장음표시 사용
41쪽
Iigens custos, & fida praeteritorum memoria dicenda est: haee sola illustrium virorum lacta virtutesque nostro in conspecta ad imitandum proponit: haec detestatur vitia, & docet vitanda: hujus ope praeterita repraesentantur nobis, re quae vetustas Glet delere, reddit tanquam recentia. Nullus quippe priscas,& ab aetate nostra remotas excellentium virorum gestas res nosset, nisi literarum monumentis, & historiae munere in I ce hominum versarentur. Accessit enim ad earum memoriam
scribentium labor & industria, quae illa ab interitu vindicarent. Si qua vero commendatione historia digna est, haec nostra est profecto, in qua sortunae instabilis favor describitur,& in evertendis, quae extulit, pervicacia. Appetunt sane omnes ferme haec quae videntur ampla & speciosa fortunae dona, inque eis potiundis tantum studii operaeque impertiuntur, ut virtute atque omni bonarum artium cura posthabita, Veluti caeci sequantur ea, quae Iudicra & fallacia esse multorum cxempla docuerunt. Quo igitur inanis multorum ambitio, atque insana dominandi cupido paulum comprimatur, statuimus his mandare libris plures variosque insperatos casus , quos sortunae ludus palam statuit hominibus notandos. Parcius enim, ut arbitramur, qui haec legerint, se credent arbitrio fortunae, cum inspexerint quam multis, quos in sublimi
veluti personatos collocavit, parum fida suerit illius fides: sed omnium quae nobis natura indidit, nihil melius sapientia , nihil virtute praestantius, in qua nullum, cum supra eam sit, imperium fortuna possidet. At vero cum potentes rerum illius favoribus inflati, virtutem aspernari plurimum soleant, minimique eam facere, fortunae theatrum ingressi preclara sui favoris spectacula vulgo praebent. Illa enim, quos fovit, lsuo jure utens, primum dejicit, tum eorum stultitiam dete- lgit ; detracta enim basi, in qua illos in sublimi conspiciendos
tanquam in scena mimos alienis ornatos vestibus locarat, reddidit ridiculos, ac spernendos, qui tum suam demum fateri dementiam coguntur, ubi resipiendi locus non datur, dc, quibus per omnem vitam usi sunt, mala consilia improbare. Tunc adulatores culpantur, dc multorum detrahentium eme
42쪽
t ita fides. Hanc vero historiam, cum videatur ei conterm bna libro , qui est a me olim de Principutii infelicitate, in tuo vero nomine saὶ editus, consentaneum duxi tibi eidem homini, sed alio nomine, quum in suprema sis omnium dignitate, loco munusculi dicare. Plurimum quidem me tibi debere profiteor, qui semper tuis cohortationibus ad scri
bendum impulisti; sbius certe effecisti ut Xenophontem b
ad nostros traducerem, qui est de institutione Cyri, in quo, si quid satis legentibus feci, tibi acceptum debet referri, meis
laboribus auctori. Licet autem extra fortunae arbitrium omnipotens Deus hanc tantam Pontificatus esse majestatem volueriti
tamen propter illa, quae Pontifices Romani possident, fortunae juri subdita, vidimus eorum quosdam, de quibus in nostris meminimus libris , fortunae impetu jactatos. Novi in te summam esse rerum omnium , tum quae ad Religionem n stram, tum quae ad bene beateque vivendum spectant, singularem doctrinam summae prudentiae conjunctam; ea vero te esse sapientia, ut omnes fortunae vires consilio & ingenio queas superare : sed multo te cautiorem praestabunt praeteri. torum casus & exempla , in quibus fortunae violentia grasi fata est. Accipe igitur hos, oro, a me benevolo animo libros , quorum primus imperii, urbisque stragem continet,& quae in ea priscorum superextent aedificiorum reliquiae 3 tum quid fit fortuna, disseritur & ς Teucrorum Imperatoris describitur captivitas. Secundo exempla multorum, quos ejus varietas hac aetate nostra amixit usque ad Martini Pontificis obitum recensentur. Tertius illa complectitur, quae tu-
a tuo vero nomi te. Libellum de ins licιtate Principum, inter Poggii operaedit. Basileens. an Is 38. pag. 39 o. hie indicat Poppius, quem Nicolao U. adhuc in minori sortuna viventi inscripsit. b M ioptrantem. Poggius omnium primus Xenophontem e graeca in latinam linguam vertit. e Teiicrarum. Utitur Poggius semper hae voce pro Tureis. Idem quoque
iii multis Eugeati IV. lueris ac diplo. matibus legitur. AEneas Silvius in E ropa Helmstadii I 6 so. pag. 23 I. im
probat morcm eorum, qui Turcos Te croriam nomine appellabant, quod Turei Τrojam a Teucris posscssam, nune te
neant. Vide Norisium initio primi eapitis de Cenotaphiis Pisanis. Franeiscus Philelphus epist. ult. libri octavi ad Carolum VII. Francorum Regem: Aι Me
empore, inquit, pro Teucria . Trae Turciam Ludemus appellari.
