장음표시 사용
21쪽
nes de repub. Spartanoruloquens.
riorum Imperatorum .Quandoquidem non de iure sed de aequo, ipsa Partamenta causarum controue fias decidunt: nec certa lege tenentur, ut idem de Senatu praediximus: summamq; Principes Pari mentis ipsis potestatem in hoc regno concesserunt. Nihilq; est tam anceps & dubiti in rebus humanis. quod prudentia & summa eruditione cosiliariorum non elucescat. Credidit enim Princeps cos non aliter iudicaturos propter singularem animi sui industriam, quam ipse faceret', si eo praesente omnes lites regni diiudicarentur. Principis enim liberalitate non assumuntur in illum ordinem amplissimum, in quibus consilium, ratio, sententia locu non habenth. Et quemadmodu apud Graecos nemo erat cooptatus in eam supremam dis nitatem, quam Gerusian appellabant, si non prius te praestitisset morum grauitate eo praemio dignissimum':ita in supremis Curiis neminem describit optimus Princeps noster, nisi eruditio longissimo usu comparata, animi integritas ψ, maXimus in rempub. amor,& omnium pertum bationum vacuitas,atrox philargyriae odium, quae ossicio iudicum est inimicissima, cum qua nihil san
ctum, nihil rectum duci potest) ad publicas admi
nistrationes illum inuitauerit. Erant omnibus numeris aequi bon'; consummati,& maxima praediti doctrina, qui sum ima laudem Geruliae apud Lacedaemonios merebatur': ita maximas illas Curias a perfectissimis iisdemque optimis viris obtineri debere noster Princeps existimauit. quorum iudicia omni suspicionc carere debent, minime quod lententias aliorum
22쪽
alioru redarguant, ipsoru autem placita a nemine reprehendantur'. Ratio autem quae me mouet, Vt
Partamenta esses millima Curiis Centu uiralibus putauerim, est, quod Praetor Centu uiralibus praeerat b ubi sedebant iudices centum & octoginta. tot enim quatuor consiliis conscribuntur.His autem Praetor praesidebat. In locis, qui plurimi sunt in arte nostra, scriptu est, Praetores non ius ipsum, sed pura aequitatem sequi oportere, quavis regulis ipsius contradi-Xerit φ:quas partes supra meminimus esse Partamentorum, quae lege scripta minimc ligantur. qua in reprimos eXcellunt iudices, qui iuris scripti normas, licet sit durum 4, Principum mandatis coguturamplecti. At sicut in illo Centu uirali ordine doscriptus erat numerus illustrium pcrsonarum,quae tanquam Praesides totum chorum', siquid incomposte esset gestum,actumve, moderabantur, ita in Partamentis antestant Praesides, qui in subselliis primi impcrant, ct litium renuntiatores, qui vulgo dicuntur Reportatores, seuerissim caudiunt. Pariamotum ideo dici creditum est,quod post auditas actiones altercationesque Advocatorum exquisitis suffragiis cosulentium iudicum,ad iudicadum Praesdes consurgat. Vnde nomen habet,me iudice, αποτυ λαλειν. Nec illud silentio praetereundum est, quod a maioribus nostris accepimus, Decurias Partamentorum a primordio suae originis vagas ct deambulatorias ut eorum verbo utar) fuisse. nec loco, nec toporc erant statae,scut iam videmus Praetorianu Principis consilium certas no habere ciuitates, ubi optimatcs it. b
certo Ac. 'l siquis cum aliter . f. deve . obliga.
