Pars Secunda Sive Orationes Omnes

41쪽

Quod ad me attinet, quidquid in me opis suit. . quidquid industria emcere, quidquid intelligentia consequi potui, id omne illuc contuli. Quod si ut

meo illorum adjuvetur labor, quam potui maximam adhibui diligentiam, hanc meam operam apud se interire ne patiantur. Sinant hujus ad se utilitatem perivenire. Aut me amor suscepti negotii sallit, aut paucae jam illis per Ciceronis orationes decurrentibus om- cient salebrae: plana, aperta, dilucida, Ut essent omnia ; ut nullae superessent dissicultatum offensiones; praeter eas quas habet aliquot locorum depravatio, si

non omnino per cimus, at Sane conati quidem sumus. Diqitigod by Cooste

42쪽

Μ. TULLII CICERONIS

44쪽

ARGUMENTUM.

C. Quintius, cui multa erant in Gallia vel propria, vel locata pascua, cum Sex. Naevio, olim Praecone, Sorietatem earum rerum fecit. Quae societas quum annos jam complures esset, et me Re

Quintius Naevium suspectum habuimet, moritur repentino Quintius, herede instituto fratre P. Quintio, qui Romae eonam rabatur. Is nec ita multo post A. U. C. 669 in Galliam proficiscitur; ibi annum sere cum Naevio familiariter vivit; et quum

inter se multa de societate communicarent, numquam tamen

Naevius monuit, aut societatem sibi quidquam debere, aut privatim C. Quintium debuisse. Imo quum a P. Quintio aliquantum

peris alieni Romae esset relictum, Sex. Naevius pecuniam ei offert, quam ut communem existimet, hortatur pro veteri cum ejus

fratre Caici societate ac ipsius affinitate : nam P. Quintii consobrinam habebat in matrimonio Naevius, et ex ea liberos. Quintius igitur auxilio Naevii fretus Romam redit, creditoribus se certo die soluturum promittit; Naevium certiorem facit, rogat ut sibi curet quod dixisset. Tum ille assem se negat daturum, nisi prius de rebus rationibusque societatis decidisset. Destitutione illa perculsus Quintius, non sine Pecuniae jactura, bona quaedam in Gallia vendit, creditoribus dissolvit; ultroque Naevium appellat, ut si quid esset controversiae per arbitros transigeret. Dat iste amicum Trebellium a Quintius communem nece sarium, suumque propinquum Sex. Λlphenum. Sed quum res per arbitros propter Naevii avaritiam conVenire non posset, res esse in vadimonio ccepit, i. e. alter alterum in jus vocavit, et mutuo certo die se praesto suturos promiserunt. Τunc vero Naevius ait se auctionatum in Gallia, curasse ne quid sibi jam societas deberet: P. Quintius, acta omnia ratus, in Galliam proficiscitur; quem ubi prosectum audit Naevius, amicos convocat, testificatur a Quintio desertum vadimonium, et a Burrhieno praetore postulat, ut ex edicto bona eius possidere liceat. Nam qui vadimonium destituissent, infames erant, et in eorum hona ereditores ex edicto praetoris mittebantur; eaque si per dies xxx posseSSa essent, eis addicebantur. Naevius igitur Quintii

45쪽

Ι,ona proscribit, et antequam jussisset praetor, Quintium Ecommunibus in Gallia bonis ejici curat. Tunc vero proscriptionis libellos Sex. Alphenus dejicit, soQuintii procuratorem denuntiat, et judicio de sensurum. Naevius interea postulat, ut procurator judicatum solvi satisdet, i. e. locupletes det fideiussores, qui suo periculo praestent tantum solutum iri, quantum, judicio facto, solvi oporteret, si Quintius

damnaretur. Cogebantur autem satisdare, qui vadimonium deseruerant, si litem instaurare vellent, partim ne rursus impune sallerent, partim quia creditores suspicari poterant eos solvendo non osso, quum eorum hona ex edicto Praetoris possiderentur. Negat Alphenus aequum esse, Procuratorem satisdarct, quod reus satisdare non deberet, si ipsc adesset, M. quia nec vadimonium deseruerat, nec bona ejus ex edicto a Naevio possideri jure poterant. Appellantur tribuni: petitur, ut adversus edictum Bu

rhieni intercedant; et idib. Sept. P. Quintium Sisti Sex. Alpherius promittit. Venit Romam Quintius, vadimonium sistit: Naevius annum et sex menses nihil petit, quiescit. A Cn. Dolabella denique praetore Postulat, ut sibi Quintius judicatum solvi sati et ex

