Pars Secunda Sive Orationes Omnes

31쪽

imitatores v esse clicerent. lli quum eloqueritiam imbecillitate sua metirentur, et tantum laudarent, qHuntum se posse Sperarent imitari; eloquentiam Ciceronis , non illam Lysiae tenuem et exilem, ad cujus imitationem Se totos Conformaverant, Sed grandem, uberibusque sententiis abundantem, tamquam copioSiorem. reprehenderunt. Quamvis autem genus illud Atticum in foro, causisque serensibus non poSSet consistere, orant nihilominus qui partes ejus tutarentur, quique hanc sectam rationemque dicendi defenderent. Istos

significat Tullius his verbis Tuscul. II, i): α Si orationes

Hostrae in reprehensionem i currerunt; si reperiebantur nonnulli qui nihil laudarent, nisi quod se imitari

PosSe considerent; quemque sperandi sibi, eumdem et benedicendi finem proponerent; et quum obruerentur Copia sententiarum atque verborum, jejunit tem ot iam Em Se malle, quam ubertatem et copiam dicerent, unde Orat exortum genus Atticorum, iis

ipsis qui id sequi se profitebantur, ignotum; qui jam

Conticuere, Paene ab ipso foro irrisi: quid futurum PutamuS, quum, etc. n Hic fons igitur ot origo est calumniarum quibus Τullius a suis aequalibus saepe est agitatus. Quum eloquentiam, quae vera laus illius est. ita ductam ab humili perduxisset ad summum, ut jam ceteri qui vivebant Oratores, eo Se Pervenire POSSEtion arbitrarentur, ad malivolentiam conversi, Obtrectatione invidiae eum laceraverunte cujus gravitatem ita dicendo, vim, et copiam aequare desperaroni. Atque deinde homines ignari quid oratio valeret, et quae Sit vera virtus eloquentiost, in istorum auctoritate, et tu hac tam frigida calumnia delituerunt. Istis eloquontia

supe vituperatoribus respondot Cicero ipse Don argN-mentando, aut rationibus conquisitis de orationis Diuiti oti by Cooste

32쪽

natura disputando, sed statuit quid sit genus Atticorum, iis ipsis incognitum, qui se illius imitatores et dici et haberi volebant. Demonstrat eum Solum Attice dicere, qui perfecte dixerit. Jejunitatem et siccitatem Lysiae; tristitiam Τhucydidis, dummodo sitiarbanitas et elegantia; dulcedinem Xenophontis; sua-xitatem Isocratis, quos isti, alius alium , imitantur, in Attico genere ut partes quidem, non ut totum reponit. Denique veri Attici genus docet ab uno quaerendum Demosthene, quo Athenae ipsae non fuerunt magis Atticae. Oratorem illum cui sine dubio summa vis di-

Cendi conceditur, eminere inter omnes in omni genere Orationis; ornatum esse et splendidum ; Sententiarum ornamentis consormationibusque, omnibus praestare;

illum in tribus dicendi generibus peraeque floruiSSE;

eo nec graviorem exstitisse quemquam, nec subtiliorem, nec temperatiorem : unum eSSe maxime Propositum ad imitandum iis, qui aut dici se desiderant Atticos; aut ipsi Attice volunt dicere. Monet laudum

Suarum obtrectatores, ut ex eo' u quid sit Atticum discant; eloquentiamque ipsius viribus, Don imbecillitate sua metiati turn. Hoc est, ut ex Dem Sthene exemplum capiant, quanta efficere necesse sit eum qui princeps in dicendo esse vult : ac ne deinceps . temere damnent quae non intelligunt. An hisce telis confossa malivolentia vivo Cicerotieconquieverit, assirmare non ausim. n At posteaquam triumvirali proscriptione consum Plus eSt, passim qui oderant, qui invidebant. qui semulabantur; adulatores ctiam praesentis potentia , non responsurum iri RSE-

