... M. Tullii Ciceronis De officiis, libri tres

41쪽

DE OFFICIIS LIB. I. 37 putamus, ut jure laudemur: X quo naSeuntur innu- inerabilia peccata, quum homines insati opinionibus turpiter irridentur, et in maXimi verSantur erroribus. Sed haseo quidem hactenus. Illud autem Sic est judicandum, maXima geri re et maXimi animi ab iis, qui res publica regant, quod earum administratio latissim pateat ad plurimosque pertineat; SSe autem magni animi et fuisse multo etiam in vita tiosa,

isti aut investigarent aut conarentur magna filiae lum,eSeque Suarum rerum finibus continerent, aut inter 10jecti inter philosophos et eos, qui rem publicam

administrarent, delectarentur re Sua familiari, oueam quidem omni ratione X aggeranteS, neque XClU-

dentes ab ejus usu suo potiusque et amici impertientes et rei publicae, Si quando usus esset. Quae loprimum bene parta Sit, nullo neque turpi quaeSthi, neque Od Sori deinde augeatur ratione, diligentia, parsimonia tum quam plurimi8, modo dignis, Seutilem praebeat nec lubidini potius luxuriaeque quam liberalitati, beneficentiae pareat. Haec praescripta 20 servantem licet magnifice, graViter animOSeque Vivere, atque etiam Simpliciter fideliter, vere hominum

XXVII. Sequitur, ut de una reliqua parte Onestatis dicendum sit in qua verecundia, et quasi 2b

quidam ornatus Vitae temperantia et modestin, Omnisque Sedati perturbationum animi, et rerum modus Cernitur. Hoc loco continetur id, quod dio Latine decorum potest Graece enim ρένεον dicitur. Hujus Vi en St, ut ab honest non queat separari. Nam 30 et quod decet honestum est, et quod honestum est

decet. Qualis autem disterentia sit honosti et decori, facilius intelligi, quam Xplanari potest. Quicquide8 enim, quod deceat, id tum apparet, quUm ntegreSSR Si honeStas. Itaque non Solum in hac part 3b honestatis, de qua hoc loco disserendum est. Sed etiam in tribus superioribus quid deceat, apparet. Nam et ratione uti atque Oratione prudenter, et agere quod Aga Considerate, omnique in re, quid sit veri viderε

42쪽

38 ULLID CICERONIS et tueri decet contraque falli, errare, labi, decipitam dedecet, quam delirare et mente Se aptum. Et justa omnia decora Sunt injuSta contra, Ut turpia, sic indecora. Similis est ratio sortitudinis. Quod 5 enim viriliter animoque magno fit, id dignum vir et decorum videtur; quod contra, id ut turpe, Sic inducorum. Quare pertinet quidem ad Omnem honestutem hoc, quod dico, decorum, et ita pertinet, ut nourecondita quadam ratione cernatur, Sed Sit in proluptu.

10 Est enim quid dum idque intelligitur in omni virtut

- quod deceat quod cogitatione magis a virtute P ,-ti Si quam re Separari. Ut venustas et pulchritudo Corpori Secerni non potest a valetudine, Sic hoc, de

quo loquimur, decorum totum illud quidem est cum Io virtute confusum, Sed mente et cogitatione distinguitur. Est autem ejus discripti dupleX; nam et generale quoddam decorum intelligimus, quod in omni honestate verSatur, et aliud huic subjectum, quod pertinet ad singula partes honestatis Atque illud 20 sup0rius sic fore deliniri solet decorum id esse, quota

consentaneum Sit hominis Xcellentiae in eo, in quo natura ejus a reliquis animantibus disserat. Quase autem par Subjecta generi est, eum Sic definiunt, ut id decorum velint esse, quod ita naturae conSentaneum 25 sit, ut in eo moderati et temperantia appareat eum

Specie quadam liberali. XXVIII. Haseo ita intelligi possumus existimare ex eo decoro, quod poetae Sequuntur de quo alio loco plura diei solent. Sed tum servare illud poetas, 30 quod deceat, dicimus, quum id, quod quaque PerSona dignum est, et fit et dicitur. Ut, si Aeacus aut Minos diceret Oderint, dum metuant, aut

indecorum videretur, quod eo fuisse justo accepimus: at Atreo dicente, plauSus X citantur est enim digna persona oratio. Sed poetae, quid quemque deceat, eX pers0na judicabunt nobis autem persouam imposuit

