장음표시 사용
561쪽
ducerent: et qui magistratui proximus esset, proximus ainpellaretur. Cic. in Verr. V, cap. 54. Populum summovebant venienti magistratui. Sontes virgis caedebant, et securi seriebant. Cic. ibid. Liv. lib. I. Interpretes adhibebantur ad interpretandam praetori populorum externorum orationem, aut ad praetoris decreta gentibus exteris explicanda. Fuere ex apparitorum et Iibe
Tabellarii erant, qui epistolas ultro citroque ferrent. Hieron. ad Niceam , lib. I, epist. I: Ante Chartae, et membranarum usum, inquit, aut in dedolatis e ligno codicillis, aut in corticibus arborum, mutua epistolarum alloquia missitabant; unde et portitores earum tabellarios, et scriptores , a libris arborum, librarios vocavere .. uspices extorum scientiam tenebant. Exta inspiciebant, et quid portenderent, imperatori reserebant. ostenta, prodigia interpretabantur. Contubernalium Domine significantur nobiles adolescentes , qui rei militaris percipiendae et provinciae cognoscendae gratia, magistratus in provinciam sequebantur; ut militaribus sermonibus, et interdum consiliis interessent, et usu rerum peritiores evaderent. Nam contubernium est Vocabulum Castrense, usurpari solitum de militihus decem sub uno papilione, seu tentorio degentibus. Inde factum ut adolescentes illi, propterea quod familiariter cum magistratibus vixerunt, neque ab eorum lateribus discesserunt, in eorum agere Contubernio, et Contubernales esse dicerentur. Sic
M. Caelius, ille quem Cicero defendit, in Africa Q. Pompeio; sic L. Gellius C. Carboni; sic L. Torquatus Ciceroni consuli
contubernalis fuit. His omnibus, quos hactenus recensui, ministris aut adiutoribus, adjungendi sunt jurisperiti, quorum consilio servi publici, quorum etiam ministerio magistratus pro iuriales uterentur. Illos ex Urbe secnin ducebant. Hi perpetui erant in Provincia. Rusmodi fuerunt Venerii illi, de quibus Duiligod by Gooste
562쪽
frequens est mentio in Verrinis : et Bruttiani, sive e Bruttio acciti homines quos magistratibus in provincias euntihus in servorum vicem parere et praeministrare dicit A. Gellius , quem adi lib. X, cap. 3. Hic erat provincialis praetoris comitatus : hi simul omnes
cohortem p toriam domesticam confici chant. Quaestorem inter praetoris ministros non recensui, quia eius ratio longe alia suit, atque ceterorum. Ηio enim a Pinpulo potestatem a praetoria separatam accepit; neque apud praetorem assectae, sed filii locum obtinuit. Divina t. c. I9.
Ad Div. XIII, IO. In singulas provincias singuli quaestores; at in Siciliam
duo mittebantur. Legebantur eo modo, quo praesides; et provincias in sortem conjiciebant. Quaestorum procuratio fuit duplex : urbana, eorum qui aerario populi romani prae-eSSent ; provincialis , eorum , qui Cum consulibus, aut Cum
praetoribus in provincias irent. Quod ita institutum declarat
Si quando quaestor in provincia moreretur, in demortui locum praetor proquaestorem adsciscebat. Sic C. Malleolo quaestore Dolabellae occiso, Verres a Dolabella statim proquaestor esse jussus est. In Verr. lib. I, cap. 14. Quaestorum Pr
vincialium munus hoc erat, ut pecuniam praetori ex aerarii a senatu attributam, a tribunis aerarii acciperent, quam in stipendium et frumentum legatorum, ac totius praetoria cohortis insumerent. Totius praeterea rei Dumentariae administrationem a praetore sibi commissam habuerunt. Cic. Verr. I, c. I 4 et 38. Frumentum Roma In mittendum curabant. Pro Planc. c. 26. Praedam ab hostibus Captam vendebant; pecuniam inde redactam in publicas tabulas reser hant. Liv. lib. IV, e. 53. Iurisdietionem, absente praetore, in provincia sua exercebant. Di Vinat. C. I . Eorum insignia erant, toga praetexta; scribae ad consi-ciendas tabulas publieas; lictores, ad majestatem tuendam magistratus. In Veri . lib. II, c. 4. Dissiliam by Cooste
563쪽
Quaestorium dicebatur tabernaculum Seu domus quaestoris, ut priutorium, domus priae toris. Expositis iis quae ad praesides, et eorum ministros pertinent, restat ut eorum in Provin Ciam prosectionem, et quonam modo ibi se gesserint exponamuS.
