장음표시 사용
51쪽
X XXIV. Et quoniam omela non se senu disparibus
aestitibus tribuuntur, aliaque sunt juvenum, alia inuiorum aliquid tium de hae distinetione die dum
est Est igitur doleseentis, majores natu Vereri, que iis deligere optimos et probatissim , quorum consilio atque auctoritate nitatur ineuntis enim aetatis inscitia senum constituenda et regenda rudentiu est Maxume autem hae uetus u libidinibus struenda est, eXercendaque in labore patientiaque innini et corporis, ut eorum et in bellicis et in civili 10bi milietis vigea industria. Atque etiam quum in tu X ni animo et dare se jucunditati volent, ea antintemperantiam, meminerini verecundiae quod eritia filius, si ne in ejusmini quidem rebus majore natu noleni interesse. Senibus autem labores corporis 15
minuendi, exercitationes animi etiam augendae videntur danda vero opera, ut et amico et juventutem
ei maximo rem publieam consilio et prudentia quam plurimum adjuvent. Nihil autem magis cavendumosi en tuti, quam ne languori se desidiaeque dedat. 20LuXuria vero quum omni notati turpis, tum innectuti modissima est. Sin autona etiam libidinum intemperant in eoossit, duplo mulum est, quod ei ipsa seu tus dedecus constipit, set uel adoles 'entium impudentiorem intemperantiam. Ac ne illud quidem Galienum est, de magistratuum, de privatorum, de civium, de peregrinorum Teiis dicere. Est igitur
proprium munus magiStratus, intelligere, Se gerere personam civitatis debereque ejus dignitatem et decus SUStinere, SerVare leges, jura discribere, a fidei sua 30 commissa meminisSe Privatum autem Oportet aequo et pari cum civibus jure vivere, neque SummiSSum et abjeetum, neque Se efferentem tum in re publiea ea velle, quae tranquilla et honesta sint talem enim solemus et Sentire bonum civem, et dicere. Persegrini ab autem atque incolae metum est, nihil praeter suum n0gotium agere, nihil de alio anquirere, minimeque esse in aliena re publiea curiosum. Ita sere mota reperientur, quum quaeretur, quid deceat, et quid
52쪽
4. M. TULLII CICERONIS reptum it personis, temporibus, ut tutilius. Nihil est autem, quod ani deceat, quam in omni re serendueonsilioque capiendo servare constantiam.
XXXV. Sod quoniam destorum illud in omnibus
I, saetis, dictis, in emporis denique motu et statu cernitur, idque positum est in tribus rebus, formositate, ordine, ornatu ad actionem apto, di mellibus ad eloquendum, sed satis erit intelligi, in his autem tribus continetur eura etiam illa, ut probemur iis, quibuscum s0 apud qu0sque vivamus, his quoque de rebia pauca dicantur. Principio, corporis nostri magnam natura ipsa videtur habuisse rationem quae sormam nOStrum reliquamque figuram, in qua SSet Specie honesta. eam Posuit in promptu, quae parte autem corporisso ad naturae secessitatem datae aspectum essent deformem habiturae atque turpem, eas ontexit atque
abdidit Hunc naturae tam diligentem subricam
imitata sis hominum verecundia. tuae enim natura ultavit, eadem omnes, qui Sana mente Sunt, reINO-20 Ont uti oculis, ipsique necessitati uni oliorum ut quam occultissime Pareani quarumque partium Q Poris usus sunt nec Sarii, ea neque artes neque earum usus suis nominibus appellant; luodque sausero
turpe litin est, modo eculte, id dioere ObSeenum est.25 Ilui suo nec ultio rerum illarum aperta laetulantia Vu Cul nec rationi Ol)SCenitas. Nec vero audiendi
sunt Cyniei, aut Si qui fuerunt Stoici paene Cyniei,
qui reprehendunt et irrident, quod ea, quae turpia noli Sint nominibus ac verbis flagitiosa dicamus, illa 20 autem, quae turpia Sint nominibus appellemus suis.