43쪽
Iere Eugenii tempora usque ad initium tui Pontificatus. Additur his Quartus de Indis , AEthiopibusque, continens nomnulla , quae grata fore lectoribus arbitramur. Horum lectio. nem librorum nequaquam censeo aspernandam; nam te admonere poterunt , quamvis sis praestans omnibus animi imgeniique dotibus , tutissimum esse , ea modice tentare atque agere, in quibus plus sortuna quim ratio aut consilium possit. Illud autem memineris velim , quamvis satis praesidii praemiique in virtute positum sapientes scribant; tamen , ut vitibus sustentaculo est opus ad serendos uberiores fructus, ita & ingenia externis praesidiis , quibus cura & negotio V, cua scribendi exercitio vacent, egere. Sed pessimum malorum omnium rectissime a sepientibus viris ingratitudo appellatur, quae maxime in habitaculis principum versari solet, homines certe ex arce rationis dejicit, nulloque boni viri officio uti sinit. Id vitium, cum semper horrueris veluti perniciosiam pestem, certus sim, te nequaquam aliorum culpam esse imitaturum.
44쪽
V P E R eum Pontifex Martinus, paulo ante quam diem suum obiret, ab urbe in agrum Tuscul num secessisset valetudinis gratia, nos autem essemus negotiis curisque publicis vacui, visebamus saepe deleria urbis, Antonius Luscus i)ὶ vir clarissimus, eg que, admirantes animo, tum ob veterem collapsorum aedificiorum magnitudinem & vastas urbis antiquae ruinas. tum ob tanti imperii ingentem stragem, stupendam profecto ac deplorandam fortunae varietatem. inum autem conscendissemus aliquando Capitolinum collem, Antonius obequitando paulum iessus, cum quietem appeteret, descendentes ex equis consedimus in ipsiis Tarpeiae arcis ruinis, pone ingens portae cujusdam, in puto, templi marmoreum limen, plurimasque passini confractas columnas, unde magna ex parte pro Opectus urbis patet. Hic Antonius, cum aliquantum huc illuc oculos circumtulisset , suspirans stupentique similis: O quan-
a req-m Lem suum iliret. Illud librorum de varietate Artunae initiit manimadvertendum duximus, initium hu- clare perspicitur. Videtur porro hie lι- ius libri primi editum legi inter Possit ber incoeptus circa finem anni I. 3o.
opera Balileae impressa, pag. III.&ad- cum X. Kalendas Martii, Se, ut est inditum in titulo fuisse de Fortuna tumierine eius inscriptione sepii telirati . die XX. urbis Roma , m de mina Cliniam dos riptis, Februarii anni I 43 I. Pontifex Martinus quae perducitur usque ad ea verba, in diem suum obicrit. quibus M. Antonii Antii Lupi sepulchri b γ Anto,nia, qui fuit a secre- loeus designatur : extrema verba sunt, iis Martini V. quique a Popgio patiiiii eum inscriptione rerum ab se gesta- dociliis mus atque amicissim iis appcllarum, quod tribus praegrandibus saxis, abero tur. Ejus prudentiam atque uic uentiam furis asterum constaι ibique finis descrip- laudat, lib. s. Hist. Florent p. 2II. notioni urbis imponitur, quae cum ab hu- vae editionis Venetae. Luscus suit patrita jus libri initio sumpta sint, non aliam Vicentinus, nobili familia oitus, quae no- esse descriptionem ruinarum rubus, quam stris etiam temporibus floret.
