Institutiones philosophicae Matthei Liberatore Metaphysica generalis

21쪽

24 METAPHYSICA SPECIALlS nesP. Nesso assumptum. Terriculamentum hoc puerile est. Facultatum enim cognoscendi veracitas, sive de Auctore nostrae naturae cogitemus si vo non , rata et indubia profecto manet. Nam si de illo cogitamus, ambigi nequit quin a principio summo bono ac veracissimo ortum ducamus, a quo nec in errorem induci, nec decipientis cuiusdam genii ludibrio permitti possumus. Sin ab eo avocetur cogitatio, hoc tamen maneat necesse est, facultates nostras suapte vi in cognoscendo non decipi; nisi rationalem naturam, ut supra dixi, repudiare velimus atque in timentium haberi numero. Atque id optime cavit natura , quae sic animuin nostrum comparavit; ut, etiamsi conemur, tamen, ad factum quod pertinet, de certitudino obiector una evia dentium revera metuere nequeamus. Quod ita

insitum cuique est; ut ipsi id ualistae, licet, dum suos libellos soli lucubrant, talia exaggerent; tamen, cum a Scribendo se removent, ad commu- 'nem ceterorum hominum sententiam redeant.

Adeo, prae suis systematibus, naturae bonitate vincuntur. Quod si ex timore maligni alicuius genii prudens incidere posset dubitatio, id omne contra ipsum ualebranchium valeret etiam; quippe cum pro sua quoque revelatione illius fraudes timeri possent. Sin vero ad hunc pellendum timorem principia rationis evidentia sibi suppetere ualebranchius assirmat; eccur nos etiam idipsum pro sensuum certitudine dicere prohibemur pObiic. IV. Si naturalis certitudo do existentia corporum haberetur, id potissimum contingeret

de corpore, eui animus noster coniunctus est. LiDisiligod by Cooste

22쪽

PABS PRIMA - COSMOLOGiA 25 hoc falsum videtur. Accidit enim saepenumero ut eui brachium vel alia pars corporis amputata est, is dolorem se ibi persontiscere opinetur. Immo etiam nonnulli sunt, qui per delirium credunt se cornuto capite ornari, nut galli gallinacei. vel lupi, vel hovis habere figuram.

I e Sp. Conc. maiorem: nego minorem , et Vim rationis additae. Nos de existentia corporis, quieti m animus noster copulatur, certissimi sumus ex relatione sensus interni. Huius enim ope experimur extensum quoddam , partibus mutuo distinetis coalescens, no his intime coniungi, jus que adminiculo nos perceptiones sensiles exercere. Habemus igitur unde certitudinem nostri

corporis 3ssequamur. Quam quidem deliria illa, , quae Malebranchius obiicit, ne hilum quidem infirmant. Ea enim in iis contingunt, qui extra

statum ad rite cognoscendum idoneum versantur; cum nos contra de homine loquamur, qui mentis suae sit compos et opportuna gaudeat valetudine. Itemque illo error intervenit paucis ob ad iuncta quaedam rectum usum rationis praepudientia, tribuiturque causarum secundarum desectui. At error , quem nos reicimus , communis esset et perSeverans et necessarius; proinde prOscisceretur ex ipsa consorinatione naturae, hu-beretque auctorem Deum.

Obiic. V. Deus, ut pol equi est sapientissimus, per media simplicissima operatur. Ergo non exigua per magna Persicit, sed contra magnos sines per exigua media consequitur. Adduci igitur hinc possumus ad subdubi tundum utrumne solus Deus ideas corporum in nobis creet, an ipsa corpora vere e X Statilia illas excitent.

23쪽

26 METAPnvsiCA SPEClALIS ltos'. Dist. antecedens : por inedia simplicissima, quae proportionata sint sint quom intendit, cono. ζ per media simplicissima quae hac proportione carent, nego. quamquam divinae sapiuntiae repugnat sacere per plura et magna, quod per pauciora et exigua sacere poteSt, quando modus et sinis utrobique est idem; id tam onhaud verum est, quando modus et finis est di-vei Sus, ut in re nos ira contingit. Nam si Deus Solus operaretur, ordo universi corrueret, qui exacti Onn ngentium creatorum exsurgit. Ceterum non utrum Deus an corpora ideas sensiles in no

his excitent revera hic disputamus ; sed utrum id eis illis o hiecta, quae reseruntur, ConSonent. Quare etiamsi daretur ualebranchio Duum esgreuntee ea usum , quae ideas sensiles in nobis em ciat; haud tamen vis superioris ratiocinationis