43쪽

DE OFFICIIS LIB. I. 39 ipsa natura magna cum XCellentia praestantiaque animantium reliquarum. Quocirca poetae, in magna varietate perionarum, etiam Vitiosi quid conveniat, et quid deceat, videbunt nobi autem quum a Datura ConStantiae, moderationiS temperantiae, Vere bcundiae parte datae Sint, quumque eadem natura doceat non negligere, quemadmodum no adver8us

homine geramus, essicitur, ut et illud, quod ad omnem honestatem pertinet, decorum, quum lates 18um Sit, appareat, et Oe, quod Spectatur in uno 10 quoque genere virtutis. Ut enim pulchritudo corpori apta compotitione membrorum OVet oculos, et deleotat hoc ipso, quod inter Se omne parte Cum quodam lepore OnSentiunt, Si hoc decorum, quod elucet in vita movet approbationem eorum, quibuscum ibvivitur, Ordine et Onstantia et moderatione dictorum Omnium atque saetorum. Adhibenda est igitur quaedam reverentia adversu homineS et Optimi cuju8que, et reliquorum. Nam negligere, quid de Se qui8que sentiat, non Solum arroganti est, Sed etiam Omnino 20 dissoluti. Est autem quod differat, in hominum ratione habenda, inter justitiam et verecundiam. Justitiae parte Sunt non violare homineS, verecundiae non Ostendere in quo maxume vis perspicitur decori. His

igitur expositis quale sit id, quod decere dicimus, bintellectum Puto. Ossicium autem quod ab eo ducitur, hanc primum habet viam, quae deducit ad OnVenientium On Servu-tionemque naturae quam Si SeqUemur dueem, numquam aberrabimus, sequemurque et id, quod acutum 30 et perspica natura est, et id, quod ad hominum On-SOetationem accommodatum, et id, quod vehemens atque forte Sed maxuma vis decori in hac inest parte, de qua disputamus neque enim Olum Corpori8, qui ad naturam apti sunt, sed multo setiam magis 3b

animi motus probandi, qui item ad naturam CCOmmodati sunt. Duple est enim vi animorum Rique natura una pars in appetitu OSit mi, quae St ν η

Graece, quae hominem huc et illuc rapit altera iu

44쪽

40 M. TULLII CICERONIS ratione, quae docet et explanat, quid faciendum titubendumque sit. Ita fit, ut rati praesit, appetitus

obtemperet.

XXIX. Omnis autem utio a Caro debet temeritate et uegligentia, nec vero agere quicquam, cujus non possit cau8am probabilem reddero haec es enim se descriptio meti. Emeiendum autem rei, ut appetitu rationi Obediant, eamque neque PraeCurrant, nec pr0pter pigritiam aut ignaviam deserant, Sintquet' tranquilli, atque omni animi perturbatione careant: ex quo elucebit Omnis ConStantia omnisque Oderatio. Nam qui appetitu longius evagantur, et tamquam XSultantes ive Cupiendo, Sive fugiendo, non Sati a ratione retinentur, ii sine dubio finem et mo-1oclum transeunt relinquunt senim et abjiciunt obedi eniIam, nec rationi parent, cui sunt subj0cti naturae a quibus non modo animi perturbantur, sed etiam corpora. licet Ora ipsa cernere iratorum, aut

20 sunt aut voluptate nimia gestiunt quorum omnium VultuS, IOC , motu Statusque mutantur. Ex quibus illud intelligitur, ut ad mei formam revertamur appetitu omne contrahendos Sedandosque eSSe, XCitandamque animadversionem et diligentiam, ut ne Eo quid temere ac sortuito, inconsiderate negligenterque agamus dieque enim ita generati a natura SumuS, ut ad ludum et oeum facti esse videamur ad Severitatem potius; et ad quaedam studia graviora atque

o sed sicut mimo et quietibus ceteris, tum, quum gra-Vibu seriisque rebu8 satis secerimus Ipsu mulie genu J0candi non profusum nec immodestum, sed Ingenuum et facetum esse debet. Ut enim pueris

semnem ludendi licentiam damus, Sed eam, quae

do ab honestatis actionibus non sit aliena, sic tu limo

J0c aliquod probi ingenii luna seu eluceat. Duplex

omnino est Ocandi genus unum illiberale, petulandi flagitIOSum, ObScenum alterum elegans, urbanum In enl0Sum, acetum Quo genere non inodo Plauti

