... M. Tullii Ciceronis De officiis, libri tres

21쪽

DE OFFICIIS LIB. q. 17 anus ille Chreme humani iiihil a se lienum putat. Sed tamen quia magi ea percipimu atque SentimuS, quae nobis ipsi aut proSpera aut adverS eveniunt,

quam illa, quae ceteris, quae quasi longo intervallo iure eet videmus, aliter de illis, ac de nobis, udi beamus. Quocire bene praecipiunt, qui vetant quicquam agere, quod dubite aequum Sit, an iniquum; aequitas enim lucet ipSa per se dubitatio cogitationem significat injuriae. X. Sed incidunt saepe tempora, quum ea, qua 10

maxime videntur digna Sse justo homine eoque, quem virum bonum dicimus, commutuntur suntque contraria, ut reddere depOSitum, facere promiSSum; quaeque pertinent ad Veritatem et ad fidem, ea migrare interdum et non Servare sit justum. Rei serri benim decet ad ea, quae posui principio, fundamenta juStitiae primum, ut ne cui nocentur; deinde, ut eommuni utilitati serviatur. Ea quum tempore Ommutantur, Commutatur metum, et non semper est idem Potest enim aceidere promissum aliquod et conventum, ut id 200mei sit inutilo velit, oui promissum Sit, Vel ei, qui promiserit. Nam si, ut in fabulis se,c, NeptunuS, quod TheSe promiserat, non fecisset, Theseus Hippolyto filio non esset orbatus ex tribus enim OptatiS, ut Scribitur, hoc erat tortium, quod do Hippolyti in te 25 ritu iratus optavit quo impetrato, in maximos luetus inuidit. Nec promissa igitur servanda Sunt ea, quae Sint iiS, quibus promiseris, inutilia, nec, si plus tibi ea noceant quam illi prosint, Qui promiseriS, Ontruossicium est majus anteponi minori ut, si constitue 30ris cuipiam te advocatum in rem praeSentem OSSQVenturum, atque interim graviter aegrotare filius coeperit, non it contra Ossietum non facere, quod dixeris magisque ille, cui promissum sit, ab ossicio di8cedat, si se destitutum queratur. Jam illis pro 35miSSi Standum non 8Se qui non videt, quae conetUS qui metu, quae deceptus Ol promiserit quae quidem pleraque jure praetori liberantur, nonnulla locribus Exsistunt etiam Saepe injuriae calumnia

22쪽

quadam se iiii is callidaris sed mulitiosa juris inter

pretatione. Ex quo illud Summum jus summa injυ-ria, saetum est jam tritum sermone proverbium. Quo in genere etiam in re publica multa peccantur uto ille, qui, quum triginta dierum Ssent cum hoste indutiae saetae, noetu populabatur agros, quod dierum SSent paetae, non Oetium indutiae. Ne noster

quidem probandus, si verum est, Q. Fabium Labeonem Seu quem ilium mihil inim labeo praseteri auditum orbitrum Nolanis et Neapolitanis de finibus a Senatu datum, quum ad locum veniSSet, eum utrisque Separatim locutum, ne cupide quid agerent, ne appetenter, atque ut regredi, quam progredi mal

l ut Id quum utrique fecissent, aliquantum agri in 15 rnedio relietum est. Itaque illorum fines sic, ut ipsi di Xerant, terminavit in medio relictum quod erat populo Romano adjudicavit Deoipere hoc quid seniost, non judieare. Quoeire in omni est re sugisendii

talis sollertia. 20 XI. Sunt autem quaedam mei otium adversus eo servanda, a quibus injuriam a Ceeperis. Est Dinihiloisopiadi et puniendi modus atque haud solo, uti satis sit, eum, qui laeeSSi erit injuriae Suae Poeniter 'ut et ipse ne quid tale posthae, et eoiseri sint ad inju-25 iam tardiorses. Atquo in re publiea maXime On- servanda sunt jura belli. Nam quum Sint duo genera

doCertandi, unum per disceptationem, alterum per

vim, quumque illud proprium sit hominis, hoc plu-urum confugiendum est ad posterius, si uti non licet 30 superiore. Quare Suscipienda quidem sella sunt ob eam causam, ut Sine injuria in pace Vivatur parta Rutem Vietoria, OnServandi ii, qui non crudeles in bello, non immanes fuerunt ut majores noStri TuseulanoS, Aequos, OlSeos, Sabin OS, Hernicos in civita-35 tem etiam acceperunt, at Carthaginem et Numantiam funditus sustulerunt. Nollem Corinthum sed credo aliquid secutos, opportunitatem loci maXime, ne posset

aliquando ad bellum faciendum locus ipse adhortari. Mea quidem sententia paci, quae nihil habitura sit

