장음표시 사용
621쪽
lii de eon tat judici cle sal ti tantum quaesti no oognoscendum, et ex animi conscientia, pronuntiandum, ita ut omnino ad nostrorum juratorum similitudinem accedere
S 3. Dies dationis judicis postulciti. Non autem eodem die edebatur judex quo formula , s diriginta tantum ollapsis diebus. postquam ad accipiendum judicem venerant, quem plerumque ipsi postulaverant litigantes; quam consuetudinem in jus per Pinariam legeni
translatam edocet Gaius, I , i S. Observandum est judicis nomine Contineri non unum genus; verum hoc sub titulo intelligi judico in ipsum, arbitrum, recuperatores, et centumviros. Sive hos, sive illos actoris voluntato dabat Praetor: de singulis pauca dicemus. Ad judicem mittebantur ii, quibus stricto iure decertare placebat, aut quorum Causa ad stricti iuris contractum portinebat. Qua in rc Mobatur actio stricti juris. Dicebatur delegatus, propterea quod certae Causar cogniticioi dolegabatur. Arbiter cognoscebat causas quae erant honae fidoi, ni tipias sex arbitrio judicari litigarites mal hant. Uu: sit ratici arbitri, cui solutum ac liberum orat de formula discedere, ac iudicis, qui ea veluti constrictus tenebatur, optime di finit Cicero pro Comoedo, cap. 4 Iudi Cium est pecuniae eertae, arbitrium incertae; ad iudicium hoc moliri venimus. tit totam litem aut obtineamus, aut amittamus: ad artii trium hoc modo adimus, ut neque nihil, nequo tantum, quantum postulavimus, consequamur: ejus rei ipsa verba
scirinulae testimonio sunt. Quid est in judicio' dirostrum, asperum, simplex. Si parot Η-S Lx o dari oportero. Ilio nisi planum facit H-S 1 o ad lihellam sibi deberi, causam perdit. Quid est in arbitrio P mite, moderatum; quantum
aequius. et melius sit dari π. Porro unus symper arbitor, aut
iudex dabatur. Diuiti oti by Cooste
622쪽
Sectis crat de recuperatoribus, qui tium sua iri non pluros urant. Ad eos quasi ad diversi generis arbitros, sive s 'que- Stres, qui furtiniati in de re deciderent, confugiebant litis Cito peragendar oti pidi; et ii quidem non nobiliorum, sed ex quolibet civium numero eligebantur. In provinciis dabantur ex soro illo, et conventu, id est, ex civilius romunis, s 3 CHSVe, qui in iis oppidis versarentur, quae ad id oppidum Convenirent, in quo sorum agebat praetor. Gall. qui etialent ressori. J Itaque inter cetera hoc quoque crimini vertit Cicero Verri, quod non de conventu, sed de cohorte sua dedisset recuperatores, lib. III in Verr. cap. II, 59, .
Centumviri quasi electi judices, seu jurati, quotannis a
triginta quinque tribubus, quae tres singulae assumebant, eligebantur, ita ut eorum numerus ad usque quinque MiCentum progrederetur, sed contrahendi causa dicti centumviri absolute. Illi a judicibus et arbitris non propter digraitatem disserebant. sed quod Omnino non similes eae Causa essent de quibus cognoscebant :. ii quidem in Basilica Iulia , IN Udo per partes, modo universi, ex iussu praetoris judicabant, Cic. de orat. I, 38, et de his rebus judicabant quae
majoris essent momenti : puta, de usucapionibus, Servitutibus, testamentis, etc. Ea erat his judiciis vis, ut in nomanorum jus transire solerent, et eis esset auctoritas rerum
perpetuo similiter judicatarum.