45쪽

DE OFFICIIS LIB. I. 41 noster et Atticorum antiqua comoedia, sed etiam philosophorum Socraticorum libri reserti Sunt multaque multorum faeet dicta ut ea, quae a Sene Catone collecta Sunt, quae Vocant x ἐγματα. Facilis ubtur est distinctio ingenui et illit, ratis odi. Alt 0r bost, si tempore fit, aut Si remisso animo muris inmine dignus alter ne libero quidem, Si rerum turpi ludini adhibetur verborum obscenitas Ludendi

tiam est quidam modus retinendus, ut ne nimis

uiuia profundamus, elatique voluptate in aliquam 10 turpitudinem delabamur. Suppeditant autem et campus noster et Studia venandi honesta Xempla ludendi. XXX. S 40rtinet ad omnem mei quaestionem, Semper in promptu habere, quantum natura homini 1βpecudibus reliquisque beluis antecedat. Illa nihil sentiunt nisi voluptatem, ad eamque feruntur omni impetu hominis autem men discendo alitur et cogitando, Semper aliquid aut anquirit aut agit, videndi, que et audiendi delectatione dueitur. Quin etiam 20 si quis est paulo ad voluptate propenSior, modo ne

Sit e pecudum generae Sunt enim quidam homines Don re, Sed nomine, - Sed Si qui ES paulo erectior,

quamVis Oluptate capiatur Oecultat et dissimulat appetitum Voluptatis, propter Verecundiam. Ecquo bintelligitur, Orpori Voluptatem non Satis esse dignum homini praestantia, eamque eontemni et rejici oportere; in Sit quispiam, qui aliquid tribuat voluptati, diligenter ei tenendum esse ejus fruendae

modum. Itaque Vietu cultusque corpori ad valetu 30dinem reseratur et ad vireS, non ad Voluptatem. Atque etiam si considerare Volemus, quae Sit in natura excellentia et dignitas, intelligemu8, quam Sit turpe imuere luxuria, set delieat a molliter Vivere;

Stantiaeque jug, qua intecellimus botiti, aqua Omne

46쪽

42 TULLID CICERONIS honestum decorumque trahitur, et ex qua ratio inveniendi mei exquiritu altera autem, quae Proprie Singulis est tributa. Ut enim in corporibus magnae dissimilitudines sunt alios vide inu velocitate adb cursum, alios viribus ad luctandum valere citemque in sorinis aliis dignitatem in Se alii Venustatem , sic in animi eXSi8tunt majores etiam varietates. Erat

in L. Crasso, in L. Philippo multus lepo8, major etiam magisque de industria in C. Caesare L. filio: tu ut iis tum semporibus in M. lauro et in M. Druso

adulescente Singulari Severitas, in C. Laeli multalii laritas, in ejus familiari Scipione ambitio major,

vi in tristior. De Graecis autem dulcem et a Cetum, si stirique Sermonis, atque in inni ratione Simulat , Io rem, quem si seu Graeci nominarunt, Socratem Coepimus res Pythagoram et Periclem Summam nuci 0ritatem consecutos sine ulla hilaritate Calli dum Hannibalem ex Poenorum, e nostris ducibus Q. Maximum accepimus, facile celare, tacere, di bra iam lare, insidiari praeripere hostium consilia. In quo genere Graee Themistoclem et Pheraeum asimilem ceteris anteponunt in primisque verSutum et Callidum faetum Solonis, qui, quo et tutior dia VitaeSSet, et plus aliquant rei publicae prodesSet furere

254 simulavit. Sunt his alii multum dispares, simpli-Ce et aperti, qui nihil ex occulto, nihil se insidiis agendum putant, Veritatis cultores, fraudis inimici itemque alii, qui quidvis perpetiantur, cuivis deserviant, dum quod velint onsequantur, ut Sullam ei M. 30 Crassum videbamus. Quo in genere verSuti SSimum et patientissimum Laeedaemonium J Sandrum ac Pe- Pimu contraque Callieratidan, qui praefectus classis proximus post Lusandrum fuit. Itemque in Sermonibu reliquem, quamvis Praepotens Sit, meere, ut unu S., b de muli is esse videatur quod in Catulo, et in Patre,

o in filio, donique in Q. Mucio Mutilia vidimus. Audivi e majoribus natu h d0m suisse in P ei

Pion No contraque patrem eju8. illum, qui Ti. Gracchi conatus perdi a vindicavit, nullan Comitatem

47쪽

DE OFFICIIS LIB. I. 43habuisse sermonis, ne Xenocratem quidem, Severissimum philosophorum ob eamque rem ipsam magnum et clarum fuisse. Innumerabiles aliae dissimilitudines sunt naturae morumque, niinime tamen vitupini Indorum.