2. De El. Orat. cap. 8a et seqq. Drat. rap. et et seqq. Vide etiam Quintil. lib. XII, eap. IO... orat. Cap. 7.

3. Quintil. vhi supra.

33쪽

xxxij PREFATIO

est adversarium. Pollionis filius Asinius Gallus libros etiam in eum scripsit η, ain quibus eloquentiam Ciceronis paterna eloquentia conatur obruere : et audet

parenti de Cicerone dare palmam laudis oratoriae v. Claudius imperator Suet. in Claud. cap. 40 adversus hos Galli libros condidit defensionem satis eruditam. Praeterea memorat A. Gellius lib. XVII, cap. i) Largicujusdam Lacinii librum inscriptum hoc titulo, Cice-mmastis. Sunt etiam alii multi, quorum iniquiora de se judicia et reprehensiones effugere Tullius non potuit. De quorum omnium judicio quid sentiendum sit magDisce declarat A. Gellius, ubi supra : α Ut quidam, inquit, suerunt monstra hominum qui de diis immortalibus impias salsasque opiniones prodiderunt;

ita nonnulli tam prodigiosi, tamque vecordes exstit runt, ut scribere ausi sint M. Ciceronem parum integre. atquo improprie, atque inconsiderate loquutum. Atque alia quidem quae reprehenderunt, neque dictu . neque auditu digna sunt, Sed enim . etc. M Sic, dum viles de ludo declamatores, quOR tenebat verae et O-quentiae miserabilis ignoratio, famam sibi ex Ciceronis infamia ibant comparatum; interea Sanae montis homines, doctrina, atque Onan iram artium Optimarum studiis eruditi, uterque Plinius; M. Seneca, L. philo- .

sophi pater; Fabius; Gellius; et quotquot Roma habuit

r. Hie eat Asinitis Pollio hocila omnibus aevi anἱ aeriptoribus Iosesina: qui C. Rallustii aeripta eopr hendebat, ut nἱmia pesseorum verborum asserta Ion oblita : qui in T. Livio mirae saeundiae uiro Pa Minitatem quamdam notabat. Is Verrem Cieeronia reum sortissime morientem tradidit: et taeeronti mortem Olua ex omnibus maligne narrat; ἱta ut ejus invidia vel supremo illitia sne domita non fuerit. α. Plin. lib. VII, epist. 4.3. Vid. Ammian. Mareeli. XXII. Sanae. in Suaa. et Controv. Quintil.

34쪽

literis doctrinisque pserpolitos, ab ignotissimorum hominum calumniis nobilissimum oratorem auctoritate sua vindicabant: dum istos M. Tullius, oratoris filius, non argumentis, sed flagellis refutabat; et parenti suo de illius obtrectatorum a corio satisfaciebat n. Sed omissis et Largis et Cestiis, venio ad celeberrimum, dum viveret, romani fori ingenium; et Ciceronis eloquentiae castigatorem gravissimum, id. Aprum. Is ea Ciceroni objicit, quae si vera Si ut, nemo erit qui eum oratoris nomine jam appellari velit. a Lentus

est, inquit, in principiis; longus in narrationibus;

otiosus circa excessus : tarde commovetur; raro incalescit ; pauci sensus optime, et cum quodam lumine terminantur: nihil excerpere, nihil referre possis. Vid. Diat. de Orat. CR P. 22. Jam primum omnium satiS constat, quo tempore vixit Aper, eloquetitiam de sua dignitate multum deperdidisse. Senserat Cicero, eam, quum venisset ad Summum, α jam Senescere v. Tuscul. Disput. lib. II, cap. 5. At quum omnia in unius fuerunt potestate, rerum conversionem scribendi ratio est subsequuta. Ciceroniana dicendi ratio communi quodam in usu atque hominum more versari desiit. Ornamenta' recta et sincera quae ante bella probabantur, POStea non

Satis idonea esse visa sunt. Orationis copiosae et elegantis ornatus repudiari coeperunt: sorma ipsa, Con- Cinnitasque verborum et sententiarum laudata est, Non ea quae sponte Se Osfert, sed quae studiose conquiritur. Nihil placuit nisi argute dictum, callide excogitatum ; nil sine pigmentis, nihil sine suco puerili:

. Quod de Cratio tradit Aon. suas. VII. I. Cl. ahhas Gedun, Pres da sa e d. δε Quintil. Fahius, Ix, s. Petro . I. Hieron m. epist. ad Pamm. at Nepotem.