In provinciam prosecturi magistratus in Capitolium prius ascendebant, ubi solennia pro re publica Vota nuncupabant; atque inde paludamento, lictoribus, insignibusque imperii Ceteris assumptis, recta ad portam Urbis ibant; et amicis eos, ossicii causa, aliquanto viae spatio prosequentibus , a Chene ominanti hus, iter ingrediebantur : aut si quid negotii in Urbe haberent, ad Urbem per aliquot dies, aut mei Sesmanebant, quod in ea cum imperio esse non posSent. CaeSarde B. Civ. lib. I, c. 6. Festus vo . Prinior. Moris suit ut decessorem suum praeses de adventu Suo in provinciam certiorem faceret; scilicet ut cum eo congrediens de statu posset provinciae cognoscere. Cic. ad Div.
III, epist. 6. Ulpian. Dig. lib. I, tit. 16, l. 4, 6 4. Praetoris in provinciam adventus magnis provincialium studiis, laudibus, seriatis diebus, aliisque publici gaudii
significationibus celebrabatur. Ei laetissimo agmine procedebatur Obviam; flores spargebantur; incendebantur odores; aulaeis Parietes contegebantur; epulae, ludi, et cetera id genus, apparabantur; hostiae quandoque immolabantur
Sallust. Hist. II, 7. Val. Max. 1X, I, 5. Nihil denique quod
ad Ornatum portarum, itinerum, locorumque Communium , qua Praetor iturus erat, aut potius ad projectissimam adulationem, saltem extremis rei publicae temporibus, excogitari poterat, relinquebatur. Hirtius de Beli. Gall. c. 5 I. Sic provincia inaniter et es se de illorum adventu exsultabat, qu rum saepe tyrannicam dominationem mox erat expertura, ac Romae plerumque frustra ConqueStura. Quo die praetor in provinciam accedebat, eodem proVin Cialis muneris, imperiique initium capiebat. Lex Cornelia Sullae dictatoris concedebat ei, cui succedebatur, ut Per Dissiliam by Cooste
564쪽
triginta dies post successoris adventum in provin Cia morari
Praesidis officium provinciale in duas partes fuit, ut diximus, distributum : potestatem, et imperium. Potestas, fuit facultas cognoscendi; imperium, exercitui imperandi, hellumque gerendi. Iritatem fere rei militari; hiemem praetoriae cognitioni, quae in jurisdictione potissimum est Versata, dicabant. Quoniam autem horum officiorum neutrum tueri, nisi variis itineribus per provinciam faciendis, potuerunt, de iis pauca prie mittenda sunt. Primis temporibus iter ita sacere praesides romani per provinciam solebant, quod jam a nobis observatum est, ut sociis nulli oneri, neque sumptui essent; quippe qui hospites etiam privatim haberent, ad quos plerumque diverterent. Postea Vero, gliscente libidine, sociis usque adeo
incommodi esse coeperunt, ut eorum multorum adventus
parum ab hostili impressione disserrct. Quocirca multis legibus eorum constringenda libido fuit. Primus Cato, quum Sardiniam obtineret anno 555, sumptus, quos in cultum praetorum socii sacere soliti erant, cir-Cumcidit, aut sustulit: atque huic malo nihilominus in dies ingravescenti remedia alia subinde allata sunt, donec lex Iulia, quam Caesar tulit in primo Consulatu, praeter C tera, quid a sociis dari oporteret, praecepit : nempe tectum, ii gna , sal, foenum, et cetera ejuSmodi, quae, repente adVeniente Praetore, commode parari ab ipsius comitatu non poterant. Instituti ministri, qui, quae lege continebantur, Praeberent, graeco vocabulo parochi nominabantur. Horat.
Sat. I, 5, 46. Cic. ad Att. lib. XIII, epist. I. Sed de his jam
Lepidam Verris itinerum descriptionem habes libro quinto
Accusationis. Itinerum ratione perspecta, Sequitur, ut de Potestate
565쪽
Potestas cognitionem, et Curationem Complexa est.