23쪽
lius ad deliberandum conueniant. Cuius ritus diuinam illam sanctimoniam ab Adriani Imperatoris temporibus ', ad priscam illam maioru nostrorum aetatem emana sic crediderim. Quod enim Plinius scripsit, Mygdones & Mosynos, si a sque inhonoras
ciuitates ad Pergamenam conuenisse, ut deliberarent h:desiniti conuentu intellexisse credendus est. Essem luc vere fortunatus ipse, si Deus optimus incad illa tempora serret, cum iussu principali aliquot Decuriae Pariam e torum amplissimas ciuitates suae prouinciae annis singulis inuiserent, ubi ciuiles controuersas & improborum hominum iurgia dirimerent , quibus respublicae ct optimae ciuitates collabuntur', ut ante aperuimus. Illae autem prouinciae ciuitates, ubi statum est consilium illud Senatoriit, iustitiae ct aequitatis finibus tantum continetur, propter vigilem & praesentem curam amplissimorum iudicum β. Hae vero urbes, quae procul sunt positaeli tribunali summi illius magistratus, ciuium disco dia agitantur ': in quibus impune recipiuntur latrones. sicari), falsi testes, adulteri, licitatores alienarsi nuptiarum, masculorum cocubitores,gastri margi, ct huius generis nephandissimi homines, etsi poena in eos dicta fuerit,aut appellatione pronuntiatum extinguuti aut diuturnitate temporis,reatum θ criminis conscientiam obliuioni tradunt s. Quae Pamlamenta cum a Deo optimo maximo sint instituta per ora Principii, ut de rebus arduis S maximi pondoris agitatas in tribunali causas decidercti, Et quia summam habent secudum Principem potestatem, eis
24쪽
eis notionem noster Henricus tantum reseruauit de grauioribus causis: rerum vero minutarum cognitionem sua regali maiestate indigna esse existimauit Ideo minime decus, ct humano generi fructuosum esset,si tam graues personae,ct usu forens exercitatissimae,in leuioribus occuparentur, & maiores causas desererenth: maxime quod illum ordinem personarum, propter probam fidem,& industriam singularem , suae iurisdictioni fere aequauerit . De leuioribus aute rebus motas quaestiones Principes nostri semper repudiauertit, nec ad suam notionem voluertit pertinere/: quarum cognitionem,quae ante ad Senatum, seu Curias supremas spcctabat, nouissimum Principis edictum ad iudices Praesidales aequissime transtulit'. Cuius edicti utilitas non eget commendatione. Ipsum cnim se ostendit f. Illius tamen comoditatem in hoc opere suscepimus eXplicandam. Primum itaque supponere oportet, omnes iurisdictionis species a Principe, velut ab uberrimo quodam sonte emanasse F: illiusque esse dominum perennem:nequc a se posse illam abdicare,manente nomine Principish.Caeterum distributio iurisdictio nis,quam ille facit in diuersis urbibus aut locis, vim contractus habere non potest: qui etiam in Principe debet tenacissime obseruari , . Siquidem partes iurisdictionis alicui c5 cessae, ex solo nutu Principis possunt reuocari: nec certam temporis S loci habet
stationem, quia incorto tempore conseruntur . Errant igitur homines,qui dono Principis iurisdictione antecedunt aliqua ,si iure haereditario eius partes II
e Legantur verba edicti. ι3. f. de re situ. in in te.