sermula, quod ab eo petat, cujus se edicto praetoris bona dies xxx Possessa sunt. Praetor adversus aequitatem ac morem jubet P. Quintium, aut Satisdare, aut Sponsionem cum Naevio sacere, si bona sua ex edicto P. Burrhieni praetoris dies xxx Possessa non essent, i. e. certa Pocunia cum provocare, ut nullam suisse bonorum suorum Possessionem ostenderet, qua ratione ipse tit

petitor priore loco causam dicore cogebatur. Clamabat porro Quintius sese idcirco nolle satisdare, ne videretur bona sua judicasse ex edicto possessa; quod si concederet, vadimonium a se desertum lateretur, et bonam existimationem perderet; sponsionem voro si istiusmodi sacerct, se de causa, in qua, praeter fortunas , fama sua et summa existimatio Periclitaretur, priore loco dicturum; quae conditio sane erat iniqua. Quintius tandem ex duabus conditionibus alteram eligit, ut sponsionem illam

faciat; judex datur C. Aquillius Gallus, juris civilis scientia clarissimus, et Postea Tullii in praetura collega, qui tres jurisconsultos, M. Marcellum, P. Quintilium, L. Lucullum, in

consilium sibi advocat. Quum igitur pro Quintio saepius jam Diqiligod by Corale

46쪽

ARGUMENTUM. 5

Μ. Iunius dixisset, legatione autem impeditus esset quominus Peroraret; Cicero rogatus a Quintii amicis, in primis a Q. Roscio comoedo, causam ejus suscepit, habuitque hanc orationem

in comitio squi locus erat in foro, ubi privata judicia, sive ju

dicia de controversiis subortis inter privatos, exercebantur), Μ. Tullio Decula, Cn. Cornelio Dolabella coss. anno 67a, Sullanae dictaturae primo, Ciceronis vigesimo Sexto. Multa erant in hac causa quae Quintii patronum deterrerent; nempe Naevii gratia, qui, malis ditatus artibus, Marianarum olim, nunc vero Sullanarum partium fautor, nobiles plerosque advocatos habebat; tum praetorum favor, qui jam Quintium damnaverant, tum maxime Hortensii eloquentia, quem nondum afri regno Cicero deiecerat. Non vero dubitavit noster aperte in Naevium invehi, praetorum Burrhicni ac Dolabellae injurias queri, ita ut non sortitudinis minus in hac concione quam eloquentiae nobilissimum specimen odiderit. Eventus fuit felix. Liberato Quintio, tulit Cicero eloquentiae suae fructum, ut scribit A. Gellius, XV, 28.

Quaestio est in genere judiciali: an Sex. Naevius possederit bona P. Quintii

ex edielo Praetoria. Partes orationis quinque sunt: Exordium, i, 2. Narratio, 3-9. Partitio. IO. Contentio, II-29. Peroratio, 3 ,32. In MORDio Cicero latetur ae in hae causa Partim eloquentiam Q. Hortensii . qui Naevium delendebat, vereri, partim ipsius Naevii opes, apud multos nobiles stillanarum partium gratiosi, extimescere. Inde M. Iunii absentiam, Praetoria iniquitatem queritur, qui reum priori loco loqui iusserit; rogatque C. Aquillium, eosque qui ei in consilio aderant, ut Quintii solitudini atquai OPI. Contra vim et gratiam adversarii succurrant, I, 2. sic ah Exordio jacit orator prima assectuum semina , in Qestitium eommiserationis, et odii in

Naevium, ceterosque adversarios.

Sequitur NAE a Tio, quae quasi in duas Partes distribuitur: χ' In quamdam Praeparationem , qua Orator anteactam Naevii vitam refert, quod ejus ingenium , quam multiplex et tortuosum, etc. 3, 4. 2' In facti narrationem, nempe quomodo di imulatam perfidiam indicans, Quintium Naevius insidiis eIrcumvenerit, 5-9. Quam eOticludit brevi invidiae asseetu in adverearios, qui eloquentia et potentia ad iniuriam abutunt , 9. Tum aceedit auctor ad PARTITIONEM , Io. Denuntiatque se Ostemurum :