23쪽

DE OFFICIIS LIB. I. si timidiarum, seniper est consulendum inritiora mihi esset obtemperatum si non Optimam, at aliquam rempublicam, quae nune nulla est, haberemus. Et quum iiS, quos vi deVieeris, Consulendum est, tum ii, qui armis positis ad imperatorum fidem confugient, quamVis murum aries percusserit recipiendi. In quo tanto Opere apud nostro justitia culta est, ut ii, qui civitates aut nationes devictas bello in fidem recepis-Sent, earum patroni essent more majorum. Ac belli

quidem aequitas sanctissime fetiali populi Romani 10 jure perseripta est. Ex quo intelligi potest, nullum bellum esse justum, nisi quod aut rebus repetiti geratur aut denunciatum ante sit et indictum. Popilius imperator tenebat provinciam in cujus eXercitu Catonis filius tiro militabat. Quum autem Popilio 15 videretur unam dimittore segionem, Catoni quoque filium, qui in ad seni logione militabat, dimisit. Sed

quum amore pugnandi in sexorcitu remansisset, Cato ad Popilium seripsit, ut, si eum patitur in Xer ituremanere, Secundo eum obliget militia sacramento 20 quia Paris re amisso, ure cum hostibus pugnare non Poterat. de Summa erat observatio in bello movendo. Mare quidem Catonis senis est pistola ad Mureum silium, in qua seribit se audisse eum miSSum iactum e se a consule, quum in Maesedonia bello Per 2bsie miles esset Monet igitur, ut QRVent, ne roelium ineat negat enim jus esse qui mile non it, eum hoste pugnare. XII. Equidsem etiam illud animadverto, quod, qui proprio nomine perduellis esset, is hostis ovaretur, 30 lenitate verbi rei tristitiam mitigutum Hostis uim apud majores OStro is dicebatur, quem nunc Oregrinum dioimus Indieant duodeuim tubulu0 AUT

STATUS DIES CUM HOSTE, item ille ADVERSUS HOSTEM

AETERNA AUCTORIT)μ. Quid ad halle mansu0tudin0m 35 addi potest, una quieum sellum geras, tam molli nomine appullaro Quamquam id nomen durius effecit jam votustas is peregrino enim reeeSSit et proprie in eo, qui arma contra ferret, remansit Quum

24쪽

20 ULI AD MICERONIS vero te imperio decertatur belloque quaeritur gloria, Causa Omnino subeSSe tamen oportet eaSilem, quas dixi paulo ante justas causas esse bollorum. Sed ea bella, quibus imperii proposita gloria est, minus 5 acerbe gerenda sunt. Ut enim cum civi aliter contendimus, si est inimicus, aliter, Si competitor, Mum altero certamen honoris et dignitatis est, cum altero Capiti et famae, - sic cum Celtiberis, cum Cimbris bellum ut cum inimicis gerebatur, uter eSSet, non Uter

10 imperaret cum Latinis, Sabinis, Samnitibus, Poenis, Pyrrho de imperio dimicabatur Poeni foedifragi, crudelis Hannibal reliqui justiores Pyrrhi quidem de captivis reddendis illa praeclara:

Ne mi a urum posco, ne mi pretium dederiti ei Non cauponuntes ehlum, sed belligerantes,

Feraro non auro, it i=m cemamu utrique,

Vosne velit an me regnare hera, quidve ferat For8, Virtute eaeperitinnui Et hoc simul cleeipe dictum Quorum virtuti bellifortuno pepereis 20 Eorundenti libertati meiurrere certunu rat Dono ducite, doque volentibus cum munia dia.

Regalis an et digna Aeaeidarum genere Sententia. XIII. atque istium, si quid singuli temporibus adducti hosti promisserunt, est in eo ipso fides con-25 servanda ut primo Puni eo bello Regulus aptus

Poenis, quum de captivis commutandis Romam missu esset juraSsetque Se rediturum, primum, ut venit, captivos reddendos in Senatu non censuit; deinde, quum retineretur a propinquis et ab amicis,

30 ad supplicium redire maluit, quam fidem hosti datam

fallere. Secundo autem Punico bello, post Can- uenSem Pugnam, quo decem Hannibal Romam ustrictos misit jure jurando se redituros esse, nisi de redimendis iis, qui capti erant, impetraSSent, AEOS. b OmneS, Cen SoreS, quoad quiSque eorum vixit, qui pejerassent, in aerariis reliquerunt nec minus illum, qui juris jurandi fraude culpam invenerat. Quum enim Hannibalis ermissu sexisset se astris, rodiit