Latrocinari, fraudare, adulterure, re turpe St, Sed dicitur non obscene Hiberis dare Operam, re honestum ESt, nomine ObSeenum pluraque in eam sententiam ab iisdem contra verecundiam Misputantur Nosa5 autem naturam Sequamur, et ab omni, quod abhorret ab oeulorum auriumque approbatione, fugiamus. Status incessus, Sessio aeeubitio, Voltu oeuli, manuum
motus teneant illud decorum. Quibus in rebus duo maxime sunt fugienda, ne quid effeminatum aut molle,
53쪽
DF OFFICIIS IB. q. 49M ne illiti durum aut rusticum Sil Ni i vero histrionibus oratoribusque concedendum est, ut iis haec sint, nobis dissoluta aenicorum quidem mos iantam habet vetere disciplina verecundiam, ut innam sine subligaculo prodeat memo: verentur ienim, ne, Si quo casu Venerit, ut torporis partes quaedam aperiantur, respiciantur uis de re Nostro quidem more eum parentibus puberes filii eum Oeeneri non lavantur Retinenda igitur est hujus
undia, praesertim natura ipsa magistra lues ilXXXUI Quum autem pulehritudinis duo genera sint, quorum in altero venustas est, in alter dignitas: venustatem muliebrem dueere debemus, dignitatem virilem. Ergo eici forma removeatur omnis viro non si dignus ornutus ei huic simile vitium in gestu motuitur. Nam et Palaestrie motus uni saepe odiosiores, in histrionum nonnulli gestus ineptiis ni vaeani et in utroque genere quae sunt stela o simplieia laudantur. Eormae autem dignitas coloris bonitate tuenda est, color exercitationibus orporis.
Adhibenda praeterea munditia est non odiosa neque exquisita uiuiis, tantum quae fugiat agrestem et inhumanam negligentiam. Eadem latio ost labenda itus, in quo, sicut in plerisque rebus, mediocritat optima est Cavendum autem est, ne aut tarditatibus utamur in ingressu mollioribus, ut pomparum ferculis similes rideamur, aut in sestinati0nibus suseipiamus nimius eleritates quae quum fiunt,
anhelitus moventur, voltus mutantur, ora torquentur 30 ex quibus magna signifieatio fit adesse constantiam. Sed multo etiam magis elaborandum St, ne animi motus a natura recedant quod assequemur, Si cavebimus, ne in perturbationes atque exanimationes meidamus, et si attentos animos ad decoris conserva 35tionem tenebimus. Motus autem animorum duplistes sunt; alteri eogitationis, alteri app0titus. Cogitatio m vero X quirendo maXum Versatur, appetitus impellit ad agendum. Curandum est i itur, ut eo itu-
54쪽
50 M. TULLID CICERO ΝΙΗtione ad res quani Optima utamur, appetitum rationi obsedientem praebeamuS. XXXVII. Et quoniam magna vi orationi eSt, eaque dupleX, altera contentionis, altera Sermonis; 5 contenti disceptationibus tribuatur judiciorum, con- Cionum, Senatus Sermo in circulis, disputationibus, congressionibus sani illarium VerSetur, Sequatur etiam convivia. Contentionis praecepta rhetorula Sunt, nulla sermonis: quamquam laud Seio an possint 10 lino quoquo esse. Sed discentium studiis invoni utitur magistri Qui auteni qui studeant, sunt nulli, rhetorum turba reserta Omnia. Quamquam, Urie verborum sententiarumque praecepta Sunt, eadem ad sermonem pertinebunt Sed quum orationis indi senil , Gosem abseamus, in voce autem duo equamur, ut clara Sit, ut Suavis, utrumque omnino a naturn P tundum est, verum alterum exercitatio augebit, altoruin imitatio presse loquentium, lonitor Nihil suit in Catulis, ut ei, exquisito judieio putares uti litterii 20 runt quamquam erant litterati, sed et alii ii autem optime uti lingua Latina putabantur. Onus erat
dulcis litterae neque X PreSSne neque OPPI OSSIe, ne aut obseurum esset aut putidum, Sine contentione v0X nec languens nec canora Uberior oratio L. Crassi
25 nec minus faceta sed bene loquendi de Catulis opinio
non minor. Sale vero et facetiis Caesar, Catuli patris frater, vicit omnes, ut in illo ipso forensi genero distendi contentiones aliorum Sermone interet. In omnibus igitur his elaborandum est, Si in omni ro30 quid doceat exquirinius. Sit ergo hi sermo, in quo Socratio maxime excellunt, lenis minimoque pertinac insit in e lepos. Ne Vero, tamquam in OS- Sessionem Suam Venerit, Xeludat alios; sed quum reliquis in rebus tum in Sermone Communi, VieiSSi tu 35 insem non iniquam putet. Ac videat in primis, quibus d rebus loquatur : Si seriis, Severitatem adhibeat, si jocosis leporem. In primiSque pro Vident, ne Sermo vitium aliquod indicet inesse in moribus quod maXum tum Solet evenire, quum Studiose de abssenti-
55쪽
maledice e tumelioseque dieitur Habentur autem
pleruntque Sermone aut de OmeStieis negotiis, aut de re publica, aut de artium studii atque doctrina. Danda igitur opera est ut etiani si aberrare ad alia rarit, ad hae revocetur ratio, Sed ut eumque aderunt: neque enim omne iisdem de rebus ne omni tempore, nee Similiter deleetamur. Animadvertendum , Etiam, quatenus sermo delectationem hab0at.