Cognitio aut domestica fuit, aut popularis. Domestica, intra praetorium, et in cubiculo, querelis provincialium audiendis, admittente cubiculario, est Consumpta : Popularis, in basilica, atque in tribunali, scribis, accensis, praeconibus . et lictoribus apparentibus. Utriusque meminit Cicero, ad
Q. Fr. I, epist. I. Utramque autem Pol talem nori ante, quam provinciam suam attigissent, neque alibi, quam ii, PrOVincia sua exercere poterant. Ulpian. Digest. lib. I, tit. i 6, l. I. Ut autem potestas ea commode exerceretur, institutum erat ut certas in partes, seu dioeceses gall. ressore, eten caes jurisdictionJ provinciae dividerentur, atque in iis partibus
essent oppida, in quibus jus diceret magistratus romanus, evocatis eo nimirum provincialibus, qui eius dioeceseos essent. Mall. qui etaient de ce ressor J oppida sic constituta juri dicundo in provinciis , sora, seu conventus diCehantur. Plin. III, I, -juridicos conventus .; et V, 28, u jurisdictio
nes , et Cap. Seq. η Conventusu, appellat. Forum, seu CΟΠ-
Vetitum agere praeses dicebatur, quum in uno aliquo ex
Ad conventum provinciales evocabantur edicto , quo lPrs Ses per omnia oppida, quae illis conventibus attributa erunt, aut etiam per totam provinciam, die certa foro agendo constituta, proponebat. Caesar de B. Civ. II, I9. His ita .constitutis, aut uno in Oppido plures ConVentus, aut in singulis singulos agebat, atque omnes Percurrebat. Verumtamen singulos conventus vulgo a praetore perluStratos fuisse existimo, quod id fuit ad provinciae rationes aC- commodatius. Quum autem conventibus indictis, et convo-Catis , praetores alia domi, alia in foro cognoscerent; quae domi transigebantur, ea fere per diplomata annulo obsignata Perficiebantur. Cic. In Pis. passim. Quae vero in sorocognita Sunt, ea totam jurisdictionem complexa sunt. Jubis licito autem nihil aliud fuit, quam potestas juris ejus Diuitigod by Corale
566쪽
reddendi quod legibus contineretur, de privatis Controversiis, et criminibus publicis, aut provincialibus hominibus, aut civibus romanis in provincia versantibus, quoties exsisteret qui illud posceret. Privatae controversiae, in quihus potissimum collocata jurisdictio fuit, aut ad personas, aut ad res, et earum acquisitiones; aut ad obligationes
Leges, quibus jus reddendum continebatur, suerunt, aut quas imperator, quum bello acquisitam provinciam constitueret, ex decem legatorum sententia dederat, ut Rupilia
lex de judiciis apud Siculos, in Verr. lib. II, c. I 2, aut quas
postea e re nata consules aut tribuni plebis tulerant, quibus etiam attexenda senatusconsulta sunt, ut lex Terentia
Cassia de emendo in Sicilia frumento, in Verr. lib. III, C. 69, et senatusCorisultum illud, ut, qui Ciliciam obtineret, jus de centesimis usuris ex syngrapha. diceret. Lib. V, ad Att. epist. ult. Personae, quibus jus reddebatur, fuerunt, ut dixi, pr vinciales homines sex quorum numero eximi liberos populos oportet, quibus jus dici non licuit. Cic. de Prov. cons. C. uJ; et Cives romani quos in provinciis versatos dixi: ii re aut aratores, aut Publicani, aut negotiatores fuerunt, quibus non mitius, quam sociis ipsis, jus dictum. Cic. in Verr. lib. III, C. I 4.