45쪽
tum, inquit, Poggi, haec capitolia ab illis Lllant, quae no. ster Maro cecinit,
Ediltha. Ut quidem is versus merito possit converti: Aurea quondam, nunc squallida spinetis vepribusque reserta. Uenit in perpeiam in mentem h) Marii illius ', per quem olim urbis imperium, quem pulsum patria, profugum atque egentem, quum in Africam appulisset, supra Carthaginis ruinas insedisse serunt , admirantem sui & Carthaginis vicem, simulque fortunam utriusque conserentem, addubitantemque utrius fortunae majus spectaculum extitisset. Ego vero immensam hujus urbis stragem nulli alteri possum conferre, ita caeterarum Omnium, vel quas natura tulit rerum, vel quas manus hominum conflavit, haec una exsuperat calamitatem. Evolvas licet historias omnes, omnia scriptorum monumenta pertractes , omnes gestarum rerum annales scruteris , nulla unquam exempla mutationis suae majora fortuna protulit , quam urbem Romam , pulcherrimam olim ac magnificentissimam omnium , quae aut fuere, aut suturae sunt, &ab Luciano ei doctillimo Graeco auctore , cum ad amicum suum scriberet Romam videre cupientem, non urbem, sed quasi quandam caeli partem appellatam. Quo magis dictu mirabile est & acerbum aspectu, adeo speciem formamque ipsius immutasse fortunae crudelitatem, ut nunc omni decore nudata, prostrata jaceat instar gigantei cadaveris corrupti, atque undique exesii: destendum quippe est hanc urbem tot quondam illustrium virorum atque imperatorum foetam, tot belli ducum, tot principum excellentissimorum altricem, tot
tem misertus, cum ille, Carthaginem assiciem , ita iii tuens Marium , alter
δειieri iob ut esse solatio. Quo etiam allu- deiis Lucanus cecinit lib. 2 veis. MI. Sotitia fati Carthaζo, Mariι siue turis,par:terque ja
M Meiano In edit. Baiasii. inepte Linia. Dissicile tamen in Lu-eiano aliquid ejusmodi invenias. Unde haee dcprompta sint, divinare non li
46쪽
FORTUNAE. LIB. I. γtantarumque virtutum parentem, tot bonarum artium procreatricem , ex qua rei militaris disciplina, morum sanctimonia & vitae, sanctiones legum, virtutum omnium exempla & bene vivendi ratio defluxerunt, quondam rerum dominam , nunc per fortunae omnia vertentis iniquitatem, non
solum imperio majei ateque sua spoliatam, sed addictam vi. liminiae servituti, deformem, abjectam, sola ruina praeteritam dignitatem ac magnitudinem ostentantem. Mista faciamus ablatum imperium, distracta regna, provincias amissas, in quibus dandis atque auferendis prope jure suo sortuna principatum exercet. Illud majorem in modum lugendum videtur, libidinem ejus intra urbis moenia grassatam, adeo in illa diruenda atque evertenda funditus saevi ille, ut, si quis reviviscat ex priscis illis antiquae urbis civibus, alios homines intueri, aliam se longe urbem incolere assereret, ita ejus specie&ipso solo subvertis, ut nihil fere recognoscat, quod
priorem urbem repraesentet. Et quidem commutantur regna,