ei ut incipiendi ratio merit, ita Si desinendi modus li XXXVIII. Sed quomodo in omni vita rectissimestraeeipitur ut perturbationes rugiamus, id est, moti animi nimio rationi non obtemperantes, sic eius modi
motibus sermo debet vacare, ne aut ira exsistat ut cupiditas aliqua aut pigritia aut ignavia aut tale ali Uiquid api areat maximeque curandum est, ut i , quibuscum sermonem conseremus, o vereri diligere videamur objurgationes tiam nonnumquam incidunt necessariae, in quibus utendum si fortasse ei vocis contentisne mi 0re ei verborum gravitate disterior id regendum etiam ut ea sustere videamurii uti. Sed ut ad urendum et secandum, si ad hoc genus instigandi raro invitique veniemus, nee umquam nisi ne essario si nulla reperietur alia medi- Cina: Sed tamen ira procul ab it, cum lua nihil recteribseri nihil ii in iderate OteSt. Magnam Utena partem clementi castigatione licet uti, gravitate tamen adjuncta, ut severitas adhiberetur, et pontumelia
repellatur atque etiam illud ipsunt, quod Orbita ti habet objurgatio, signifieandum est, ipsius id 30
causa, qui objurgetur, esse Suseeptum. Rectum est autem otiam in illis Ontontionibus quae Cum inimicissimis fiunt, setiamsi nobis indigna audiamuS, tamen gravitatem retinere, iracundiam pellere quae enim CV m aliqua perturbatione sunt, ea nee Constante 35 fieri possunt, neque iis, qui adsunt, probari. Desernae etiam est de se ipsum praedicare, falsa praeSertim, et eum irrisione audientium imitari militem gloriosum. XXXIX. Et quoniam omnia perSequimur, Volu-
56쪽
52 TULLID CICERONIS mu quidem certe dicendum est otium, qualem hominis honorati et principis domum plasteat esse cujus finis est usus, ad quem accommodanda est aedificandi deseriptio, et tamen adhibenda commoditatis dignita-xtis iu diligentia Cn. eluvio, qui primus ex illa familia consul factus est, honori fuiSSe Ceel imu S. quod praeclaram aedificasset in Palatio et plenam dignitatis domum quae quum Volgo ViSeretur, Sustragata domino, novo homini, ad consulatum putabatur. 10 Hanc Scaurus semolitus accessionem adjunxit aedibus. Itaque ille in suam domum consulatum primus attulit hic, summi et clarissimi viri filius, in domum multiplicatam non repulsam Olum retulit, sed ignominiam etiam et calamitatem. Ornanda enim esti dignitas domo, non e domo tota quaerenda, nee domo dominus, sed domino domus honestanda St; et, ut in optoris hahsenda ratio non sua solum, sed Otiam aliorum, sic in domo clari hominis, in quam et hospites multi reeipiendi se admittenda hominum cujusque 20 modi multitudo, adhibenda cura si laxitatis. Aliter ampla domus dedecori saepe domino fit, si est in sensolitudo, et maxime, si aliquando alio domino solita est frequentari odiosum est enim, quum n Praeter 'untibus dieitur: 25 O domus rentiqua, heu quam dispari
Dominure domino lquod quidem his temporibus in multis iose dicere.
Cavendum autem est, praesertim si ipse aedifices, ne extra modum sumptu et magnis esentia prodeas quo 40 in genere multum mali etiam in exemplo est. Studiose enim plerique praesertim in hane partem sueta principum imitantur; ut L. Luculli, summi viri, virtutem quis at quam multi villarum magniscentiam imitatiJ quarum quidem certe di adhi-3b bendus modus ad mediocritatem revocandus. En demque mediocritas ad Omnem usum cultumque vitae transferenda est Sed haec haetenus.