Quum aurisdictio reddendi juris potestas fuerit quod legi-hus contineretur, legibus autem Omnia comprehendi non potuissent, tactum est, ut multa edictis ipsis praetoriis sint permissa. Itaque uti Praetores urbani Bomae magistratum ineuntes edicta proposuerunt, ex quibus jus se dicturos esse professi sunt; sic praesides In provincias ingressi et ipsi sua edicta singulis de rebus diligenter scripta ediderunt; ad eaque postea totam iurisdi Ctionem suam a commodarunt. Atque haec quidem si ex urbanis aut provincialibus edictis sumpsissent, translatilia; sin minus, nova dicebantur. Hoc nimirum Cicero testatur ad Att. VI, ep. I; ad Div. III, ep. 8. Diqitiam by Gooste
567쪽
Neque illa solum in edictis comprehensa suerunt, desquihus praetor esset cogniturus, sed etiain ca de quibus judicium esset daturus , et quomodo. Declarant edicta Verris, quae recensentur lib. ΙΙΙ, c. Io et Seqq. Improbe factum judicabatur, si quis aliqua de re aliter in provincia, atque in Urbe edixisset modo tamen id injuste fecisset: nam licetis qui provinciae praeest, omnium Romae magistriatuum vice et officio fungi debeat, non tamen tam spectandum est quid Romae sit factum, quam quid fieri debeat. Procul. leg. ret, de Oss. praesidis 4 : si quod edictum contra leges provinciae fecisset; si contra edictum suum jus dixisset. Hinc Verri Cicero in crimen vertit, quod de hereditatum possessionibus in edictum provinciale non transtulerit, quod in edicto urbano habuerat, lib. I, c. 46, et quod contra leges Siculis datas edixisset, lib. III, c. IO et seq. et ipse negat se posse contra suum edi Ctum. Ad Att. V, epist. ult. Pendebat igitur jurisdictio tota fere ab edicto; quo proposito, ea exercebatur aut Coercendo, aut statuendo. Prehendi, pignora capi jubere, multam dicere, coercitionis sunt essectus : ministri, accensus et lictor. Statuendi locus fuit basilica, et tribunal : ministri, scri- hae, praecones et lictores. Tribunal, suggestus fuit editior, unde conspici magistratus ab omnibus poterat; in quo sella curulis locata erat; ubi sedens praetor cognoscebat, et pronuntiabat.
Statuendi partes duae suerunt: decretum, et judicii datio. Decreta, sententiae praesidum fuerunt, sine iudicum consilio , singulis de rebus interpositae. Decernere autem dicebatur praetor, quum manumitti, man Cipari apud se permittebat; quum possessionem eX edicto dabat; quum tutorem dicebat; quum bona addicebat; quum interdicebat; et omnino quum ipse sine judice rem et cognoscebat, et de ea pro suo judicio statuebat. Verris iniqua decreta Cicero passim exagitat. Iudicium dabat praetor eo modo, quo postulabatur, i. e. aut ex lege PrOVinciae, aut ex edicto suo. Legis nomine h. l. Disiligod by Cooste
568쪽
signitico tur id, quod in provincia per magistratum aliquem constitutum est. Sic legem Rupiliam appellat Cicero id, quod Rupilius in Sicilia, senatu comprobante, constituit. Si res ex lege gereretur, moris erat ut actionis editio praecederet, seu, dicae scriptio, ut ait Cicero Graecorum lingua de Siculis, quia graece loquebantur. Scribi dica dicebatur tum, quum lis intendebatur, id est, quum judicium postulabatur. Dico scriptionem sequebatur sortitio f interpositis nimirum triginta diebus, ex lege Rupilia; ut interim deliberaret reus an
cedere, vel contendere deberet , seu datio judicum ex urna sorte eductorum. Dicae ab omnibus, qui agere volebant, quolibet die ex arbitrio scribebantur : edicebatur certus dies a Praetore, quo eas esset sortiturus. Si eo die sortitio alicujus dicae, propter triginta dies nondum elapsos, fieri non potuisset, in aliam ad sortitionem per aliud edictum faciendam disserebatur. Haec omnia ex judicio Heraclii, hominis Siculi cognoscuntur, apud Cicer. Accusat. lib. II, cap. I 5. Ex edicto res agebatur,quum litigatoribus judex unus, aut tres recuperatores dabantur, prout prictor in edicto suo posuerat se de illis, aut illis rebus, judicem, aut recuperatores daturum. Iudicii dandi formula haec erat: α Si par ret, etc. . Cicero, Accusationis libro tertio, cap. ua : α Dabat
iste judicium si pareret jugera eiusmodi fundi esse plura,
quam colonus esset professus; tun, Xeno damnaretur . .
Quos litigatoribus praeses judices aut recuperatores dabat, eos ex conventu, et soro illo, in quo res agebatur, dabat; id est, ex iis civibus ruinanis, sociisve, qui in iis oppidis quae ad id sorum pertinerent, versabantur. Itaquo inter cetera hoc quoque crimini vertit Cicero Verri multis Accusationis in locis, quod non de conventu, sed de coh6rte sua, recuperatores dedisset. Ut in Urbe, sic in provincia, rejectio fiebat eorum judicum , Seu recuperatorum , quos uterque litigator si hi incommodos sore arbitraretur. Vide plura in Append. de ordinand. judic. ad Calc. huj. volum. Quod si non recuperatores tres, sed iudex unus datus Diuisitos oste
569쪽
esset, tuin, ut Romae, sic in provincia ille peritum aliquem sibi in consilium advOCabat, atque ex ejus sententia judica-Lat : quod ex verbis M. Petilii ad Verrem admonemur. Lib. II, c. 3Ο. Ista quae notavimus praeses habebat in jure dicundo peculiaria et in ceteris, eadem in provinciis actionum ratio suisse videtur, ac Romae. Ante judicium vadationes, compromissa, sponsiones, satisdationes; post judicium autem, addictiones, abductiones, et cetera ejusmodi, de quibus, quum de ordine judiciorum agemus, disputabitur. Atque hoc quidem modo privatarum Controversiarum
cognitio, quam proprie jurisdictionem appellarunt, administrabatur. Nunc quemadmodum judicia publica, seu
quaestiones, exerCerentur, demon Stremus.