transferuntur imperia, desciscunt nationes , populi varia est enim mens hominum semper nova appetentium in ad fortunae nutum commoventur, ut haud insuetum videatur, haec illius arbitrio parere. At vero aedificia haec urbis, tum publica , tum privata, quae cum ipsa immortalitate videbantur certatura, partim penitus extincta, partim collapsa atque eversa, relictis admodum paucis, quae priscam magnitudinem servent, supra fortunae vires esse credebantur. Stupenda qui pe vis est ac varietas fortunae, quae etiam ipsias aedificiorum moles, quas extra fatum illarum conditores existimabant, funditus demolita, nihil sere ex tantis rebus reliqui fecit Quid enim majus orbis vidit unquam , quam tot aedificia urbis , templa, porticus, thermas , theatra , aquaeductus, portus manufactos, palatia fato suo absumpta, dc ex tanta rerum magnificarum copia nihil aut parum ferme su pe esse Tum ego: Merito, inquam, admiraris, Antoni, χο tunae injuriam in hac urbium parente tam foede vexanda e
citatam , quam ipse quotidie inspiciendi causa pertum non mirari solum, sed etiam queri cogor, nihil sere int
47쪽
grum , paucas admodum reliquias ex prisca illa urbe , & eas semesas ac corruptas apparere. Nam ex omnibus aut publicis aut privatis operibus liberae quondam civitatis, interrupta
quaedam & ea parva vestigia visuntur. Extant in Capitolio fornices duplici ordine novis inserti aedificiis, publici nunc8 In editi salis receptaculum, in quibus' scriptum est literis vetustissi- nais, atque adeo humore salis exesis, utatium inF. αὶ α Catulum Coss substructionem & tabularium de suo fa- s E; ius cuindum ' coera Visse , Opus ipsa vetustate venerandum : Q- nostro pro em pulchrum quoque Capitolium juxta C. Poblicio, ii) quo ipse posterique eo us in serrentur, viri utis honorisque causia Senatus consulto jussuque Populi datum. Item pons supra Tiberim , quo itur in insulam , vetustissimi operis, quem L. Fabricium ς, C. F. curatorem viarum faciundum coerasse epigramma testatur,& ' M. F. Cos approbasse. Arcus insuper CVM LOL- supra viam inter Aventinum montem & ripam Tiberis ex LivM- lapide Tiburtino, quem ex lueris incisis constat, P. Lentu
lum Scipionem & T. Quintium Crispinum ex S. C. fa
ciundum curas te, atque approbavisse. Sunt & monumenta
quaedam prisca quae hodie Cimbron ς) appellant ue templum
ultimo, quod eomprobat pariter Olaus Borrichius de Antiqua urbis Romanae facie cap s. ea nimirum stata lege, ne cui locus sepulturae in urbe esset, nisi ex peculiari S raro privilegio. e ) L. Fabricii a C. F. me. eum in Pog-gii textu mutila sit inscriptio, eandem dabimus ex Grat. pag. C L X. num. 3. fideliter descriptam.
teium pag. CLXXX VII. num 4. Hie Arcus nostra tempestate non extat.
eὶ Cimbron appetiant , me. Bina illa tropnaea Marii ob devictos ab se Cimbros crina inter templa S. Eusebii de
ex a Linatison. Haec inscriptio ita
legitur apud Gruterum pag. CLXX. num. 6. edi Commetin.
Nardinus in Roma Antiqua lib. s. cap. 23. pro Ex. S.C. faciundum C U R A V. liabet S. S. faetendum COERAVIT. Popsius imitatus est verbum rere-ιι, α Epigrammate describens. Locum hune veterum Romanorum temporibus. Tabularium publicum, Popsit aetate salis receptaculum , Paulus V. instauravit, alibi sal custodiendum statuens. b C. Putatio.Vide Grut. pag.CCC v. num. I. Haec inscriptio nune extat ad R eerum eam μι- : sed olim fuisse extra ninnia contendit Nardinus lib. q. cap.