57쪽
DD OFFICIIS LIB. a. 53 In vini autem actione suscipienda tria Sunt tenenda primum, ut appetitu rationi pareat, quo nihil est ad mei conservanda a comino latius il inde, ut animadvertatur, quanta illa re sit, quam
efficere velimus, ut neve major neve nainor euru et Suscipiatur, qualia causa OStulet tertium St,
ut caveamus, ut ea, quae pertinent ad liberalem Spin leni et dignitatem, moderata Sint Modii autem est optimus, decus ipsum tenere, de quo ante diximus, uec progredi longius. Horum tamen trium prae 10 Stantiarimum St, appetitum obtemperare rationi. XL. Dei neeps de ordine rerum et de Opportunitate temporum dicendum St. Haec autem scientia
continentur ea, quam Graeci υτ ιαι nomitiant, Ouliane, quam interpretamur modeStiam, quo in verbo 15 modus inest; sed illa est ιτα :ια, in qua intelligitur
Ordinis con Servatio. Itaque ut eandem no modestiam
appellemus, si definitur a Stoicis, ut modestia sit
Seientia rerum earum, quae agentur aut distentur, Oeo suo Olloeandarum. Ita videtur eadem vis ordinis 20 et collocationis fore: nam et Ordinem si definiunt, compositionem rerum apti et aecommodatis locis. Locum autem aetioni Opportunitatem tempori esSedicunt tempus autem aetionis opportunum Graece καιρια, Latine appellatur occasio. Sic fit, ut mo 2b
destia haec, quam ita interpretamur, ut diXi, scientia sit opportunitatis idoneorum ad agendum temporum. Sed potest eadem esse prudentiae definitio, de qua prineipio diximus hoc autem Deo de moderatione et temperantiu et harum Similibus virtutibus quaeri 30mUS. Itaque, Uae erant prudentiae propriR, SUO loco diei sunt quae autem harum Virtutum, de quibus jam diu loquimur, quae pertinent ad Verecundiam, et ad eorum i probationem, quibuscum vivimus, uti diuenda sunt. Talis est igitur ordo 3brectionum adhibendus, ut, quemadmodum iu oratione constanti, si in vita uini sint apta inter se et Onvenientia turpe enim valdeque viti Sum in re severa convivio digna aut delicatum aliquem inser
58쪽
64 M. TULLII CICERONIS Sermonem. Bene Pericles, quum iuberet collegam in praetura Sophoclen poetam ii sue de communi officio convenissent, et eaSu formosu Puer Praeteriret,
dixissetque Sophocles, O puerum pulchrunt, Pericles
5 At enim praetorem, Sophocle, decet non olum munu8, sed etiam oculos Guinente habere. Atque hoc idem ph les si in athletarunt probatione dixisset, justa reprehensione Carui SSet tanta Vi QS O loci et tem poris Ut, Si qui quu in causa in itineturus, in itinere 10 aut in umbulatione suo uni ipse meditetur, aut si quid aliud attentius cogitet, non reprehendatur; at hoc idem si in convivio faciat, inhumanus videatur inscitia temporis. Sed ea, quae multum ab humunitate di8 erepant, ut Si qui in foro ante aut si qua si aliua ymagna perversitas, facile ut parent, ne magno opere admonitionem et praecepta desiderant quae autem PurV Videntur esse delictu neque a multis intelligi possunt, ab iis est diligentius declinanduin . Ut in fidibus aut tibiis, quamvis Paulum discrepent, tanton 2 id a seiunt animadverti solet, Sic videnduin est invita, ne sorte quid discrepet vel multo etiam magis
XLI. Itaque, ut in fidibus inuSicoruni aure Vel 25 minima sentiunt, Si nos, Si aere ac diligente esse
volumu animadversore Vitiorum, magna Saepe intelligemus X arvis. EX Oculorum obtutu, Super iliorum aut remi SSione aut contractione e maeStitia. ex hilaritate, e risu, e locutione, e reticentia, X30 contentione vocis, e Summissione, ex ceteris similibus
facile judicabimus, quid eoruni apte fiat, quid ab
officio naturaque discrepet. Quo in genere non StinColia inodum, si tale quidque eorum Sit, ex aliis judi- Care, Ut, Si quid deduceni illos vitemus ipsi Fit , i enim uescio quo modo, ut magi in aliis cernamus,
quam in uobismet ipsis, i quid delinquitur. Itaquela illuiti ci riguntur in discendo, quorum vitia imitantur emendundi causa magistri. Nec vero alienum
ess ait, eliseud , quae dubiis imum resserunt, adhi-
59쪽
DE OFFICIIS LIB. J. 55bere d0etos h0mines, vel etiam S peritos, et, quid iis de quoque ossicii genere placeat, Squirere. II jor enim par eo fere deferri Solet, quo a natura ipsa deducitur. In quibus videndum est, non modo quid quisqui loquatur, rael etiam quid quisque sentiat. datque etiam de qua causa quiaque sentiat. Ut enim pictores, et ii, qui Signa fabricantur, et ero etiani Poetae, Suum quiSque Opu a Volgo ODSiderari volt. ut si quid reprehensum it a pluribus, id corrigatur, iique et Seeum et ab aliis, quid in eo peccatum sit 10eXquirunt, Sic aliorum judicio permulta nobis et facienda, et non facienda, et mutanda, et Orrigenda Sunt.