Romae jus alii inter cives et peregrinos dicebant; alii
judicia publica exercebant: at non ita erat in provinciis. Utraque cognitio praesidi provinciae a populo romano Commissa fuit : privatarum quidcm litium, ex ea lege quae ex decem legatorum sententia data fucrat; publicorum vero criminum, ex ea quae de quoque crimine cognoscendo, aut vindicando, lata fuit. Publicae quaestiones fuerunt, vis, poculatus, salsum, majestas, et si qua alia ejus generis. Earum exercendarum eadem in provinciis ratio, ac Romae, fuit. Deserebatur rei nomen ab a usatore apud praetorem ; praetor, si id recepi set, diem judicii constituebat. Ubi illa advenerat, accusat rem , reum , et testes citari per praeconem jubebat; intore gatione testium absoluta, sortiebatur ex lege quae de eo crimine lata fuerat, judices, et quidem e conventu: sequebatur rejectio more romano: quibus absolutis, sedente in tribunali ac sella praetore, judicibus in subselliis, causa ab utraque
parte agebatur, i. e. ab aCcusatoribus et patronis rei: praetor cum consilio cognoscebat; atque ex consilii sententia, ubi ab utraque parte peroratum erat, reum aut comperendina-hat, aut condemnabat, aut absolvebat; aut amplius pronun-
570쪽
tiabat: si comperendinatus reus, aut ampliata Causa fuisset, secunda actio instituebatur; vel etiam, si necesse fuisset, tertia, saltem in ampliatione. Tum de integro aut abs tu hat, aut condemnabat . atque in Condemnamum animadvertebat praetor. Sunt in Verrinis tria hujus generis judicia :De Philodamo, Nerone Asiae praetore judicium exercente, lib. I, cap. a 5 et seqq. De Sopatro, lib. II, cap. 28. Do Sthenio, ibid. cap. 34. In his duobus quaerebat Verres. Quo
iudicia quamquam a Cicerone ut perperam facta asseruntur, tamen eiusmodi sunt, ut veterem publicorum ita provincia judiciorum consuetudinem illustrare possint; cujus rei notitiam alioquin haurire aliunde, nisi concepta ex urbanis judiciis conjectura, non possemus.. His tribus judiciorum exemplis quartum etiam addere possumus, veterum literis in primis Celebratum, de muliere Smyrnaea, quae filii, quem ex priore marito pepererat, ulciscendi causa, virum et filium ex eo genitum, venenis interfecerat. Cujus criminis postulata quum fuisset apud Asiae proconsulem Dolabellam, is, quia nemo ex consilio suo sententiam ferre in causa tam ancipiti auderet, rem Athenas ad areopagitas reiecit. Hi, cari Sa cognita, mulierem, et eum a quo accusabatur, centesimo post anna adesse jusseserunt. Val. Max. VIII, I. A. Gell. XII, 7. Amm. Marcell. lib. XXIX. Ex hoc exemplo Dolabellae, uti ex aliquot Ciceronis locis elicitur tu magna causae obscuritate praetores Causam alio rejicere potuiSse. Atque haec sint de provinciali privatarum ac publicarum causarum cognitione. Hic autem quaeret fortasse aliquis, arivero, quum in una provincia, ac saepe duabus, aut tribus, praetor unus iuri dicundo praeesset, ipse in tantis occupationibus tanta esse diligentia potuerit, ut praesens omnibus jus poscentibus satisfaceret 8 minime vero : sed vicariis ad eam rem usus est multis, nempe legatis, quaestore; nonnumquam etiam aliis, quibus ipse partem suae jurisdictionis mandavit. Id confirmatur te timonio Ciceronis pro Flacco,