25쪽

DD OFFICIIS LIB. a. l aulo P08t, quod Se Oblitum neScio quid di Ceret. Deinde egressus e astris, jure jurando se solutum

Putabat et erat verbis, re OI erat. Semper autem

in fide quid senseris, On, quid dixerim cogitati duui. MaXiua uni autem exemplum est justitiae in hosten a majoribus u tris constitutum, quum a Pyrrho ei iuga senatui est Pollicitus, Se Velientiu regi datur inaei uti uecaturum. Senatus et C. Fabricius ierfugam Purrho dedidit Ita ne hostis quidem et potentis et bellum ultro inserentis interitum cum Sue lutere approbavit. A de bellieis quidem ossiciis satis

dictum est. Meminerimus autem etiam adverSUS infimos justitiam esse servandam. Est aute in infima conditio et Ibrtuna SerVorum, quibu non male rue-cipiunt qui ita jubent uti ut mercenariis, Operam 1 beXigendam, justa praebenda. Quum autem duobus modis, id est aut vi aut fraude, ut injuria, fraus quasi vulpeculae, vis leonis videtur utrumque Omine alienissimum, sed fraus odio digna majore. Totius autem injustitiae nulla eapitalior quam eorum. Uqui tum, quum a Xime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur De justitia satis dictum. XIV. Dei neeps, ut erat propositum, de benefeentia ae de liberalitate dicatur, qua quidem nihil est naturae hominis aecommodatius, sed habet multas au 2btiones. Videndum Si enim primum, ne obsit benignitas et iis ipsis, quibus benigne videbitur seri,

et ceteris deinde, ne major benignitas Sit quam facultateS; tum, ut pro dignitate euique tribuatur. Id enim est justitiae fundam elatum, ad quam nec 30 reserenda Sunt Omnia. Num et qui gratificantur cuipiam, quod obsit illi, cui prodesse velle videantur. non benefiet neque liberales, sed eruili IS RSSetit: tore judicandi Sunt ut qui aliis Oeent, ut in ali in liberales sint, tu indam sunt injustitia ut si in Suam orem aliena convertanti Sunt autem multi et quid a

cupidi splendoris et gloria0, qui ripiunt aliis, qu0dreliis largiantur iique arbitrantur Se benes Cor m in ausi es visuri ira locupletenta eo quaeumque

26쪽

22 TULLI L CICERONIS ratione. Id autem tantum abest ab ossiuio, ut nihil magis Ossicio posSit esse contrarium. Videndum est igitur, ut ea liberalitate utamur, quae proSit amicis, noceat nemini. Quare L. Sullue C. Caesaris pecuni-xurum translati a justi dominis ad alienos non debet liberalis vid seri nihil est enim liberale, quod non idem justum. Alter locus erat cautionis, ne benignitas major esset quam saeuitates quod qui benigni

10 peccant, quod injuriosi sunt in proximOS; qua enim ei ias his et suppeditari aequius est et relinqui, eas transferunt ad alienos. In est autem in tali lib0ralitate cupiditas plerumque rapiendi se auferendi perinjuriam, ut ad largiendum suppetant copiae. Videre 15 etiam licet plerosque non tam natura liberale quam quadam gloria duetos, ut beneso videantur, facere multa, quae proficiSei ab ostentatione magis, quam a voluntate videantur. Tali autem simulatio vanitati est conjunctior, quam aut liberalitati aut honestati. 20 Tertium est propositum, ut in bonoscentia delectus sesso dignitatis in quo et more ejus erunt Speetundi,

in quom bonofieium Conseretur, et auimus erga DOS et communita ne Oeleta vitae, et ad nostras utili- tutes mei ante collata. Quae ut concurrant Omnia,2b optabile est Si minu8, plure enuSae major que Ponderis plus habebunt. XV. Quoniam autem vivitur non cum persectis hominibus planeque Sapientibus, sed cum iis, in quibus praeclare agitur Si Sunt Simulacra virtutis etiam 30 hoc iniselligendum puto, neminem Omnino eSSe negligendum, in quo aliqua Significati Virtutis appareat, colendum aurem ita quemque muXime, ut quisque maxime virtutibus hi lenioribus erit ornatus, Oile, tia, temperantia, hac ipsa, de qui multa jam dietat i suus, justitia. Nam sorti animus et magnus, in homine non periecto De Sapienti serventior plerumque est illa virtutes bonum virum videntur potius attingsere. Atque haec in m ibus. Desben volsentia autem, quam quiSque habeat erga u , primum illud