35쪽

lumina et flosculi sententiarum sine modo structi in Clausulis clamores et admirationes, velut Oli in in bonis oratoribus Verus orationis ornatus, effecerunt. Tantum eloquentia descivit a vetere gloria i Primi omnium eam perdiderunt declamatoreS, novum genUS aratorum, qui Ciceronis aetate quum exstitissent, levibus atque inanibus sonis ludibria quaedam Oxcitando, secerunt ut corpus orationis onervarettar et caderet. Per eos a naturali pulchritudine traducta ostratio dicendi ad conquisita Ornamenta; ad vetitoSamet enormem loquacitatem; ad rerum tumorem et sera lentiarum vanissimum strepitum. Lumina Verti rum,

argutiae, antitheta. turgidae figurae, in clausulis seu ientiolae. Per eos frequentari, seu potius sine judicio accumulari coeperunt. At ubi L. Seneca coepit in sorocausisque versari. eloquontia demum periit. Multae Senecae Quintil. X, i ) et magnae virtutos fuerunt :ingenium facile et copiosum; plurimum studii; multarum rerum cognitio. Nam et orationes ejus, et lviemata, et epistolae, et dialogi seruntur. Egregius vitiorum insectator mit: multae in eo Claraeque Seu- lentiae. Sed has tantas viri virtutes ingentia vitiau quabant. Nulla erat in eo vis oratoria; nullum judicium. in ejus mente Dulla insidebat species vera germanaeque eloquentiae. Genus dicendi fractum, Concisum, mutilum, hians : nulla verborum electio, Collocatio; nulla Comprehen Sio numeroSe et apte cadens :nspera, tristis, horrida oratio, neque persecta, Neque

Conclusa: κ Commissiones merae. calx Sine arena v. Suet.

in Cal. c. 53. De Sen. vid. A. Gell. XII, 2. Talis, Seri Potius, sic nulla fuit romana eloquentia quuiri in Ciceronis scripta cera Ruram Aper exercrait: amabatur Serieca; solus sere orat ad alescentium in manibus; placebat Propter Sola vitia, quibuS eo magis perniciosis abuta

36쪽

NICO LAI DESIARDIN S. xxxv labat, quod essent dulcia; et ad ea se quisque dirigeret effingenda quae poterat: Veteres autem et poti res respuebantur scriptores, quos ille non destiterat incessere, quum diversi Sibi conscius generis, desperatione formidaret hoc eorum genuS, et placere Se

in dicendo posse iis, quibus illi placerent, dissideret.

Istam Seraecae, imo, sui temporis eloquentiam miratus Aper, Ciceronianum dicendi genus elevat, quod in hoc nimirum, uti in Seneca aut Plinio, crebrae nota in ineant sententiae; quod acute dicta noti intermissis acuminibus legentis animum Hon percellant; quod omni diligentia munditiam oratiotiis affluentem Nouasseclci; quod epigrammatum acumen in clausulis non referat. Haec eriim in eo requirere videtur APer, quum ait, α Pauci sensus optimo et cum quodam lumitio terminantur : Dihil excerpere, nihil reserre possis v. At genus istud proprium sit sophistarum; Pompae quam pugnae aptius; gymnasiis et palaestrie dicatum ;Spretum et pulsum sero; non tam insigne ad maximam laudem, quam ad aurium Voluptatem accommodatum. Egregia laus sane fuisset Ciceronis, si, qutam pro S. Roscio contra Chrysogonum; pro Siculis Coti-tra Verrem ; pro patria contra Catilinam diceret, tot nefariorum hominum crimina rasis , uti Persius ille re Iibrasset in antithetis is, et udoctus posuisse figuraSnlaudaretur quum in aciem dimicationemque veniendum fuisseti Quam sceleratis hominibus fecissetit invidiam senteritio la)ὸ Non roserebat ex illis Orationibus argu liolas auditor, sod Siculorum miseriis, patriae periculis commotus. judiciali asperitato, forensitimqtie Actntentiarum aculeis excitatus e foro discedebat ple- Mus indignationis, aut in C. Verrem, aut in Catili-