25쪽
rum. In licde rerum di histona
integras,reluctate Principe, velint vendicare , cum snt eandem fere cum sacerdotiis naturam sortita quae tanquam paterno iure, vel ut Domini sanctuarium,non possint detineri h. Et quia prouinciar m ribus nostris discernuntur per vim iurisdictionum, quarum unicuiq: a Principe datus est Proeses 8,non debet videri alienu,s Princeps eiusdem prouinciae iurisdictionem scindat, chira eandem prouinciam in plures prouincias possit diuidere 4, 2 rursus plures in unam utiliter unire . Cordi enim est Principi, c5sulere communi hominum saluti L non autem ambitioni quorundam, qui magis suis commodis, quam publicis,functiones dignitatum arroganter concupiunt: quoru iudicia non possunt suspicione carere, qui magis cXplendae auaritiae causa F, qu in aequitatis amore ducuntur. Propterea, nisi resipiscant,eos aeterni cruciatus expectant cum Dathan & Abiron, quos vivos terra repente absorbuit h. Sed nos ad inmceptum redeamus. Princeps noster huius edicti autor, cuius interest, locupletes esse subditos, ct ne rebus suis abutantur , diutius secum animaduertit, ut quadam diuina raptus, importuni suti diminui &rebus,2 personis, propter spontaneam cotradictione quorudam litigatorum . nam plebei, rem rusticam obliuiscebantur mercatores nauigiu, nobiliores arma fastidiebant: sacerdotes res sacras, scholares rem literariam ct humaniores disciplinas vili pendebat: ut fortasse in iudicio vinceret, cum de glande x,aut forte de ovo tantii miis orta fuisset: quaru litiu dispedia genus humanu abrodiit, propter naturalem hominum
26쪽
minum ad dissentiendum facilitatem'. Nos autem licet v su parum valeamus, ct memoria pri lci temporis,recordamur tamen, quam plurimos litigatores, forsitan propter sublatione bovis, aut gallinae, climin remota prouincia iudiciu subiret, vel morbo, vel inedia succubuisseh: quonia haec crebra & efaenata litigandi consuetudo non parti abest ab arte Alchymittarum,qui sibi opes vanas spondet, quas suo fallaci artificio inuenire non possunt Ita nonulli actores temerarij, falsa spe vincendi a rabulis incitati, opes,quas habent, conterunt, ut ore hianti falsas diuitias Tantali apprehendant, ignorantes litiu euutum esse tristissim uni t. Idcirco religiosus ille Princeps remedium accommodatius nactus non est ad dirimedas lites , quam cum praeclusit viam appellationis, praesert i m de rebus modicis, ct non eXcedentibus praescriptu valorem:quia saepissime maximi illi iudices multitudine causarum obruti,propter vim imperijs de grauioribus causis cognoscere impediebantur . . Relatum enim fuit clementissimo illi Regi, summos illos cosiliarios propter pietatem aut misericordiam, qua in re eos latis laudare non possum) causas miserabilium personaru pertractare: potentiorum autem lites immortales in maximis illis Pariametis obstrepebat ν,& nunquam aut raro dc-bito fine terminabantur'. Unde fiebat quod milites Salij potentiores spei vincendi in foro gloriam militarem turpissime postponeret. Aliud item inconueniens nascebatur,& illud quidem pessimum erat, quod occasione paruarum litium turba hominum
bit b IJ.in Amthe t omnes Obed. tuae tu verseu.quid enim erit du
27쪽
e Plato in seu de Repub libris.
otiosoru per urbes amplissimas Parta tractorum vagabaturis discurrebat. Et illi quidem erant corrupti istini, quorum frequentia & venefica consuetudine no modo mali fiebant deteriores, sed etia prospero sidere nati, ad omnem speciem iniquitatis fiebant procliues'. Qua quidem ratione moti Quirites, nomine ciuis Romani eXtraneos non donabant, nisi urbis dignitatem rebus praeclare gestis, S prudentiae singulari exemplo h locupletare potuissent Ideo in Actis Apostolorum Paulus ciuis Romanus nuncupatus fuit, quamuis Tarsenss esset,quod ciuibus Romanis sua eximia eruditione,Imperatorum beneficio fuerit aggregatus . Idcirco appellans ad Caesare fuit adductus Expellenda igitur est ex urbibus bene c5positis insana hominu multitudo,quam tace ciuitatu & corruptelam verius, quam hominu coetu, dixerim, cum sit ciuitati longe honorificen. tius, paucis sapietibus incoli esse ab improbis deserta, qua si in ea secors pigroru multitudo numerti vero ciuiu in magno numero superaret ' Quare perpe dens Henricus infinita causaru multitudinem, quaru appellatio es ad Parta meta deferebatur Bailli uoru ct Senescallorii, certos instituit pedaneos i udices,& illos qui de supremos, id est appellatione remota iudicaturos de modicis causis:grauiorum autem litiu definitionem ipsis maioribuς prouinciaruiudicibus reseruauiti. Na si Praetoriqui in Centu uirali iudicio ante sedebat,dadi iudicis habebat facultate propter vim imperiJ, id est, causaru multitudinems: quato magis hac potestate iudicis dadi Primceps,