XXXI. Admodum autem tenenda tint Sua cubilite, non Viti a Sed tamen Propria, quo incilius decorum illud qu0d quaerimus, retineatur. Sic enim

est faciendum, ut Contra universam naturam nihil contendamus, ea tamen Conservata, Propriam nostram 108euuamur ut etiam iis in alia gravior a atque meli-0ra, tamen nos Studia iiDStra Ostrae naturae regula metiamur. Neque enim attinet naturae repugnare

nec quicquam equi, qui is equi non queas: e quo inagis emergit, quale it decorum illud, ideo quia 15 nihil d0cet invita Minerva, ut aiunt, id rei adversante in repugnante natura omnino Si quicquam si meorum, nihil est prosecto magis quam aequabilitasty tui iuni Versae vitae, tum Singularum actionum quam 'On SerVare On OSSis, Si aliorum naturam imitans 20 omittas tuum. Ut enim Sermone eo debemus uti, qui innatus est nobis, ne ut quidam Graeca verba incubcantes, jure optimo rideamur Si in aetione Omnemque vitam nullam diserepantiam conserre debemus.

Atque haec differentia naturarum tantam habet vim, but nonnumquam mortem Sibi ipSe conseiscere alius debeat, alius in eadem causa non debeat. Num enim alia in causa M. Cato fuit, alia eteri, qui se in Africa Casesari tradidorunt 3 Atqui coloris forsitan vitio datum esset, si se interemi88ent, propterea quod 30 lenior eorum vita et mores fuerant faeiliores Catoniquum incredibilem tribuisset natura gravitatem, eamque ipSe perpetua con Stanti roboraViSSet Semperque in pr0908ito Susceptoque Consili permansisSet, moriendum otiuS, quam tyranni voltu aspiuisendus 3bsuit. Quam multa passus est Ulixos in illo errore diuturno, quum se mulieribus, si Circe et Calypso muli0res appellanda sunt i 80rviret et D Omni sermone Omnibus affabilem rege se velleti Domi vero

48쪽

44 TULLI L CICERONIS Otiau contumelias Servorum ancillarumque pertulit,

ut ad id aliquando, quod cupiebat, veniret. At AjaX,

quo animo traditur, millie oppetere mortem, quam illa serpeti maluisset. Quae contem Plutate EX-xpendere oportebit, quid quisque habeat ut, eaque moderari, nec Velle N periri, quum se aliena deceani ii enim Inaxume quemque decet, quod est cuju8que maxume. Suum quiSque igitur noscat ingenium, recremque e et bonorum et vitiorum suorum judicem 1 praebeat, ne Scaenici plus quam OS, Videantur habere

prudentiae. IlI enim Don optimas, sed ibi accommodatissimas fabulas eligunt qui voce reti Sunt, Epigonos Medumque, qui gestu, Melanippam, Cly-Daemnestram, Semper Rupilius, quem ego memini, io Antiopam, non sa0pe Aesopus jacem. Ergo histrio hoc id sebit in scaena, non videbit sapiens vir in vili Ad quas igitur os aptissimi erimus, in iis P0tissimum elaborabimus. Sin aliquando nec sit nos ad ea detruserit, quae nostri ingenii non erunt, 20 omnis adhibenda erit cura, meditatio, diligentia, ut

ea, Si non decore, at quam minime indecore faeere possimus; nec tam Si enitendum, ut bona, quae nobis data non Sint, Sequamur, quam ut vitia fugi

25 XXXII. A duabus iis personis, qua Supra diXi, tertia adjungitur, quam casu aliqui aut tempus imponit quarta etiam, quam nobismet ipsi judicio nostron Commodamus. Nam rogna, imperia, nobilitas, honoreS diVitiae, peS, eaque, quae Sunt hi contraria, 30 in casu sita temporibus gubernantur: ipsi autem

gerere quam per Sonum Velim IIS, a nostra voluntat6

proficiscitur. Itaque se alii ad philosophiam, alii ad jus civile, alii ad eloquentiam applicant ip8arumque

virtutum in alia alius mavolt excellere Quorum 35 vero patres aut majore aliqua gloria praestiterunt, ii student plerumque eodem in genere laudis excellet Q.

ut Q. Mucius, P. filius in uro civili, Pauli filius Afri

canus ino militari. Quidam autem ad eas laud0s. qua a patribu RCCeperunt, addunt aliquam Suam