Curabant partes ut praetori arbitrum. vel audicem desi gnarent, quarum Postulationi ille annuere solebat. Sin dis- Sentirent, sorte judex obveni bat. His ita Constitutis, actor reo et actori retis denuntiabat quo die eum judicio adesse vollet. Is erat dies tertius, sive perendinus: nam in eum iudex datus fuerat. Haec denuntiatio prisco more dicebatur condictio, Scia comperendina
623쪽
Iudierum. Die tertio judicium factum est, nisi aut judex, aut alter litigatorum abfuit. Quod si causa absentiae fuit probabilis, uti v. gr. morbuS, dies judicii prolatus est, seu dississus. Postquam judex venit, extemplo ad jurandum accessit se ex lege judicaturum. Arbiter non juravit, quia cognovit causas quae erant bonae fidei. Formula jurisjurandi solemnis fuit, . ex animi sententiao: locus, ara in comitio, qua ἀ puteal Libonis. dicebatur. Quod si litigatorum alter non adesset, neque morbum Excusaret, non statirn causa cadebat; sed, dimisso tribunali , alter ad praetorem ibat, a quo edictum, quo absens citaretur, postulabat. Dabat praetor in dies decem, cui si absens non pareret, secundum in dies decem atque Etiam tertium edictum scribebat, et denique edebat in eum edictum Peremptorium, ac jubebatur judex de lite, quasi Praesente utroque, cognoscere, cui tamen si melior absentis causa videretur, pro eo judicare licebat.
Iudex quum unus fuit, unum aut duos judicii inci jurisperitos sibi adiunxit, quorum consilio in judicio ut retur. Ita Aquillius in causa Quintii judex, tres jurisconsultos in consilium vocavit. Ipse sedit jurtitus; alii injurati: non enim judicarunt, sed consilium Communicarunt. Causa exponebatur apud judicem aut per litigatores ipsos, aut per patronum, uti Cicero Quintii causam egit apud Aquillium. Eadem aut paucis, aut pluribus verbis
Brevis expositio appellabatur causae conjectio, seu collectio, quasi dicas, causae in breve coactio; quia inde judex, audita levi litigatorum altercatione, summam quamdam ejus controversiae quasi informationem colligebat. Longioris expositiovis ex inplo sitit carisse a Cicerone dos rasa
P. Quintii, et Q. Roscii. Testi hus qui plerumque decem Distiirco by Corale
624쪽
luerunt, literis, argumentis ex ipsa re, de qua agebatur, depromptis in agenda causa certabatur. Rus rei consciendae, ac status excogitandi, atque eo probationes Omnes conferendi artificium ex libris Oratoriis, multis verbis demonstratur. Neque enim in aliis praeceptis antiqui rhetores, tam graeci quam latini, plus studii, aut operiD Consumpserunt.
Causa utrimque perorata, per instrumenta, teStes, uCjusjurandum ministrabantur probationes, et ante solis occasum sententia serebatur. Neque enim ex XII tabulis post solis occasum jus dici, neque causa cognosci poterat. Si causa judici videretur adhuc obscurior, jurabat sibi notiliquere; atque inde ad praetorem redeundum erat, qui alterum daret judicem, et secunda actio instituenda. Sin autem manifeste res pateret, statim sententiam ferebat. Sententiae ferendae non una omni uin judicum, neque in omnibus causis ratio suit. Sed haec pronuntiandi formula moribus erat recepta, ut dicerent, non absolute rem ita esse, aut non esse, sed per modestiam sibi videri aut ita, aut non ita esse. Semel lata sententia, nullum jam erat judicis munus; quae peragenda Sequebantur ad unum praetorem pertinebant.
Judicio causae perfecto, lege XII tabularum cavebatur uti damnatus illud ultro exsequeretur; secus post triginta dies quam debere judicatus fuerat, manus ei a petitore injiciebatur; cujus actionis tenorem dedit Gaius: α QUOD TU ΜIHI IUDICATUS
SIVE DAMNATUS ES, SESTERTIUM A MILLIA QUAE DOLO ΜLLO NON SOLVISTI , OB EAM REΜ EGO TIBI AESTERTIUM x MILLIUM IUDICATI
MANUA INIICIO.; et simul aliquam Corporis ejus partem prendebat. Nec licebat judicato manum a se depellere et Pro se lege agere; sed vindicem dabat, qui pro Se causam agere solobal. Qui vindicem non dabat, domum ducebatur ubaci Oro, et vinciebatur. Ea ratione dubitor addictus propter
625쪽
judicium; et nexus propter vincula creditoris, dicebatur. Gai. IV, 22. A. Gell. XX, I. Quum autem in melius est immutata debitorum Conditio, tunc jam ohsolevit manus injectio, et praetor actionem ulteram , cui nomen judicati, dabat, qua absoluta, et debitore dupli damnato, actor in ritis horia immittebatur, quae vendi juberet, ut inde debita sibi pecunia expediretur.
