superior posset. Ingens sane promissio, & nimium foreaile audax; nisi quod tanta
est elocutionis vis, ut novam quamdam rebus formam inducens, humilibus dignitatem tribuat, parvis magnitudinem, obscuris lumen, abjectis nobilitatem. Itaque in hoc qui dominatur, vis resque suas & facultatem sentit, glorietur per me licet, se vertere posse omnia, imponere omnibus, trahere, impellere, concutere, forum euriamque totam permiscere. Videtis, opinor, Auditores, in quo ea posita facultas sit, quae nobis ad docendum proponitur: neque vero illi non vident, qui adversus nos disputant, sed quod assequi non potuerunt, satis callide aspernantur. Verumtamen novimus homines e clament, irrideant, Nietolium. Doletum, Calepinum nobis objiciant; numquam obtinere poterunt, ut desipiamus. Id antea si di-- dicissent, unde nos avocare conantur, emcere aliquid fortasse possent; quia ne eloquentia quidem ipsa oppugnari potest sine eloquentia . At vero sua illa jejunitate inopiaque sermonis tantum ab. . est, ut quippiam a nobis exprimant, ut modo
87쪽
K . risum moveant , modo stomachum, modo etiam miserationem. Quid quod etiamsi non tan- ta esset in eloquendo vis , non tanta dignitas, non denique difficultas tanta, quantam ex iis , ' . quae diximus, quilibet cognoscere potest; nihilo tamen seeius puerorum studia, nec puerorum tantum, sed etiam adolescentum in verborum judicio & constructione diutissime teneremus t Est enim praeceptoris non desipientis sequi naturam, S ea singulis aetatibus addiscenda proponere, quae singulis aptissima sint. Valet memoria juventus, ingenio non satis valet' quin ea juventuti tradimus, quae non tam ingenio indigent, quam memorial Quid Stoa, quid Peripatus, quid Academia ad hanc aetatulam, ad hoc ingeniolum Ipsum illud Philosophicum pallium, ora hominum ad rerum gravissimarum tractationem composita, ipsa scholae species, nomen ipsum sapientiae, severitatis plenissimum, accedentes perterrebit. Nullus eis in Philosophia loeus tam planus & fa-Fthic. l. I. cilis, quam qui de moribus inscribitur & ossicio t3 hune tamen ipsum eum explicaret Aristoteles, adolescentes procul esse jubebat, & aliunde sibi, quae discerent pro aetatis suae viribus, eomparare. Aut igitur inihil est, in quo aetatem primam
exercere debeamus, aut una est verborum cura ; quae, cum tam necessaria sit, quam est a nobis multis rationibus confirmatum; cumque tam minuta appareat, ut neque Viros deceat, ne-
que senes; non potest nisi per summam stultitiam a Rhetoricis scholis ablegari. Sed ablegetur, . . . si Diis placet, ablegetur: succedant ejus loco spinosae Dialecticorum ambages, ambiguae Iuriscon-
88쪽
sultorum formulae, retrusae philosophorum ideae; traducatur per haec adolescentia; veniatur ad ro stra: quid tum Z Nonne vides, te populum habere judicem, boc qit qua parte minime vales, plurimos homines; qua aliquis es, modo eentesimum quemque, modo nullum Itaque cum paucissimis placeas communione studiorum, plerisque omnibus insanire videris. Philosophica quaedam delibas, & felieiter explicas Θ Euge, Lucretius annuit . De publico privatoque jure sermonem in- fers, sciteque disceptas Euge, Scaevola probat. Altius assurgis . & siderum motus describis non ineptet Euge, Manilius laudat. Interim vero in
verbis peccantem ceteri omnes reprehendunt, puς-rique ipsi, η ως λαλῶντες, impune irri- Tam-dent. En, inquiunt, praeclarum .Oratorem, qui qRRM ς
ne illum quidem sermonem callet, in quo se jactat. Audisti soloecismos t Vidisti quo ore, quam