corrueret. Nam tum etiam ratio cur ideae reserant corpora , in ipsa existentia corporum reponi deberet; nisi Deus, ut supra dixi, mendacii ut erroris insimulari velit; quo nihil potest osse absurdius. Quod vero determinatio illa ad sensi tes ideas excitandas corporibus potius tribuenda sit; id simplici lati divinae operationis non OPPO-nitur , sed Dei sapientiam ei virtutem commendat, quae non solum ipsa per Se operatur , Sed vim etiam agondi suis essectibus impertitur. Obiic. VI. Evidentia non habetur, nisi de viritatibus necessariis. Existentia autem corporum contingens est. Ergo evidentia privatur. Res p. Nego maiorem. Evidentia senim et certitudo habetur non solum de veritatibus necessariis, verum etiam de contingentibus; quae certe hoc

ipso quod sunt, in quantum sunt, cogn0Sci PoS

24쪽

PARS PRIMA - COSMOLOGIA 27 sunt in dubio, et hypotholicam induunt necessitatem, sultam hoc principio: quod aliquid, dum

est, nequit non osse. Quod cum luceat per se in promptuque sit satis, hic pluribus disputari non eget. Tantum advertimus contrarium principium, nempe quod solae veritates necessariae cortitudinem habeant, dogma esse rationalis uirum, quod tandem aliquando ad pantheismum et satalismum adducit. ARTIcvLvs II. De diserimine mundi a Deo eontra Pantheistas. 5. Permagnae necessitatis est in praesens perniciosam pantheismi doctrinam accurate disculere, atque a scientiarum arcere liminibus. In

eredibilo enim est quantopere delirium hoc Oh

turpem notam temporum nostrorum l) leves noupaucorum huius aetatis hominum mentes inseceri qui est si verbis negent, ro tamen, simulate interdum, nonnunquam etiam apiarie, labem hanc iterum conantur obtrudere. Quare SpinoZam, praecipuum commenti illius propugnaculum , praedicatione esserunt, et philosophiae lacile principem haberi volunt. In hac itaque absurdi tale resollenda , quantum praesentis libelli nn gustiae sinunt, evigilemus. Atque ea in re ut magis perspicuitati consulam, primum varias formas, quas phantheismusii. u Scepit, innuam ; deinde una omnes communi

refutatio Do aggrediar; tum singillatim absurda praecipua , quae in qua quo vigunt, indicobo, ei dissicultatibus, quae asserri possent, satisfaciam.

25쪽

METAPIIYSICA SPECIALis Variae pantheismi formae.

6. Orientalibus sectis omissis, quarum placita si ad litteram explicari velint, pantheismum passim rodolent; systema hoc nntiquitus traditumost a Xenophane fl), qui principium illud eae nihilo nihil sit temere interpretatus. Omnem Substantiao creationem o medio sustulit; nec nisi ii nam, eamdem quo in sinitam, aeternam et immutabilem exstare naturam, quacum cetern omnia unum idemque larent, opinionis erroro putavit. De indo Stoici insaniae eidem accesserunt. Deum enim mundi animam esse rati sunt; seu mundum ipsum Deum esse dicentes, eumdem in duplicem substantiam distribuerunt: spiritualem unam et actuosam, quae molem hanc pervaderet motuque cieret; corpoream alteram et extensam,qua ovelut pars exterior Deum vestiret sorinsecus, ac

sensibus et mutationibus subderet 2). Recentius Baruch SpinoZa , vir post reiectum Iudaismum nullam professus religionem b), pantheismum iampridem explosum restituere ac pro . viribus obfirmare conatus est. Opus enim lucu-hravit: Ethleam geometrico ordine demonstratam,

a men ulli se unquam christianorum Sectae addixit, nec sa-α cri lavaminis lauda asperSus est, vel christianae doctri actre professionem ullam edidit, licet inter christianos ad vita ii finem viveret,et eruditisSimis viris amicitia innotesceret BaucΚER Hiu. crit. PhilUS. etc. t. 4, Part. a, per . 5, D. 2.1

26쪽

PARS PRIMA - COSMOLOGi1 29 artificiosum quid om ad illudendum, sed re ine-plissimum ac pugnantibus in t r se id eis plane resertum. In eo unitatem substantiae ex eiusdem ambigua definitio nodo rivare studuit; ipsique duplex appinxit nitributum, infinitam nimirum cogitationem et infinitam pariter extensionem; atque ex horum modificationibus, in quas multisa

riam sempiterna illa natura so necessario evolveret, cetera omnia quotquot exstant, sive spiri

tus sint sive corpora, conflari commentus est l).