Ceterum vicit postea creditorum Saevitia nec omnino abrogata XII tabularum lex videtur, si modo fidem Sallustio, Iloll. Cat. 35, adhibemus, qui Manlianos legatos inducit, que
rentes, α se omnes sama et fortunis expertes esse, neque cuiquam suorum licuisse more maiorum lege uti, qua nimirum cautum erat ne debitorum corpora in posterum necterentur; neque amisso patrimonio, corpus liberum ha here Isanta saevitia sceneratorum atque pru toris fuit . .
Hactenus de privatis judiciis; neque enim stante republica, usitatas appellationes liquet; illud tantum Constat intercedendi jus . quotiescumque se vexatos CivΡs arbitrarentur, tribunis suisse, et ex Cicerone, Vorr. I, 46; de I .eg. III, 4, ac Caesare, Boll. Civ. III, IO, Praetorem praetori, consulem consuli, et parem denique omnem potestatem pari, item ut superiorem inferiori potuisse intercedere. Quandoque praetor iri integrum restitutionem dabat, quae hu)usmodi erat, ut si quis in actione vel accipienda, vel
recusanda multis modis lapsus esset; prast sententiam semellatam daretur damnato potestas litis retractandae, et omitia in pristinum statum restituerentur; sed ea rara evenire solebant, et ex eo tautum adiunctorum con Cursu, quae post latum judicium comparebant. De quibus Cf. tit. I ct SEqq.
ARTICULUS II. μ pusticis judiciis.
Olim regibus attribula de sceleribus judicati di potestas ad populum transiit, et ipsa Xll tal, h. lege vetabatur De qui, Diqiliros by Corale
626쪽
Capitis accusatus ab aliis quam a centuriatis Comitiis judicaretur : . De capite civis nisi per maximum comitiatum no judicanto .. Quae quidem judicia extra mi inaria vocata, quod quotiescumque scelus admissum non ab solitis magistratibus, ut tribuno plebis, quaestore, aedili deseri ctur, non Iustus erat, quemadmodum apud nos lege perpetua, desinitus agendae Causae tenor; verum Senatusconsulto, Sive plebiscito, quaesitor, qui de ea re duntaxat cognosceret, POSSEt-que Poenam applicaro, Constituebatur. Sed quum, victoriis crescente imperio simulque vitiis cum luxu invalesCentibus, jam omnino populus neque per se illacrimina Cognoscere quae a magistratu deserrentur, neque eam Potestatem Corto magistratui tot legibus deseri e posset quot scelera patrarentur, Omnino necesse suit Ut quodammodo de jurisdictione sua decederet, quam perpetuis quibusdam magistratibus in perpetuum concederet. Inde orta
quoestiones illae perpetum quar primum anno 6o 4 , lege Cornelia de repetundis, multo firmius postea Sullanis legibus
Non ea autem apud judicia de quovis poterat facinore cognosci, verum singulis qui stionibus sua erat cognDSCendorum criminum pars attributa. Sic majestas , ambitus, repetundae, peculatus, proprium suum quaesitorem habuere, nempe unum ex sex his qui quotannis eligebantur, praetoribus, exceptis urbano et peregrino, quorum alter Civium, alter peregrinorum jurisdictionem exercebant. Sic usque
ad Sullam exercita publica iudicia , ita ut si crimen aliquod
praeter ea quae nominata Sunt, d ferretur, lege lata novus quaesitor, qui de eo duntaxat cognosceret, constitueretur.
Sulla quatuor prioribus quaestionibus alias quatuor adjecit de sicariis, de veneficiis, de salsis, de corrupto judicio, et
propterea praetorum numerum auxit, ita ut octoni essent, e quibus sex quotannis de malefiCiis quaererent. Iain quid certissimum nobis de prioribus quatuor qu D-stionibus, quippo majoris momenti, stiporsit, Pati Cis Ex Ordine disserem HS. Disitirco by Corale
627쪽
I. Quoestis perPetua majestatis.
Maximum hoc erat apud Romanos crimen, si quis dignitatem populi romani magistratuumve ejus minuisset, aut etiam quoquo modo rei p. tranquillitatem interturbare esset natus. Siquidem, ut ait Cicero, .majestas est in imperii atque in nominis populi romani dignitate, quam minuit is qui per vim multitudinis rem ad seditionem vocavit,. Et ea
quidem ad multos peculiares casus referebantur, quae hic explicare non nostri est operis, et multo convenientius in Legum Indice collocabuntur.