48쪽
p O RT V NAE. LIB. I. v ex manubiis ) Cimbricis a C. Mario factum, in quo ad
huc ejus trophaea conspiciuntur. Adjiciunt & Pyramidem prope Portam Ostiensem moenibus urbis insertam, nobile sepulchrum C. Ceilii bin vii. viri epulonum, quod opus absolutum ex Testamento Ponthi Clamelae diebus cccxxx. literae in eo incis, reserunt. Quo magis miror, integro adhuc epigrammate, doctissimum virum Franciscum Petra cham in quadam sua epistola scribere, id esse sepulchruin Remi; credo, secutum vulgi opinionem , non magni fecisse epigramma perquirere fruticetis contectum, in quo legendo, qui postmodum secuti sunt, minore cum doctrina majorem , diligentiam praebuerunt. In hoc laudo, inquit Antonius,c ram dc diligentiam tuam, Poggi, qui ista tum publicorum, tum privatorum operum epigrammata intra urbem dc soris quoque multis in locis conquisita atque in parvum volumen coacta, literarum studiosis legendas tradidisti. Utcumque id
caeteri accipiant, inquam, ad utilitatem certe communem diligenter omnia, nonnulla vero inter virgulta & rubos latentia ex tenebris eruens, ut aliis paterent, ad verbum integra expressi: ut si, quod persaepe vidimus, ea Romani everterint, saltem titulorum extet memoria. ' Haec sola ex tam multis In edit Ba- nondum servitute oppressae civitatis ornamentis, fortunae injuria, ad nostram aetatem usque perdurant. Qiud loquar de 'sequentium temporum, in quae similis clades pervassit, aedifi-
S. Iuliani in Esquilino , sua aetate exti- mendose legitur Casii. Inseriptionem C. tisse, Pogeius narrat. Etiam Cimbrision Cestii videre potes apud Romanae umhie loeus ilictus. Adi Georgium Fabri- bis antiquitatum collectores; sed uberius eium in sua urbis Romae descriptione. de ea egit Octavius Faleonerius peculi Extat in Graevii Thelaum Antiquitatum H dissertatione, quam habes Italicam, Romanarum, rom. 3. pag. 4 9. in ealee Romae antiquae Famiani Nardi- a ima iiis in Ceis. Cit- ni , & Latinam apud Graevium tom. 4.tadinus scribit se primum detexisse illa Antiquit. eolum. I 63. ubi eorum retropaea Marii non suisse, sed Domiti sellit errores, qui male eam inseridini, eum sub eorum altero hane inseri p- tionem legerunt, profestque ibi suam detionem legerit, eadem sententiam , in qua quidem re
I M P. D Ο Μ. Α V G Poggium etiam deceptum suisse sate G E R PER dum est ε, nam perperam legit ex Tessa. C R E II B mento Ponthi C elae ; sed legendum Conser Nardinum lib. 4. cap. 1. PONTI P. F. CLΑ. MELAE
b γ C. CUM. in editione Basileensi HEREDIS. ET. POTHIL
49쪽
ciorum magnificentia 3 Plurima & praestantissima memoran. tur per varios Imperatores, privatosque tunc civitatis Princ, pes magno sumptu constructa, tum ad publicum, tum ad privatum usum. Gloriari solitus erat Divus Augustus urbem se marmoream reddere, quam lateritiam accepisset: cujus
t hin suasu quum gener Agrippa , Asinius Pollio, Plancus,
Cornelius Balbus, reliquique amici eam variis operibus exornassent, ipse etiam suo nomine nonnulla addidisset, praeter Pantheum seὶ cum porticu, cujus tectum, trabes, & tigna 8 Edit. Bas aenea dὶ pro ligneis habet, M. Agrippae opus insigne, & for- nicem s.) ex Tiburtino lapide minime conspicuum inter Palatium & Tiberim, in quo Divi Augusti nomen est sculptum; caetera demolientis fortunae saevitiam subierunt. Erat civitas reserta templis, delubris, aedibus deorum dearumque, quos cives superstitioni dediti colebant: ex his paucorum vestigia sapersunt. Templi Pacis conspicui, quondam a Divo Vespasiano constructi, tres tantum arcus super ingentem rei, quorum , qui sex erant, ruinam eminent ferme integri; exca) Divus Suetonius in M- sustulit , ut altari maiori Basilicae Pringust. cap. 17. cipis Apollolorum columnas adderet, S b γ Cuius susu quum gen/ν tormenta bellica pro Arce S. Angeli in- Pollio. Meminit Suetonius item in strueret, ligneis impositis De aenearum Aug. cap. 19. de operibus publicis ab tabularum structura lugendus Donatus hisce praeclaris viris extructis, his verbis : Iib 3. cap. I 6. ut vulgi error auferatur,
MAIIa M a multis ex recta a existimantis eas aeneas trabes suisse. To Plutis to ades Herculis Mugarum, a rigius de crIptis Vaticanis pari. 2. P. I 3. L. Cormscio eIes Dianae , as Asiato Possione scribit ponaus hujus aeris suille. librarum atrium Liseriatis, a Munatis P eo aedes 4so1 Iia
Saturni , a Cornelio Balbo theatrum , a Sta e Et semicem. Innuit cloacam maintilio Tauro Amphisbeatrum, a Μ. vero Arrim rimam , quam Agrippa sub Augusto repa complurastinia. Huc spectant Pog- stauravit. gii verba. s) Templi Pacis eonspisti. Pondam a e PMMν Pantheaem. Pantheon tem D. Vegpasiano eonfracti. Suetonius in Ves. tio M. Mi ippae eonisIatu eouditum est , pasiano cap. de Iosephus L r. de belloqui incidit in annum urbis et 17. Decla, Iudaico cap. 24. celebre hoe templum rat id inscriptio superposita ipsi aedi, memorant, in quod congesta suerane it quam leges cum altera subiccta a Sep- numerae divitiae. Fulmine noctu tactum Limio Severo, cum eli restitutum ; ει conflagrage scribit Herodianus in Com- apud Grutexum pag. I. n. I. & apud Do- modo: nonnulla scitu digna de hoe temnatum l. 3. eap. 16. plo tradunt Narcinus L 3. c. I x. N Do- d AEn.a pro laneis. Urbanus VIII. natus 1 3. c. 4.