duro, quam impudςnti in magna civitatis luce, velut in umbra ludoque nostro, ea diceret, quae 'nulla posset Latini Scriptoris auctoritate confirmare Ubi illa invenit adverbia intrinsece, extrina, sice, amodo, caelitus, divi ,--remerito, private, duri cute, gnare, diversimode, stor . undequaque, s es ms' Ubi verba ablacto, abbaν- resto, erucesico, inselesia . correspondeo, exardeo , ebucido, frigefacio, irrito, intertexo, obten bro, pro- mano, unio, subintelligo Ubi nomina historiola,hloriuncula, extemporaneus, graιitu a, aptitudo,ofletoo, versutia, valor, Uritantia, ironicus, pan, eus, caelicus, promtitudo, sublunaris, exuvium' Ut nihil pudet i Quid illa, inquit alter, quae ferrea eum sint, ferreisique pejora, populo tamquam au'Ε rea ,
89쪽
rea venditavit Τ Influxus ct ingratitudo Firmlei, ut
latinior o latinsimus Hieronymi, incapax Pruden- α' tii, licite Orosia, procum cassiodori, titillamenis litrum Fulgentii, nullatenus capellae, Servii. hi accino Diomedis, adinvicem Augustini, abjuratio Isidori, certitudo, collimo, nusitam, versio, musto- tarites fortasse nullius. A barbaris ad σολοικοι&1' propria descendunt, sibique invicem magno cum licrisu memorant erubesico negligenitiae, gratulor ιecum, li: ut tu inquis, siquae studia, materna singua, aios re, ti
s mel o bis. si fortasse, & sexcenta. Talia qui fer- s:
re libepter potest, & fieri puerorum fabula, ver- ciborum cur m abjiciat: sed nobis tamen aliquan- bito verecundioribus nolit esse molestus. Qui veis ero ferre non potest, mature incipiat de verbis aquaerere, & in memoriae thesaurum ad prima aquaelibet recipienda paratissimum selecta reco dere. Atqui non desunt, qui serius in viam revoca- ti velis remisque eonentur, summoque labore dc i, lgenio adolescentiae damna rependant. Non desunt enimvero, quia non debent ad hanc rerum hin liminarum pulchritudinem & varietatem nec in onatura, nec in civili administratione, nec in litis iris deessie monstra. Sed isti tamen, ut cetera con- lsequantur, numquam profecto ita fle*ent orati lnem, quin ex orbe universo labor appa eat ae dises cultas, qualis in citharoedo, qui sero fidibus diducit, obduratosque aetate digitos pertinaci exercit tione nonnihil mollivit. Et hi quidem nostri sunt. sed longo tamen intervallo nostri: quippe elocutionem probant, sed elocutionem similem suae, ne ipsi non optima consecuti videantur. Nolunt sermonem nudum & rudem, sed si paullo sit orna,
90쪽
tior, tamquam muliebrem S effeminatum rejiciunt. Nihil mite laudant, nihil suave, nihil fluens; sed vehementia, concitata, Vibrantia;
horrida etiam saepe & antiqua; trunea S aspere cadentia; strigosa, hiulca . rigida, dissipata. G
nus hoc orationis purae & emendatae, sed neque factae, neque conclusae libenter arripitur ab adolescentibus, tum quod numero caret, in quo i
ta est ducendae periodi dissicultas, tum quod ere bris hiatibus insistens, gravitatem habere videtur. levesque sententias strepitu ipso sustinere. Ego
equidem hoc malo, quam nullum; cetera, quam hoc. Neminem enim vidi, qui cum posset orna- 'te ac numerose dicere in hoc praesertim epidictico genere, in quo uno Latina eloquentia a foro curiaque pulsa denique constitit, nor ita maller, quam numeros incidere, & per abrupta inaequaliter ferri, seu potius subsultare. Adde quod Romani ipsi, quorum eloquentia non ad pompam , sed ad pu nam nutriebatur, non ante se foro populique iudicio committebλnt , quam omnes orationis delicias sibi comparassent, vel
comparare conati essent; non ut iis ubique ute rentur , sed ut, cum res postularet, uti possent. In ipso enim judiciorum certamine remittenda est aliquando contentio, judicis animus pacata sua. vique dictione relaxandus; quod perpetuus idem . que cursus non euntis, sed bacchantis esse vide tur . ceterum quod verentur, ne concidat oratio , siquando motum inhibeant, dc moderatiu progrediantur, velim eos cum cicerone aliquanto versari familiarius. Quis illo ardentior, quis incitatior, cum in Nerrem, cum in clodium,