37쪽

nam, et iracundiae. Neque tamen quoniam ira tribus

dicendi generibus peraeque floruit, ab hoc incitato et

volubili, ad dulce orationis genus, Sententiis argutum. verbis sonans, non deflexit aliquando Tullius. Testes pro Pompeio, pro Archia, pro Marcello, etc. orationes. Sed solam hujus generis virtutem in sententiis positam, ut isti, non putavit; neque voluit ut omnis locus, omnis sensus in sine sermonis aurem seriret :quippe qui sic habuit, a Composite et apte siue sententiis dicere, iuganiam esse; Sontentiose autem, sit verborum et ordine et modo, insantiam M. Vid. Orat. Ca P. 7 .

Cicero, inquit Aper, a lentus cst in priucipiisn, id est, in exordiis. Exordium triplex vulgo distinguitur : Principium, insinuatio, et illud quod est ex abrupto. Hisce exordiis utitur Cicero pro ratione causarum quaS habet

tractandas. Nunc rem Statim aggreditur, atque orationem quasi impetu orditur, Verbi gratia, Per a PO- stropheti, uti Catilin. Ι: a Quousque tandem, etc.. In ejusmodi exordia non sane cadit Apri reprehensio. Illa ergo respicit quae princi a dicuntur, et quae fiunt per insinuationem. Ιii utrisque quia pra)paratur auditoris animus, efficiendo ut sit benivolus, ut attentus; ut docilis; non inficiamur ad ea Ciceronem considerate et quasi pedetentim ingredi. Nam si revocandus sit judex, qui aut nobis inimicus, aut adversario erit amicus; si miseratione inclinandus; si causam doceridus; quae partes Sunt exordii, anne statim assiliendum erit ad vehemens et acres dicendi genus p Anne his initiis in animum judicis admittetur orator Z Non nopotius talem oderit oratorem judex, statim adhibentem has dicendi faces, et ab ipso iri troitu re Pente. quasi apstu ingculi sui abreptum, tragoedias excitau-

38쪽

tem p Sit cursus in oratione incitatior, sed modesta et moderata sit ingressio. Prodat se in contention eloquentia, sed occultetur in exordio; nec in principiis, nisi ab Apro, et ab ejus aequalibus, jactetur. Vid. Quintil. IV, I.

Venio nunc ad Darrationes, in quibus longus Aprovidetur esse Tullius. Quoniam non unius generis merunt causae, quas ad se delatas recepit, in eis fuisse nonnullas, quae essent ejusmodi ut longiorem narrationem requirerent, verisimile est. Tot legum, tot edictorum, tot rationum, qualia sunt in orati ani-hus pro Caecina, pro Cluentio, libro tertio in Verrem, et quae singulatim expendenda erant, prolixa enumeratio non poterat breviter expediri. Longa sunt, quia singula sunt diligenter explicanda. Longa Sunt, aut videntur, quia nuda sunt, et ornari negant. Verum ista minime debent in Ciceronem transferri: propria sunt causae, de qua peridet qui eam recipit, orator. Illa si respuit oratoria ornamenta dicendi, hoc sat erit oratorem eam Explicuisse accurate et dilucide: in quo Cicero neutiquam sane est reprehendendus.

At tibi nullis jam conclusa sormularum captionibus oratio potest longius evagari, quanta sententiarum gravitatet quanto verborum Ponderet quanta rerum copia se explicat in Verrinis Postremis duabus; in

orationibus pro Sextio, pro Milone; Philippica secunda i Quem, nisi sensus communis Plane expertem, defixum non ita detineat narrationis nativa jucunditas, ut eam vel breviorem esse non queratur λ Longa enim appellanda non est narratio in qua non plus verborum est quam necesse sit. Ea est oratoria ratio constans et perpetua Ciceronis. Rem narrat verbis quam potest lectissimis et gravissimis. quo judicem doceat: mox, ut aut odium adversario conficiatur, aut judex