Quae ero more agentur institutisque civilibus d iis nihil est praecipiendum, illa enim ipsa praecepta
Sunt, ne quemquam hoc errore duci oportet, ut, si 15 quid Socrates aut Aristippus contra morem OBSuetudinemque civilem fecerint locutive sint, idem sibi arbitretur licere: magnis illi et divinis bonis haud
licentiam assequebantur unicorum vero rati tota est ejicienda est enim inimica verecundiae, in qua 20 nihil rectum esse potest, nihil honestum. EOS autem, quorum vita perapeeta in rebus honesti atque magnis est, bene de re publica sentientes ac bene merito aut merente Sie, ut aliquo honore aut imperio asseet08, ObServare et colere debemus oribuere etiam multum 2b Senectuti, edere iis, qui magistratum habebunt, habere delectum civis et peregrini, in ip8Oque peregrino privatimne an publice venerit. Ad summam, ne agam de singulis, communem totius generi hominum conciliationem et consociationem colere, tueri, 30
XLII. Jam de artificiis et quaestibus, qui liberales habendi, qui sordidi sint, haec fere accepimus. Primum improbantur ii quaestus, qui in odia hominum
in Currunt, ut Ortitorum ut faeneratorum. Illibe 3bi es autem et sordidi quae tu mercenariorum Om-UIUm, quorum perne, non quorum arte emuntur;
est enim in illis ipsa merces auctoramentum SerritUtis S0rdidi etiam putaudi, qui mercanturin merCR-
60쪽
toribus, quod Statim vendant; nihil enim princiant,
nisi ad moduli mentiantur, nec vero est quicquam turpius unitate. Os fierique omnes in inrclida arieversantur; nec ni in quicquam ingenuum habere 1 5 tost ossicina. Minimeque arte eae probandae, quae ministrae Sunt voluptatum:
li ni Torontius. Adde huc, Si placet, uti uentarios, Saltatores, totumque ludum talarium. Quibus autem
tu is urtibus aut prudentia major inest, ut non medi-0eris utilitas quaeritur, ut medicina, ut urChitectura, ut doctrina rerum honestarum, eae Sunt iis, quorum ordini conveniunt, OneSine. MerCuturn Rutem Si tenuis est, Sordida putanda est: in magna et copiosa, 15 multa undique apportan multiSque Sine unitate impertiens, non 8 admodum vituperanda atque etiam, Si Satiata quaeStu, Vel contenta PotiuS, Ut Saepe ex alto in portum, X pSO portu Se in agro POSSeS-SioneSque contulit, videtur jure optimo JOSSe lau-20 dari. Omnium autem rerum, ex quibus aliquid
acquiritur, nihil est agri cultura melius, nihil uberius, nihil dulcius, nihil homine libero dignius. De qua, quoniam in Catone major satis multa diximus, illim
Sumeri quae ad hune locum pertinebunt.
25 XLIII. Sed ab iis partibus, quae Sunt On tuli. .
quemadmodum mei dueerentur satis X positum videtur. Eorum autem ipsorum, quae honeSt Sunt potest incidere saepe contenti et comparatio de duobus honestis utrum honestius qui I iis a Panaetio 30 est praetermissus. Xam quum omnis honestas maneta partibus quattuor, quarum una si uogniti iri altera Communitatis, tertia magnanimitatis, quarta moderationis, haec in deligendo melo Saepe inter se comparenturm Placet igitur, apti ,ro esse natura 3b ea metu quae e communitate, quam in qua
cognitione ducantur idque hoc argumento confirmaripsi est, quin, si oeni erit a vita sapienti, ut omnium