Sulla lege Cornelia majestatis ann. 6 3) novam huic tribunali sormam imposuit; ad hoc pertinere jussit, si quis contra
justorum magistratuum edicta egisset, extra fines provinciae exercitum duxisset, hostium ducibus pepercisset, auctoritatem sibi a populo rom. Commissam infringi esset passus, denique quicumque civis romanus regis externi gratiam esset aucupatus : et quo ipsi magis accenderentur delatores, falsae accusationis ullam esse poenam, aut mulierum hae de re testimonium reiici vetuit.
Illud autem hoc loco mirandum occurrit quod ille idem dictator, qui in cruentis triumphis primus delictis poenas aequare imperfecte quidem tentavit, qui 4,7OO cives romanos ex arbitrio se proscripsisse jactabat, sui arvi opinionestamen non Offendit, et non modo non aerarii surem, aut latronem, provinciae eversorem magistraturin Capite plectendum sanxit, verum multae exsilio seu aquas et ignis interdictione addita, ad populum provocari permisit.
Quam autem imperatorum, eversa republica, crudelitati saverit illius legis nomen nemo nescit, quum Τiberius illa fretus non jam facta, sed ipsas Voces Persequeretur, et Pro capitali esset vel pauca et simplicia verba pronuntiasSe. II. Qitiustio per ciua de ambitu. Quam inultis artibus Romae summi ambirentur magistia- Diqitigod by Corale
628쪽
tus, nemo est qui nesciat, si modo vel levissime historiae studuerit. Ut omittamus legibus permissas illas rationes, aucupandae popularis aurae causa, illos nomenclatores qui candidatis cujusque nomen insusurrabant, dextrae prehensiones quae Nasicae Scipioni repulsam intulerunt, largitiones illas quae populo donabantur, quarum chleberrimum dederat exemplum Crassus, qui postquam decem mensarum millibus plebem romanam exceperat, ei insuper frumentum in tres menses erogaverat; jam de vetitis agamus viis quibus ad munera omnia plerique grassabantur. Primum apud eos vigebat veluti quaedam suffragia redimendi provincia, quae Per Suos Sequestres, ministrOS, interpretes fieret; et de qua saepius Cicero in Verrinis mentionem habet. Vetabantur et gladiatorum munera, quae adeo avide expetebat populus, et multa alia quae hic enumerare vanum ac iuutile videretur. Ac vel primis rei p. temporibus necesse omnes duxerunt,lias corruptelas severissimis legibus cohiberi; sic instituta
Maenia lex sanno 439 et Cornelia Baebia 5 r), quarum
tenor non ad nos usque pervenit, sed quae damnatum morte, aut etiam exsilio, quod semper reo liberum erat
Marius etiam eadem de causa legem tulit 634), ne in
ponte per quem suffragia daturos transire erat necesse, candidatorum quisquam staret; sed ipse ceteris magis quam sibi haec scripsisse est visus, quippe qui et ambitus fuerit accusatus, et sextum Consulatum , nonnisi multa Pecunia potuerit impetrare. Et ipse Sulla, quum semel praetura excidisset, nonnisi corruptis suffragiis, eam obtinuit. Quibus exemplis, etiamsi non aliunde pateret, illud comprobatur, nihil hac de re umquam leges valuisse. Qua tamen multas vel inde scriptas constat: ut legem Fabiam , ne tanta amicorum cohors Candidatos prosequeretur; Corneliam , quae tam atrociter in damnatos animadvertebat, ut Senatus ei intercedere aequum Censuerit; Calpurniam, quae, quamvis Di ili co by Corale
629쪽
hanc severitatem mitigaret, vix quidem a Populo est a C-Cepta, quippe obstantibus iis qui candidatorum pecuniam plebi dividere solebant, et ad quos divisorum nomine ea lex quoque pertinebat; et ita quidem obstantibus, ut Con-Sul, ne omnino vincerent, solemnem formulam edere suerit CoaCtus: α Qui rempubl. salvam volunt ad hanc legem uilearitu. Et ea quidem confirmata, damnatos et pecunia, et senatu ac quovis adeundo munere multabat, etiam aCCusatori satis magnam mercedem tribuebat. Est etiam alia celeberrima, quam unam in consulatu tulit