39쪽

xxxviij PR EFATIO

miseratione moveatur, omnes motus excitat aut indignationis, aut misericordiae. In quo si tantisper immoratur, qui S PSt, qui, qNOd Summae artis Ost . velit reprehendere λ Quod autem conteridit Aper Ciceronem a tarde commoveri, raro incalescere n : aut dicat omnia in oration , Vel ipsas etiam narrationes, quibus nihil potest esse Sedatius, Vehementi impetu, ot.maximis clamoribUS esse Peragendas; aut Ciceronem lateatur ea, qua decet, incitatione ferri : imo scirpe sic hujus evolare Orationem, ut vim et impetum adspicias, vestigia ingressumque non videas.

Exposui quas subiit olim Cicero vituperaticinos; quibus alii jam antea responderurit. Et a me hic ita responsum puto, ut qui ei Opponuntur reprehensores, ipsi justa reprehensione aut invidiae, aut ignorantiae, aut imprudentiae Car re non Posse videantur.

Illud autem censorii si xii mucronem illum pulcherrimo rotundit, quod nemo sere umquam suerit, quin scripta Ciceronis habuerit, quin legerit . quin suspexerit,

pame dicam, Veneratus fuerit, Ni exemplum, sin mitius persectissimae omnino. atque numeris omnibus

absolutae, at Sane illius quae minus a persectissima recedat, eloquentiae. In ea nonnihil fuisse vitiorum docti judicaucrunt, et ipse etiam . alioquiri minime sui contemptor, consessus est. Verum in his quatita pars erit 3 Ad legem veritatis loqui si velis, Ciceronis

vitia quotquot sunt in unum Si coriserantur, Vix millesimam ejus virtutem adaequatura esse sateberis Hunc igitiar amemus : hunc SpcCtemus : hoc propositum nobis sit exemplum : non ea tamen religione dicam, an Superstitione, quae altero ab hoc saeculo

40쪽

iusa per gentem literatam omnium sere animos -- Cupavit. Exstiterurit homines illis temporibus, quia mitterae seliciter coepertint renasci, qui Orbi veluti novam sectam molirentur invehere, et Ciceronianos sese vocarent, omnium Scripta rejicientes, quae Cicoronis lineamenta non referrent; quique udolescentes a ceterorum scriptorum Iectione deterritos, ad unius Ciceronis imitationem revocarent. Huic ineptiae viri qui tunc erunt, sapientes adversati sunt : in primis Erasmus, cujus dialogus est Ciceronianus, ad id ab PO scriptus, ut doceret bonos scriptores allos. Praeter M. Τullium, et logendos esse, et imitandos : quod ob meritum maledictis de trivio arreptis eum Iulius Oe

sar illo Scaliger oneravit Quo quid dici aut fingi

potest insanius Z Nos vero Ciceronem imitemur, sed ita ut ab aliorum auctorum bene latinorum imitationestiori recedamus. Hos cum illo copulemus. Eos juvenum ad optima tendentium aemuletur, ac Sequatur industria. Verum Ciceronis aemulatio non debet in sola verborum proprietate concludi. Etenim quis fructus laboris, mutuatam a Cicerone unam et alteram

jactare clausulam 3 Quid proderit flumen gravissimoriam et optimorum verborum ab ipso Τullio defluens, si orationis est siccitas λ Effingendae sunt quas extulit Tullius virtutos. Exprimenda sunt illius non verba solum, sed repraesentandum est ingenium : rion quomodo pictura primas rerum imagines, oris lineamenta et colores exhibet; sed sicuti refert patrem in cujus jura et botia venit, filius.

t. Istas Maligeri orationea. quae . conquisitis exemplaribus et suppressis. ininus erant Obviae, Tolosae, anno aset , Marissaeua recudendas curavit . eum Eea mi Ciceroniano. ut lector intueri simul posset et scelus. et p etiam Meleri irrogatam : atque una intelligeret quci iudicio nonnulli interdum vomentur italia studiis quae ab humanitate sibi nomen adsciverunt.