i) Ut totum Spinoetae systema in pauca conseratur, haec accipite. Is itaque primum definitiones Octo ira antecessum collocat ; quae Pantheismo Viam quasi sternant. Inter eas praecipue tertia eminet, qua dicitur: Pro Substantia intelligo id quod in se eat et per Se concipitur, Seu Cuius conceptus non indiget concomu alterius rei ut formetur. Deinde heptem sabricat axiomata , ex quibus Potis,imum quartum adverti debet: Notio sectus a notions causae Pendet, eamque in se conoolutam amylectitur. Tum plurium propositionum Ordinatam subnectit seriem, quarum ita sine tribus bis vocibus, quod erat demonstrandiam, quasi quibusdam incanto toriis sigriis omnia, quae cupit, se perficere arbitratur. Atque earum beneficio inlcri in VI: Sufflatiliam non Pssae ex alia Produci substantia; in X Ul: Praeter Deum, siab- Mantiam nullam cogitari Posse. Hinc, veluti consectaria ,

derivat primum non uisi uuam exstare sub, lautiam ea indemisque infinitam erae; deinde rem ex lonsam ac rem Cogitautem

non aliud esse nisi vel attributa Dei, vel horum altributo

rum modOS.

Aliis vertiis, totus eius processus , in pauca Collatus, hic est. Primum censet naturam non ex experientia et factis esse iudicandam , sed a priori dumtaxat. Quod ca itali Mimum rationalismi praeceptum. Trascendentales parithei stadisibi fideliter custodiendum assumunt ; qui si diligentius in suis dogmatibus et procedendi modo conbiderentur,aliud 'evera nota iaciunt, nisi ut in omnibus serme Spinoram ali- er personatum iterum producant in scenam. Sed ut ad illum revertamur , is cum in rebus creatis existendi necessi-

27쪽

Novissime trascendentalismus Germnniae , a Spino Eismo vix aut ne vix quidem abludens, id sem systema novo apparatu in medium protulit. Ficlite enim statuit subiectum cogitans per se spectatum ante omnem empiricam repraesentati Onom s P Io puro) unicam esse realitatem; quae cum inlinita sit et quoad virtutem nullis limitibus circumscripta, se deinceps conceptione obieetorum determinet et finitam faciat; propterea quod non aliter obiecta cogitet, quam semet in diversis v luti positionibus constituendo. Qua opinione pestifera idoalis quidam, et subiectivus panthei

Sinus conlinetur.

dintegravit Schel ling, qui postquam pantheismum ego istieum Fictitii professus esset, illo deinde eiu

rato, novum procudit. Cum enim transcendens

illius idealismus omnem realitatem proscripSistatem non perspiceret, eas non esse substantias existimavit: siquidem substantia, ut definiverat, existentiam necessario includit, cum sit per se. Nec dici possent illae substantiae ab alia esse productae, quippe hoc ipsum substantiae notionem perimeret. IIaec enim Omnino poscit ut conceptum rei Blterius, a qua pendeat, non involvat; quod autem aliunde Producitur, id ex causae conceptu Penilcat necesse eSt, Cum effectus notionem causae, unde procedit, sibi implicet. Quia Vero plures substantiae eiusdem attributi, seu quae in natura conveniant, dari non possunt, et ad substantiae naturam omnino pertinet existentia ; idcirco est ut una tantum sir SubStantia eademqus nullis terminis circumscripta. Sed extra rem infinitam nihil prorsus inveniri aut cogitari potest, Extensio igitur et cogitatio, quas dilucide mente Verdamus, tamquam illius attributa intelligenda sunt. Huius itaque infinitae substantiae extensae simul et cogitantis modos esse Dyortet Cetera omnia , quae in inundo sunt; siquidem Sub Stantiae esse nequeunt, nec inter substantias et modos ter

tium quiddam intercipi potest. Disiligod by Cooste

28쪽

duxit rationis cuiusdam absolutae, quae nee s saria essPt, aeterna. ac sinium Omnino expers. Hanc porro dum laxat realem osse, celera vero quae

realia putantur, sive subiectum ipsum sint cogitans sive obiecta quae cogitantur, non aliud esso dixit nisi veluti transeuntes rationis illius trans-sormationes et quasi apparitiones , quibus absolutum sic eam appellat) quoad substantiam idem manens se multimodis sub forma aut subiecti aut obiecti patefaceret. Id tamen omne satali quadam necessitato evenire statuit. Nam eius iudicio absoluta ratio necessario eget manifestari sub apparitionibus illis, et cum certa lege oppositionis ;siquidem sinitum non nisi per aliud sinitum, quod ipsi adversatur, concipi possit. Hinc dimanant duo ordines oppositi: realis et ideatis , mundus e0rporeus et mens ; quibus quidquid realitatis subest. id omne ad substantiam illam absolutam pertinet. Quae substantia cum iugiter ad se persectius manifestandam sponte seratur; idcirco est quod mundus, tum physicus tum moralis, ad indesinitam perfectionem et progressum ni latur; in quo eum ad ultimum ventum erit, tum landem habebitur Deus explicitus, qui modo tantum est

implicitus cl).

i in Philosophia Naturae.