47쪽

I' Catiram non fuisse, eue Nagvius a praetore postularet, ut hona P. Quint; imasideret. Ex edielo illam ea hona possidere non potuisse. 3' Non possedi se. In CosTinvios Is igitur prima parte probatur ransam non fuisse, cur Naevius postularet. I' Ipsius Naevii testsmonio, qtii, quum tempus et Ioeum habuerit appellandi Qtantii de peennia, qtitim serveat auaritIa, ete. hiennio tamen de bitum titillum per IIt, ri, idi. α' Eiusdem Naevii consessione, qui Mepe revoca tus ad iudieitim de re peeuniaria, eonditiones aequiasimas repudiavit . atque aperto eonsessus est nihIl sibi a Quintio debeia, a 3. 3' Nuda et simplici temporis discussione. Quintius Romae non fuit quo die vadimonium laetum dicit Naevitis. 4' Osseii ratione. Etiamsi Quintius vadimonium deseruisset, non continuo debuit Naevios hona a II, amici, assinis proscribere : quae proscriptio acerbissima est omnium ealamitatum, I 4-i8. I une lorum exornat vehemens et pathetica ampliseatio. In secunda parte ostenditur, ex emeto praetoris bona P. Quinti; possideri nullo modo potuisse; quod probatur ex ipsis edieti verbis, r9-2 . r' Non eniin latitasse Quintium, neque Msentem judicio non defensum fuisse, quippe quum Alphenus, ejus proeurator, libellos Naevii deieeerit, vadimonium promiserit, I s. dio, ur. α' Non diei posso Naevio parem eertationem eum Alpheno Marii sautore non fuisse, quod tune MarianI dominarentur; quum ipse Naevius is Is etiam laveret, et ad vietorem tantum stillam transfugerit, ua. 3'Si Naevitis ex emeto Mna Qnἱntii possedisset, quaerit cor hona non venieHnt, ear ceteri ereditores non convene Int, a 3. 4' Additne Narratio, qua d eetur Naevium jam, antequam postulasset, ni hona Quintii possideret, illam de anci undo per vim eiiciendum eurasso, quod est contra praetoris edictum, 24-2 . Tertium erat, ut demonstraretur Naevἱum hona Quintii ne possedixis quIdem. Verum totus hie Ioetis intereidit tina eum initio eonelusionis, in qua

superina meta summatim enumeran rar, 28, 29. Denique 4n Pasto a Tiosa uti eis misericordiam maxime commovet a Per

gona Quinti; , senis et inopis, et ab eiusdem innocentissima vIta; ab adversaris persona, vIri potentἱa, voluptarii et iniqui; rogaturque iudex, ut quum verItas eum Qtantici pti et, plus ritis inopia ad misericordiam quam NaeviI Opes ad erudelitatem valeant, et ut quam existImationem, quam honestatem In indieIam attulerit, eam liceat ei secum ex hoe itidieto esseris, 3O, 3 I. DieendI eharaeter subtillis est; persaepe tamen figuria et ampliscationibus, et quasi invenlli Ciceronis ubertate luxuriat.

48쪽

M. I . CICERONIS

PRO P. QUINTIO ORATIO.

contra nos ambae faciunt' in hoc tempore, summa gratia, et eloquentia : quarum alteram, C. Aquilli, Vereor, alteram metuo . Eloquentia Q. Hortensii nemo in dicendo impediat, nonnihil commoveor: gratia Sex. Naevii ne P. Quintio noceat, id Vero non mediocriter pertimesco. Neque hoc tantopere querendum videretur, haec summa in illis esse, si in nobis essent saltem mediocria. Verum ita se res habet, ut ego, qui neque usu satis, et ingenio Parum POSSum, Cum Patrono disertissimo comparerq; P. Quintius, cui tenues

I. r. Quis res. IIlud respI ere exor. dium videtur Quintilian. VI. a. Quum a tem Meplus ah ineptia olim in Gal- Deo iam ea naidieia usurparetur haec a contrario eomparandae benivolentiae ratio, et ipse elarissimus moti aio pistrinariam ea ullam esset exorsus, non absurdε eam nam suspendit Raetiam noster. In sabula diata lea Piaidetira. avi. III. M. 3. a. Melane. L e. pugnant. sie Inte. 3ct. et Horat. Ep. II, g, 68.3. Mettio. Quadam Hortensit eloquentiae verecundia movetur Tullitia; gratiam vero S. Naevia timet ae s iamidat. 4. Vulgo aheat M. RestitviIt a eodd. G-vius. I. V. L. s. comparari Metaphora sumpta n

gladiatoribus, qui par eum pari . bam

49쪽

opes, nullae facultates, exiguae amicorum' Copiae Sunt, .