27쪽

DE OFFICIIS LIB. I. 23 si in meio, ut ei plurimum tribuamus, a quo plurimum diligamur; sed benevolentiam non adoleSeentulorum more ardore quodam amoris, Sed Stabilitate potius et constantia judicemus. Sin erunt merita, ut non ineunda, sed reserenda Sit gratia, major quaedam Cura adhibenda est ullum enim metum referenda gratia magi nec Sarium est. Quod Si ea, quae utendaue CeperiS, majore menSura, Si modo p08Sis, jubet reddere Hesiodus, quidnam benefiei provocati facere

debemus an imitari agros fertiles, qui multo plus 10

eflerunt quam aeceperunt Etenim Si in eos, quos Speramus nobi profuturos, non dubitamus offula conferre, quale in eo e88 debemus, qui jam profuerunt Nam quum duo genera liberalitatis sint, unum dandi beneficii, alterum reddendi, demus necne, in nostra 15 potestate est; non reddere viro bono non ieet, modo id laeser possit sine injuria. Acceptorum autem beneficiorum sunt delectus habendi, nec dubium, quin maximo cuique plurimum debeatur. In quo tamen in primis, quo quiSque animo, Studio, benevo 20 lentia secerit, ponderandum est. Multi enim faciunt multa temeritate quadam in judicio, vel morbo in omneS, Vel repentino quodam, quaSi vento, impetu animi incitati; quae benes ei aeque magna non Sunt habenda atque ea, quae judicio, considerate con 25 Stanterque delata sunt. Sed in collocando senescio

et in reserenda gratia, Si cetera paria Sunt, hoc maX-um ossici est, ut quisque maxume Opis indigeat, itas potissimum opitulari. Quod contra fit a plerisque; quo enim plurimum sperant, etiam si ille iis non 30

eget, tamen ei potissimum inServiunt. XVI. optime autem societas hominum conjunctioque Servabitur, i, Ut qui ue erit conjunetis8imus, ita in pum benignitatis plurimum conseretur. Sed, quae naturae principia sint communitatis et ouistatis 34humanae, repetendum videtur altius. Si enim primum, quod eruitur in universi generi humani societate Rus autem Vinculum est ratio et oratio, quae

docendo, discendo, communicando, disceptando judi-

28쪽

24 M. TULLI L CICERONIS uando conciliat inter Se homine Conjungitque naturali quadam societate; neque ulla re longius absumus a natura ferarum, in quibus inesse sortitudinem Saepe dicimus, ut in equi8, in leonibus, justitium, aequitatem, bonitatem non dicimus; sunt enim rati, is et ruit inis expertes. Ac lutissim se quidem ut jus hominibus inter ip808, Omnibus intor omne8,

mulatus uel est in qua omnium rerum qua ud Communem hominum USum matura genuit, Si ea

is Vanda communitas, ut, quae discripta sunt legibu et jure civiti, haec ita teneantur ut ista ponstitutum legibus ipsis cetera sic observetitur, ut in Graeeorum

ProVerbio St, amicorum Me com munia omnia. Om- Dium autem communia hominum Videntur ea, quael sunt generis ejus, quod ab Ennio positum in una re transferri in permulta pote8t:

Homo, qui emi anti eo miser o trat iam, tuas lumen de uo lumine secendat, facis.

Nihilo minus ipsi lueet, quum illi Meenderit.

20 Una e re satis praeeipit, ut, quicquid sine detrimento commodari possit, id tribuatur vel ignoto. Ex quo uni illa communia non prohibere aqua profluente, pati ab igne ignem capere, Si qui velit, On- Silium fidele deliberanti dare qua sunt iis utilia,2 qui uecipiunt danti non molesta. Quare et hi Sutendum St, et Semper aliquid ad communem utilitatem uiserendum. Sed quoniam copiae parvae ingulorum Unt, eorum autem, qui lii egeant, infinita est multitudo, vulgaris liberalitas reserenda fit ad

30 illum Ennii suom nihilo minus ipsi lueet ut facultari

Sit, qua in nostros imus lil erales. XVII. Grudus autem plures sunt Ocie tuti hominum. Ut uini ab illa infinita discedatur, propior fit ejusdem genti' nationis, linguae qua a Xume homi-3 nes conjunguntur. Inserius etiam si ejusdem civitatis multa enim sunt civibus inter se communia sorti ur, iana, porticus, viae lege8, jura judicia,

29쪽

DE OFFICIIS LIB. q. 25 suffragia consuetudine praeterea et sumiliaritat0s,

multisque cuni multi re rutioneSquo Contractae.