Puncia praecipua huius doctrinae a Tenne mann , teste in hac re satis idoneo, ad haec capita revocantur: a I. Non e a siste che uia solo essere identico; Ogni disserenga tra te co- se relativa mente alia loro realita , e pura mente quantitae liva, e non qualitativa, e risiede net predominio uel punio a di vedula obbiettivo o subbiettivo, dei Pideale o dei reale. et Ii finito prodotio di una rissessione tu ita relativa per la ua natura notitia che una realita apparente. II. L csscre

29쪽

32 MLT1PBYsICA SPECIALIS Denique Hegel quamvis diverso exorsus principio, tamen ad eundem pei Venit exilum, nempe panthei sinum; qui verbis discreparet, Sed re a superiore parum vel nihil disset rel. Is non ab Ontologia sed a Logica proficiscens , synthesina suam auspicatur a cogitatione impersonali et pura,Seu quae nec sta hiectiva esset nec obiectiva, propiore a quod praescinderet a quovis subiecto, et a quovis obiecto, et tantum includeret proprias sormas et

tionem entis Haec cogitatio sic abstracte sumpta. seu haec ratio prout ratio est et ab omni personuet obiecto avocatur, Ost Deus seu principium rerum omnium in duplici ordine ideati et reali; qui Ordines iscentur invicem , nam quidquid rationale est, est etiam reale: et quidquid reale , idem est rationale. Postquam vero hanc logicam abstractionem, seu lianc cogitationem puram, quae Ad nullum subiectum pertineat, in realitatem convertit, eidem leges quasdam se evolvendi et dolei minandi attribuit, quas momenta appellat, et quarum adminiculo rurum universitatem con-

et assoluto si rivola nella generaetione eterna delle cOSc , Iea quali costitui scOno te formε di questo essere unico. Ogiata cosa e duriqrie una manifestagione detressere assoluto Sota to una forma determinata, e niente Puo estotere, Clio Diana laartecipi deli'Essere Divino. Quindi ne siegiae chela Stes- a Sa natura Dori e morta , ma vivente e divina, come purea I'ideale. III. Questa manifestagione deII 'assoluto si e prO-u dotta per Ie opposigioni O correlaZioni, che si appa leba uis α a diversi gradi dello sui luppo totale, tu cui incolatrasi uria Predominio diverso, Ora detri deale, ora dei reale; quest QR MPParizioni durique non sono che I'espressione deli 'iuenti μου lii. La sci cnga e la ricerca di questo sui luppamento C. xi

30쪽

PARS PR MA - COSMOLOGi 1 33 struendam ossumit. Hanc vero nil aliud praebero autumat, nisi positiones varias universalis illius ideae, quae cum Deo, serou ι impersonalis et quasi in potentia est, confunditur. Deum vero personalem ossici atque subsistere nit vi perpetuae suo cessionis sormarum linitarum, in quas assidue sotranssormat in determinatum illud.quod idea continetur. II inc rerum et cogitationis evolutio osto volutio ipsiusmet Dei, qui proprie non nisi in ei sectione et successiva explicatione enitum finitorum cernitur st). Hoc sVstema compositum quoddam est sex trascendenti egoismo Fictitii et uligo luto realismo Schel lingit, novis verborum autha gilius ot obscuritatibus jnvolutum.

Duniquo Belga quidam , Domino Ahiens, etsi Spinorum, Schelling, Hegel aliosque reprehendat

pantho istas; eiusmodi lamen doctrinam transcendentali methodo osseri, quae ab iisdem orati O- ne digeodit, re nutem Omnino consentit. Statuit enim eris supremum Velut duplici praeditum categoria , absoluti nimirum et infiniti, ad quam revocari debeant Spiritus et corpora , ex quibus

rerum universitas coagmen latur. IteS vero creatas nihil aliud esse dicit, iii si divinae naturae

manifestaliones oppositas, quarum unitas et identilas suprema Deus ipse Sit, quem qui a rerum congerie discriminaret, is in dualismum incurro ret. Quare saepius inculcat naturam et spiritum

quid iam divinum esse, Deum voria unitatem et identitatem eorum omnium, quae ad illa duci re- am genera revocuntur. Quapropter Deum nec

puro spiritualem, nec puro corporeum dici pos-