Cum adversario gratiosissimo contendat. Illud quoque nobis accedit incommodum, quod M. Iunius, qui hanc causam, Aquilli, aliquoties apud te egit, homo et in

aliis causis exercitatus, et in hac multum et saepe Vominius , hoc tempore abest, nova legatione Τ impeditus; et ad me Ventum est, qui, ut summa' haberem cetera, temporis quidem certe Vix satis habui, ut rem tantam, tot controversiis implicatam, possem cognoscere. Ita, quod mihi consuevit in ceteris causis esse adiumento,

id quoque in hac causa deficit. Nam, quos minus ingenio possum, subsidio mihi diligentiam comparavi: quae quanta sit, nisi tempus et spatium datum sit, intelligi non potest. Quae quo plura sunt, C. Aquilli, eo te, et hos, qui tibi in consilio ' adsunt, meliori mente nostra verba audire oportebit, ut multis incommodis veritas debilitata uandem sequitate talium Virorum recreetur. Quod si tu judex nullo' praesidiosuisse videbere, contra vim et gratiam, Solitudini atque inopiae; si apud hoc consilium ex opibus, non ex Veritate causa pendetur; profecto nihil est jam sanctum atque sincerum in civitiate; nihil, quod humilitatemhIta nuIusqne virium ratione, C min nuntur. Hine duo, tria, eentum paria gladiatorum. 6. Amieorum. Noa Erat, ni In jud ἱ- et Ia actor et rena amleos omnes advo carent , quorum auctoritate indie rommoverentur. Illi qui praesentiam tantum commodahan . vi ocali. i. e. ad eausam vocati; qui loquebant rar, patroni appellabantur. . moa legatione. Quae merIl haeo inexspeelata legatio, non liquet. Dahatur enim publica inde mirandum pro consulem; aut privata, hereditatis Oheundae, aut aliorum negotiorum Ea a. 8. in summa. si anmmam haberem

eloquentiam et summum H um.

s. Sehista, auetore Lambitio, re acripsit quod, male. I. V. L. ro. In consilio. Assessores gelueet, L. Lumlitia, P. Quintilius, M. Mar- Ilus tit est infra ro), quos Aquin- Iina, index a praetore datus . iuris. eonsultos elegerat; et illi quidem eon. auli . non vero deliberare poterant. Vid. ad eate. hinna volum. Append. de Ord. exere. iud. xx. Nulio. Non restitissa Naevi ἐpotentiae. Nullo pro nulli, ut apud Plaut. et Ter.

50쪽

- . ORATIO PRO P. QUINTIO. 9--cujusquam graVitas et virtus judicis consoletur. Certe aut apud te, et eos, qui tibi adsunt, Veritas valebit; aut ex hoc loco repulsa vi et gratia, locum, ubi co .

sistat, reperire non poterit.

ΙΙ. Non eo dico , C. Aquilli, quo mihi veniat in

dubium tua fides et constantia, aut quo non in hi S , quos tibi advocasti, viris clectissimis civitatis, Spem summam habere P. Quintius debeat. Quid ergo est Primum magnitudo periculi summo timore hominem afficit, quod uno judicio de fortunis' Omnibus decemnit: idque dum cogitat, non minus saepe ei venit in mentem potestatis , quam aequitatis tuae; propterea

quod omnes, quorum in alterius manu Vita posita est,

saepius illud cogitant, quid possit is, cujus in ditione ac

Potestate Sunt, quam quid debeat sacero. Deinde habet advorsarium P. Quintius verbo Sex. Naevium; revera, hujusce aetatis homines disertissimos , sortissi

mos, ornatissimos nostrae civitatis, qui communi stu

dio, summis opibus Sex. Naevium defendunt: si id est defendere, cupiditati alterius obtemperare, quo is sa-cilius, quo in Velit, iniquo judicio β opprimere possit. Nam quid hoc iniquius, aut indignius, C. Aquilii, dici

aut commemorari poteSt, quam me, qui caput alteri US, famam fortunasque defendam, priore loco' causam

dicere Θ quum praesertim Q. Hortensius, qui hoc judi-

II. I. Ms Falhenburg . . Neque hoseo dico ., elegantἱ . I. V. L. sic RP. Terent. . Neque eo nune dico, quo quidquam illum senserim M. - Coris rectio superiorum, qua vἱtat osse ἱOnem indieis, quem ita modo laudavit, ut ei dissidere videretur. a. Fontinis. Non solum de hoes, universis. sed etiam de elientis ea. PIte, i. e. vita eivssi, sama et statu; ut ipse paullo inserius ait orator. 3. Potestatis. Suhandi reeordatio. Quae saepitis usurpatur eli; psis. 4. Q. Hortensium Mil. ae L. Ph;lἱμpum. De quo Horat. lib. I, epist. , va. 46. Fortissimi dJetititne quod elientes suos magna constantia defendunt. sieorat. pro Mil. 8 , vi sortiter iudieare ... s. Iniquo judieio. Inique constitu to : hoc enim ad praetorem Burrhienum pertineti non ad hoe Aquillii judicium. . 6. Priora loco. Vid. Argum.