Artior vero olligatio est Ouietati propinquorum ab illa enim immensa soliset ut humani generis in 'xiguum angustumque concluditur. Nam quum sit liOC natura commune animantium, ut habuit ut lubidinem prout audi prima Ouietas in ipso ui jugio est, proxima in liberis, deinde una domus, Communia omnia. Id autem est principium urbis et quasi seminarium rei publieae. Sequuntur frutrum conjuneti 10 OneS, OS CODSobrinorum Sobrinorumque qui quum una domo jam capi non OSSint in alius domos, tamquam in coloniaS, Xeunt. Sequuntur Connubia etumnitates, ex quibus etiam iure propinqui quae propagatio et Suboles origo est rerum publiearum. 15 Sanguinis autem conjuncti et benevolentia devincitii Omine et caritate ; magnum est enim eadem habere monumenta majorum, ei8dem uti aeris, epulera lin-bere communia. Sed omnium Ocietatum nulla prae-

Stantior St, nulla firmior, quam quum viri boni 20 moribu Similes, sunt amiliaritate conjuncti illud enim honeStum, quod Saepe dicimus etiam si in alio Cernimus, tamen nos movet atque illi, tu qu id ineSse videtur, amicos faeit. Et quam quar omniSVirtus nos ad Se allicit sauitque, ut eos diligamus, iurabquibus ipsa inesse videatur tamen justitia et liberalitas id maximo ossicit. Nihil autem est amabilius Deo Copulatiu8, quum morum similitudo bonorum in

quibus enim eadem studia Sunt, eaedem OlilutateS,

in iis fit, ut aeque quisque altero delectetur, ac Se pSO, 30 emuiturque id, quod Pythagoras vult in amicitia, ut

unus sat e pluribus Magna etiam illa communitusefit, quae conscitur ex beneficiis ultro uitro dat igneeeptis quae et mutua et grata dum sunt, inter quo ea Sunt firma devinui intri foetesate. Sed quum 35Omuia ratione animoque lustraris, Omnium OCietatum nulla est gravior, nulla Carior, quam en quae Cum republica est unicuique u trum Cari sunt parenteS,

cari liberi, propinqui, familiares sed uine omnium

30쪽

26 TULLII CICERONIS Caritates patria una compleXa St, pro qua qui bonus dubitet mortem oppetere, si ei sit profuturus 3 Quo est et stabilior istorum immanitas, qui lacerarunt omni Scelere patriam et in ea funditus delenda occu-5 pati si sunt et fuserunt. Sed Si contentio quaedam tuomparatio sat, quibus plurimum tribuondum sit ossicii, principes in patria et parente8, quorum beneficiis maximis obligati sumus proximi liberi totaque domuS, quae Pectat in OS Olos neque aliud ullumi potus habere sei fugiuna deinceps bene convenientes pr0pinqui, quibuscum communi etiam Ortuna plerumque St. Quam ob rem nece8Saria praesidia vitae debentur iis maXime, quos ante diXi vita autem victusque CommuniS CODSilia, SermoneS, cohortationeS, 15 consolationes, interdum etiam Objurgationes, in amicitiis vigent maxime estque ea jucundiSSima amicitia, quam similitudo morum conjugavit.

XVIII. sed in his omnibus metis tribuendis videndum erit, quid cuique maXime necesse Sit, et quid 20 quisque vel sine nobis aut possit consequi aut noupossit. Ita non iidem erunt necessitudinum graduS, qui temporum Suntque ossicia, quae alii magi quam aliis debeantur, ut vicinum citius adjuvoris in fructibu percipiendis, quam aut fratrem aut familiarem, 25 at, si lis in judicio sit, propinquum potiu et amistum quam vicinum defenderis. Haec igitur et talia circumspicienda sunt in omni ossicio et consuetudo eXercitatioque capiendaJ, ut boni ratiocinatores om-ciorum esSe possimus et addendo deducendoque videre, 30 quae reliqui summa fiat e quo, quantum cuique d0beatur, intelligas. Sed ut nec medici nec imperi

rint, quicquam magna laude dignia in Sine usu et eXere itatione consequi possunt, Sic muli onservandi 35 praeirepta traduntur illa quidem, ut acinius ipsi sed rei magnitudo usum quoque Xercitationemque de-8iderat. Atque ab ii rebus, quae sunt in jure Societati humanae, quemadmodum ducatur honeStum, ex quo aptum Si officium, Satis sere diximus.