Tullius noster anno 689, legem scilicet Tulliam de ambitu. Verum de ea quid in Legum Indico dicatur satius erit repetere; et idem porro addemus de nonnullis hac eadem aetate latis legibus, nempe Licinia, Aufidia, Pompeia, quae
in supra laudato Indice suum locum aptius ac Convenientius invenient, quippe quae facilius hoc loco reperiantur. Unum jam adjicere operae pretium est, Semel Corru Pta re P. tot reos adductos quot magistratus obtinebant, et eos SEm-Per accusare, qui a petitione sua deciderant; neque jam pecunia aut spectaculis plebem conciliari, verum armatis cohortibus forum cruentari, quae non jam gratia Verum ferro inter Se contenderent, ita ut vere his temporibus Conveniat , quod de Attico Cornelius Nepos dixit; nempe non
cum ambiisse honores, quod neque peti more majorum, neque Capi possent conservatis legibus, in tam effusis ambitus largitionibus, neque retineri sine periculo, Corruptis
civitatis legibus. III. Quιestio per Petua peCulatus.
Hoc intelligebatur nomine furtum rerum ad rem P. Per tinentium et aversae publicae pecuniae crimen. Ut ceteraequariStiones, sic etiam peculatus primis temporibus certum
praetorem non habuit; sed lege peculiari, aut pro toribu, aut consulibus mandabatur. Sit exemplo judici iam L. Scipionis illius cui prioris Africani fratri crimen objectum Diuitia le
630쪽
Pst, . quo Commodior pax Antiocho daretur, ipsum sex millia pondo auri, quadringenta octoginta argenti ab illo rege plus accepisse, quam in aerarium retulisset. . Petilliorum, tribunorum plebis, Scipionis accusatorum, rogatio talis fuit : . Velitis, jubeatis quaeratur quae pecunia capta,
ablata, coacta ab rege Antiocho est... uti do ea re Servius Sulpicius praetor urbanus ad senatum reserat, quem eam rem velit senatus quaerere de iis, qui praetores nutic sunt.
Omnes tribus, UTI ROGAS, jusserunt. Serv. Sulpicio deinde roseronte, quom . rogatione Petillia, quaerere vellent, Q. Terentium Culleonem Patres jusserunt. . Ibi v. lib. XXXVIII,
Quo autem anno a populo, qui de rius Crimino non immerito Cognoscebat, ad certam quaestionem Pervenerit, dubium omnino est: illud tantum constat, multo hoc tempore anto Sullam exstitisse, set illo mortuo latam Aufidiana de residuis legem, quae ad illos pertinebat, qui nondum pecuniae publicae rationem ad aerarium retulerant. Qua loge tenebatur Faustus, Sullae silius, qui pecuniam si ita pater rem p. Spoliaverat, in manibus habebat ac retinebat. Praeter illam, nulla de peculatu lex exstat, nisi Iulia, quam tulit C. Iulius Caesar; et qua peculatum , sacrilegium,ot residuas pocunias complexus est: quasi tribus hisco rebus damnum inferretur aerario. Equidem peculatus sacrilegii genus est: residuorum crimen illud est, quo pecuniae publicae retinentur, quae apud aliquem ex administratione resident, in publicum non relatae .
Iuliae legis capita haec exstant in Digestis, lib. XLVIII,
tit. I 3: a Praetor, qui ex hac lege quaeret, de eo quaerito, qui in aurum, argentum. aes publicum, quid indiderit, immiscuerit, aut quo quid indatur, immisceatur, secerit dolo malo, quo id prius stat ,: nimirum sive injecto plumbra aut . stanno, dum conflatur; sive erosa pecunia; quod vitium lacunam in argento vocat Cicero ad Atticum , XII, 6. - Qui pecuniam publicam surripuerit, vel, ut surripere- Distiirco by Gorale