anno 1637. tamdas cas ex aere constatas
50쪽
pluribus vero mirae magnitudinis , unam tantu iri stare vides marmoream in columnam , reliquis tum disjectis, tum inter templi ruinas 1 epultis. Erat pone , Capitolium versus,
Romuli templum, b in cujus pars muri Vetustissima quadra- , to lapide nunc quoque mirandam speciem sui praebet, hodie Cosma: & Damiano consecratum. Huic proximum fuit Antonini , divaeque Faustinae ὶ templum, nunc Beato
Laurentio dicatum; cujus porticus plures marmoreae columnae ruinam effugerunt. Castoris insuper & Pollucis aedes contiguae loco edito in via sacra, altera Occidentem, altera Orientem versus hodie novam appellantὶ inclytus quondam cogendi Senatus locus , majori ex parte collapsae parvis vestigiis haerent, in quas me saepissime consero, revocans, stupore quodam oppressus, animum ad ea tempora , quum ibi senatoriae sententiae dicerentur, dc aut L. Cras sum mihi, aut Hortensitum, aut Ciceronem orantem proponens. Extat & Vestae templum sc) juxta Tiberis ripam ad 'initium montis Aventini rotundum ac patens undique nullo muro, frequentibus tantum suffultum columnis, id posteri Martyri Stephano dedicarunt. AEdis Minervae portio com
a marmoream eorum m. parvum Fontem in sine Romani Pori. De Flane columnam Paulus U. ad S. Mariam nis consule Donatum l. h. c. II. N alios. Majorem anno I 6I'. transtulit, eicue Floe unum monebo, falli hoe in loco B. Virginis statuam imposuit. De ea ut D Potatum, dum putat ibi Castoris & Pol sertationem edidit Ioseph Castalio,quam lucis templum utille , ubi Nardinus I. habes apud Graevium tom 4. col. I 8 9. eap. I 2. Veneris & Romae templum col- b Rσm.b tenglum. Hic sane Romuis locat. ii tempIum extitisse omnes sere auctores e Extat Vesta te iam. Vestae quo insunt: nujiis aedis leonem eleganter delia oue aedem illam adjudieavit Blondus In-neatam una cum vestigiis templi Pacis, Hauratae Romae l. i. cui adstipulati sunt atque aliis urbis Boinae reliquiis videre antiquarii sere omnes : ab his Nardinus Potcs in tom. 3. Aiuiquit. Roman. fol. distentit , oui Voluptae Deae sacellum 66s. suisse scripui l. r. c. 3. e Antonini, divaque Faulina t-- Miserea pretis. Ergo Postii plum. De hoc Nardinus l. 3. e. ia. Do- aetate, Minervae templi & porticos relinatus & alii. quiae eernebantur. De ter plo Minervae d Castoris infueν π Potaeis aedes. posito, ubi nune ordinis Praedicatorum Duas diversis locis Castori dieatas suisse Coenobium,inter omnes antiquarios co aedes tradunt antiquarii scriptorcs, alte- venit. Nec opus est recensere varia varam in Circo Flaminio, de qua meminit riis in locis Romanae urbis Minervae vitruvius i. . c. I. alteram collocat Pom- templa meitata a nullumque verbum sa-ponius Latus de Roman. Antisint. prope clam de Minerva Medica, Chalcidica,