28쪽
ceps,qui est fons omnis humanae iurisdictionis praefulgere si debeti Harii sediti Praesidalium nascituram autoritatem Gulielmus Budaeus ante obitum prae- uidit, dum desiderabat, ut sacculoru aceruos apud Actuarios publico, aut apud viatiquenque iudicum priuatim non tam custoditos,quam abstrusos,atque etiam in conditorio obliuionis sepultos, in lucem proferri iubeant Principes, ct eligant quosdam industrios ct sagaces viros, qui eXtra ordinem minutulas ducentenarias aut tricentenarias cotrouersa S,
Vt commodum videbitur , diiudicent. Simile institutum Vespasianus publicandum mandauit cum excreuissent magnae series litium, quod toto sui imperij tempore diligentissimeseruari iussit.Ante hoc institutum fiebat, ut dispendiorum vera aestimatio Ionge esset pluris,quam res ipsa, de qua per longinquam prouinciam iudicium subibant , ct accommodatius illis foret ab eiusmodi litibus abhorrere, quam tantos sumptus ad persccutionem rei tenuissimae impendere :& modici iuris potius iacturam patis, ut in quiete apud suos in laribus sint. Periculo enim famis, & ancipiti vitae discrimini se exponunt propter longitudinem dissicultat&nque itincrum, nec non latronum incursus .Qua in re minime taedebit intexere verba Principis Iustiniani in Novella Constitutione g . Graeca autem editio pIus habet
energiae, quam Latina radeo nos eam reseremus. Em γαρ μεγαλα τα rimis ah, n τα συναMάγματα ίαρεςη
29쪽
Hoc est , Nam siue magna delicta sint, siue contra- ιιctus, aeque omnibus modis ibi locorum de illis opor- ..tet in iudicio postulatione fieri,& s opus st) inscri- optionem , & eXaminationem, propter paratiorem c copiam probationum. Similiter siue in paruo aliquis cadelinquat, siue facto eius delictum maius reddatur, sequia iuris arbitrio se non permittat, ne in minimis, cquidem, sed praestoletur dum in aliam regionem ια proficiscatur, ut ibi inius ducatur, deque his litem c. e cipiat, quem propter eius potentiam, aut etiam ιι suam forte imbecillitatem, ille alter neque eo ipse. loco praesentem possit, quomodo conuenit, perse-
30쪽
, qui . Quid enim est indignius, quam ut qui porsum
, reptionem bovis forte,aut equi, aut alicuius iumcna ti,aut pecudis,aut ut minimum dicamus cohortalis, gallinae assectus es iniuria: is cogatur, non in qua, prouincia id surreptum cst, iure agere, sed alio curi rere, ut illic eorum quae passus est, probationes cxii gantur, Saul vltra Himationem rei ampliores su- , stinere expensas,aut inopiam serre cu gemitu ZHinc, magna illa nos quotidie interpellantium multitudo: , ct plerunque ob ciusmodi causas obturbamur: muli tas ipsi importunitates propter tam leues occasio a nes eXcipientes: ingentem praeterea tum virorum, a tum mulierum eX suis commigrantium sedibus, &ν ad almam hanc urboni venientium, multitudinema oculis intuentes: quorum plerique omendicato etiai pane hoc agunt, ct collecta stipe : aliquando etiam, hic vitam finiunt. Si igitur Vterq; tam actor,quam, reus, in prouincia fuerit,neutiquam in aliam prouin- .. i clam causa, aut in almam hanc urbem vel ex priui, legio aliquo, vel maioris magistratus iussu pertrahi- , tor, sed ibi de deciditor. Altera se nobis eius Principis Constitutio obtulit,qua Bailli uorum aut Senescallorii nuper tradita corroboratur autoritas, climiudices prouinciarum clarissimi, quos hodie Partamentorii Consiliarios credibile est esse, illius Imperatoris Constitutione de litibus tercentu aureoru non iudicat: quaru plenam decisione ad Defensorem ciuitatis voluit mero iure pertinere Verba aute sunt':