49쪽

ut hie idem Asrieanus eloquentia cumulavi belli m loriam, quod idem fecit Timotheus, Cononis filius qui, quum belli laude non inserior tuiSSer quam pater. re, eam Iaudem doctrinae et ingenii gloriam adjecit

Fit autem interdum ut nonnulli, missa imitatione Imajorum, Suuin quoddam in Stitutum ConSequantur: maXimeque in eo plerumque elaborant ii qui magna sibi proponunt obseuris orti majoribus. Haec igitur Omnia, quum quaerimus, quid deceat complecti animo et cogitatione debemus. In primis autem constitu 100ndum St. quo u et quales SSe Velimus et in quo

genere vitae quae deliberatio est omnium dissicillima.

stillitas consilii tum id sibi quisque genus aetati degendae constituit quod ma Xime adamavit. Itaque 15 ante implicatur aliquo certo genere curSuque vivendi, quam potuit quod Optimum esset udieare in quod Hereulsem Prodicus dieit, ut est apud Xeno-Ph0ntem, quum Primum Pubesceret, quod tempus a natura ad deligendum, quam quisque viam vivendi 20 Sit ingressurus, datum ira in Solitudinent, atque lentem diu secum multumque dubitasse, quum ilia a Cerneret vias unam Voluptatis, alterum Virtutis, utram ingredi melius esset, hoc Herculi, Jovis Satue lito, potuit fortasse contingere nobis non item qui ra

mittimur quos euique ViSum St. atque ad eorum ludia institutaque impellimur. Plerumque autem, Purentium praeeeptis imbuti, ad eorum consuetudinem

moremque deducimur. Alii multitudinis judiei seruntur, quaeque majori parti pulcherrima videntur, 30

ea maXime XOptant. Nonnulli tamen sive felicitat0 quadam si V bonitate naturae, Sine parentium disci-Plina, rectam Vitae secuti Sunt iam. XXXIII. Illud autem maXime rarum genu eSteorum, qui aut Xeellenti ingenii magnitudine, aut 35 praeclara eruditione atque Oetrina, aut traque re Ornati, spatium etiam deliberandi habuerunt, quem potissimum vitae cursum equi vellent in qua deliberatione ad suam cujusque naturam Consilium St

50쪽

46 ULI, ID CICERONIS omne revocandum. Nam quum in Omnibus, quae aguntur, X O, quo modo quisque natu est ut supra dictu in est quid doceat, X quirimus, tum in tota vita constituenda, multo est ei rei cura major adhi-5 benda, ut constare in perpetuitate vitae OSSimuS nobismet ipsis, nec in ullo ossicio claudicare. Ad

hanc autem rationem quoniam maXimum Vim natura

habet, fortuna pro X imam utriusque omnino habenda ratio est in deligendo genere vitae, Sed naturne ma-l0gis multo enim et firmior est et constantior, ut fortuna nonnumquam tamquam ipsa mortali cum

immortali natura pugnare videatur. Qui igitur ad

nuturae Suae non Vitiosae genus consilium vivendi

Omne ion tulerit, constantiam denseat id inimi si maximo de 'set, misi sorte se inise lex erit errasse in deligendo genere vitae. Quod si recciderit - potest autem elidero, facienda morum institutorumque

mutatio in Eum mutationem, si tempora adjuvabunt, ita filius ommodiusque autemus: sin minus, 20 inusim erit pedetemptimque saetonita, ut amisitias, quae minus delect0nt et minus probentur, magis decere censent inpientes sensim diluere, quam repente

praeeidere. Cominusat O autem genere Vitae, omni

ratione curandum est, ut id bono consilio eoisse vi-25 deamur. Sed, qui niam paulo ante dictum est imitandos esse majores, primum illud Xceptum sit, ne vitia sint imitanda. Deinde, si natura non seret, Ut quaedam imitari possit, ut superioris filius Africani, qui hunc Paulo natum adoptavit propter infirmita-30 tem valetudinis non tam potuit patris simili QSSQ, quam ille fuerat sui si igitur non poterit sive cauS

desensitare, Sive populum concionibus tenere, Sive

bella gerere, illa tamen praestare debebit, quae erunt in ipsius potestate, justitiam, idem, liberalitatem 35 modestiam, temperantiam, quo minus ab eo id, quod

deSit requiratur. Optima autem hereditas a patribus traditur liberis, omnique patrimoni Praestantior, gloria viri triis rerumque gestarum; cui dedecori esse,

nefas et vitium judicandum St.